Mechanizmy regulacji białek

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Mechanizmy regulacji białek"

Transkrypt

1 Mechanizmy regulacji białek

2 Funkcja białka jest kontrolowana na wielu poziomach: -lokalizacja produktu genu i/lub jego partnerów -kowalencyjne i niekowalencyjne wiązanie efektorów -ilość i czas życia aktywnego białka

3 Funkcja białka jest kontrolowana na wielu poziomach: -lokalizacja produktu genu i/lub jego partnerów -- sekwencje sygnalne -- dołączenie ogona lipidowego/modyfikacje potranslacyjne -- kierowanie poprzez strukturalną domenę oddziałującą -kowalencyjne i niekowalencyjne wiązanie efektorów -ilość i czas życia aktywnego białka

4 Funkcja białka jest kontrolowana na wielu poziomach: -lokalizacja produktu genu i/lub jego partnerów -kowalencyjne i niekowalencyjne wiązanie efektorów -- efektory, od protonu do wielodomenowego białka -- odwracalne bądź nieodwracalne -- allosteria (kooperatywność pozytywna i negatywna) -- inhibicja (substrat, produkt) -ilość i czas życia aktywnego białka

5 Funkcja białka jest kontrolowana na wielu poziomach: -lokalizacja produktu genu i/lub jego partnerów -kowalencyjne i niekowalencyjne wiązanie efektorów -ilość i czas życia aktywnego białka -- na różnych etapach w drodze od genu do białka -- poziom transkrypcji (represor, aktywator, trna) -- poziom degradacji mrna -- poziom degradacji białka Aktywność pojedynczego białka może być regulowana na wielu różnych poziomach

6 Kinaza białkowa zależna od cykliny, kontrolująca cykl komórkowy, jest regulowana przez wiele mechanizmów ściśle kontrolowana ilość białka Aktywacja Cdk we właściwym czasie cyklu komórkowego wymaga: - związania cykliny (co powoduje zmiany konformacyjne w Cdk), Cdk-activating kinase - fosforylacji Cdk (możliwej tylko w kompleksie z cykliną) oraz defosforylacji 1-2 reszt tyrozyny - fosforylacji tyrozyn inhibitorowych na Cdk (odwracalna, kontrolowana przez kinazę i fosfatazę o regulowanej aktywności) finely tuned steps

7 Domeny odpowiedzialne za oddziaływanie (rozpoznanie) (interaction domains, recognition module) -lokalizacja, prezentacja substratu, funkcja autoinhibitorowa -niezależnie zwinięte, reszt aa -koniec C i N przestrzenne zbliżone inkorporacja w rejony pętli, kombinatoryjna organizacja w białkach wielodomenowych -różnice w obrębie rodziny odpowiadają za specyficzność -przykłady: -- rozpoznanie sekwencji bogatych w Pro SH3, WW, EVH1 -- rozpoznanie fosfotyrozyny SH2, PTB -- rozpoznanie fosfoseryny i fosfothreoniny , FHA, PBD, WD40 -- rozpoznanie fosfolipidów PH, FYVE wielodomenowość, oligomeryzacja, różna orientacja domen kolejny poziom regulatorowej specyficzności i wszechstronności

8 Interaction domains

9 Interaction domains

10 -analiza produktów genów biorących udział w ścieżkach sygnalizacyjnych czy metabolicznych pokazuje, że nie ma tylu różnych białek by zadowolić wszystkie oddziaływania, które muszą być utworzone -nie ma tyle genów aby zaspokoić wszystkie funkcje komórkowe wiele białek uczestniczy w więcej niż jednym procesie -precyzyjna lokalizacja jest głównym mechanizmem regulującym funkcję białek (kinazy) -u eukariontów praktycznie nie ma białek wolno pływających w komórce. Każde białko jest uwięzione w kompleksie białkowym, organellum, pęcherzyku transportowym, błonie lub jest pasażerem na aktynowych szlakach cytoszkieletu -zwiększona organizacja a nie liczba genów jest cechą wyróżniającą komórkę eukariotyczną Komórka Schizosaccharomyces pombe ma mniej genów niż Pseudomonas aeruginosa

11 Mechanizmy kierowania białek - odpowiednia sekwencja w samym białku (kierowane kotranslacyjnie lub później) --KDEL ER, KRKR jądro, sekwencja hydrofobowa sekrecja - modyfikacja potranslacyjna (możliwa regulacja) --fosforylacja Tyr, Ser, Thr przez kinazy kierowanie do kompleksów rozpoznających te modyfikacje; różne kotwice lipidowe zakotwiczenie w konkretnym fragmencie dwuwarstwy lipidowej - wiązanie do białek rusztowaniowych (scaffold proteins) -- wiążą kilka białek jednocześnie promując ich wzajemne oddziaływanie (obecność kombinacji domen pośredniczących oddziaływaniom białkobiałko, np. SH2, SH3, PH, PDZ)

12 - funkcja białka jest regulowana przez środowisko w którym ono działa -- lepkość, stężenie makrocząstek, jonów, elementów kwaśnych i zasadowych - zmiany potencjału redoks mają duży wpływ na strukturę i funkcję białka -- wnętrze redukujące, na zewnątrz warunki utleniające (oligomeryzacja przez S-S dopiero po sekrecji, np. esteraza acetylocholinowa) - zmiany ph drastycznie zmieniają strukturę i funkcję białka -- siła wiązania liganda (oddziaływania elektrostatyczne) oraz stopień jonizacji grup katalitycznych zmienia się znacząco ze zmianą ph i stężeniem jonów Endosomalna hydrolaza - katepsyna D obniżenie ph odsłania centrum aktywne i poprzez odpowiednią protonację reszt katalitycznych aktywuje enzym

13 Sprytny sposób na zabicie komórki - toksyna błonicza B odpowiedzialna za mediowaną przez receptor endocytozę A związana z B poprzez S-S, enzym ADP-rybozylujący EF2 blok syntezy białka T duża zmiana konformacyjna pod wpływem obniżenia ph, ekspozycja powierzchni hydrofobowej i utworzenie kanału przez który A wydostaje się do cytoplazmy warunki redukujące pęknięcie mostka S-S w A obniżenie ph zmiana konformacyjna w T

14 Synteza glutationu (GSH) kontrola negatywna poprzez wiązanie liganda sprzężenie zwrotne ujemne inhibicja kompetycyjna

15 Kooperatywne wiązanie liganda wzmacnia jego efekt

16 Regulacja allosteryczna

17 - ATCaza dostarcza kluczowego substratu w syntezie pirymidyn, ma sześć podjednostek regulatorowych i sześć katalitycznych - enzym jest aktywowany alosterycznie przez ATP (końcowy produkt syntezy puryn) - ATCaza jest hamowana przez CTP (końcowy produkt syntezy pirymidyn) CTP Ten sam efekt wywołuje mutacja Tyr77Phe w podjednostce regulatorowej Indukowana ligandem zmiana konformacyjna aktywuje transkarbamylazę asparaginianu (ATCazę)

18 Wiązanie Fe 2+ (korepresora) aktywuje represor genu toksyny dyfterytu (położenie helis rozpoznających X i końców N) - co-repressor, co-activator

19 Kontrola funkcji białka poprzez modyfikacje kowalencyjne - ocenia się, że 50-90% ludzkich białek jest modyfikowane potranslacyjnie. Pozwala to komórce poszerzyć strukturalny i funkcjonalny repertuar ponad ograniczony zestaw 20 naturalnie występujących w białkach aminokwasów; - odkryto ponad 40 różnych modyfikacji kowalencyjnych białek; - najważniejsze z nich to: fosforylacja, glikozylacja, lipidacja, metylacja, N-acetylacja, S-nitrozylacja, przyłączenie SUMO i ograniczona proteoliza - modyfikacje mogą zmieniać lokalizację białka, jego aktywność oraz oddziaływania

20 /mitogen Fosforylacja -najbardziej powszechną kowalencyjną modyfikacją jest odwracalna fosforylacja Ser, Thr i Tyr (u prokariontów His i Asp). Grupy fosforanowe przenoszone są za pomocą oddzielnych enzymów: kinaz i fosfataz, co wprowadza precyzyjny mechanizm regulacyjny. -u człowieka zidentyfikowano 575 kinaz białkowych. Stanowią więc one trzecią co do liczności grupę domen (2% genomu) -fosforylacja białka sprawia, że zyskuje ono naładowaną grupę zdolną do tworzenia wielu HB zarówno z amidami łańcucha głównego, jak i poprzez mostki solne z argininami Aktywacja kaskady kinaz MAP fosforylacja przejściowo wprowadza nowe miejsca oddziaływania białko-białko (!)

21 Zmiana konformcyjna indukowana fosforylacją fosforylazy glikogenu - przyłączenie fosforanu do Ser14 powoduje rearanżacje reszt z końca N tak, że łańcuch boczny seryny przesuwa się o 50 Å zmieniając powierzchnię kontaktu monomerów w dimerze. Wynikające z tego zmiany konformacyjne w centrum katalitycznym aktywują całe białko.

22 -inaktywacja dehydrogenazy przez fosforylację następuje bez zmian konformacyjnych -przyłączenie fosforanu, do obecnej w centrum aktywnym Ser113, hamuje wiązanie negatywnie naładowanego substratu zarówno poprzez zawadę steryczną, jak i odpychanie elektrostatyczne izocytrynian kolor żółty fosforan na Ser113 kolor czerwony centrum aktywne kolor zielony Inaktywacja centrum aktywnego dehydrogenazy izocytrynianiu z E. coli przez fosforylację

23 Aktywacja kinaz przez fosforylację. Grupa kinaz Src.

24 Kinazy zależne od cyklin (Cdk)

25 Glikozylacja nowe miejsca rozpoznania (bardzo duże zróżnicowanie), ochrona przed proteolizą (immunoglobuliny), wpływ na aktywność enzymatyczną, ułatwianie zwijania białek, zwiększanie rozpuszczalności, zapobieganie agregacji, blokowanie fosforylacji (odwracalna monoglikozylacja Ser/Thr), immunogeniczność Schemat rdzeni oligosacharydowych

26 Struktura Glc3Man9GlcNAc2

27 Wielostopniowe procesowanie oligosacharydów

28 Glikozylacja Ochrona immunoglobuliny A przed organizmami patogennymi

29 Metylacja - nieodwracalna - głównie białka jądrowe - donorem grup metylowych jest S-adenozylometionina - w obrębie sekwencji RGG, RXR i GRG - zaburza oddziaływania białko-białko (sterycznie) - metylacja Arg ważna w regulacji rybonukleoprotein procesujących mrna - metylacja Lys, poprzez modyfikację histonów, zmienia stan funkcjonalny chromatyny Wzory strukturalne metylowanych reszt Arg i Lys

30 N-acetylacja -głównie dotyczy końca N, donorem jest acetylo-coa -ponad 1/3 białek drożdżowych jest N-acetylowana -jedną z funkcji regulacyjnych jest wpływ na czas życia białka w komórce poprzez zablokowanie działania aminopeptydaz -acetylacja końca N jest praktycznie nieodwracalna, ale modyfikacje epsilon-aminowej grupy lizyny bywają odwracalne (np. w histonach) -w porównaniu z metylacją, znosi ładunek modyfikowanej reszty lizyny -zabezpiecza przed działaniem aminopeptydaz

31 Nitrozylacja cysteiny -odwracalna modyfikacja -SH przez NO -ponad 100 białek jest regulowanych przez odwracalną S-nitrozylację krytycznych reszt cysteiny, które sąsiadują z resztami kwaśnymi i zasadowymi oraz cystein będących w otoczeniu hydrofobowym -reszty Cys są kluczowe w koordynacji metalu, centrach katalitycznych, dla struktury białka poprzez tworzenie mostków S-S -NO jest gazem i może modyfikować grupy -SH tylko w pobliżu miejsca syntezy katalizowanej przez NOS

32 S-nitrozylacja w krótkodystansowej sygnalizacji nerwy-mięśnie fosfodiesteraza

33 Lipidacja - Myristoilacja, 14C kwas tłuszczowy dołączony poprzez stabilny amid do N- końcowej Gly - kotranslacyjna - Palmitoilacja, 16C kwas tłuszczowy dołączony poprzez labilny tioester do Cys (S-acylacja) potranslacyjna, odwracalna Kierowanie do błon przez lipidację - Prenylacja, dołączenie farnezylu bądź geranylogeranylu poprzez tioeter do Cys będącej początkowo 4-tą resztą od końca N. Staje się ona resztą C-końcową po proteolitycznym przycięciu i metylacji nowego końca C potranslacyjna, nieodwracalna. Inhibitory farnezylotransferaz są atrakcyjne biomedycznie (Rab)

34 Zakotwiczenie poprzez glikozylofosfatydyloinozytol - Odwracalna modyfikacja polegająca na dołączeniu poprzez łącznik węglowodanowy kotwicy glikozylofosfatydyloinozytolu (GPI) - Regulacja funkcji - enzym nieaktywny w formie z GPI jest aktywowany przez działanie fosfolipazy (pasożyty).

35 GTPazy kierujące wewnątrzkomórkowym ruchem pęcherzyków odwracalnie wiążą się z błonami -ARF (ADP-ribosylation factor), w formie z GDP, jest rozpuszczalna a myristoilowy ogon ukryty jest w hydrofobowej kieszeni białka -GDP/GTP aktywacja ARF, poprzez specyficzny GEF w błonie aparatu Golgiego, powoduje rearanżacje N- końcowego regionu ARF, uwolnienie lipidowego ogona i zakotwiczenie GTPazy w błonie -związany do błony ARF-GTP rekrutuje białka płaszcza niezbędne do utworzenia i transportu pęcherzyka -jedno z białek płaszcza ma aktywność typu GAP i w odpowiednim momencie powoduje powrót układ do stanu wyjściowego

36 Sumoilacja - dołączenie białka SUMO (small ubiquitinrelated modifier) do sekwencji KXE - SUMO powoduje zmianę lokalizacji komórkowej białka do którego zostaje dołączone - wpływa na stabilność i aktywność transkrypcyjną

37 Ścieżka degradacji ubikitynowanych białek

38 Funkcja aktywnego białka kontrolowana czasem jego życia w komórce -czasy życia białek zawierają się w przedziale od kilku minut do kilku dni i zależą nie tylko od stabilności samego białka, ale również od komórkowej maszynerii degradującej -najkrócej żyjące białka to te zaangażowane w kontrolę procesów komórkowych. Degradacja zapewnia szybką zmianę ich efektywnego stężenia pod wpływem czynników środowiskowych -proteasom zbudowany jest z tunelu degradującego złożonego z czterech pierścieni -czapki (fioletowe) rozpoznają i wiążą kierowane do degradacji białko -przy wejściu, białka są rozwijane z użyciem ATP i kierowane do rdzenia Eukariotyczny proteasom

39 Sygnały degradacyjne - ochronnie działają reszty Met, Ser, Thr, Ala, Val, Cys, Gly oraz Pro na początku łańcucha polipeptydowego, reszta umożliwia atak proteolityczny - sumoilacja może zapobiegać przyłączaniu ubikwityny - degradację mogą promować fosforylacja określonych reszt, denaturacja czy uszkodzenie w wyniku utlenienia - niektóre białka, np. cykliny, posiadają odrębne systemy przyłączania ubikwityny

40 Proteoliza -poza proteolityczną degradacją i inaktywacją, wiele białek jest proteolitycznie modyfikowanych w celu ich aktywacji z nieaktywnych, bądź tylko marginalnie aktywnych prekursorów -w chymotrypsynogenie obecność wiązania kowalencyjnego pomiędzy Arg15 a Ile16 oraz kilku niekowalentnych oddziaływań tworzonych pomiędzy nimi a ich sąsiadami uniemożliwia osiągnięcie właściwej dla katalizy konformacji centrum aktywnego Aktywacja chymotrypsynogenu

41 -Proteoliza Arg 15 /Ile 16 przez trypsynę powoduje, że N-końcowy peptyd pozostaje przy białku dzięki S-S. Nowy koniec N przyjmuje konformację, w której tworzy oddziaływania z centrum aktywnym (Ile-Asp) prowadząc do pełnej aktywacji katalitycznej enzymu. -Dodatkowo następuje autokatalityczne odcięcie reszt 14, 15, 147 i 148 prowadzące do dojrzałej formy alfa-chymotrypsyny. Funkcja tych ostatnich modyfikacji nie jest znana. Aktywacja chymotrypsynogenu

42 Porównanie centrów aktywnych plazminogenu (kolor czerwony) i plazminy (kolor niebieski) Trp blokuje dostęp substratu i zniekształca konformację reszt katalitycznych

43 Wytwarzanie krótkich polipeptydowych hormonów -po sekrecji, odcięcie sekwencji sygnalnej przez peptydazę sygnałową -powstają białka o nowych funkcjach -kolejne etapy są tkankowo specyficzne, na przykład: -- w przysadce mózgowej hydroliza prowadzi do utworzenia ACTH i beta-lipotropiny -- w centralnym systemie nerwowym powstaje endorfina i enkefalina Diagram procesowania prepro-opiomelanokortyny

44 Kaskada krzepnięcia krwi wielokrotne wzmocnienie pierwotnego sygnału

45 splicing białek - składanie białek nie wymaga hydrolizy i religacji wiązania peptydowego - cały proces następuje poprzez rearanżację wiązania peptydowego - w wyniku wycięcia inteiny powstają dwa funkcjonalne białka - autokataliza

46 Schemat organizacji białka zawierającego inteinę -A, B i G, zachowywane miejsca niezbędne dla splicingu białka -odkryto ponad 100 różnych intein, 70% znajduje się w białkach zaangażowanych w replikację i naprawę DNA -poznane inteiny zawierają od około 100 do ponad 600 aminokwasów i zbudowane są z domeny odpowiedzialnej za splicing i domeny o aktywności endonukleazy

47 -inteiny są mobilnymi elementami genetycznymi bez innej znanej funkcji niż własna propagacja -domena endonukleazy wycina z genomu fragment DNA odpowiadający własnej sekwencji aminokwasowej i pośredniczy w jego umiejscowieniu w genach, które takiej sekwencji nie posiadają -nie jest jasne, dlaczego inteiny preferują istnienie w białkach związanych z replikacja i naprawą DNA. Struktura inteiny z podjednostki gyrazy A z Mycobacterium xenopi

48 Czterostopniowy mechanizm splicingu białek -1- tlen lub siarka (X) łańcucha bocznego pierwszej reszty inteiny atakuje karbonyl poprzedzającego wiązania peptydowego -2- karbonyl, teraz jako ester lub tioester, jest atakowany przez pierwszą resztę C-końcowej eksteiny (Cys, Ser, Thr) -3- ostatnia reszta inteiny (przeważnie Asn) cyklizuje poprzez własny karbonyl. Powoduje to uwolnienie inteiny (z cykliczną Asn na końcu C) i eksteiny, w której N- i C-koniec powiązane są przez łańcuch boczny pierwszej reszty C-końcowej eksteiny -4- spontaniczna rearanżacja tego estru (lub tioestru) do normalnego wiązania peptydowego kończy proces splicingu Inteiny mają praktyczne zastosowanie w inżynierii białka, biologii strukturalnej i biotechnologii

Przegląd budowy i funkcji białek

Przegląd budowy i funkcji białek Przegląd budowy i funkcji białek Co piszą o białkach? Wyraz wprowadzony przez Jönsa J. Berzeliusa w 1883 r. w celu podkreślenia znaczenia tej grupy związków. Termin pochodzi od greckiego słowa proteios,

Bardziej szczegółowo

Informacje. W sprawach organizacyjnych Slajdy z wykładów

Informacje. W sprawach organizacyjnych Slajdy z wykładów Biochemia Informacje W sprawach organizacyjnych malgorzata.dutkiewicz@wum.edu.pl Slajdy z wykładów www.takao.pl W sprawach merytorycznych Takao Ishikawa (takao@biol.uw.edu.pl) Kiedy? Co? Kto? 24 lutego

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Kinetyka reakcji enzymatycznych.

Wykład 2. Kinetyka reakcji enzymatycznych. Wykład 2 Kinetyka reakcji enzymatycznych. Kofaktory enzymów wd_2 2 Ryboflawina witamina B 2 Ryboflawina wit. B 2 FAD dinukleotyd flawinoadeninowy wd_2 3 Niacyna witamina PP (B 3 ) NAD + dinukleotyd nikotynamidoadeninowy

Bardziej szczegółowo

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ 1. Gen to odcinek DNA odpowiedzialny

Bardziej szczegółowo

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany 1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy

Bardziej szczegółowo

Chemiczne składniki komórek

Chemiczne składniki komórek Chemiczne składniki komórek Pierwiastki chemiczne w komórkach: - makroelementy (pierwiastki biogenne) H, O, C, N, S, P Ca, Mg, K, Na, Cl >1% suchej masy - mikroelementy Fe, Cu, Mn, Mo, B, Zn, Co, J, F

Bardziej szczegółowo

Nukleotydy w układach biologicznych

Nukleotydy w układach biologicznych Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których

Bardziej szczegółowo

TRANSKRYPCJA - I etap ekspresji genów

TRANSKRYPCJA - I etap ekspresji genów Eksparesja genów TRANSKRYPCJA - I etap ekspresji genów Przepisywanie informacji genetycznej z makrocząsteczki DNA na mniejsze i bardziej funkcjonalne cząsteczki pre-mrna Polimeraza RNA ETAP I Inicjacja

Bardziej szczegółowo

MECHANIZMY WZROSTU i ROZWOJU ROŚLIN

MECHANIZMY WZROSTU i ROZWOJU ROŚLIN MECHANIZMY WZROSTU i ROZWOJU ROŚLIN Jaka jest rola kinaz MA (generalnie)? Do czego służy roślinom (lub generalnie) fosfolipaza D? Czy u roślin występują hormony peptydowe? Wymień znane Ci rodzaje receptorów

Bardziej szczegółowo

TATA box. Enhancery. CGCG ekson intron ekson intron ekson CZĘŚĆ KODUJĄCA GENU TERMINATOR. Elementy regulatorowe

TATA box. Enhancery. CGCG ekson intron ekson intron ekson CZĘŚĆ KODUJĄCA GENU TERMINATOR. Elementy regulatorowe Promotory genu Promotor bliski leży w odległości do 40 pz od miejsca startu transkrypcji, zawiera kasetę TATA. Kaseta TATA to silnie konserwowana sekwencja TATAAAA, występująca w większości promotorów

Bardziej szczegółowo

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Wykład 4 Jak działają geny?

Bardziej szczegółowo

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Wykład 5 Droga od genu do

Bardziej szczegółowo

Komputerowe wspomaganie projektowanie leków

Komputerowe wspomaganie projektowanie leków Komputerowe wspomaganie projektowanie leków wykład II Prof. dr hab. Sławomir Filipek Grupa BIOmodelowania Uniwersytet Warszawski, Wydział Chemii oraz Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Cent-III www.biomodellab.eu

Bardziej szczegółowo

SEMINARIUM 8:

SEMINARIUM 8: SEMINARIUM 8: 24.11. 2016 Mikroelementy i pierwiastki śladowe, definicje, udział w metabolizmie ustroju reakcje biochemiczne zależne od aktywacji/inhibicji przy udziale mikroelementów i pierwiastków śladowych,

Bardziej szczegółowo

THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE

THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE Anna Czarnecka Źródło: Intercellular signaling from the endoplasmatic reticulum to the nucleus: the unfolded protein response in yeast and mammals Ch. Patil & P. Walter The

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU KSZTAŁT BIAŁEK.

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU KSZTAŁT BIAŁEK. SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU KSZTAŁT BIAŁEK. SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. II. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. III. Karty pracy. 1. Karta

Bardziej szczegółowo

Komórka eukariotyczna

Komórka eukariotyczna Komórka eukariotyczna http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:hela_cells_stained_with_hoechst_33258.jpg cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii,

Bardziej szczegółowo

Wykład 14 Biosynteza białek

Wykład 14 Biosynteza białek BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH

Bardziej szczegółowo

Translacja i proteom komórki

Translacja i proteom komórki Translacja i proteom komórki 1. Kod genetyczny 2. Budowa rybosomów 3. Inicjacja translacji 4. Elongacja translacji 5. Terminacja translacji 6. Potranslacyjne zmiany polipeptydów 7. Translacja a retikulum

Bardziej szczegółowo

Struktura i funkcja białek (I mgr)

Struktura i funkcja białek (I mgr) Struktura i funkcja białek (I mgr) Dr Filip Jeleń fj@protein.pl http://www.protein.pl/ Jeremy M. Berg, John L. Tymoczko, Lubert Stryer Biochemia Carl Branden, John Tooze Introduction to Protein Structure

Bardziej szczegółowo

Bioinformatyka wykład 9

Bioinformatyka wykład 9 Bioinformatyka wykład 9 14.XII.21 białkowa bioinformatyka strukturalna krzysztof_pawlowski@sggw.pl 211-1-17 1 Plan wykładu struktury białek dlaczego? struktury białek geometria i fizyka modyfikacje kowalencyjne

Bardziej szczegółowo

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg

Bardziej szczegółowo

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK

Bardziej szczegółowo

etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy

etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy

Bardziej szczegółowo

cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma Jądro komórkowe

cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma Jądro komórkowe Komórka eukariotyczna http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:hela_cells_stained_with_hoechst_33258.jpg cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii,

Bardziej szczegółowo

Test kwalifikacyjny Lifescience dla licealistów 2015

Test kwalifikacyjny Lifescience dla licealistów 2015 Test kwalifikacyjny Lifescience dla licealistów 2015 Imię nazwisko (pseudonim): 1. Daltonizm (d) jest cechą recesywną sprzężoną z płcią. Rudy kolor włosów (r) jest cechą autosomalną i recesywną w stosunku

Bardziej szczegółowo

Budowa aminokwasów i białek

Budowa aminokwasów i białek Biofizyka Ćwiczenia 1. E. Banachowicz Zakład Biofizyki Molekularnej IF UAM http://www.amu.edu.pl/~ewas Budowa aminokwasów i białek E.Banachowicz 1 Ogólna budowa aminokwasów α w neutralnym p α N 2 COO N

Bardziej szczegółowo

Enzymy katalizatory biologiczne

Enzymy katalizatory biologiczne Enzymy katalizatory biologiczne Kataliza zjawisko polegające na obniżeniu energii aktywacji reakcji i zwiększeniu szybkości reakcji chemicznej i/lub skierowaniu reakcji na jedną z termodynamicznie możliwych

Bardziej szczegółowo

ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI

ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe

Bardziej szczegółowo

21. Wstęp do chemii a-aminokwasów

21. Wstęp do chemii a-aminokwasów 21. Wstęp do chemii a-aminokwasów Chemia rganiczna, dr hab. inż. Mariola Koszytkowska-Stawińska, WChem PW; 2016/2017 1 21.1. Budowa ogólna a-aminokwasów i klasyfikacja peptydów H 2 N H kwas 2-aminooctowy

Bardziej szczegółowo

46 i 47. Wstęp do chemii -aminokwasów

46 i 47. Wstęp do chemii -aminokwasów 46 i 47. Wstęp do chemii -aminokwasów Chemia rganiczna, dr hab. inż. Mariola Koszytkowska-Stawińska, WChem PW; 2017/2018 1 21.1. Budowa ogólna -aminokwasów i klasyfikacja peptydów H 2 H H 2 R H R R 1 H

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD: Klasyczny przepływ informacji ( Dogmat) Klasyczny przepływ informacji. Ekspresja genów realizacja informacji zawartej w genach

WYKŁAD: Klasyczny przepływ informacji ( Dogmat) Klasyczny przepływ informacji. Ekspresja genów realizacja informacji zawartej w genach WYKŁAD: Ekspresja genów realizacja informacji zawartej w genach Prof. hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Klasyczny przepływ informacji ( Dogmat) Białka Retrowirusy Białka Klasyczny

Bardziej szczegółowo

Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Copyright by Wydział Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1. Wiadomości wstępne Skład chemiczny i funkcje komórki Przedmowa do wydania czternastego... 13

Spis treści. 1. Wiadomości wstępne Skład chemiczny i funkcje komórki Przedmowa do wydania czternastego... 13 Przedmowa do wydania czternastego... 13 Częściej stosowane skróty... 15 1. Wiadomości wstępne... 19 1.1. Rys historyczny i pojęcia podstawowe... 19 1.2. Znaczenie biochemii w naukach rolniczych... 22 2.

Bardziej szczegółowo

Transport przez błony

Transport przez błony Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej

Bardziej szczegółowo

Wykład 5. Remodeling chromatyny

Wykład 5. Remodeling chromatyny Wykład 5 Remodeling chromatyny 1 Plan wykładu: 1. Przebudowa chromatyny 2. Struktura, funkcje oraz mechanizm działania kompleksów remodelujących chromatynę 3. Charakterystyka kompleksów typu SWI/SNF 4.

Bardziej szczegółowo

Plan działania opracowała Anna Gajos

Plan działania opracowała Anna Gajos Plan działania 15.09-15.10 opracowała Anna Gajos Jakie zagadnienia trzeba opanować z następujących działów: 1. Budowa chemiczna organizmów. 2. Budowa i funkcjonowanie komórki 3. Cykl komórkowy 4. Metabolizm

Bardziej szczegółowo

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Ekspresja genów jest regulowana

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 4: MOLEKULARNE MECHANIZMY BIOSYNTEZY BIAŁEK. Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej.

WYKŁAD 4: MOLEKULARNE MECHANIZMY BIOSYNTEZY BIAŁEK. Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej. Pierwsza litera Trzecia litera 2018-10-26 WYKŁAD 4: MOLEKULARNE MECHANIZMY BIOSYNTEZY BIAŁEK Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Druga litera 1 Enancjomery para nienakładalnych

Bardziej szczegółowo

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą byd wykorzystywane przez jego Użytkowników

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie aktywności proteolitycznej trypsyny Zajęcia 3-godzinne część A, zajęcia 4-godzinne część A i B

Oznaczanie aktywności proteolitycznej trypsyny Zajęcia 3-godzinne część A, zajęcia 4-godzinne część A i B znaczanie aktywności proteolitycznej trypsyny Zajęcia 3-godzinne część A, zajęcia 4-godzinne część A i B el ćwiczenia elem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą oznaczania aktywności endopeptydaz na przykładzie

Bardziej szczegółowo

Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna

Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich (lub prawie wszystkich) białek komórkowych Zalety analizy proteomu np. w porównaniu z analizą trankryptomu:

Bardziej szczegółowo

Nośnikiem informacji genetycznej są bardzo długie cząsteczki DNA, w których jest ona zakodowana w liniowej sekwencji nukleotydów A, T, G i C

Nośnikiem informacji genetycznej są bardzo długie cząsteczki DNA, w których jest ona zakodowana w liniowej sekwencji nukleotydów A, T, G i C MATERIAŁ GENETYCZNY KOMÓRKI BIOSYNTEZA BIAŁEK MATERIAŁ GENETYCZNY KOMÓRKI Informacja genetyczna - instrukcje kierujące wszystkimi funkcjami komórki lub organizmu zapisane jako określone, swoiste sekwencje

Bardziej szczegółowo

Chemiczne składniki komórek

Chemiczne składniki komórek Chemiczne składniki komórek Komórki wykorzystują prawa fizyki i chemii, aby przeżyć Zbudowane z takich samych pierwiastków i związków jak materia nieożywiona Chemia komórki dominują: H 2 O związki organiczne

Bardziej szczegółowo

Transport makrocząsteczek

Transport makrocząsteczek Komórka eukariotyczna cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii, dzięki której organizm uzyskuje energię biosynteza białka i innych związków Transport

Bardziej szczegółowo

Metody bioinformatyki. Ekspresja genów. prof. dr hab. Jan Mulawka

Metody bioinformatyki. Ekspresja genów. prof. dr hab. Jan Mulawka Metody bioinformatyki Ekspresja genów prof. dr hab. Jan Mulawka Genetyczny skład prawie wszystkich komórek somatycznych organizmów wielokomórkowych jest identyczny. Fenotyp (swoistość tkankowa lub komórkowa)

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014

Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 S E M E S T R II Tydzień 1 24.02-28.02 2 03.03-07.03 3 10.03-14.03 Wykłady

Bardziej szczegółowo

INICJACJA ELONGACJA TERMINACJA

INICJACJA ELONGACJA TERMINACJA INICJACJA ELONGACJA TERMINACJA 2007 by National Academy of Sciences Kornberg R D PNAS 2007;104:12955-12961 Struktura chromatyny pozwala na różny sposób odczytania informacji zawartej w DNA. Możliwe staje

Bardziej szczegółowo

Reakcje enzymatyczne. Co to jest enzym? Grupy katalityczne enzymu. Model Michaelisa-Mentena. Hamowanie reakcji enzymatycznych. Reakcje enzymatyczne

Reakcje enzymatyczne. Co to jest enzym? Grupy katalityczne enzymu. Model Michaelisa-Mentena. Hamowanie reakcji enzymatycznych. Reakcje enzymatyczne Reakcje enzymatyczne Enzym białko katalizujące reakcje chemiczne w układach biologicznych (przyśpieszają reakcje przynajmniej 0 6 raza) 878, Wilhelm uehne, użył po raz pierwszy określenia enzym (w zaczynie)

Bardziej szczegółowo

Wykład 3. Organizacja jądra komórkowego struktura chromatyny

Wykład 3. Organizacja jądra komórkowego struktura chromatyny Wykład 3 Organizacja jądra komórkowego struktura chromatyny Struktura jądra komórkowego Matriks jądrowa - jądro komórkowe pozbawione chromatyny Nukleoplazma Heterochromatyna Euchromatyna Jąderko Otoczka

Bardziej szczegółowo

Rzęski, wici - budowa Mikrotubule. rozmieszczenie organelli. Stabilne mikrotubule szkielet rzęsek i wici

Rzęski, wici - budowa Mikrotubule. rozmieszczenie organelli. Stabilne mikrotubule szkielet rzęsek i wici Mikrotubule dynamiczna niestabilność - stabilizacja rozmieszczenie organelli ER Golgi organizują wnętrze komórki - polaryzacja komórki Mt Mt organizacja ER, aparatu Golgiego przemieszczanie mitochondriów

Bardziej szczegółowo

Część V: Przekazywanie sygnałów. DO WYKŁADÓW Z PODSTAW BIOFIZYKI IIIr. Biotechnologii prof. dr hab. inż. Jan Mazerski

Część V: Przekazywanie sygnałów. DO WYKŁADÓW Z PODSTAW BIOFIZYKI IIIr. Biotechnologii prof. dr hab. inż. Jan Mazerski MATERIAŁY PMCNICZE D WYKŁADÓW Z PDSTAW BIFIZYKI IIIr. Biotechnologii prof. dr hab. inż. Jan Mazerski PRZEKAZYWANIE SYGNAŁÓW Cechą charakterystyczną układów żywych jest zdolność do zachowywania wewnętrznej

Bardziej szczegółowo

Potranslacyjne modyfikacje białek i ich losy wkomórce

Potranslacyjne modyfikacje białek i ich losy wkomórce Rozdział 28 Potranslacyjne modyfikacje białek i ich losy wkomórce 28.1. Wewnątrzkomórkowy transport białek oraz ich wydzielanie Losy cząsteczki białka p owsta jącego w pro cesie translacji są do p ewnego

Bardziej szczegółowo

Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich lub prawie wszystkich białek komórkowych

Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich lub prawie wszystkich białek komórkowych Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich lub prawie wszystkich białek komórkowych Zalety w porównaniu z analizą trankryptomu: analiza transkryptomu komórki identyfikacja mrna nie musi jeszcze oznaczać

Bardziej szczegółowo

Slajd 1. Slajd 2. Proteiny. Peptydy i białka są polimerami aminokwasów połączonych wiązaniem amidowym (peptydowym) Kwas α-aminokarboksylowy aminokwas

Slajd 1. Slajd 2. Proteiny. Peptydy i białka są polimerami aminokwasów połączonych wiązaniem amidowym (peptydowym) Kwas α-aminokarboksylowy aminokwas Slajd 1 Proteiny Slajd 2 Peptydy i białka są polimerami aminokwasów połączonych wiązaniem amidowym (peptydowym) wiązanie amidowe Kwas α-aminokarboksylowy aminokwas Slajd 3 Aminokwasy z alifatycznym łańcuchem

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących

Bardziej szczegółowo

października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II

października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II 10 października 2013: Elementarz biologii molekularnej www.bioalgorithms.info Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II Komórka: strukturalna i funkcjonalne jednostka organizmu żywego Jądro komórkowe: chroniona

Bardziej szczegółowo

Enzymy. Ogólne właściwości Kinetyka i inhibicja reakcji enzymatycznych Regulacja aktywności enzymatycznej

Enzymy. Ogólne właściwości Kinetyka i inhibicja reakcji enzymatycznych Regulacja aktywności enzymatycznej Enzymy Ogólne właściwości Kinetyka i inhibicja reakcji enzymatycznych Regulacja aktywności enzymatycznej Enzymy jako biokatalizatory głównie białka (także RNA rybozymy, DNA DNA-zymy) wytwarzane tylko przez

Bardziej szczegółowo

protos (gr.) pierwszy protein/proteins (ang.)

protos (gr.) pierwszy protein/proteins (ang.) Białka 1 protos (gr.) pierwszy protein/proteins (ang.) cząsteczki życia materiał budulcowy materii ożywionej oraz wirusów wielkocząsteczkowe biopolimery o masie od kilku tysięcy do kilku milionów jednostek

Bardziej szczegółowo

Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna

Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich (lub prawie wszystkich) białek komórkowych Zalety analizy proteomu w porównaniu z analizą trankryptomu:

Bardziej szczegółowo

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER)

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum

Bardziej szczegółowo

Geny i działania na nich

Geny i działania na nich Metody bioinformatyki Geny i działania na nich prof. dr hab. Jan Mulawka Trzy królestwa w biologii Prokaryota organizmy, których komórki nie zawierają jądra, np. bakterie Eukaryota - organizmy, których

Bardziej szczegółowo

Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa

Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem informacji odebranej przez komórkę. Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Receptor cząsteczka chemiczna ( peptyd

Bardziej szczegółowo

Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa

Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem

Bardziej szczegółowo

białka wiążące specyficzne sekwencje DNA czynniki transkrypcyjne

białka wiążące specyficzne sekwencje DNA czynniki transkrypcyjne białka wiążące specyficzne sekwencje DNA czynniki transkrypcyjne http://www.umass.edu/molvis/bme3d/materials/jtat_080510/exploringdna/ch_flex/chapter.htm czynniki transkrypcyjne (aktywatory/represory)

Bardziej szczegółowo

Substancje o Znaczeniu Biologicznym

Substancje o Znaczeniu Biologicznym Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów

Bardziej szczegółowo

Mechanizmy działania i regulacji enzymów

Mechanizmy działania i regulacji enzymów Mechanizmy działania i regulacji enzymów Enzymy: są katalizatorami, które zmieniają szybkość reakcji, same nie ulegając zmianie są wysoce specyficzne ich aktywność może być regulowana m.in. przez modyfikacje

Bardziej szczegółowo

Cykl komórkowy. Rozmnażanie komórek G 1, S, G 2. (powstanie 2 identycznych genetycznie komórek potomnych): podwojenie zawartości (interfaza)

Cykl komórkowy. Rozmnażanie komórek G 1, S, G 2. (powstanie 2 identycznych genetycznie komórek potomnych): podwojenie zawartości (interfaza) Rozmnażanie komórek (powstanie 2 identycznych genetycznie komórek potomnych): podwojenie zawartości (interfaza) G 1, S, G 2 podział komórki (faza M) Obejmuje: podwojenie zawartości komórki (skopiowanie

Bardziej szczegółowo

Aminokwasy, peptydy i białka. Związki wielofunkcyjne

Aminokwasy, peptydy i białka. Związki wielofunkcyjne Aminokwasy, peptydy i białka Związki wielofunkcyjne Aminokwasy, peptydy i białka Aminokwasy, peptydy i białka: - wiadomości ogólne Aminokwasy: - ogólna charakterystyka - budowa i nazewnictwo - właściwości

Bardziej szczegółowo

Księgarnia PWN: B. Alberts, D. Bray, K. Hopkin, A. Johnson, J. Lewis, M. Raff, K. Roberts, P. Walter Podstawy biologii komórki. Cz.

Księgarnia PWN: B. Alberts, D. Bray, K. Hopkin, A. Johnson, J. Lewis, M. Raff, K. Roberts, P. Walter Podstawy biologii komórki. Cz. Księgarnia PWN: B. Alberts, D. Bray, K. Hopkin, A. Johnson, J. Lewis, M. Raff, K. Roberts, P. Walter Podstawy biologii komórki. Cz. 1 ROZDZIAŁ 1. KOMÓRKI WPROWADZENIE 1 Jedność i różnorodność komórek 1

Bardziej szczegółowo

Przekazywanie sygnałów w mechanizmach działania fitohormonów. Przekazywanie sygnałów w komórkach zwierzęcych. Stężenie kinetyny (mg/litr)

Przekazywanie sygnałów w mechanizmach działania fitohormonów. Przekazywanie sygnałów w komórkach zwierzęcych. Stężenie kinetyny (mg/litr) Stężenie kinetyny (mg/litr) 2015-11-03 Przekazywanie sygnałów w komórkach zwierzęcych Przekazywanie sygnałów w mechanizmach działania fitohormonów Literatura: www.umk.pl/~kesy/mechanizmy_wzrostu/ligazy_ubikwitynowo-bialkowe.pdf

Bardziej szczegółowo

The Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna

The Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. The Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna mgr Tomasz Turowski, promotor prof. dr hab.

Bardziej szczegółowo

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?)

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Wstęp do biologii 2. TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2015 WSPÓLNE WŁAŚCIWOŚCI dzisiejszych organizmów procesy życiowe katalizowane

Bardziej szczegółowo

Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa

Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem

Bardziej szczegółowo

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum

Bardziej szczegółowo

Zawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów

Zawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów Zawartość 139585 Wstęp 1. Historia wirusologii 2. Klasyfikacja wirusów 3. Struktura cząstek wirusowych 3.1. Metody określania struktury cząstek wirusowych 3.2. Budowa cząstek wirusowych o strukturze helikalnej

Bardziej szczegółowo

Bioinformatyka. z sylabusu... (wykład monograficzny) wykład 1. E. Banachowicz. Wykład monograficzny Bioinformatyka.

Bioinformatyka. z sylabusu... (wykład monograficzny) wykład 1. E. Banachowicz. Wykład monograficzny Bioinformatyka. Bioinformatyka (wykład monograficzny) wykład 1. E. Banachowicz Zakład Biofizyki Molekularnej IF UAM http://www.amu.edu.pl/~ewas z sylabusu... Wykład 1, 2006 1 Co to jest Bioinformatyka? Zastosowanie technologii

Bardziej szczegółowo

Transport makrocząsteczek (białek)

Transport makrocząsteczek (białek) Transport makrocząsteczek (białek) Transport makrocząsteczek sortowanie białek - sekwencje sygnałowe lata 70-te XX w. - Günter Blobel - hipoteza sygnałowa; 1999r - nagroda Nobla Sekwencja sygnałowa: A

Bardziej szczegółowo

Badanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej

Badanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej Badanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej PRAKTIKUM Z BIOLOGII KOMÓRKI () ćwiczenie prowadzone we współpracy z Pracownią Biofizyki Komórki Badanie dynamiki białek

Bardziej szczegółowo

Wykład 13. Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA. Mechanizmy powstawania nowotworów

Wykład 13. Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA. Mechanizmy powstawania nowotworów Wykład 13 Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA Mechanizmy powstawania nowotworów Uszkodzenie DNA Wykrycie uszkodzenia Naprawa DNA Zatrzymanie cyklu kom. Apoptoza Źródła uszkodzeń

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIA Z BIOCHEMII

ĆWICZENIA Z BIOCHEMII ĆWICZENIA Z BIOCHEMII D U STUDENTfiW WYDZIAŁU LEKARSKIEGO Pod redakcją Piotra Laidlera, Barbary Piekarskiej, Marii Wróbel WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO ĆWICZENIA Z BIOCHEMII DLA STUDENTÓW WYDZIAŁU

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 4. Reakcja aminokwasów z ninhydryną. Opisz typy reakcji przebiegających w tym procesie i zaznacz ich miejsca przebiegu.

Ćwiczenie 4. Reakcja aminokwasów z ninhydryną. Opisz typy reakcji przebiegających w tym procesie i zaznacz ich miejsca przebiegu. azwisko i imię grupa data Protokół z ćwiczenia: eakcje chemiczne związków biologicznych: aminokwasy i peptydy. Definicja punktu izoelektrycznego pi. Formy jonowe aminokwasów w różnym ph. ph < pi ph = pi

Bardziej szczegółowo

Przegląd budowy i funkcji białek - od enzymów do prionów -

Przegląd budowy i funkcji białek - od enzymów do prionów - Przegląd budowy i funkcji białek - od enzymów do prionów - Zakład Biologii Molekularnej Instytut Biochemii, Wydział Biologii UW Takao Ishikawa Kontakt Imię i nazwisko: Takao Ishikawa Mail: takao@biol.uw.edu.pl

Bardziej szczegółowo

Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER)

Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER) inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum endoplazmatyczne

Bardziej szczegółowo

Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych???

Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych??? Analizy DNA in silico - czyli czego można szukać i co można znaleźć w sekwencjach nukleotydowych??? Alfabet kwasów nukleinowych jest stosunkowo ubogi!!! Dla sekwencji DNA (RNA) stosuje się zasadniczo*

Bardziej szczegółowo

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?)

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Wstęp do biologii 2. TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2017 WSPÓLNE WŁAŚCIWOŚCI dzisiejszych organizmów procesy życiowe katalizowane

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne systemy ekspresji genów

Nowoczesne systemy ekspresji genów Nowoczesne systemy ekspresji genów Ekspresja genów w organizmach żywych GEN - pojęcia podstawowe promotor sekwencja kodująca RNA terminator gen Gen - odcinek DNA zawierający zakodowaną informację wystarczającą

Bardziej szczegółowo

Prokariota i Eukariota

Prokariota i Eukariota Prokariota i Eukariota W komórkach organizmów żywych ilość DNA jest zazwyczaj stała i charakterystyczna dla danego gatunku. ILOŚĆ DNA PRZYPADAJĄCA NA APARAT GENETYCZNY WZRASTA WRAZ Z BARDZIEJ FILOGENETYCZNIE

Bardziej szczegółowo

Spis treści 1 Komórki i wirusy Budowa komórki Budowa k

Spis treści 1 Komórki i wirusy Budowa komórki Budowa k Spis treści 1 Komórki i wirusy.......................................... 1 1.1 Budowa komórki........................................ 1 1.1.1 Budowa komórki prokariotycznej.................... 2 1.1.2

Bardziej szczegółowo

Structure and Charge Density Studies of Pharmaceutical Substances in the Solid State

Structure and Charge Density Studies of Pharmaceutical Substances in the Solid State Maura Malińska Wydział Chemii, Uniwersytet Warszawski Promotorzy: prof. dr hab. Krzysztof Woźniak, prof. dr hab. Andrzej Kutner Structure and Charge Density Studies of Pharmaceutical Substances in the

Bardziej szczegółowo

Dominika Stelmach Gr. 10B2

Dominika Stelmach Gr. 10B2 Dominika Stelmach Gr. 10B2 Czym jest DNA? Wielkocząsteczkowy organiczny związek chemiczny z grupy kwasów nukleinowych Zawiera kwas deoksyrybonukleoinowy U organizmów eukariotycznych zlokalizowany w jądrze

Bardziej szczegółowo

Hormony Gruczoły dokrewne

Hormony Gruczoły dokrewne Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie

Bardziej szczegółowo

Wykład 1. Od atomów do komórek

Wykład 1. Od atomów do komórek Wykład 1. Od atomów do komórek Skład chemiczny komórek roślinnych Składniki mineralne (nieorganiczne) - popiół Substancje organiczne (sucha masa) - węglowodany - lipidy - kwasy nukleinowe - białka Woda

Bardziej szczegółowo

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER)

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum

Bardziej szczegółowo

Podstawy projektowania leków wykład 12

Podstawy projektowania leków wykład 12 Podstawy projektowania leków wykład 12 Łukasz Berlicki Projektowanie wspomagane komputerowo Ligand-based design QSAR i 3D-QSAR Structure-based design projektowanie oparte na strukturze celu molekularnego

Bardziej szczegółowo

Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER)

Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER) Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum endoplazmatyczne

Bardziej szczegółowo

Organizacja tkanek - narządy

Organizacja tkanek - narządy Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,

Bardziej szczegółowo

Badanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD

Badanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej Badanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD Aleksandra Kotynia PRACA DOKTORSKA

Bardziej szczegółowo

WPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ

WPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ WPROWADZENIE DO GENETYKI MOLEKULARNEJ Replikacja organizacja widełek replikacyjnych Transkrypcja i biosynteza białek Operon regulacja ekspresji genów Prowadzący wykład: prof. dr hab. Jarosław Burczyk REPLIKACJA

Bardziej szczegółowo