Napoje energetyzujące na rynku Napoje funkcjonalne

Transkrypt

1 Napoje energetyzujące na rynku Napoje energetyzujące pojawiły się na polskim rynku w latach dziewięćdziesiątych XX w. i dość szybko znalazły swoich stałych konsumentów. Popularność zawdzięczają głównie intensywnym działaniom marketingowym, które sprawiły, że te specyficzne w smaku napoje konsekwentnie zdobywają rynek. W ostatnich dwudziestu latach odnotowano ponad 300-krotny wzrost spożycia napojów orzeźwiających z dodatkiem cukru. Tendencje te szczególnie widoczne są u dzieci i młodzieży i łączy się je z negatywnym oddziaływaniem zwyczajów żywieniowych na zdrowie, a w szczególności na wzrost zagrożenia nadwagą i otyłością. Napoje energetyzujące to najprężniejszy segment rynku napojów bezalkoholowych, o który walczy wiele firm, a do konsumentów trafiają wciąż nowe produkty. Najtańsze kosztują około 1,5 zł za puszkę, za najdroższe na stacjach benzynowych trzeba zapłacić 7-8 zł, a w barach 10 zł i więcej. A wszystkie są niemal identyczne! Z testu napojów energetyzujących wynika, że jedyną różnicą jest cena. Na 8 produktów od standardowej wersji 32 mg kofeiny mg tauryny na 100 ml inny skład mają tylko dwa: Bullit ma 2 mg mniej kofeiny, a Adrenalin 3 mg mniej kofeiny i połowę zwykłej dawki tauryny. Poza tym niemal wszystkie mają te same składniki dodatkowe - niacynę (witamina B3), kwas pantotenowy (witamina B5), witaminy B6 i B12 oraz inozytol. Te produkowane za granicą dodatkowo w składzie mają glukuronolakton - stymulant wymyślony przez amerykańską armię, który w dużych ilościach ma działanie halucynogenne. Nie ma znaczenia, czy to jest napój za 8 czy za 2 zł. Koszt jednej puszki razem z dowozem do sklepu zamyka się w granicach groszy. Płaci się za marketing oraz opakowanie. Tańsze napoje sprzedawane w plastiku najczęściej zawierają konserwanty, bo w przeciwieństwie do puszki nie mogą być konserwowane termicznie. Napoje funkcjonalne Napoje energetyzujące można zaliczyć do grupy żywności funkcjonalnej, a więc takiej, która - oprócz podstawowej funkcji odżywczej zapewnia inne korzyści zdrowotne dla organizmu. Napoje energetyzujące to środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego, których zadaniem jest stymulacja organizmu człowieka, umożliwiając zwiększenie jego efektywności w warunkach długotrwałego wysiłku fizycznego i psychicznego. Ich podstawową funkcją jest szybkie dostarczenie energii. Na puszkach napojów czytamy,,polecane dla menadżerów, kierowców i studentów w okresie wzmożonego wysiłku fizycznego i intelektualnego. Również:,,Przezwycięża zmęczenie, stres, poprawia koncentrację, samopoczucie, przyspiesza metabolizm. Efekt ten osiągnięty zostaje dzięki obecności substancji o działaniu pobudzającym stąd nazwa energetyzujące bądź rzadziej pojawiająca się w polskim nazewnictwie stymulujące. Młodzież uprawiająca sport często myli napoje energetyzujące z napojami izotonicznymi. Te ostatnie są przeznaczone dla osób uprawiających sport oraz obciążonych ciężką pracą fizyczną. Mają one za zadanie zasilenie organizmu energią oraz wyrównanie niedoborów płynów i traconych z potem podczas wysiłku elektrolitów, takich jak: sód, potas, magnez, wapń i jon chlorkowy. Nie zawierają natomiast kofeiny. Dzięki odpowiedniemu składowi napoje izotoniczne znacznie szybciej niż czysta woda wyrównują ubytki wody.

2 Dla kogo Ze względu na specyficzne działanie napojów energetyzujących głównymi ich konsumentami powinni być kierowcy, ludzie intensywnie pracujący umysłowo lub aktywni fizycznie. Zdrowe osoby dorosłe mogą pić napoje energetyzujące od czasu do czasu, zwłaszcza w sytuacjach awaryjnych (np. długa podróż), gdy potrzebują otrząsnąć się ze zmęczenia, a nie mają możliwości odpoczynku i regeneracji sił w naturalny sposób. Jednak w praktyce działania marketingowe promujące napoje energetyzujące są głównie skierowane do młodzieży, która najczęściej sięga po te napoje podkreślające wizerunek miejskiego, aktywnego stylu życia i rozrywki. Napoje energetyzujące są szczególnie popularne wśród uczniów szkół średnich, studentów oraz osób podejmujących wzmożoną aktywność fizyczną. Większość młodych ludzi pije je ze względu na panującą modę lub w nadziei, że pomogą w nauce, "rozjaśniając umysł". Należy przy tym pamiętać, że do ulubionych napojów dzieci i młodzieży należą również napoje typu cola, także zawierające kofeinę. Jednoczesne picie obu gatunków napojów prowadzi do zbyt wysokiego spożycia kofeiny. Szczególne ograniczenia w spożyciu napojów energetyzujących dotyczą dzieci. Udowodniono, że dzienne dawki kofeiny przekraczające 3 mg/kg masy ciała wywołują u nich nerwowość, nadpobudliwość, bóle brzucha i nudności. Ograniczenia powinny dotyczyć też kobiet w ciąży, u których metabolizm kofeiny jest spowolniony z typowych 4-6 h do 18 h. Powoduje to wydłużenie czasu poddania organizmu (zarówno kobiety, jak i płodu) działaniu kofeiny. Napojów energetyzujacych powinny też unikać osoby z problemami sercowonaczyniowymi oraz chore na nerki. Kofeina i guarana podwyższają ciśnienie krwi i zwiększają ryzyko zawału, a kofeina i tauryna wzmagają wydzielanie moczu. Skład Niektórzy sądzą, że energizery są źródłem energii, która jest szybko przyswajana przez organizm i dzięki temu poprawia jego kondycję psychiczną i fizyczną. Nie jest to zgodne z prawdą, bowiem w ich składzie nie ma zbyt dużej ilości składników dostarczających energii. Z pożywienia organizm czerpie energię, spalając węglowodany (zarówno proste, jak i złożone) oraz tłuszcze i białka. Z tych składników w energizerach mamy tylko glukozę. Glukoza natomiast to nadprogramowe kalorie, co powoduje, że produkt ten jest prawdziwą bombą kaloryczną. Skład większości napojów jest podobny. Składają się one z wody, cukru, regulatorów kwasowości (kwasu cytrynowego i cytrynianu sodu) i dwutlenku węgla. Główne elementy składu to natomiast szereg substancji aktywnych biologicznie (czyli mających wpływ na organizm człowieka) o działaniu pobudzającym ośrodkowy układ nerwowy i usprawniającym przemiany energetyczne w tkankach organizmu, które zwalczają również objawy zmęczenia oraz poprawiają koncentrację - kofeina, tauryna, guarana, inozytol, glukuronolakton, L-karnityna oraz witaminy z grupy B. Słusznie można zauważyć, że napoje energetyzujące coraz częściej zastępują u nas kawę. Nie bez przyczyny. Energetyki powstały na wzór małej czarnej. W jednej puszce jest ok. 80 mg kofeiny, czyli dokładnie tyle, ile w filiżance kawy. Energetyki mają jednak tę przewagę, że są łatwiej dostępne i nie sprawiają takich kłopotów jak gorąca filiżanka.

3 Witamina B Napoje energetyzujące posiadają wysoki udział witamin z grupy B B2 (ryboflawina), B3 (niacyna), witamina B6 i B12, biorących udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek oraz wspomagających układ nerwowy. Witaminy z grupy B utrzymują sprawność układu nerwowego, poprawiają pamięć i koncentrację, przeciwdziałają zaburzeniom nerwowym, działają pobudzająco i likwidują uczucie zmęczenia. Najistotniejsza jest niacyna (witamina B3), konieczna do prawidłowego funkcjonowania mózgu i obwodowego układu nerwowego oraz witamina B12 wspomagająca koncentrację. Ogólnie przyjmuje się, że pobranie witamin rozpuszczalnych w wodzie przekraczające zapotrzebowanie organizmu, nie stanowi zagrożenia, ponieważ nadmiar jest wydalany z moczem. Należy jednak wziąć pod uwagę, że wysokie stężenie jednego składnika może obniżać wchłanianie i wpływać na metabolizm innych składników odżywczych oraz leków, może także zafałszować wyniki niektórych badań diagnostycznych. W związku z powyższym, wysokie spożycie napojów energetyzujących, może za sobą nieść zagrożenie bezpieczeństwa zdrowia, związane nie tylko z wysokim pobraniem kofeiny ale również dostarczeniem witamin z grupy B, w dawkach przekraczających zapotrzebowanie organizmu. Kofeina Podstawowym składnikiem napojów energetyzujących jest kofeina związek występujący w liściach, nasionach oraz owocach ponad 60 gatunków roślin, wśród których najbardziej znane są kawa, ziarna kakaowe i herbata. Kofeina wywiera duży wpływ na organizm, przede wszystkim pobudza korę mózgową, a dzięki temu cały centralny układ nerwowy - co umożliwia zwiększenie koncentracji, sprawności, logicznego myślenia, zdolności do przyswajania informacji, poprawę pamięci i szybkości reakcji, a także zmniejszenie senności oraz zniesienie zmęczenia. U większości ludzi, jeżeli jest spożywana w rozsądnych ilościach, pozwala osiągnąć takie efekty jak poprawę nastroju, zwiększoną pewność siebie, podniesienie wydajności, kreatywności oraz funkcji poznawczych. Kofeina rozszerza naczynia krwionośne, zwłaszcza serca, mózgu i mięśni szkieletowych, zwiększając wydolność organizmu. Pozwala na zaoszczędzenie zasobów glikogenu mięśniowego (który jest źródłem glukozy czyli energii dla pracujących mięśni) i wydłużenie czasu trwania wysiłku fizycznego. Kofeina przyspiesza też przemianę materii i zwiększa ciepłotę ciała. Porcja napoju energetyzującego (250 ml) dostarcza zwykle 80 mg kofeiny, co w przybliżeniu odpowiada filiżance kawy. Zawartość kofeiny w puszce napoju nie jest więc duża, ale przy częstym spożywaniu (np. kilku opakowań podczas długiej podróży) bądź włączeniu innych produktów zawierających kofeinę (kawa, herbata, czekolada, napoje typu cola, popularne preparaty farmaceutyczne) może wywołać niekorzystne efekty zdrowotne.

4 Negatywny wpływ kofeiny na zdrowie Intensywne lub zbyt częste pobudzanie organizmu kofeiną prowadzi do zachwiania równowagi, a po szczycie aktywności następuje wyraźnie odczuwalne zmęczenie, apatia i osłabienie organizmu. Do niekorzystnych efektów działania kofeiny można ponadto zaliczyć podrażnienie żołądka i ścian jelita, efekt moczopędny, zakłócenie koordynacji ruchów i drżenie, bezsenność, niepokój oraz zwiększenie częstości skurczów serca. W rzadkich przypadkach kofeina może także wywoływać zaburzenia żołądkowo-jelitowe i biegunkę. Najnowsze doniesienia wskazują, że potęguje ryzyko choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego, zwiększa również stężenie cholesterolu i homocysteiny w surowicy. Przyjęcie dużych, jednorazowych dawek kofeiny może wpływać na stężenie glukozy oraz zwiększenie insulinooporności. Istnieją także doniesienia, że kofeina może ograniczać wchłanianie przynajmniej niektórych składników diety. Guarana Oprócz kofeiny syntetycznej, w napojach energetyzujących znajdują się także składniki roślinne które są naturalnym źródłem tego związku, takie jak guarana, pozyskiwana z nasion południowo amerykańskiej rośliny Paullinia cupana, znanej od lat ze swych pobudzających właściwości. Guarana zawiera 4-8% kofeiny (3-5 g guarany dostarcza przeciętnie 250 mg kofeiny). Kofeina z guarany wykazuje działanie podobne do kofeiny syntetycznej, jednak może być ono znacznie wydłużone w czasie ze względu na obecność związków, które ograniczają rozpuszczalność i spowalniają wchłanianie kofeiny w przewodzie pokarmowym. W odróżnieniu od kofeiny syntetycznej, która powoduje krótkotrwały przypływ energii, spożycie guarany jest wiązane z długotrwałym działaniem rewitalizującym i stymulującym. Tauryna Tauryna uczestniczy w licznych procesach fizjologicznych, m.in. w przekazywaniu impulsów elektrycznych w układzie nerwowym i w rozwoju mózgu, bierze udział w wytwarzaniu soli żółci oraz wpływa na przebieg reakcji zapalnej. Wykazuje także właściwości antyoksydacyjne (przeciwdziała stresowi oksydacyjnemu). Tauryna zmniejsza napięcie nerwowe oraz zwiększa sprawność umysłową i fizyczną przez zwiększenie metabolizmu komórek glejowych. W mięśniach z kolei przeciwdziała procesom utleniania zachodzącym po wysiłku. Dzięki temu szybciej się one regenerują i są gotowe do dalszej pracy. Wpływa na produkcję hormonów odpowiedzialnych za spalanie i wydalanie tłuszczów, uczestniczy w przemianie materii. Dodatkowo w warunkach obciążenia organizmu wysiłkiem fizycznym, tauryna utrzymuje długo wysokie stężenie jonów wapnia w komórkach nerwowych i mięśniowych, stabilizując ich funkcjonowanie, co pozytywnie wpływa na koncentrację i uwagę, a także wzmaga dobre samopoczucie. Spadek stężenia tauryny w tkankach jest charakterystyczny dla wielu stanów patologicznych, m.in. cukrzycy. W licznych badaniach, w tym także klinicznych, wykazano, że suplementacja tauryną odwraca lub przynajmniej ogranicza zmiany związane z przebiegiem tej choroby. Reguluje też czynność serca, działa antyarytmicznie, a u osób z nadciśnieniem obniża ciśnienie krwi. Dostępne dane literaturowe nie wykazują negatywnych efektów zdrowotnych stosowania tauryny, nawet w ilościach znacznie większych niż stosowane w napojach energetyzujących. Szczególnie bogatym źródłem tauryny są produkty zwierzęce, a zwłaszcza ryby i owoce morza.

5 Glukuronolakton. Do często spotykanych substancji aktywnych w napojach energetyzujących zalicza się również glukuronolakton (kwas glukuronowy) powstający w wątrobie z glukozy. W żywności jest stosunkowo rzadko spotykany, a za najlepsze jego źródło, poza produktami wzbogacanymi, można uznać wino. W napojach energetyzujących występuje zwykle w ilości mg/100 ml, co stanowi wartość wielokrotnie wyższą niż możliwa do spożycia z żywnością wzbogacaną. Badania dotyczące korzystnego wpływu kwasu glukuronowego na funkcjonowanie organizmu człowieka są nieliczne. Przypisuje się mu właściwości regeneracji organizmu, przyspieszanie wydalania szkodliwych produktów przemiany materii, zwiększanie poziomu energii i wytrzymałości oraz zapobieganie odkładaniu się tłuszczu na skutek nadmiernej stymulacji insuliny. Glukuronolakton może też pobudzać czujność, koncentrację, skracać czas reakcji, likwidować zmęczenie i opóźniać moment wystąpienia senności. Działa również jako antydepresant. Inozytol. Kolejny składnik bioaktywny napojów energetyzujących to inozytol. Jego źródłem pokarmowym są produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (mleko, mięso, owoce, warzywa), a dzienne zapotrzebowanie szacuje się na mg. W napojach energetyzujących występuje zwykle w ilości do 20 mg/100 ml. Inozytol jest jednym z głównych składników lecytyny, bierze udział w metabolizmie tłuszczów i cholesterolu, działa uspokajająco i poprawia sprawność umysłową, ponieważ jest niezbędny do prawidłowego przewodzenia i pobudzania bodźców nerwowych. Wraz z witaminą PP i B6 korzystnie wpływa na czynność serca, krążenie mózgowe i obwodowe. Ponieważ inozytol podwyższa poziom fosforu w organizmie, zażywając produkty z jego zawartością należy jednocześnie przyjmować wapń, aby utrzymać równowagę między fosforem a wapniem. Karnityna W skład niektórych napojów energetyzujących wchodzi również karnityna, która jest substancją syntetyzowaną w organizmie i tylko częściowo dostarczaną z dietą. Jej głównym źródłem są produkty mięsne i mleczne. Niedobory karnityny objawiają się osłabieniem mięśni. Dzienne zapotrzebowanie na ten składnik wynosi od 8 do 11 mg. Karnityna ma duże znaczenie w metabolizmie lipidów i gospodarce cholesterolowej. W latach 60 XX wieku przedstawiono dowody, że podwyższenie stężenia karnityny w komórkach organizmu zwiększa w nich utlenianie kwasów tłuszczowych. Karnityna bowiem transportuje kwasy tłuszczowe do mitochondriów, gdzie ulegają przemianom, w których powstaje energia konieczna do prawidłowego funkcjonowania komórek organizmu. Karnityna hamuje powstawanie tkanki tłuszczowej a tym samym rozwój otyłości i miażdżycy. Szczególnie interesujące są doniesienia o korzystnym działaniu karnityny w chorobach układu krążenia, schorzeniach wątroby, nerek czy mięśni. Stwierdzono także, że karnityna wykazuje zdolność do obniżania poziomu triacylogliceroli (TG) i cholesterolu. Wykorzystywana jest jako składnik przyspieszający spalanie tłuszczu w odżywkach dla sportowców i w preparatach wspomagających redukcję masy ciała. W ostatnich latach, pomimo pewnych kontrowersji, zaleca się stosowanie karnityny jako suplementu osobom uprawiającym rożne dyscypliny sportowe, którym towarzyszy duży wysiłek fizyczny. Wyniki niektórych badań doświadczalnych wskazują, że stosowanie karnityny przed wysiłkiem fizycznym zwiększa wytrzymałość i odporność na przeciążenia i zmęczenie. Badania kliniczne wykazały korzystne działanie karnityny na układ nerwowy. Jej długotrwałe podawanie młodym osobom z zahamowaniami umysłowymi zwiększa zdolność do uczenia się, poprawia refleks. Do efektów ubocznych stosowania tego związku zaliczyć można nudności oraz bóle brzucha.

6 Nowe składniki napojów energetyzujących Duża konkurencja na rynku napojów energetyzujących i związana z tym potrzeba ciągłych innowacji powoduje, że do napojów energetyzujących coraz częściej są wprowadzane składniki mniej znane, wywodzące się z tradycyjnej medycyny Wschodu lub Ameryki Południowej, np. ekstrakty z miłorzębu japońskiego (ginko biloba), korzenia żeń-szenia (ginseng) czy liści koki (Erythroxylon coca; Erythroxylon peruvianum). Wyciąg z miłorzębu jest uważany za składnik stymulujący krążenie krwi i poprawiający zdolność zapamiętywania oraz wzmacniający i uszczelniający naczynia krwionośne. Jednak zażywanie miłorzębu w zbyt dużych ilościach może zaostrzać krwawienie u osób przyjmujących leki przeciwkrzepliwe, np. aspirynę. Z kolei korzeń żeń-szenia wpływa na poprawę kondycji i wytrzymałości organizmu, pobudza zdolności intelektualne mózgu i opóźnia wystąpienie objawów zmęczenia psychicznego. Zaleca się przyjmowanie wyciągu z korzenia żeńszenia przy nadmiernym wyczerpaniu fizycznym i psychicznym, zmniejszonej zdolności koncentracji, witalności, w okresie rekonwalescencji i ogólnym wyczerpaniu organizmu. Zbyt duże dawki żeń-szenia mogą niekorzystnie wpływać na poziom glukozy we krwi. Nowe składniki napojów energetyzujących liście koki Wiele kontrowersji budzi stosowanie ekstraktów z liści koki (krasnodrzewu pospolitego) w napojach funkcjonalnych. Roślina ta była stosowana w celach obrzędowych lub leczniczych przez Indian południowoamerykańskich od tysięcy lat. Żucie jej liści daje poczucie euforii i energii trwające ok. 40 min. Związki kokainy wyekstrahowano z surowca roślinnego już w 1855 r. i początkowo wykorzystywano go powszechnie jako składnik recepturowy wielu leków oraz produktów spożywczych, m.in. coca-coli. Nieświadomi konsumenci spożywali znaczne ilości kokainy, co spowodowało uzależnienia. Dopiero w 1903 r. rozpoczęto produkcję coca-coli bez kokainy, a w 1914 r. uznano ją za narkotyk. Obecnie, głównie za sprawą rządu Boliwii, w której koka jest uważana za część narodowego dziedzictwa, podejmowane są próby przywrócenia jej pozytywnego wizerunku. Ekstrakty z liści koki, pozbawione kokainy lub zawierające dawkę w ilości nie wywołującej efektów toksycznych i uzależnień, wprowadzono do kilku produktów funkcjonalnych, głównie napojów. Produkty zawierające ten ekstrakt są reklamowane jako wykazujące działanie łagodnie pobudzające, poprawiające uwagę i koncentrację oraz wspomagające odchudzanie.

7 Zagrożenia związane ze spożyciem napojów energetyzujących Napoje energetyzujące budzą wiele kontrowersji związanych głównie z ilością zawartej w nich kofeiny, spożyciem tych napojów przez starsze dzieci i młodzież oraz łączeniem napojów energetyzujących z alkoholem. Ponieważ te napoje podaje się na zimno, mogą być spożywane szybciej i w większych ilościach niż gorąca kawa, którą pije się łyczkami. Stosowanie więc napojów energetyzujących, ze względu na wysoką zawartość substancji pobudzających, musi być kontrolowane. Napoje tego typu mogą powodować odwodnienie organizmu, bezsenność, insulinooporność, pobudzać pracę serca oraz zwiększać ciśnienie tętnicze, wywoływać bóle głowy, a także zaburzenia neurologiczne. Istnieje wiele dowodów na to, że spożywanie kofeiny w nadmiernych ilościach wywołuje niepożądane efekty: bóle i zawroty głowy, kołatanie serca, bezsenność, drażliwość, pobudzenie i niepokój. Niektóre z ostatnich badań sugerują także, że spożycie tych środków spożywczych może przyczyniać się do chorób naczyń mózgowych i zaburzeń psychicznych, a także do rozwoju nadwagi i otyłości, zaburzeń metabolicznych oraz uszkodzeń płytki nazębnej. Otyłość. Napoje energetyzujące, które w większości zawierając znaczne ilości cukru wnoszą do diety zwiększone ilości energii, co w konsekwencji sprzyja powstawaniu nadwagi i otyłości. Spożywanie tego typu napojów prowadzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi, zmniejszonej wrażliwości komórek na insulinę, obniżenia uczucia sytości i w konsekwencji zwiększonego poboru energii. Nadmierna konsumpcja napojów energetyzujących sprzyjała pogorszonej utylizacji tłuszczów, co przy niestatecznej aktywności ruchowej może stać się przyczyną zwiększonego otłuszczenia ustroju. Wyniki licznych prac badawczych potwierdzają zawiązek częstej konsumpcji napojów energetyzujących z występowaniem nadwagi i otyłości wśród młodzieży. Energetyk + alkohol / leki Problemem jest także coraz większa popularność mieszania napojów energetycznych z alkoholem, wbrew ostrzeżeniom zawartym na opakowaniach. Alkohol przyspiesza pracę serca, oszałamia i spowalnia czas reakcji oraz obniża ciśnienie krwi, a kofeina zawarta w napojach energetyzujących podwyższa je. Podawana łącznie z alkoholem w pewnym stopniu łagodzi niekorzystne oddziaływanie alkoholu na nasze zachowania, w tym koordynację ruchową. Spożywając taką mieszankę osoby doznają mylnego wrażenia pozostawania w dobrej kondycji psychoruchowej, jednak koordynacja ruchów i czas reakcji są tak samo zaburzone jak po samym alkoholu. To przyczynia się do zwiększonej konsumpcji alkoholu i niebezpiecznych zachowań. Przypuszcza się również, że łączenie alkoholu ze składnikami pobudzającymi wzmaga agresję, a u wrażliwych osobników może wywoływać arytmię. Łączenie alkoholu i napojów energetyzujących jest także niebezpieczne w warunkach zwiększonego wydatku energetycznego i utraty płynów spowodowanej poceniem się. Badania na studentach wskazują, że Ci, którzy mieszali energy drinki z alkoholem upijali się dwa razy częściej niż ci, którzy pili sam alkohol i znacznie częściej ulegali urazom czy też potrzebowali pomocy medycznej w związku z piciem alkoholu. Mieszający napoje energetyczne częściej bywali też sprawcami bądź ofiarami agresywnych zachowań seksualnych. Efekt ten utrzymywał się nawet po uwzględnieniu przez badaczy ilości spożytego alkoholu. Napoje energetyzujące nie powinny być także łączone z niektórymi lekami. Na przykład antybiotyki mogą upośledzać rozkład kofeiny w organizmie, leki przeciwbólowe (np. ibuprofen) wykazują silniejsze działanie w obecności kofeiny, a leki uspokajające działają słabiej.

8 Wpływ na zdrowie dzieci i młodzieży Wysokie pobranie kofeiny w grupie dzieci i młodzieży może stanowić zagrożenie bezpieczeństwa zdrowotnego, gdyż kofeina silniej działa na organizm dziecka niż na organizm osoby dorosłej. Dla ucznia podstawówki jedna puszka takiego napoju jest równoznaczna z wypiciem siedmiu kaw. Działanie na organizm dziecięcy jest podobne jak na organizm dorosły: pojawiają się bóle brzucha, bóle głowy, mdłości, zawroty głowy, bezsenność, nerwowość i pobudzenie, drżenie rąk, kołatanie serca, nadciśnienie tętnicze, agresję, drgawki, odwodnienie, a nawet zatrucie z zaburzeniami świadomości. Tylko że młodzież znacznie silniej reaguje na kofeinę. 90% badanej młodzieży z nikim nie konsultuje negatywnych objawów spożywania napojów energetyzujących, zaś 10% zasięga jedynie opinii znajomych. Wystąpienie negatywnych objawów po spożyciu napojów energetyzujących może być wynikiem wysokiego pobrania substancji aktywnych i stanowi zagrożenie zdrowia młodzieży. Znany jest przypadek 11-letniego pacjenta, który wypijał litr napoju energetycznego dziennie. Pierwszą puszkę wypił, gdy miał dziewięć lat. Gdy doszedł do litra, był non stop pobudzony, nie mógł usiedzieć w ławce, bił kolegów, był agresywny w stosunku do rodziców. Ponieważ nie mógł spać, noce spędzał przed komputerem. Spożywana przez dzieci kofeina może uzależnić psychicznie i fizycznie, a nastolatki, które dzisiaj nadużywają tych środków, w wieku 20 lat będą miały chorobę wieńcową. Wpływ na zdrowie dzieci i młodzieży Młodzież deklaruje jako cel stosowania napojów energetyzujących: zwiększenie zdolności do wysiłku fizycznego oraz dla ożywienia i pozbycia się uczucia senności. Intensywny wysiłek fizyczny na treningach może powodować ogólne zmęczenie i senność w wyniku utraty i niedoborów składników mineralnych. Wobec czego skuteczne i rozsądne jest uzupełnianie tych braków w formie napojów izotonicznych. Napoje energetyzujące dają krótkotrwały przypływ energii po czym szybko wraca uczucie zmęczenia i ospałości. Dodatkowym zagrożeniem jest obecność działającej moczopędnie kofeiny, co powoduje wzrost ryzyka odwodnienia organizmu. Ryzyko odwodnienia jest większe u dzieci niż u dorosłych ze względu na większą wrażliwość na fizjologiczne działanie kofeiny. Negatywne objawy związane z pobraniem kofeiny przez dzieci, występują w przypadku spożycia powyżej 3 mg/kg/dzień. Zakładając masę ciała 50 kg, negatywne objawy mogą pojawić się już po spożyciu 150 mg kofeiny, co zawarte jest w 500 ml napoju energetyzującego (np. dwa opakowania napoju RedBull po 250 ml - ok. 160 mg kofeiny). Wśród dotychczasowych zaobserwowanych zjawisk powiązanych z częstym spożywaniem coli i jej podobnych znajdziemy: duży wzrost ryzyka otyłości, niedobory witamin i mikroelementów /pije się mniej soków/, próchnica zębów, odwodnienie, problemy nerwowe i zaburzenia rytmu serca. Specjaliści zalecają w pierwszych latach życia ograniczać maksymalnie spożycie produktów z kofeiną. Dodatkowym argumentem za tym jest zjawisko odporności na kofeinę - im więcej jej spożywamy tym słabsze jest jej działanie pobudzające. Lepiej gdyby dzieci nie zaczynały od razu z wysokiego pułapu kofeinowego uzależnienia. Bibliografia:

9 1) Kwaśniak J., Szponar O. (2011), Napoje energetyczne nadużywane przez uczniów ywane_przez_uczniow.html#ixzz2a23f9rrz [23 października 2012]. 2) Hoffmann M., Świderski F. (2008), Napoje energetyzujące i ich składniki funkcjonalne. Przemysł Spożywczy, 9/2008, str ) Rój A., Stasiuk E., Dorsz B. (2011), Ocena popularności napojów energetyzujących wśród młodzieży regularnie uprawiających sport. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLIV, 3, str ) Bajerska J., Woźniewicz M., Jeszka J., Wierzejska E. (2009), Częstość spożycia napojów energetyzujących, a aktywność fizyczna i występowanie nadwagi i otyłości wśród młodzieży licealnej. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 4 (63), str ) Semeniuk W. (2011), Spożywanie napojów energetyzujących wśród studentów Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Problemy Higieny i Epidemiologii, 92(4), str ) Dworzański W., Opielak G., Burdan F. (2009), Niepożądane działania kofeiny. Polski Merkuriusz Lekarski, XXVII, 161, str ) Szymański K., Winiarska K (2008), Tauryna i jej potencjalne wykorzystanie w terapii. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej (online), 62, str ) Czeczot H., Ścibor D. (2005), Rola L-karnityny w przemianach, żywieniu i terapii. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej (online), 59, str ) Wikiera A., Mika M. (2012), Wpływ metyloksantyn na emulgację i biodostępność lipidów masła szacowaną in vitro. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 3 (82), str ) Mięsowicz M., Ryzykowne napoje energetyczne [23 października 2012] 11) Makarewicz-Wujec M., Kozłowska-Wojciechowska M. (2001), Napoje energetyzujące [23 października 2012] 12) Tadeusz Pióro T., Dzieci a napoje energetyzujące 141:dzieci-a-napoje-energetyzujce&catid=38:zdrowie&Itemid=121 [23 października 2012] 13) Ogórek S. (2012), Test energetyków: tak nas kołują [23 października 2012]

10

11 Nazwa produktu Kofeina [mg/100ml] Kofeina [mg/puszkę] Inne składniki Orientacyjna cena za puszkę