Przemiany w Gdańsku w latach

Transkrypt

1 Przemiany w Gdańsku w latach Gdańsk jako część Cesarstwa Niemiec rozwój, industrializacja, modernizacja dr Sławomir Kościelak

2 Impulsy rozwoju sprzed 1870 r. Ożywienie gospodarki gdańskiej w latach 50-tych, 60- tych XIX w. spowodowane liberalizacją prawa (po Wiośnie Ludów) i zakończeniem spłaty długów z epoki napoleońskiej Powiązanie z systemem kolei w Prusach między 1852 a 1870 r. Objęcie urzędu nadburmistrza przed liberała Leopolda von Wintera (1863) przygotowanie projektów modernizacji infrastruktury miejskiej 1868 r. - Włączenie Gdańska (Pomorza Nadwiślańskiego) do Związku Północnoniemieckiego.

3 Impulsy rozwoju po 1870 r.: Polityczne - proklamowanie Cesarstwa Niemiec, 18 stycznia 1871 w Wersalu - specjalna polityka władz niemieckich (zwłaszcza po 1891 r. - nadprezydent Gustaw von Gossler) związanie Gdańska (Pomorza Nadwiślańskiego) z resztą Niemiec poprzez uprzemysłowienie umocnienie kapitału niemieckiego na tym obszarze, tylko dzięki temu przezwyciężono narastającą stagnację w początku ostatniej dekady XIX w.

4 Impulsy rozwoju po 1870 r.: Ekonomiczne skonsumowanie francuskiej kontrybucji uzyskanej przez Prusy w wyniku ustaleń pokojowych we Frankfurcie, 10 maja 1871 = 5 mld franków w złocie Tania siła robocza na miejscu (efekt ośrodka miejskiego na obszarze postuwłaszczeniowym, ale po 1880 r. tendencja ta zanika)

5 Impulsy rozwoju po 1870 r. Administracyjne przywrócenie prowincji Prusy Zachodnie ze stolicą w Gdańsku (1878) umieszczenie w Gdańsku dowództwa XVII Korpusu Armii (1891)

6 Gdańsk stał się częścią państwa, które Modernizuje się w oparciu o kontrybucję i kredyty: uprzemysłowienie, technicyzacja, urbanizacja, rozwój infrastruktury, trzecia gospodarka świata (po USA i Wielkiej Brytanii) Stało się mocarstwem europejskim Stało się mocarstwem kolonialnym Przeżywało okres wzmożonego nacjonalizmu, po 1882 r. wykreowało sojusz zwany Trójprzymierzem przeciwko Anglii, Rosji i Francji

7 Militarne impulsy rozwoju Gdańska Po 1890 r., w wyniku wyścigu zbrojeń, w tym zbrojeń morskich rozwinął się w Niemczech (Gdańsku) nowoczesny przemysł stoczniowy, produkujący dużo dla marynarki wojennej Niemiec. Wzmożone zamówienia notowała też gdańska fabryka broni (na Dolnym Mieście)

8 Gdańsk w punkcie wyjścia (1871) Powierzchnia 1498 ha (c. a. 15 km2) 5017 budynków mieszkalnych, z czego 4108 w Śródmieściu (Główne, Stare Miasto, Przedmieście i inne części w obrębie fortyfikacji) Zaludnienie: mieszkańców

9 Kierunki rozwoju przestrzennego Gdańska w latach Włączanie obszarów służących rozwojowi portu i przemysłu Włączanie obszarów ograniczających dotąd rozwój przestrzenny miasta, służących rozbudowie komunikacji, budowie osiedli mieszkalnych, rekreacji Włączanie obszarów, które już wcześniej stały się prywatną własnością Gdańska

10 Powiększanie terytorium miasta (do 1900 roku) 1874 r. tzw. Schellingsfelde (południowa część Siedlec) 1877 r. płn.wsch. część Suchanina oraz Sienna Grobla 1891 r. enklawy w obszarze Zaspy, Brzeźna 1898 r. część Strzyży Górnej, tereny poforteczne między Bramą Wyżynną a kaplicą św. Anny (przy kościele św. Trójcy) RAZEM MIASTO W 1900 r. 1997,26 ha (20km2)

11 Powiększanie terytorium miasta ( ) 1902 r. (IV) Suchanino (Zigankenberg), Studzienka (Heiligenbrunn), Strzyża Górna (Hochstriess, reszta osady) 1902 r. (XII) Ostrów (Holm) 1903 r. część Zaspy (Saspe) 1906 r. część Młynisk (Schellmuhl), część Brętowa (Lobeckshof 1906 r.) 1907 r. Przeróbka (Troyl) Ciąg bastionów od strony północno-wschodniej Tereny pod Kanał Kaszubski (Port Cesarski) RAZEM MIASTO W 1907 R ,92 ha (44km2)

12 Powiększenie terytorium miasta (1914) Stogi (Heubude) Sączki (Gut Reisefeld) Krakowiec (Krakau) Górki Zachodnie (Westl. Neufähr) Wisłoujście (Weichselmünde) Reszta Młynisk, Zaspy Brzeźno (Brösen) RAZEM MIASTO W 1914 R ,27ha (64km2)

13 ETAPY ROZSZERZANIA TERYTORIUM MIASTA Cyt. za J. Stankiewicz, B. Szermer, Gdańsk. Rozwój urbanistyczny, s. 186.

14 Gdańsk z lat na tle granic administracyjnych po 1945roku (do 1973)

15 ROK Wykorzystanie obszaru gdańskiej Obszar miasta ogółem % gminy miejskiej Tereny zabudowane % Komunikacja, parki, ogrody, wojsko Nieużytki (pola, łąki, lasy Wody ,71 25,05 53,10 6, ,35 15,15 67,22 5,28 Cyt. za A. Romanow, Rozwój przestrzenny Gdańska, [w:] Historia Gdańska, t. IV, cz. 1, s. 246.

16 Główne kierunki gdańskich inwestycji w latach (1919) Rozbudowa nabrzeży w szeroko pojętym Nowym Porcie (z wykorzystaniem brzegów Wisły), budowa sztucznego Portu Cesarskiego oraz Strefy Wolnocłowej Koncentracja przemysłu w pasie nadwiślanym i przedmieść południowo-wschodnich (dominacja przemysłu stoczniowego i chemiczno-spożywczego, potem także maszynowego)

17 Koncentracja inwestycji portowych i przemysłowych

18 Główne kierunki gdańskich inwestycji w latach (1919) Obalenie fortyfikacji miejskich od strony północnej i zachodniej Rozwój infrastruktury publicznej (budynki szkół, urzędów, szpitali, świątynie na przedmieściach) Rozwój sieci komunikacji publicznej (zbiorowej), omnibusów, tramwajów, kolei (gdański węzeł kolejowy) Rozwój infrastruktury komunalnej Budowa osiedli robotniczych i czynszowych (Wrzeszcz sypialnią Gdańska)

19 Sukcesy miasta na niwie propagandy gospodarczej 1872 r. zorganizowanie w Gdańsku Niemieckiego Kongresu Gospodarczego 1904 wystawa dorobku gospodarczego Prus Zachodnich (Niemieckie Towarzystwo Ziemskie)

20 Porażki miasta w obszarze gospodarki Po 1865 r. przeniesienie bazy pruskiej floty wojennej do Kilonii (ale stocznie zostały w Gdańsku) Po 1872 r. odejście Niemiec (Prus) od liberalnej polityki handlowej, bariery celne, rywalizacja kolonialna, preferowanie w skali Niemiec Hamburga. Gdańsk w peryferyjnym obszarze Niemiec Płn. wsch. rozwija się dużo wolniej, niż miasta na Zachodzie

21 Gdańsk, jako ośrodek administracji w latach Nadprezydent i zarząd prowincji (od 1878) siedziba Nowe Ogrody 13 Sejmik prowincji, Landtag (od 1878) siedziba Nowe Ogrody (od 1883) Sąd krajowy (+ 9 sądów powiatowych) Nadburmistrz i zarząd miasta + Rada Miejska (bez zmian co do liczebności i kompetencji)

22 Inne urzędy administracji w Gdańsku Rejencja gdańska Konsystorz kościoła ewangelickiego Dyrekcja ziemstwa zachodniopruskiego Sąd ziemski Dyrekcja urzędu podatkowego Prowincjonalne kolegium szkolne 2 landratury powiatowe Urząd celny (nowa siedziba przy Szafarnia w 1878) Dyrekcja kolei Dyrekcja poczty (nowa siedziba przy Targu Maślanym od 1878) Urząd Morski (Nowy Port, od 1878) Dyrekcja Dróg Wodnych (od 1884 przy Nowe Ogrody 27)

23 Gdańsk jako ośrodek nauki (oświaty) 1871 powstało Towarzystwo Oświatowe (Bildungsverein) siedziba Za Murami szkoła średnia św. Jana w budynku dawnego Gimnazjum (klasztoru franciszkanów) 1873 Państwowa Szkoła Rzemiosł Artystycznych (tamże zachodnie skrzydło) 1894 r. - Szkoła Wojenna (przy Promenadzie Północnej)