Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata

Transkrypt

1

2 Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata

3 Spis treści 1. Wprowadzenie cel i zakres opracowania Charakterystyka gminy Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego gminy Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Struktura użytkowania gruntów Infrastruktura techniczna (w tym sieci, drogi, mieszkalnictwo) Charakterystyka środowiska przyrodniczego Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Infrastruktura rekreacyjna i turystyczna Przestrzenie publiczne Podsumowanie Charakterystyka gospodarcza gminy Liczba i struktura podmiotów gospodarczych Najważniejsze podmioty gospodarcze w gminie Stan i struktura bezrobocia Podsumowanie Charakterystyka społeczna gminy Struktura demograficzna i społeczna gminy Frekwencja wyborcza Edukacja i poziom oświaty Bezpieczeństwo mieszkańców Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń Działalność organizacji pozarządowych Podsumowanie Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych na podstawie badań własnych Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera gospodarcza Sfera społeczna Wyniki badania kwestionariuszowego Metodyka Próba Wyniki badania Analiza SWOT Zasięgi przestrzenne obszarów do rewitalizacji Mechanizmy włączenia mieszkańców Podstawowe założenia partycypacji Znaczenie partycypacji w rewitalizacji Główne zasady partycypacji w ramach projektu Interesariusze rewitalizacji

4 7. Techniki i narzędzia partycypacyjne oraz działania aktywizacyjne Działania promocyjno-informacyjne Badania kwestionariuszowe Pogłębione wywiady telefoniczne Warsztaty diagnostyczne Warsztaty strategiczne Zgłaszanie uwag on-line Spotkanie konsultacyjne Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji) Cele rewitalizacji i kierunki działań identyfikacja potrzeb rewitalizacyjnych Sfera społeczna Cel strategiczny 1: Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Sfera przestrzenno-funkcjonalna Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Sfera gospodarcza Cel strategiczny 3: Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Sfera środowiskowo techniczna Cel strategiczny 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy Wykaz najważniejszych przedsięwzięć i głównych projektów rewitalizacyjnych Projekty uzupełniające Mechanizmy zapewnienia komplementarności Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata z projekcją do 2030 roku Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin na lata Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin Indykatywne ramy finansowe System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji Podstawowe zasady wdrażania Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Podmioty odpowiedzialne za wdrażanie Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata System monitoringu i oceny Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata

5 1. Wprowadzenie cel i zakres opracowania Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata stanowi narzędzie planowania i prowadzenia rewitalizacji. Jest to dokument operacyjny, który umożliwi zaprogramowanie działań, pozwalających na wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego, jednocześnie przyczyniając się do rozwoju społeczno-gospodarczego całej gminy. Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Ministerstwa Rozwoju i Infrastruktury z dnia 3 lipca 2015 roku rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne, lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Szczególnie ważny jest ludzki wymiar rewitalizacji, dlatego też u podstawy działań rewitalizacyjnych leżą kwestie związane z rozwiązaniem problemów społecznych. Program Rewitalizacji został opracowany zgodnie z zasadami: 1. Kompleksowości dokument zawiera projekty rewitalizacyjne współfinansowane zarówno ze środków publicznych jak i prywatnych, które są ukierunkowane na rozwiązanie kwestii społecznych z uwzględnieniem innych (gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej), 2. Koncentracji zakłada się skupienie działań na wybranym obszarze, w największym stopniu dotkniętych zidentyfikowanymi problemami, negatywnymi zjawiskami i mającym szczególne znaczenie dla rozwoju gminy, 3. Komplementarności, w tym: komplementarności przestrzennej projektów - przedsięwzięcia powinny być spójne między sobą i oddziaływać na cały obszar dotknięty stanem kryzysowym, a jednocześnie nie mogą powodować wykluczenia społecznego na innych obszarach; komplementarności problemowej - realizowane projekty/przedsięwzięcia powinny się wzajemnie dopełniać tematycznie, co ma przeciwdziałać na fragmentację działań np. wyłącznie w sferze technicznej bądź społecznej a jednocześnie będą powiązane z celami strategicznymi gminy; komplementarności proceduralno-instytucjonalnej zachowana zostanie spójność w działaniach prowadzonych przez różne instytucje i stosujące zróżnicowane procedury; 3

6 komplementarności międzyokresowej możliwa będzie realizacja przedsięwzięć uzupełniających w stosunku do tych realizowanych w perspektywie finansowej na lata ; komplementarności źródeł finansowania zakłada się umiejętne łączenie finansowania projektów ze środków EFRR, EFS i FS bez ryzyka podwójnego finansowania oraz np. łączenia środków ze źródeł prywatnych i publicznych. partnerstwa i partycypacji - dokument został opracowany przy udziale samorządu gminnego i partnerów społecznych, zakłada również udział społeczności lokalnej na etapie wdrażania, monitoringu i oceny. Ze względu na koncentrację na wymiarze społecznym rewitalizacji podstawą Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata jest diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych, która pozwoliła na zidentyfikowanie obszarów problemowych. Są to obszary, gdzie następuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz dodatkowo minimum w jednej z sfer: gospodarczej, środowiskowej, technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej. Diagnoza będąca podstawą do wyznaczenia obszarów zdegradowanych i do rewitalizacji została opracowana na podstawie danych ilościowych, ale także przy czynnym udziale społeczności lokalnej. Diagnoza składa się z części ogólnej obrazującą sytuację gminy na tle powiatu, województwa i kraju, oraz analizy wskaźników dla poszczególnych sfer problemowych zostały przedstawione w podziale na części gminy (sołectwa oraz w miasto Radzymin). W procesie prac nad dokumentem Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata interesariusze mieli możliwość zgłaszania swoich pomysłów na projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Projekty te zostały zebrane i poddane ocenie zgodnie z przyjętymi kryteriami. Projekt dokumentu został także poddany konsultacjom społecznym, w trakcie których mieszkańcy i inni interesariusze mieli możliwość wpływania na końcowe zapisy dokumentu. Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata zawiera opis działań niezbędnych dla zapewnienia spójnego i zrównoważonego rozwoju całej gminy, przy szczególnych uwzględnieniu obszarów zdegradowanych i do rewitalizacji. Bardzo ważnym aspektem przy jego wdrażaniu będzie współpraca wszystkich grup interesariuszy. 4

7 2. Charakterystyka gminy 2.1. Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego gminy Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Gmina Radzymin położona jest w powiecie wołomińskim, w centralnej części województwa mazowieckiego. W latach gmina należała do województwa warszawskiego. Gmina Radzymin należy do Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego, ujęta została jako podmiot instytucjonalny w Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych WOF. Gmina Radzymin graniczy: od północy z miejsko-wiejską gminą Serock (powiat legionowski), od wschodu z gminami wiejskimi Dąbrówka i Klembów oraz gminą miejsko-wiejską Wołomin (powiat wołomiński), od południa z miejskimi gminami Kobyłka i Marki (powiat wołomiński), od zachodu z wiejską gminą Nieporęt (powiat legionowski). Rysunek 1. Mapa gminy Radzymin Źródło: Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( 5

8 Powierzchnia gminy Radzymin wynosi ha, co stanowi 13,6% powierzchni powiatu wołomińskiego. Obszar miasta zajmuje 2339 ha a obszar wiejski gminny ha. Powierzchnia gminy w latach zmniejszyła się o 41 ha (była to powierzchnia obszaru wiejskiego). Gminę tworzy miasto Radzymin oraz dwadzieścia osiem sołectw: Arciechów, Borki, Cegielnia, Ciemne, Dybów Folwark, Dybów Kolonia, Emilianów, Łąki, Łosie, Mokre, Nadma Pólko, Nadma Stara, Nowe Słupno, Nowe Załubice, Nowy Janków, Opole, Ruda, Rżyska, Sieraków, Słupno Osiedle, Stare Słupno, Stare Załubice, Stary Dybów, Stary Janków, Wiktorów, Wolica, Zawady, Zwierzyniec. Gmina Radzymin położona jest na obrzeżu Równiny Wołomińskiej, wchodzącej w skład większej jednostki fizjograficznej Niziny Środkowomazowieckiej. Równina ta ograniczona jest od północy Doliną Dolnego Bugu, od wschodu Niziną Południowopodlaską, od południa Równiną Garwolińską, a od zachodu Kotliną Warszawską i Doliną Środkowej Wisły. Na północny zachód od gminy znajduje się Zalew Zegrzyński, stanowiący ważny punkt na turystycznej mapie regionu. Przez gminę przepływają rzeki: Bug, Rządza, Beniaminówka i Czarna. W strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy Radzymin wyraźnie dominują tereny niezainwestowane (otwarte), które zajmują ponad trzy czwarte obszaru gminy. Struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Radzymin, ze względu na jej typ, jest złożona. Strefa usług i biznesu - ukształtowane centrum miasta Centrum Radzymina pełni funkcje administracyjno-polityczne, usługowe, mieszkaniowe, komunikacyjne oraz produkcyjne. Zlokalizowane są tu również przestrzenie publiczne o funkcji społecznej. Większość z tych funkcji ma zasięg lokalny lub regionalny. Strefa mieszkaniowo-usługowa na obszarze zainwestowania miejskiego Strefa obejmuje obszary zwartej zabudowy miasta Radzymin oraz terenów podmiejskich. Dominuje funkcja mieszkaniowa: znajduje się tu zabudowa jednorodzinna (wolnostojąca i bliźniacza) oraz wielorodzinna (do ośmiu lokali). W strefie tej znajdują się również placówki usługowe, świadczące zarówno usługi komercyjne jak i publiczne. Strefa działalności gospodarczej na obszarze zainwestowania miejskiego Strefa obejmuje zarówno obszary w mieście Radzymin (między innymi tereny w okolicy linii kolejowej) jak i w innych miejscowościach: Słupno i Cegielnia (w sąsiedztwie Alei Jana Pawła II) oraz Łosie i Mokre. W strefie działalności gospodarczej zlokalizowane mogą być obiekty produkcyjne, placówki handlowe i usługowe, składy i magazyny, zakłady rzemieślnicze oraz inne działalności 6

9 gospodarcze wymagające stref ochronnych o znacznym zasięgu i/lub mające charakter terenochłonny. W strefie tej niedopuszczalna jest natomiast zabudowa mieszkaniowa (o ile nie jest funkcjonalnie związana z prowadzeniem działalności gospodarczej) oraz chronione obiekty użyteczności publicznej). Strefa rekreacyjno-wypoczynkowa na obszarze zainwestowania miejskiego Strefa obejmuje teren rekreacyjny w centralnej części miasta Radzymin. Zlokalizowane są tu ogólnodostępne obiekty oraz urządzenia służące rekreacji i wypoczynkowi mieszkańców, tj. obiekty sportowe, kulturalne, rozrywkowe i gastronomiczne. W części południowej miasta istnieją tereny, które obecnie nie są w pełni wykorzystane do celów rekreacyjno-wypoczynkowych, ale stanowią duży potencjał do rozwoju tejże sfery. W strefie rekreacyjno-wypoczynkowej wykluczona jest jakakolwiek zabudowa uciążliwa dla otoczenia, jak na przykład zakłady produkcyjne, składy czy magazyny. Strefa zabudowy mieszkaniowej na terenach wiejskich i ekstensywnej zabudowy miasta Strefa zabudowy mieszkaniowej znajduje we wszystkich miejscowościach gminy Radzymin. W strefie tej dominuje zabudowa zagrodowa, działalność rolnicza i ogrodnicza oraz produkcja rolna i usługi dla rolnictwa. Występuje tam również zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna (w tym niezwiązana z gospodarstwami rolnymi). Strefa rekreacji i turystyki na obszarze niezainwestowania miejskiego Strefa obejmuje obszar nadrzeczny w sołectwach Arciechów, Stare Załubice i Borki. W strefie znajduje się zarówno baza noclegowa jak i ogólnodostępne obiekty oraz urządzenia stanowiące bazę dla turystyki kwalifikowanej (przede wszystkim wodnej, rowerowej i konnej). Zlokalizowane są tam również obiekty sportowe, rekreacyjne, gastronomiczne oraz związane ze sferą kultury i rozrywki. Strefa otwartych terenów rolnych Strefa ta występuję przede wszystkim w peryferyjnych, niezagospodarowanych częściach gminy Radzymin (m.in. sołectwa Rżyska, Emilianów, Zawady, Ruda, Borki, Sieraków). Dominuje w niej działalność związana z rolnictwem i ogrodnictwem, hodowlą, produkcją rolną i obsługą rolnictwa oraz zabudowa zagrodowa. 7

10 Strefa ochrony wartości przyrodniczych w terenach otwartych Strefa ta obejmuje obszary cenne przyrodniczo, w tym starorzecze Bugu, wyspy na Bugu, jeziora i oczka wodne, lasy i zadrzewienia a także pomniki przyrody. Obszary te są zlokalizowane w sołectwach Nadma, Rżyska, Łąki, Popielarze, Arciechów i Nowe Załubice Struktura użytkowania gruntów Użytki rolne zajmują łącznie ha powierzchni gminy, z czego ponad połowę (aż ha) stanowią grunty orne. Grunty orne dzieli się na obszary występowania gleb o dużych, średnich, oraz słabych wartościach użytkowych. Gleby o dużych wartościach użytkowych stanowią kompleks pszenny dobry i żytni bardzo dobry i są to gleby bielicowe i pseudobielicowe z glin lekkich, średnich, piasków gliniastych oraz iłów. 1 Niewielki udział w powierzchni gminy zajmują łąki i pastwiska trwałe, użytki rolne zabudowane oraz sady. Znaczną część powierzchni gminy Radzymin zajmują natomiast grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione. Tabela 1. Użytkowanie terenów gminy Radzymin w 2014 roku ogólne kategorie Typ ha % użytki rolne razem ,6 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem ,9 grunty pod wodami razem 323 2,5 grunty zabudowane i zurbanizowane razem ,4 nieużytki 198 1,5 tereny różne 21 0,1 powierzchnia ogółem Źródło: GUS BDL W latach powierzchnia gminy Radzymin zmniejszyła się o 41 ha, zaś struktura użytkowania terenów gminy nie uległa znacznej zmianie. W tym okresie powierzchnia użytków rolnych zmniejszyła się o 128 ha, zmalała również powierzchnia gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych (o 42 ha) oraz nieużytków (o 5 ha). Wzrosła natomiast powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych (o 134 ha). 1 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na Lata (z projekcją do roku 2030) 8

11 Rysunek 2. Zmiany struktury użytkowania terenów gminy Radzymin w latach Źródło: GUS BDL Infrastruktura techniczna (w tym sieci, drogi, mieszkalnictwo) Infrastruktura transportowa i komunikacyjna Układ drogowy obsługujący gminę i zapewniający jej powiązania komunikacyjne z obszarem zewnętrznym tworzą: droga ekspresowa S8, łącząca aglomeracje: wrocławską, łódzką, warszawską i białostocką; trasa na odcinku Wrocław Ostrów Mazowiecka stanowi polską część trasy E67, natomiast odcinek Warszawa Ostrów Mazowiecka to polski odcinek trasy Via Baltica; drogi wojewódzkie o numerach 631 i 635; drogi powiatowe; drogi gminne. Przez gminę Radzymin przechodzą drogi o dużym natężeniu ruchu, przede wszystkim są to: droga Warszawa Białystok (droga krajowa nr 8) wraz z obwodnicą Radzymina, Wołomin Radzymin (droga wojewódzka nr 635). Główną osią komunikacyjną gminy, zapewniającą powiązania regionalne i międzyregionalne, jest droga krajowa nr 8. Droga przebiega przez miasto oraz zainwestowane tereny w Słupnie i prowadzi zarówno ruch tranzytowy jak i ruch lokalny. Jest to droga klasy droga główna ruchu przyspieszonego. Dla wyprowadzenia ruchu tranzytowego z miasta w ciągu drogi nr 8 wybudowana została południowa obwodnica Radzymina (S8). W trakcie budowy jest droga ekspresowa S8 od Węzła "Marki" (bez węzła) do węzła Radzymin Płd.. Łączna długość dróg wojewódzkich wynosi 36 km, powiatowych 67 km, a gminnych 225 km. 9

12 Na obszarze gminy Radzymin funkcjonują pasażerskie i towarowe przewozy kolejowe. Linia kolejowa numer 10 łączy Warszawę z Tłuszczem i przebiega przez Legionowo, Wieliszew, Nieporęt Radzymin i Krusze. Jej długość wynosi 37, 4 km. System transportu publicznego w gminie Radzymin opiera się na połączeniach autobusowych organizowanych przez przewoźników publicznych i prywatnych. Radzymin posiada dogodne połączenia autobusowe z Warszawą, Wołominem i Wyszkowem. Mieszkańcy mogą korzystać zarówno z linii podmiejskich ZTM dowożących pasażerów bezpośrednio do Warszawy oraz linii organizowanych przez Urząd Gminy Radzymin, przebiegających przez miejscowości gminy. Linie podmiejskie ZTM umożliwiają mieszkańcom gminy bezpośredni dojazd do Warszawy. Przez obszar gminy wiodą trasy 2 linii podmiejskich ZTM: Nowe Załubice - Żerań FSO; Radzymin Os. Victoria - Warszawa Dworzec Wschodni; L 40 łączy Nadmę z Markami i Wołominem Mieszkańców gminy Radzymin do stacji PKP Dąbkowizna/Nieporęt dowożą autobusy linii L31, które objeżdżają Białobrzegi, Łąki, Radzymin, Słupno, Sieraków oraz Wólkę Radzymińską. Mieszkańcy mogą również korzystać z linii R-1, R-2, R-4, R-5 i linii nocnej N, organizowanych przez Gminę Radzymin. Linie te mają następujące trasy 2 : Linia R1 (kursuje od poniedziałku do piątku): Radzymin, Al. Jana Pawła II - przystanek Czartoryskiej 02 ul. Kard. Stefana Wyszyńskiego ul. POW Zawady Zwierzyniec Emilianów Stary Dybów ul. Napoleońska ul. Myśliwska ul. Zwycięska Radzymin ul. Zwycięska ul. Konstytucji 3-ego maja al. J. Pawła II przystanek Czartoryskiej 01 przystanek Czartoryskiej 02 ul. J. Pawła II ul. Konstytucji 3-ego maja ul. Wołomińska Ciemne, ul. Wołomińska Stary Janków Ciemne, ul. Piłsudskiego Cegielnia ul. J. Pawła II ul. Sikorskiego ul. Polna Radzymin, al. J Pawła II przystanek Czartoryskiej 02. Linia R2 (kursuje tylko w soboty i niedziele): Radzymin, Al. Jana Pawła II - przystanek Czartoryskiej 02 ul. Kard. Stefana Wyszyńskiego ul. POW ul. Mokra Mokre Łosie, pętla

13 Linia R4 (kursuje od poniedziałku do piątku) i R5 (kursuje od poniedziałku do soboty): Radzymin, Czartoryskiej 02 Radzymin, Głowackiego 01 Radzymin, Rzeczna 01 Ruda, Nadrzeczna 01 Ruda, Promienna 01 Ruda OSP 01 Ruda Kapliczka 01 Ruda, Teresin 01 Borki, Leszczynowa 01 Borki Rekreacyjna 01 Borki, Błękitna Borki, Rekreacyjna 02 Borki, Leszczynowa 02 Ruda, Teresin 01 Stare Załubice szkoła 2 Stare Załubice Poczta 01 Stare Załubice, Marcinki 01 Stare Załubice, Zegrzyńska 01 Stare Załubice, Wolica 01 Borki, Zielony Zakątek Arciechów, Myszyniec 01 Arciechów, Słoneczna 01 Arciechów, pętla Arciechów Jaworowa 02 Stare Załubice, Pod świerkami 01 Stare Załubice, Zegrzyńska 02 Stare Załubice, Marcinki 02 Stare Załubice Poczta 02 Stare Załubice szkoła 02 Nowe Załubice Opolska 02 Nowe Załubice, Starorzecze 01 Nowe Załubice, Irysowa 01 Nowe Załubice Opolska pętla Nowe Załubice, Irysowa 02 Nowe Załubice, Starorzecze 02 Nowe Załubice Opolska 01 Stare Załubice szkoła 01 Borki, Leszczynowa 01 Borki, Rekreacyjna 01 Borki, Błękitna 01/ 02 Borki, Rekreacyjna 02 Ruda, Teresin 02 Ruda, Kapliczka 02 Ruda, OSP 02 Ruda, Promienna 02 Ruda, Nadrzeczna 02 Radzymin, Rzeczna 02 Radzymin, Przemysłowa 02 Radzymin, Wycinki 02 Radzymin, Wróblewskiego 02 Radzymin, Czartoryskiej 01. Linia nocna N: Radzymin Czartoryskiej 01 ul. Jana Pawła II Słupno ul. Jana Pawła II Nadma Marki, ul. Legionowa. Mieszkańcy gminy Radzymin mają do dyspozycji również busy prywatne, które kursują na trasach 3 : Radzymin - Ciemne - Czarna - Wołomin Radzymin - Warszawa Dw. Wileński Wyszków - Radzymin Warszawa Łosie - Warszawa (przez Radzymin) Kuligów - Warszawa przez Radzymin Krusze - Warszawa przez Wola Rasztowska Radzymin Radzymin Dobczyn Klembów Rasztów Radzymin Radzymin Rasztów Klembów Dobczyn Radzymin Czarnów - Warszawa przez Radzymin Lasków - Warszawa przez Guzowatkę Radzymin Chajęty - Warszawa przez Lasków Radzymin

14 W gminie Radzymin prowadzone są remonty dróg gminnych. Do wykonania zaplanowano przeprowadzenie remontów 178 odcinków dróg o łącznej długości 138,422 km. Najwięcej inwestycji drogowych ma być prowadzonych w mieście Radzymin oraz w sołectwach Słupno i Arciechów, najmniej natomiast w sołectwie Stary Janków, Zwierzyniec i Sieraków. W sołectwach Nowy Janków oraz Popielarze nie ma w planach remontów dróg gminnych. Tabela 2. Drogi kwalifikowane do remontu Przebieg Arciechów 8,28 Borki 4,74 Cegielnia 4,63 Ciemne 3,04 Dybów-Kolonia 5,67 Emilianów 2,62 Łąki 2,83 Łosie 1,97 Mokre 3,96 Nadma 4,35 Nowe Załubice 1,35 Nowy Janków 0,00 Popielarze 0,00 Radzymin 41,00 Ruda 3,45 Rżyska 3,80 Sieraków 0,27 Słupno 13,32 Stare Załubice 2,48 Stary Dybów 7,97 Stary Janków 0,69 Wiktorów 1,46 Zawady 1,52 Zwierzyniec 0,36 Załubice Stare-Wolica 2,17 Załubice Stare-Dąbrowa 3,76 Załubice Stare-Opole Dąbrowa 2,40 Opole - gr.gminy Radzymin 1,72 Ruda-Łosie Parcele-(DP 4305W) 2,66 Mokre-Radzymin Rejentówka 3,28 Słupno-Nadma 3,49 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Km Infrastruktura komunalna Poziom rozwoju infrastruktury komunalnej w gminie Radzymin może być oceniony jako średni. Licząca 132 km sieć wodociągowa doprowadza wodę do 4030 gospodarstw domowych, korzysta z niej osób (74,1% mieszkańców). W latach odsetek mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej w gminie Radzymin wzrósł o 12,9%. Liczba przyłączy wzrosła o 385 (z

15 w 2011 roku do 3 883w 2014 roku). W 2014 roku mieszkańcom gminy dostarczono 556,8 dam 3 wody a więc o 97,7 dam 3 więcej aniżeli w 2011 roku. W latach sieć kanalizacyjna w gminie Radzymin znacznie się wydłużyła (z 34,2 km do 68,8 km). W 2014 roku z sieci kanalizacyjnej w gminie korzystało osób. Liczba przyłączy wzrosła o 47% (z 743 w 2011 roku do w 2014 roku). Nieznacznie zwiększył się odsetek mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej w mieście z 42,0% w 2011 roku do 51% w 2014 roku. W gminie planowana jest rozbudowa infrastruktury komunalnej: planowana do budowy długość sieci wodociągowej (Ruda, Załubice, Borki, Emilianów) - ok. 23 km, planowana do budowy długość sieci kanalizacyjnej (Słupno, Sieraków, Stary Dybów, Ciemne, Radzymin zlewnie ul. Ogrodowej, ul. Korczaka, ul. Batalionów Chłopskich, ul. Nowej, Witosa, Patriotów, Zacisznej): ok 70 km, ilość planowanych pompowni ścieków: 37 szt. Dystrybutorem gazu na terenie gminy Radzymin jest Polska Spółka Gazownictwa (PSG Sp. z o.o.) z oddziałem Zakładu Gazowniczego w Warszawie, która dostarcza gaz ziemny dla celów komunalnobytowych mieszkańców, usług i handlu oraz do celów grzewczych. Licząca m sieć gazowa doprowadzona jest do budynków, korzysta z niej osób (74,4% mieszkańców). W latach odsetek mieszkańców korzystających z sieci gazowej wzrósł o 20,4%. Zdecydowana większość miejscowości na terenie gminy Radzymin jest zgazyfikowana. Sieci gazowej nie ma na terenie pięciu miejscowości: Łąki, Łosie, Opole, Popielarze. Tabela 3. Stopień zgazyfikowania miejscowości w gminie Radzymin Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów-Kolonia Emilianów Łąki Łosie Mokre Myszyniec Nadma Nowe Załubice Nowy Janków Opole Popielarze Radzymin Miejscowość zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana niezgazyfikowana niezgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana niezgazyfikowana niezgazyfikowana zgazyfikowana Stopień gazyfikacji 13

16 Ruda Rżyska Sieraków Słupno Stare Załubice Stary Dybów Stary Janków Wiktorów Wolica Zawady Zwierzyniec Miejscowość zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana Stopień gazyfikacji Źródło: Projekt Założeń do Planu Zaopatrzenia w Ciepło, Energię Elektryczną I Paliwa Gazowe dla Gminy Radzymin na lata Rysunek 3. Korzystający z instalacji w % ogółu ludności gminy Radzymin w latach Źródło: BDL GUS Gmina Radzymin zaopatrywana jest w energię elektryczną przez Polską Grupę Energetyczną Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa oraz PKP Energetyka. Wszystkie miejscowości Gminy Radzymin posiadają pełną dostępność do sieci elektroenergetycznej. Zadania związane z gospodarką wodno-ściekową w gminie Radzymin realizuje Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. w Radzyminie. Ścieki z obszaru gminy odprowadzane są do Oczyszczalni Ścieków Komunalnych w Radzyminie, gdzie są oczyszczane metodą mechanicznobiologiczną. Oczyszczalnia przyjmuje nieczystości z miejskiej sieci kanalizacyjnej oraz dowożone taborem asenizacyjnym z gminy Radzymin oraz z gmin ościennych: Wołomina, Kobyłki, Marek i Nieporętu. W latach oczyszczalnia została poddana modernizacji i rozbudowie w ramach projektu pn.: Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z zagospodarowaniem osadów w gminie Radzymin, który jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Funduszu Spójności, 14

17 Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Gminy Radzymin oraz Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Radzyminie. Prace objęły renowację istniejącego ciągu oczyszczania ścieków, zaprojektowanie i wybudowanie nowych obiektów żelbetowych laguny osadowej ibiofiltrów. Istniejące budynki zostały poddane modernizacji architektonicznej. Oczyszczalnia została wyposażona w nowe urządzenia, wykonano również prace w zakresie elektryki, układów AKPiA (Aparatury Kontrolno-Pomiarowej i Automatyki)oraz instalacji technologicznych oraz sanitarnych. Końcowym etapem robót była budowa dróg i placów oraz zagospodarowanie terenu. Po rozbudowie oczyszczalnia ścieków pracuje w oparciu o niskoobciążony osad czynny, a modernizacja pozwoliła podnieść przepustowość z 2080 m 3 /d do 4400 m 3 /d. Duża objętość reaktorów biologicznego oczyszczania zwiększa bezpieczeństwo prowadzenia procesu technologicznego 4. W gminie Radzymin znajduje się oddana do użytku w 1996 r. Stacja Uzdatniania Wody, o wydajności 3000 m³/dobę. W celu poprawy jakości wody, jak również bezpieczeństwa zaopatrzenia mieszkańców, PWiK Sp. z o.o. w 2009 roku dokonała wielu inwestycji: wybudowano nowe ujęcie wody, opomiarowano ujęcia wody i filtry, wymieniono rury stalowe na rury z polietylenu, położono kable komunikacyjne między studniami, założono przetworniki częstotliwości do sterowania pompami i rozbudowano monitoring procesu technologicznego 5. Jednym z zagrożeń w gminie Radzymin są lokalne podtopienia oraz wylewy rzek. Na terenie gminy Radzymin ograniczona jest retencja wód i jej magazynowanie. W planach są kompleksowe rozwiązania gospodarki wodnej polegające na sukcesywnym odtwarzaniu, modernizacji, odbudowie i cyklicznej konserwacji całego systemu odwadniającego najbardziej zagrożone podtopieniami rejony gminy. Na obszarach zalewowych nie powinno się wydawać pozwoleń na realizację obiektów budowlanych. Ochrona wód wymaga również wyznaczania stref i obszarów chronionych, uporządkowania terenów spływu wód do cieków i zbiorników wodnych oraz rozbudowy i modernizacji systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej 6. Do uszkadzania i osłabiania korpusów wałów przeciwpowodziowych oraz podwyższonego poziomu wody, co znacząco zwiększa zagrożenie powodziowe, przyczyniają się również bobry. Populacja bobra europejskiego na terenie gminy Radzymin zwiększa się. Bobry tworzą tamy między innymi na rzece Beniaminówce nieopodal mostu kolejowego przy granicy z gminą Nieporęt sołectwo Łąki. Do podtopień przyczynia się również niedbanie o rowy melioracyjne przez mieszkańców. W okresie roztopów dochodzi do podtopień i zalewania terenów rolnych i budowlanych na terenie gminy Radzymin, również z powodu braku regularnego oczyszczenia i udrożnienia rowów Program Edukacji Ekologicznej Dla Zrównoważonego Rozwoju Gminy Radzymin na lata

18 melioracyjnych, które przebiegają przez prywatne działki, a których niedrożność jest główną przyczyną powstawania lokalnych podtopień. W okresie odwilży do podtopień dochodzi najczęściej na terenie Słupna i Załubic. Podtapiane są również drogi powiatowe, za których utrzymanie odpowiada Starostwo Powiatowe w Radzyminie. Na terenie gminy Radzymin występują obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi oraz obszary, na których wystąpienie powodzi jest prawdopodobne. Ryzyko wystąpienia powodzi na rzece Rządza występuje, ale prawdopodobieństwo wystąpienia tego zjawiska jest niewielkie (0,5%). W Raporcie z wykonania wstępnej oceny ryzyka powodziowego odcinek 0-25 km tej rzeki został wskazany do wykonania MZP i MRP w I cyklu planistycznym, odcinek rzeki km wskazany jest do wykonania MZP i MRP w II cyklu planistycznym, ze względu na przekroczoną wartość progową na krótkim odcinku rzeki 7. Rysunek 4. Mapa obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi dla woj. Mazowieckiego (fragment) Źródło: 7 Raport z wykonania wstępnej oceny ryzyka powodziowego, IMGW, 2011, ( 16

19 Rysunek 5. Mapa obszarów, na których wystąpienie powodzi jest prawdopodobne w woj. mazowieckiego (fragment) Źródło Infrastruktura mieszkaniowa Budynki mieszkalne zlokalizowane na terenie gminy Radzymin obejmują przede wszystkim zabudowę jednorodzinną, w mniejszym stopniu wielorodzinną. Według danych GUS w 2014 roku w gminie Radzymin nie było pustostanów. W 2014 roku zasób mieszkaniowy gminy Radzymin tworzyło mieszkań, w których znajdowało się w izb o łącznej powierzchni użytkowej m 2. W latach zasób mieszkaniowy gminy zwiększył się o 850 mieszkań, a tym samym powierzchnia użytkowa wzrosła o m 2. Nieco ponad połowa mieszkań zlokalizowana była w mieście Radzymin. Tabela 4. Zasoby mieszkaniowe w gminie Radzymin w latach Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa mieszkań Miasto Wieś Ogółem Źródło: BDL GUS 17

20 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wyniosła w gminie Radzymin 93,9 m 2, w latach zmalała o 1,2m 2. Przeciętna powierzchnia użytkowania mieszkania na mieszkańca w gminie Radzymin wyniosła w 2014 roku 26,4 m 2 a więc o 1 m 2 więcej aniżeli w 2011 roku. Na terenie gminy Radzymin nie funkcjonują mieszkania socjalne i zamienne. Gospodarka mieszkaniowa obejmuje lokale, których właścicielem bądź współwłaścicielem jest gmina. Łącznie w posiadaniu gminnym znajdują się 122 komunalne lokalne mieszkalne: 29 lokali o łącznej powierzchni 1 120,58 m 2. (w dwóch budynkach wielorodzinnych stanowiących współwłasność gminy), 70 lokali o łącznej powierzchni 2047,45 m 2 (w budynkach mieszkalnych stanowiących współwłasność gminy), 23 lokali o łącznej powierzchni 591,21 m 2 (w dwóch budynkach mieszkalnych będących w samoistnym posiadaniu gminy). Wszystkie te lokale znajdują się w budynkach zlokalizowanych w mieście Radzymin. Tabela 5. Zasób mieszkaniowy gminy Radzymin Adres budynku Ogółem ilość lokali Powierzchnia w m 2 Opis budynku Stary Rynek 23 /od 2000 r. budynek w zarządzie wspólnoty Budynki mieszkalne stanowiące współwłasność gminy 2 69,88 ul. Ogrodowa 6 B ,7 Budynki mieszkalne stanowiące własność Gminy Al.Jana Pawła II 10a 1 69,79 Kolonie Nasze Ogrodowa 2 A ul.pagórkowa 17 a 2 37,68 ul. Polna ,65 murowany, blacha, rok budowy-ok.1970, woda, kanalizacja, gaz, c.o etażowe murowany, blacha, rok budowy 2007, woda, kanalizacja, gaz, c.o etażowe murowany, papa, rok budowy-ok.1970, woda, kanalizacja, gaz, c.o etażowe murowany, papa, rok budowy- przed 1939 r. murowany, papa, rok budowy 1992, szambo murowany, papa, rok budowy przed 1939 r. murowany, dachówka, rok budowy-xix w., szambo lokalne, co. lokalne, etażowe ul. Polna 2 A 2 67,5 do rozbiórki ul. Strzelców Wileńskich murowany, papa, przed 1980 r., woda, kanalizacja, gaz ul. Traugutta ,63 murowane, papa, przed 1939 r. woda, kanalizacja ul. Wiejska ,15 murowane, papa, przed 1939 r., szambo ul. Zduńska ,05 murowane, papa, przed 1920 r., wodociąg, kanalizacja ul. Weteranów ,58 murowane, papa, przed 1939 r., wodociąg, kanalizacja ul. Weteranów 1 A 4 145,04 murowane, papa, przed 1939 r., wodociąg, kanalizacja 18

21 Adres budynku Ogółem ilość lokali Powierzchnia w m 2 Opis budynku Budynki mieszkalne będące w samoistnym posiadaniu Gminy ul. Norwida 33 A 6 152,97 ul. Traugutta ,21 murowany, papa, przed 1939 r., szambo lokalne, co. lokalne, etażowe murowane, papa, przed 1939 r., wodociąg, kanalizacja Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin 19

22 Rysunek 6. Budynki komunalne wchodzące w zasób Gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Radzymin 20

23 W 2013 roku nie sprzedano żadnego mieszkania należącego do zasobu gminnego. W 2009 roku sprzedano 2 mieszkania w budynkach wielorodzinnych o łącznej powierzchni użytkowej 73 m2. W latach orzeczono sądownie 3 eksmisje z lokali mieszkalnych w zasobach gminnych, wszystkie z powodu zaległości w opłatach za mieszkanie, wykonano jednak tylko 1 eksmisję (w 2009 roku). W okresie tym orzeczono ponadto eksmisje z lokali w zasobie: spółdzielni mieszkaniowych (wykonano 441 wyroków), zakładów pracy - 76 (wykonano - 26), osób fizycznych we wspólnotach mieszkaniowych (wykonano 115), Towarzystw Budownictwa Społecznego (wykonano 32), Skarbu Państwa 121 (wykonano 89). Na terenie gminy Radzymin działają 25 wspólnoty mieszkaniowe i jedna spółdzielnia mieszkaniowa. Tabela 6. Wykaz budynków wielorodzinnych na terenie gminy Radzymin Nazwa Adres Wspólnota Mieszkaniowa 1 Maja w Radzyminie Radzymin, ul 1 Maja 9 Wspólnota Mieszkaniowa SILIKATY Radzymin, ul. Weteranów 74 Wspólnota Mieszkaniowa Reymonta 12 CDE Radzymin, ul Reymonta 12 CDE w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Reymonta 12FGH Radzymin, ul. Reymonta 12 FGH Wspólnota Mieszkaniowa przy ul Reymonta 23 i 25 Radzymin, ul. Reymonta 25 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Budynków 61, 63,65, 67, Radzymin, ul. Słowackiego 63 ADM 69, 71, 73, 75, 77, 79, przy Słowackiego w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa w Radzyminie Radzymin, Al. Jana Pawła II 24B Wspólnota Mieszkaniowa Kilińskiego 21 Radzymin, ul. Kilińskiego 21 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa w Radzyminie Radzymin, ul Ogrodowa 6 Wspólnota Mieszkaniowa Reymonta 12, 12 A, 12B Radzymin, ul. Reymonta 12 Wspólnota Mieszkaniowa Wyszyńskiego Radzymin, ul. Wyszyńskiego 2b w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa "Słowackiego 51" Radzymin, ul. Słowackiego 51 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Słowackiego 53 Radzymin, ul. Słowackiego 53 w Radzyminie Społeczna Wspólnota Mieszkańców w Radzyminie Radzymin, ul. Jana Pawła II 8A Wspólnota Mieszkaniowa przy ul. Wyszyńskiego 52 Radzymin, ul. Wyszyńskiego 52 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Falandysza 3 Radzymin, ul. Falandysza 3 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Jana Pawła II 14 Radzymin, ul. Jana Pawła II 14 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Stary Rynek 23 Radzymin, Stary Rynek 23 Wspólnota Mieszkaniowa OSIEDLE CENTRUM PARK Radzymin, ul. Falandysza 11 I ul. Falandysza 11 21

24 Nazwa Adres Wspólnota Mieszkaniowa Tetmajera 1-55 Radzymin, ul. Tetmajera 1-55 Wspólnota Mieszkaniowa Mistrza i Małgorzaty 1-42 Radzymin, ul. Mistrza Małgorzaty 1-47 Wspólnota Mieszkaniowa Falandysza 6 Warszawa, ul. Monte Casino 8 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Falandysza 8 Radzymin, ul. Kotowskiego 11 w Radzyminie Spółdzielnia Mieszkaniowa Zorza Radzymin, ul. Stary Rynek 25 Komitet WETERANÓW Radzymin, ul. Weteranów 100 Wspólnota Mieszkaniowa Armii Krajowej 4/6/8/10 Radzymin, Aleja Armii Krajowej 4,6,8,10 Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) Odsetek wyposażenia mieszkań w instalacje techniczne w 2013 roku znajdował się poniżej średnich wielkości dla gmin województwa mazowieckiego. Można jednak zauważyć, że w latach sytuacja w tym zakresie poprawiła się znacząco. Rysunek 7. Odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje w gminie Radzymin i województwie mazowieckim w 2009 i 2013 roku Źródło: BDL GUS Negatywnym zjawiskiem jest obecność na terenie gminy budynków mieszkalnych, gospodarczych, produkcyjnych i innych, w których jako pokrycia dachowe wykorzystane zostały płyty azbestowo-cementowe. W 2015 roku zidentyfikowano takich obiektów. Najwięcej takich dachów zlokalizowanych było w mieście Radzymin oraz w miejscowościach: Stare Załubice, Mokre oraz Słupno. Tabela 7. Liczba dachów z płyt azbestowo-cementowych w podziale na miejscowości gminy Radzymin Miejscowość Liczba dachów Arciechów 54 Borki 88 Cegielnia 50 Ciemne 95 22

25 Miejscowość Liczba dachów Dybów-Kolonia 77 Emilianów 38 Łąki 46 Łosie 138 Mokre 148 Nadma 93 Nowe Załubice 128 Nowy Janków 39 Popielarze 9 Radzymin 424 Ruda 120 Rżyska 63 Sieraków 63 Słupno 140 Stare Załubice 152 Stary Dybów 119 Stary Janków 39 Wiktorów 47 Zawady 85 Zwierzyniec 53 Źródło: Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Radzymin na lata (str. 23) Charakterystyka środowiska przyrodniczego Pod względem fizyczno-geograficznym gmina Radzymin znajduje się (wg J. Kondrackiego) w obrębie trzech mezoregionów Niziny Środkowomazowieckiej. Dominująca część gminy leży w północno-zachodniej części tzw. Równiny Wołomińskiej, część północna położona jest w Dolinie Dolnego Bugu, a część zachodnia w Kotlinie Warszawskiej. Mezoregiony te różnią się między sobą nie tyle charakterem rzeźby terenu, co genezą i wiekiem powstania. Teren gminy jest płaski, wznoszący się lekko w kierunku południowo wschodnim. Najbardziej charakterystycznymi elementami rzeźby terenu są wydmy paraboliczne i wałowe. Przez gminę Radzymin przepływają rzeki: Rządza, Czarna oraz Beniaminówka, starorzecze rzeki Bug, mające swoje ujście do Zalewu Zegrzyńskiego, z którym gmina graniczy. Stan czystości rzek przepływających przez obszar gminy jest niezadowalający. Na obszarze gminy Radzymin występują złoża surowców mineralnych wykorzystywane do produkcji ceramiki budowlanej. Są to głównie iły i muły zastoiskowe (warwowe) tzw. zastoiska warszawskiego, są one przedmiotem wieloletniej intensywnej eksploatacji. Surowce te występują w całej południowej i środkowej części gminy oraz wąskim pasem ciągnącym się na północ od Radzymina po wieś Łosie. Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione zajmują ha, co stanowi 23,9% powierzchni gminy. Powierzchnia lasów w latach nieznacznie zmalała (z 1 592,60 ha do 1 568,32 ha). 23

26 Grunty leśne gminne zajmowały jedynie 2 ha. W strukturze gruntów leśnych prywatnych przeważały grunty leśne prywatne osób fizycznych (95,4%). Stan i ochrona przyrody Na terenie gminy Radzymin wyróżnia się następujące formy ochrony przyrody: obszary chronionego krajobrazu wchodzącego w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, pomniki przyrody. Ze względu na duże walory przyrodnicze część gminy Radzymin włączono w granice Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, utworzonego na podstawie rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego (Rozporządzenie nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 roku). Są to tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspakajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem a także pełniące funkcję korytarzy ekologicznych. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu na terenie gminy Radzymin obejmuje swym zasięgiem północne, zachodnie i południowe tereny, tj. obręby ewidencyjne: Arciechów, Stare Załubice, Popielarze, Nowe Załubice, Ruda, Borki, Łosie, Łąki, Radzymin, Mokre, Ciemne, Janków Nowy, Nadma ponadto kompleksy leśne: Uroczysko Czarna Struga, Rozrzutek oraz Uroczysko Koziak i Ciemne. Jest to łącznie aż 65 % obszaru gminy. Obszar gminy graniczy z terenami Natura 2000: Ostoja Nadbużańska SOO 9 Specjalne Obszary Chronione) i Dolina Dolnego Bugu OSO. Korytarz ekologiczny o znaczeniu ponadregionalnym wyznaczono wzdłuż Bugu, Zalewu Zegrzyńskiego i rzeki Rządzy. Ochroną prawną objęte są również liczne drzewa będące pomnikami przyrody (ochronie podlega drzewo wraz ze strefą w promieniu 15 metrów od pnia). Pomniki przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej, odznaczające się indywidualnymi cechami. Na terenie gminy Radzymin występują 32 pomniki przyrody oraz ok. 300 drzew posiadających wymiary pomnikowe. Pomniki przyrody reprezentuje przede wszystkim dąb szypułkowy. Ponadto występują pojedyncze egzemplarze wiązu szypułkowego, wiązu górskiego, sosny pospolitej oraz lipy drobnolistnej 8. Znaczna powierzchnia terenów zieleni, wysoka różnorodność biologiczna oraz korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i integrowanego to niewątpliwe atuty gminy Radzymin. Do problemów środowiskowych należy natomiast zaliczyć słabo rozwiniętą infrastrukturę techniczną 8 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 24

27 ochrony środowiska na terenie gminy, zanieczyszczone wody powierzchniowe oraz zanieczyszczenie powietrza wynikające z położenia gminy, co wiąże się z występowaniem dróg o dużym natężeniu ruchu, jak m.in.: Warszawa Białystok 9. Pomiary stanu powietrza dla obszaru gminy, prowadzone przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Wołominie i Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Warszawie, wykazują przekroczenie poziomu dopuszczalnego stężenia dla pyłu zawieszonego PM10. Wpływ na zanieczyszczenie powietrza mają przede wszystkim zanieczyszczenia z komunikacji samochodowej oraz emisje ze źródeł położonych w pozostałej części województwa (głównie z energetyki i przemysłu miasta Warszawa). Zakłady zlokalizowane na terenie gminy Radzymin nie są natomiast istotnymi emitorami zanieczyszczeń. Problemem w gminie Radzymin jest również zanieczyszczenie wód powierzchniowych. Klasyfikacja wód powierzchniowych uwzględniająca cechy fizyczno chemiczne bakteriologiczne wykazała, że na terenie gminy nie ma ani jednego odcinka rzeki, który odpowiadałby I lub II klasie czystości wód powierzchniowych. Co więcej, zanieczyszczone są również wody podziemne. Jakość wody gruntowej w większości studni lokalnych, z których korzystają mieszkańcy gminy nie spełnia norm przewidzianych dla wody pitnej ze względu na zanieczyszczenia fizykochemiczne. Do najczęstszych źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy należą 10 : spływy obszarowe z terenów rolnych, nieuregulowane spływy wód deszczowych z terenów zurbanizowanych i uprzemysłowionych, źle składowane i zabezpieczone pryzmy obornika oraz zbiorniki na gnojowicę położone w pobliżu cieków wodnych, niesprawnie działające systemy urządzeń melioracyjnych, ścieki komunalne i przemysłowe powodują wzrost stężenia azotu azotynowego, fosforanów i fosforu ogólnego. Na terenie gminy znajduje się zrekultywowane dzikie wysypisko, znajdujące się na działce przemysłowej, zlokalizowanej przy ul.wróblewskiego. Tereny zieleni W 2014 roku w gminie Radzymin powierzchnia terenów zieleni wyniosła 73,02ha i była większa o 33,4% aniżeli w roku Na terenie gminy był jeden park spacerowo-wypoczynkowy, trzy zieleńce oraz cztery cmentarze. 9 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Radzymin na lata Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Radzymin 25

28 W latach zmieniła się struktura terenów zieleni wzrósł udział zieleni ulicznej (o 27,4%) oraz parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej (o 29,5%). Rysunek 8. Powierzchnia terenów zieleni w gminie Radzymin w latach Źródło: GUS BDL Gospodarka wodno-ściekowa oraz gospodarka odpadami W latach zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności zmniejszyło się o ok. 18,9% (z 1 613,6 dam 3 do 1 990,7 dam 3 ). Odnotowano wahania w zużycia wody zarówno na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowej jak i dla przemysłu. Największe zużycie wody odnotowano w 2013 roku. Rysunek 9. Struktura zużycia wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w gminie Radzymin w latach Źródło: BDL GUS 26

29 W 2014 roku zużycie wody na 1 mieszkańca gminy Radzymin wyniosło 80,3 m 3 i było znacznie niższe od średniej dla województwa mazowieckiego - 550,9 m 3. W latach zużycie wody na 1 mieszkańca w gminie wzrosło o 11,5%. W okresie tym nieznacznie wzrósł udział przemysłu w zużyciu wody, z 60% w 2011 roku do 61,9% w 2014 roku. W latach odsetek mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków znacznie wzrósł; z 34,2% do 54,3%. W 2014 roku w gminie Radzymin wytworzono łącznie 4,7 ha odpadów, z których 1,6 ha unieszkodliwiono a 3,1 ha przekazano innym odbiorcom. W 2014 roku zebranych zostało 3 365,07 ton zmieszanych odpadów komunalnych, a więc o 26,3% więcej w porównaniu z 2011rokiem. W 2014 r. większość odpadów komunalnych pochodziła z gospodarstw domowych (69,4%). Było to 2 333,90 ton, co oznacza wzrost o 37,9% w porównaniu z 2011 rokiem. Wzrosła również masa zmieszanych odpadów komunalnych przypadająca na 1 mieszkańca w 2011 roku było to 109,3 kg, w 2014 roku już 135,7 kg. Na terenie gminy Radzymin funkcjonuje selektywna zbiórka odpadów, działa także stacjonarny Punkt Selektywnej Zbiorki Odpadów. Tabela 8. Gospodarka wodno-ściekowa i odpadami w gminie Radzymin w latach Wybrane wskaźniki Zużycie wody na 1 mieszkańca (w m 3 ) 71,1 80,3 Udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków 34,2 54,3 Zmieszane odpady komunalne na 1 mieszkańca (w kg) 109,3 135,7 Źródło: BDL GUS Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Około 80% powierzchni gminy Radzymin stanowią tereny, na których występuje użytkowanie terenu zgodne z historycznym. W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Radzymin rekomendowane jest objęcie ochroną konserwatorską (w formie strefy ochrony konserwatorskiej krajobrazu) kulturowego terenów, których wartość historyczną stanowi zachowana ciągłość użytkowania. Gmina Radzymin leży w centrum historycznego Mazowsza. Założenia urbanistyczne miasta Radzymin to jedne z najcenniejszych obiektów krajobrazu kulturalnym regionu. Są to między innymi: ślady osady targowej- obszar Starego Rynku, tereny przyłączone po lokacji- obszar Placu Wolności, zabudowa wzdłuż osi miasta- obszar ulicy Konstytucji 3-go Maja, pozostałości głównych ciągów komunikacyjnych, pojedyncze budynki będące w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, układy zieleni miejskiej Pl. Wolności, Pl. Kościuszki, ul. Norwida, ul. Warszawska (aktualnie: Al. Jana Pawła II), 27

30 cmentarze: wojenny ( z okresu wojny w 1920 r.), parafialny, żydowski, ewangelicki przy ul. Polnej 11. Na terenie gminy Radzymin znajduje się wiele obiektów świadczących o dziedzictwie kulturowym Ziemi Radzymińskiej, m.in. krzyże przydrożne, kapliczki, pomniki i mogiły oraz leśniczówki. Ochroną konserwatorską są objęte trzy kapliczki: w centrum Radzymina oraz we wsiach Nadma i Dybów. Ważny element krajobrazu kulturowego gminy stanowią również cegielnie, zlokalizowane głównie w okolicach Radzymina, Słupna, Cegielni i Ciemnego. W granicach gminy znajduje się także pole bitewne Boju o Radzymin w 1920 roku, będące jednym z lepiej zachowanych terenów tego rodzaju w Polsce. W gminie Radzymin występują archeologiczne relikty osadnicze. Niektóre stanowiska, ze względu na szczególne wartości, wskazuje się do objęcia ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków. Najwyższą wartość posiada zespół 21 kopców ziemnych we wsi Arciechów jest to jedyny na terenie gminy obiekt o własnej formie krajobrazowej, wpisany do rejestru zabytków pod Nr A Ze względu na atrakcyjność i walory poznawcze obiektu wskazane jest, po dokonaniu odpowiednich badań i zabezpieczeń, udostępnienie go zwiedzającym. W Radzyminie istnieje wiele obiektów zabytkowych, z których trzy wyróżniają się szczególną wartością: Klasycystyczny kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego, Klasycystyczna szkoła z lat (obecnie Studium Nauczycielskie i Liceum Pedagogiczne), Klasycystyczny szpital z 1830 roku. W ewidencji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków wpisanych jest siedem obiektów z terenu gminy, wszystkie są zlokalizowane na terenie miasta Radzymin. Do gminnej ewidencji wpisane są natomiast czterdzieści trzy obiekty usytuowane w mieście Radzymin oraz po jednym ze wsi Nadma i Dybów. Tabela 9. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa mazowieckiego Numer i data wpisu Rejestru zabytków Nazwa obiektu Cmentarz parafialny Nagrobki Ogrodzenie Drzewostan Kościół Przemienienia Pańskiego Dzwonnica Radzymin ul. P.O.W / /635 Szkoła, dawne koszary Radzymin Adres Radzymin Plac Kościuszki 11 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 28

31 Numer i data wpisu Rejestru zabytków Nazwa obiektu Adres ul. Konstytucji 3 Maja / Dawny szpital z 1830 r. Radzymin ul. Konstytucji 3 Maja A Park krajobrazowy z aleją i budynkiem administratora Radzymin murowano-drewnianym pozostałość po założeniu ul. Gen L. Żeligowskiego pałacowo-parkowym w stylu angielskim Cmentarz Wojenny Kaplica Brama Nagrobki Groby żołnierzy Kwatery Drzewostan Budynek dozorcy cmentarza Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Radzymin (2009). Radzymin ul. Warszawska 64 (obecnie: Al. Jana Pawła II 64) Radzymin ul. Warszawska 64 (obecnie: Al. Jana Pawła II 64) W gminie Radzymin wyznaczono ponadto strefę ochrony konserwatorskiej, która obejmuje obszar historycznego rozplanowanie miejskiego centrum Radzymina 12. Ochroną objęto: historyczne rozplanowanie miejskie, w tym układ ulic i trzech placów miejskich, zachowane pierzeje ulic, skalę i charakter zabudowy, osie widokowe z kościołem pw. Przemienienia Pańskiego Infrastruktura rekreacyjna i turystyczna Infrastruktura rekreacyjna Atrakcyjność rekreacyjna i turystyczna gminy Radzymin związana jest z bliskością Zalewu Zegrzyńskiego, z którym graniczy część gminy. Krajobraz, tj. kompleksy leśne poprzecinane wydmami, sprzyja rozwojowi budownictwa letniskowego oraz budowie infrastruktury rekreacyjnej. Funkcję letniskową Radzymin pełni od początku XX wieku. Już wtedy istniały Letniska Radzymińskie położone na północny wschód od Radzymina oraz Letniska położone na północ od Rejentówki. Zabudowa letniskowa występuje przede wszystkim w północno-zachodniej części gminy w pobliżu Zalewu Zegrzyńskiego i wśród lasów na północ od miasta. Tereny przeznaczone do rekreacji i wypoczynku zajmują w gminie Radzymin 161 ha, co stanowi 1,24 % powierzchni gminy. Gmina wyróżnia się pod tym względem w regionie, odsetek ten dla województwa mazowieckiego wynosi jedynie 0,14%. Lasy zajmują ha, pokrywają 22,48 % obszaru gminy. Odsetek ten jest zbliżony do średniej dla województwa mazowieckiego, wynoszącej 23,20%. Największe kompleksy leśne znajdują się 12 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Radzymin 29

32 w południowo zachodniej części gminy. Dominują bory świeże i bory suche, lokalnie występują bory mieszane i tereny bagienne oraz łęgi i olsy. Infrastruktura rekreacyjna w gminie jest stosunkowo dobrze rozbudowana. Ważnym miejscem pod tym względem jest Radzymiński Ośrodek Kultury i Sportu, w którym znajduje się sauna, siłownia oraz boiska do gier zespołowych. Prowadzone są tam również zajęcia cykliczne: fitness, karate, joga oraz łucznictwo. Na terenie Ośrodka organizowane są również wydarzenia sportowo-rekreacyjne. Przy każdej placówce szkolnej znajduje się sala gimnastyczna, do dyspozycji mieszkańców jest również stadion sportowy 13 : 1. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Ciemnem W skład infrastruktury sportowej wchodzą: sala gimnastyczna o powierzchni: 174,1m² boisko szkolne o wymiarach o powierzchni 968 m²( wymiary 22 m x 44 m) 2. Zespół Szkół im. ks. E. Czartoryskiej w Radzyminie: W skład infrastruktury sportowej wchodzą: sala gimnastyczna o wymiarach o powierzchni 129,18 m² ( wymiary 8,15 m x 15,85 m); sala gimnastyczna o powierzchni 674,64 m² ( wymiary 18,74 m x 36 m) boisko ze sztuczną nawierzchnią o powierzchni 800 m² ( wymiary: 20 m x 40 m - przeznaczone do piłki ręcznej); boisko asfaltowe o powierzchni 1265 m² ( wymiary 55 m x 23 m - przeznaczone do piłki ręcznej i koszykowej). 3. Gimnazjum nr 1 im. mjr. Stefana Waltera w Radzyminie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: sala gimnastyczna o powierzchni 155, 95 m² ( wymiary 15,17 m x 10,28 m) wielofunkcyjne boisko szkolne o powierzchni 800 m² ( wymiary 20 m x 40 m); (wspólnie użytkowane ze SP 1). 4. Szkoła Podstawowa nr 1 w Radzyminie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: 13 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 30

33 boisko tartanowe wielofunkcyjne o powierzchni 800 m² o powierzchni (wymiary 20 m x 40 m) (jest wspólnie użytkowane z Gimnazjum nr 1; przeznaczone do gry w piłkę nożną, ręczną, koszykową, siatkową i do tenisa ziemnego); sala gimnastyczna o powierzchni 130,5 m² (wymiary 9 m x 14,5 m); sala przeznaczona jest do ćwiczeń gimnastycznych, do gry w mini piłkę koszykową oraz siatkową. 5. Szkoła Podstawowa im. Prymasa Tysiąclecia w Nadmie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: sala gimnastyczna o powierzchni 99,16 m 2 (wymiary 6,7 m x 14,8 m); boisko trawiaste z bramkami o powierzchni 300 m 2 (wymiary 25 m x 12 m do gry w piłkę ręczną, i nożną); boisko trawiaste z bramkami o powierzchni 1250 m 2 (wymiary 25 m x 50 m do gry w piłkę nożną) 6. Zespół Szkół w Słupnie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: sala gimnastyczną z zapleczem o powierzchni użytkowej 288 m 2 (wymiary 12m x 24 m), Radosna szkoła - sala zabaw dla klas O-III, boisko sportowe wielofunkcyjne, ogólnodostępne, o nawierzchni poliuretanowej do gry w piłkę ręczną, siatkówkę i koszykówkę oraz tenisa ziemnego, o powierzchni 836 m 2 (wymiary 22 m x 38 m); bieżnia ze skocznią w dal; plac zabaw z urządzeniami: huśtawka, karuzela, pomost ze zjeżdżalnią, równoważnia, pociąg, bujaki, ważka, ławeczki wypoczynkowe, przeznaczony dla klas O-III. 7. Szkoła Podstawowa nr 2 w Słupnie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: boisko trawiaste z bramkami o powierzchni 1104 m 2 (wymiary 24 m x 46 m) 8. Zespół Szkół w Starych Załubicach W skład infrastruktury sportowej wchodzą: sala gimnastyczna o powierzchni 612 m 2 (wymiary18 m x 34 m) dostosowaną do gry w piłkę ręczną, siatkową oraz koszykową 31

34 9. Stadion Miejski MAZUR Największy obiekt sportowy w Gminie, zajmujący powierzchnię 2,5 ha. Obiekt wyposażony jest w: boisko główne trawiaste do piłki nożnej o powierzchni 110 m x 70 m wraz z niezadaszoną trybuną; boisko treningowe trawiaste; boisko do siatkówki plażowej; siłownię zewnętrzną; boisko asfaltowe; urządzenia do streetworkout u; bieżnię wokół płyty głównej boiska, która jest w złym stanie technicznym, budynek klubowy (z lat 60/70). Atrakcyjność rekreacyjno-turystyczną gminy podnoszą Radzymińskie Szlaki Rowerowe Bitwy Warszawskiej 1920 rok. Zostały one opracowane przez Towarzystwo Przyjaciół Radzymina przy finansowym wsparciu Gminy Radzymin i noszą imiona bohaterów historycznych. Są to szlaki: Turystyczny Szlak Rowerowy Na I Linię Polskiej Obrony Warszawy Im. Majora Stefana Waltera - szlak niebieski długości 30 km. Rozpoczyna się przed Kolegiatą Radzymińską i biegnie do Cmentarza Żołnierzy Polskich 1920 roku w Radzyminie. 32

35 Rysunek 10. Mapa Turystycznego Szlaku Rowerowego na I Linię Polskiej Obrony Warszawy Im. Majora Stefana Waltera Źródło: Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( Turystyczny Szlak Rowerowy Na II Linię Polskiej Obrony Warszawy Im. Kapitana Stefana Pogonowskiego - szlak czerwony długości 25 km. Rozpoczyna się przed Radzymińską Kolegiatą, prowadzi do Cmentarza Żołnierzy Polskich 1920 roku a następnie Drogą Golgoty Narodu Polskiego do centrum Radzymina. 33

36 Rysunek 11. Mapa Turystycznego Szlaku Rowerowego na II Linię Polskiej Obrony Warszawy Im. Kapitana Stefana Pogonowskiego Źródło: Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( Od 2014 roku atrakcją dla mieszkańców gminy oraz turystów są spływy kajakowe rzekami Rządza, Bug i Narew do Jeziora Zegrzyńskiego oraz szlak wodny wiodący przez Jezioro Zegrzyńskie do Kanału Żerańskiego. Spływy Rządzą, rzeką silnie meandrującą, rekomendowane są doświadczonym kajakarzom, natomiast w spływach Bugiem i Narwią mogą brać udział osoby niedoświadczone oraz rodziny z dziećmi. W 2016 roku przygotowano nowy, dłuższy o 4 km i wzbogacony o kilka przeszkód odcinek spływu Rządzą. W sezonie istnieje możliwość wypożyczenia kajaka na cały dzień -uczestnicy spływu są zawożeni do miejsca wodowania, a następnie odbierani z umówionego miejsca. Tabela 10. Trasy spływów kajakowych Trasa spływu Nazwa rzeki Długość Czas Klembów - Stary Dybów Cienka i Rządza 14 km 4 godziny Rejentówka - Arciechów Rządza i Jezioro Zegrzyńskie 11 km ok. 3,5-4 godziny Arciechów - Nieporęt Jezioro Zegrzyńskie i Kanał Królewski min. 8 km 2 4 godziny Kuligów - Arciechów Bug i Narew 12 km 3 4 godziny Młynarze - Arciechów Bug i Narew 26 km 5 8 godzin Młynarze - Kuligów Bug lub Fiszor i Bug 16 km 4-5 godzin Wyszków - Arciechów Bug i Narew 35 km 1-2 dni Wyszków - Arciechów Bug i Narew 35 km 1-2 dni Wyszków - Arciechów Bug i Narew 35 km 1-2 dni Źródło: 34

37 Obecnie na terenie gminy Radzymin działa 12 klubów sportowych, zlokalizowanych przede wszystkim w Radzyminie oraz miejscowościach: Stare Załubice, Słupno i Nadma. Tabela 11. Kluby sportowe działające w gminie Radzymin Nazwa klubu sportowego Międzyszkolny Klub Sportowy Karate Kyokushin Klub Sportowy ROKiS Klub Sportowy Fanaberia Radzymiński Klub Sportowy Mazur Klub Piłki Ręcznej ROKIS Radzymin Uczniowski Klub Sportowy Dwójka Radzymin Stowarzyszenie Piłki Ręcznej ROKIS Radzymin Uczniowski Klub Sportowy Lotnik Klub Piłkarski Rządza Załubice" Akademia Michała Podlaskiego Uczniowski Klub Sportowy Victoria Radzymin Klub Jeździecki Hippica Polonia Uczniowski Klub Sportowy Nadma Siedziba klubu Radzymin Stare Załubice Słupno Nadma Źródło: Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( Infrastruktura turystyczna Do głównych atrakcji turystycznych należy zaliczyć przede wszystkim zabytki. Są to m.in. klasycystyczny budynek Instytutu Nauczycieli Elementarnych, neoklasycystyczny budynek szpitala wojskowego, szkoła elementarna i przytułek dla ubogich Fundacji księżnej Eleonory Czartoryskiej, Cmentarz Żołnierzy Polskich 1920 roku, plebania murowana z II połowy XVIII wieku, dzwonnica klasycystyczna projektu J.Ch. Kamsetzera, kapliczka w stylu zakopiańskim na Zjawieniu, Kolegiata Radzymińska, Stary Cmentarz Parafialny, Pomnik Tadeusza Kościuszki, Pomnik Wincentego Witosa, Figura Św. Jana Nepomucena z II połowy XVIII wieku, Pomnik Cypriana Kamila Norwida. Szczególnie ważnym miejscem jest park, który jest niewielką pozostałością po kompleksie pałacowo-parkowym, który należał do księżnej Eleonory Czartoryskiej. Obecnie teren ten wraz z zapleczem (domkiem administratora, tzw. Dworek Księżnej Eleonory Czartoryskiej) wyznaczają obecne ulice Warszawska Norwida Czartoryskiej. Po rozebraniu pałacu, park funkcjonował jako 35

38 park publiczny aż do I wojny światowej. 14 Kompleks jest wpisany do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków pod nazwą Park krajobrazowy z aleją i budynkiem administratora murowanodrewnianym, pozostałość po założeniu pałacowo-parkowym w stylu angielskim pod numerem A, wpisanym w dniu r. Obecnie park nie spełnia funkcji rekreacyjnej, wymaga prac modernizacyjnych. Plac ze względu na położenie w Śródmieściu miasta mógłby być docelowo: miejscem spotkań, integrującym mieszkańców czy zapleczem dla wydarzeń kulturalnych na świeżym powietrzu. Potencjał tego miejsca można wykorzystać dzięki renowacji pozostałości po parku: remont Domu Administratora, dodanie małej architektury i porządkowanie zieleni. Wyjątkowym miejscem w gminie Radzymin jest Droga Golgoty Narodu Polskiego, upamiętniająca czyn żołnierzy polskich 1920 roku i stanowiąca wotum dziękczynne dla Papieża Jana Pawła II za jego wizytę w Radzyminie. Pomysłodawcami budowy Drogi Golgoty Narodu Polskiego byli członkowie Towarzystwa Przyjaciół Radzymina, koncepcja ten inicjatywy wiązała się z wypowiedzią Prymasa Tysiąclecia ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego, który podczas uroczystości 500-lecia radzymińskiej parafii w 1973 roku nazwał szosę warszawską Drogą Golgoty Narodu Polskiego. Ksiądz Prymas nawiązywał do wydarzeń historycznych związanych z bitwą o Radzymin w czasie wojny z bolszewikami w sierpniu 1920 roku, osią wydarzeń była właśnie szosa warszawska, wzdłuż której rozwijały swoje tyraliery polskie pułki piechoty i nacierały czołgi, wożono nią rannych żołnierzy do szpitali polowych w Pustelniku i Markach. Budowę Drogi Golgoty rozpoczął powołany w roku 1998 przez Towarzystwo Przyjaciół Radzymina Społeczny Komitet Przygotowania Miasta do Wizyty Ojca Świętego i Jubileuszy Radzymina w roku 2000, a kontynuuje ją przekształcony z poprzedniego, Społeczny Komitet Upamiętnienia Bitwy o Radzymin w 1920 roku we współpracy ze Starostą Wołomińskim i Burmistrzem Radzymina 15. Bitwa Warszawska roku 1920 jest także rdzeniem innych produktów turystycznych gminy Radzymin, np. serii radzymirów kolekcjonerskich pozłacanych o nominale 1920, wykonanych z mosiądzu pozłacanego 24 karatowym złotem. Nominał 1920 nawiązuje do daty Bitwy Warszawskiej roku 1920, w której zwycięski Bój o Radzymin miał kluczowe znaczenie, a także daty bliskiej sercu Polaków - roku urodzenia Ojca Świętego Jana Pawła II, który 13 czerwca 1999 roku nawiedził Radzymin, modlił się na Cmentarzu Żołnierzy Polskich 1920 roku i złożył hołd żołnierzom przed Bratnią Mogiłą Bohaterów Poległych w 1920 roku. Gmina posiada liczne walory turystyczne, natomiast baza noclegowa jest słabo rozwinięta. W 2014 roku w gminie Radzymin funkcjonowały 4 turystyczne obiekty noclegowe: jeden motel oraz trzy zajazdy. 14 Lokalny Program Rewitalizacji Dla Miasta Radzymin Na Lata (s.12) 15 Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( 36

39 Z oferty turystycznych obiektów noclegowych w gminie Radzymin skorzystało w 2014 roku 3093 turystów. Niepokojącym zjawiskiem jest malejące wykorzystanie tych obiektów, w latach liczba turystów zmniejszyła się aż o 33,7%. Zmalała zwłaszcza liczba osób odwiedzających pensjonat (spadek z osób do 1645 osób w ciągu roku). 16 Osoby odwiedzające gminę często korzystają z domów letniskowych, które znajdują się przede wszystkim w sąsiedztwie Zalewu Zegrzyńskiego Przestrzenie publiczne Przestrzeń publiczną stanowi ( ) obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne, określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy 17. Powierzchnia przestrzeni publicznych w gminie Radzymin wynosi 80,75 ha. Kluczowe przestrzenie publiczne w gminie to: 16 Źródło: BDL GUS 17 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; Dz.U Nr 80 poz

40 Tabela 12. Przestrzenie publiczne w gminie Radzymin Nazwa Powierzchnia Hala widowiskowo - sportowa w Radzymińskim Ośrodku Kultury i Sportu 0,8994 ha Plac zabaw Nivea (przy Centrum Medycznym w Radzyminie) 0,9028 ha Plac Zabaw Nivea w Nadmie 0,3026 ha Ciemne 0,2500 ha 0,2700 ha Stare Załubice 0,0492 ha 0,0449 ha Wiktorów 0,5300 ha Łosie 0,1000 ha 0,1508 ha Cegielnia 0,1300 ha Łąki 0,0936 ha 0,0935 ha Słupno 0,4800 ha Sieraków 0,1200 ha Zwierzyniec 0,5400 ha 0,2400 ha Ruda 0,0600 ha P. T. Kościuszki w Radzyminie 0,7809 ha Park przy ul. Konstytucji 3 Maja 0,4776 ha Park krajobrazowy ul. 11 listopada (dworek) 1,2002 ha Ul. Wołomińska (stadion Miejski Mazur ) 2,5962 ha Tereny komunikacyjne-drogi 58,3318 ha Aleja Jana Pawła II (lądowisko przy cmentarzu) Radzymin 1,8156 ha 2,0889 ha Cmentarze Parafii Rzymsko-Katolickich Radzymin 1,4461 ha 1,2026 ha Cmentarz ewangelicki w Radzyminie 0,4276 ha Cmentarz żydowski w Radzyminie 2,0539 ha Targowisko Miejskie 2,2042 ha Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Podsumowanie W strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy Radzymin nieznacznie dominują użytki rolne (56% powierzchni gminy). Znaczny udział gruntów leśnych, zadrzewionych i zakrzewionych oraz terenów zieleni w powierzchni całej gminy to jeden z atrybutów gminy Radzymin. Gmina Radzymin posiada unikatowe wyróżniki; jest to położenie geograficzne, historia (przede wszystkim Bitwa Warszawska 1920 roku) oraz atrakcje turystyczne. Na terenie gminy Radzymin znajduje się wiele obiektów świadczących o dziedzictwie kulturowym obszaru. Zlokalizowanych jest 7 obiektów wpisanych do ewidencji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz 45 obiektów wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków. Zdecydowana większość z nich zlokalizowana jest na terenie miasta. W gminie Radzymin wyznaczono ponadto strefę ochrony konserwatorskiej, która obejmuje obszar historycznego rozplanowanie miejskiego centrum Radzymina. Gmina Radzymin cechuje się dobrą dostępnością komunikacyjną, przede wszystkim drogową. Układ drogowy obsługujący gminę zapewnia dobre powiązania komunikacyjne z obszarem 38

41 zewnętrznym. Gmina ma również rozbudowaną sieć komunikacji publicznej. Opierający się na połączeniach autobusowych przewoźników publicznych i prywatnych, system transportu publicznego w gminie Radzymin zapewnia dogodny dojazd do Warszawy, Wołomina i Wyszkowa. Mieszkańcy mogą również korzystać z linii autobusowych na terenie gminy i przemieszczanie się wewnątrz gminy. Na obszarze gminy Radzymin funkcjonują ponadto pasażerskie i towarowe przewozy kolejowe. Infrastruktura komunalna w gminie Radzymin jest średnio rozwinięta, ale pozytywnym trendem jest stale rosnący odsetek korzystających z niej mieszkańców. W gminie prowadzone są inwestycje mające na celu poprawę stanu infrastruktury, m.in. modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków. Pewnym problemem jest jednak nadal niski odsetek mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej (72%) oraz niezgazyfikowanie pięciu miejscowości (Dąbrowy, Łąk, Łosi, Opola, Popielarzy). Zasób mieszkaniowy gminy Radzymin zwiększa się systematycznie. Przeciętna powierzchnia użytkowania mieszkania w gminie jest stosunkowo duża (93,9 m2), ale w ostatnich latach nieznacznie malała. Można to wiązać z rosnącym udziałem budynków wielorodzinnych o mniejszym metrażu mieszkań. Stopień wyposażenia mieszkań w instalacje techniczne w gminie Radzymin kształtował się poniżej średnich wielkości dla gmin województwa mazowieckiego. Sytuacja w tym zakresie jednak ulega stopniowej poprawie - odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje zwiększa się. Z punktu widzenia ekologii niepokojące jest rosnące zużycie wody oraz masy odpadów komunalnych na 1 mieszkańca w gminie Radzymin. Z drugiej strony jednak rośnie udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków. Ponadto likwidowane są dzikie wysypiska na terenie gminy. Znaczna powierzchnia terenów zieleni, wysoka różnorodność biologiczna oraz korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i integrowanego to atuty gminy Radzymin. Ze względu na duże walory przyrodnicze część gminy Radzymin włączono w granice Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Do problemów środowiskowych natomiast należy zaliczyć słabo rozwiniętą infrastrukturę techniczną ochrony środowiska jak również zanieczyszczenie powietrza i wód powierzchniowych. Mieszkańcy gminy Radzymin mają możliwość korzystania z różnorodnych przestrzeni publicznych oraz przestrzeni rekreacyjnych. Bazę rekreacyjną tworzy przede wszystkim Radzymiński Ośrodek Kultury i Sportu. Mieszkańcy oraz turyści mają do dyspozycji również szlaki rowerowe oraz kajakowe. Gmina Radzymin cechuje się słabo rozwiniętą bazą noclegową, co może być uznane za niewykorzystanie potencjału związanego z atrakcyjnością przyrodniczą i kulturalną. O niewykorzystaniu możliwości rozwoju turystyki świadczy również spadająca liczba turystów zatrzymujących się w obiektach noclegowych na terenie gminy. 39

42 2.2. Charakterystyka gospodarcza gminy Liczba i struktura podmiotów gospodarczych Liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy Radzymin wyniosła w 2015 roku 3009, co oznacza przyrost o 17,4% w stosunku do roku 2011 roku (2486). W badanym okresie liczba podmiotów gospodarki narodowej rosła systematycznie. Rysunek 12. Zmiana liczby podmiotów gospodarki narodowej w gminie w Radzymin w latach Źródło: BDL GUS W 2015 roku na terenie gminy Radzymin zarejestrowane były następujące podmioty: cztery spółdzielnie, w tym dwie w sekcji G, jedna w sekcji A, jedna w sekcji L; dwieście dwadzieścia pięć spółek handlowych, w tym dwadzieścia dwie spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Sześćdziesiąt cztery spółki działały w sekcjach B, C, D i E, trzydzieści trzy w sekcji F, pięćdziesiąt dziewięć w sekcji G a osiem w sekcji L. Na terenie gminy Radzymin funkcjonowało pięć spółek handlowych cywilnych oraz sto siedemdziesiąt spółek handlowych z ograniczoną odpowiedzialnością (dwadzieścia z udziałem kapitału zagranicznego). W gminie nie funkcjonowało natomiast żadne przedsiębiorstwo państwowe. W latach liczba podmiotów należących do sektora prywatnego wzrosła z 2449 do Większość stanowiły przedsiębiorstwa należące do osób fizycznych, a w analizowanym okresie ich liczba wzrosła o 16%. Wzrosła również liczba spółek handlowych (29,7%), fundacji (75,0%) oraz stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych (23,8%). 40

43 Tabela 13. Podmioty w sektorze prywatnych w gminie Radzymin w latach Podmioty Osoby fizyczne Spółki handlowe Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego Spółdzielnie 4 4 Fundacje 2 8 Stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne Źródło: BDL GUS Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności wzrosła o 6,9% (z 1073 w 2011 roku do 1152 w 2014 roku). Nieznacznie zwiększyła się również liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności z 110 w 2011 roku do 115 w 2014 roku. W latach struktura wielkości podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin nie zmieniła się. Największy udział miały mikroprzedsiębiorstwa (0-9 zatrudnionych). W 2011 stanowiły one roku 95,7% wszystkich podmiotów gospodarczych. W 2015 roku ich udział był nieznacznie wyższy - 96,2%. Udział małych podmiotów gospodarczych (10-49 zatrudnionych) utrzymywał się na poziomie poniżej 4%, w 2011 roku było to 3,7%, w 2015 roku nieznacznie mniej 3,2%. Najmniejszy udział miały przedsiębiorstwa o liczbie zatrudnionych i więcej. Te pierwsze zarówno w 2011 roku jak i w 2015 roku stanowiły 0,6% podmiotów. W gminie Radzymin działa jedno duże przedsiębiorstwo, zatrudniające więcej niż 249 osób. Biorąc pod uwagę zmiany demograficzne w gminie Radzymin, liczba podmiotów gospodarczych przypadająca na 10 tys. osób w wieku produkcyjnym wzrosła o 8,4% (z 166,4 w 2011 roku do 181,7 w 2014 roku). Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1000 ludności w 2011 roku wynosiła 87 a do 2014 roku wzrosła do 92. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w gminie Radzymin wzrosła w okresie o 17,4%. Zmiana nie była jednak jednakowa dla każdej sekcji. W pięciu sekcjach zanotowano spadek liczby podmiotów, były to sekcja A (spadek o 26%), sekcja O (spadek o 14%), sekcja K (spadek o 7%), sekcja R (spadek o 3%). Likwidacji uległ również jeden z dwóch podmiotów działających w sekcji B. Pozostałe sekcje zwiększyły swoją liczebność. Na szczególną uwagę zasługują sekcje, w których liczba podmiotów wzrosła o ponad 30%: sekcja P wzrost o 30%, sekcja N o 30%, M- o 31%, J- o 33%, S i T o 34%. Tabela 14. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin w latach wg sekcji PKD Sekcja Opis sekcji Zmiana (liczba) Sekcja A rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo Sekcja B górnictwo i wydobycie

44 Sekcja Opis sekcji Zmiana (liczba) Sekcja C przetwórstwo przemysłowe Sekcja D wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i parę wodną Sekcja E dostawa wody Sekcja F budownictwo Sekcja G handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów Sekcja H transport i gospodarka magazynowa Sekcja I działalność z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Sekcja J informacja i komunikacja Sekcja K działalność finansowa i ubezpieczeniowa Sekcja L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja N działalność z zakresie usług administrowania Sekcja O administracja publiczna i obrona narodowa Sekcja P edukacja Sekcja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna Sekcja R działalność związana z kultura, rozrywką i rekreacją Sekcje S i T pozostała działalność usługowa, gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników Źródło: BDL GUS Podstawę działalności w gminie Radzymin stanowią przedsiębiorstwa produkujące materiały budowlane, głównie cegłę, przedsiębiorstwa owocowo-warzywne, cukiernicze, produkcji napojów i wód mineralnych, artykułów z tworzyw sztucznych. Uzupełnieniem działalności są usługi głównie remontowo-budowlane, instalatorskie, stolarskie, transportowe oraz działalność handlowa 18. Według danych na rok 2016 podmioty gospodarcze są zlokalizowane na całym terenie gminy Radzymin. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin (1091 podmioty) oraz miejscowości Nadma (115). Najmniej podmiotów działa w miejscowościach Wiktorów (6), Rżyska (12), Borki (13), Emilianów (14), Nowy Janków (15) oraz Zwierzyniec (15). W miejscowości letniskowej Popielarze nie funkcjonuje żaden podmiot gospodarczy. 18 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Radzymin

45 Tabela 15. Podmioty gospodarcze w gminie Radzymin w 2016 roku według miejscowości Miejscowość Liczba podmiotów wpisanych do CEIDG Arciechów 17 Borki 13 Cegielnia 70 Ciemne 70 Dybów-Kolonia 17 Emilianów 14 Łąki 33 Łosie 23 Mokre 34 Nadma 115 Nowe Załubice 52 Nowy Janków 15 Popielarze 0 Radzymin 1091 Ruda 28 Rżyska 12 Sieraków 25 Słupno 268 Stare Załubice 59 Stary Dybów 44 Stary Janków 18 Wiktorów 6 Zawady 18 Zwierzyniec 15 Źródło: opracowanie własne na podstawie CEIDG Rysunek 13. Liczba podmiotów wpisana do CEIDG 43

46 Źródło: opracowanie własne na podstawie CEIDG Według stanu na koniec września 2015 roku na terenie Gminy Radzymin działało gospodarstw rolnych, nieruchomości rolnych było W latach liczba gospodarstw rolnych powiększyła się o 631 podmiotów, co stanowi wzrost o 9,75% Najważniejsze podmioty gospodarcze w gminie Do najważniejszy podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin zalicza się 19 : Cederroth Polska S.A. (ul. Polna 21, Radzymin), TAGO - Przedsiębiorstwo Przemysłu Cukierniczego Tadeusz Gołębiewski (ul. Wołomińska 125, Ciemne, Radzymin), Coca-Cola HBC Polska Sp. z o.o. (ul. Przemysłowa 2, Radzymin), Bona-Agra Sp. z o.o. Przetwórstwo Owocowo-Warzywne (ul. Szkolna 11, Nadma), PHU El-Trans Elżbieta Sierocka (ul. Weteranów 100, Radzymin). PROVITUS (Spółka Jawna) Dąbrowscy, Malesa, ul. Weteranów 149, Radzymin 19 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Radzymin na lata , s

47 Rysunek 14. Podmioty gospodarcze w Gminie Radzymin zatrudniające powyżej 100 osób Źródło: opracowanie własne Cederroth to szwedzki koncern, którego historia sięga 1890 roku. Specjalizuje się w produkcji kosmetyków pielęgnacyjnych, suplementów diety i OTC, nowoczesnych plastrów opatrunkowych oraz przyjaznej środowisku chemii gospodarczej. Obecnie zatrudnia około 800 pracowników w siedmiu krajach Europy. W Polsce obecny od 2000 roku, od marca 2011 roku jako Cederroth Polska S.A. Firma produkuje produkty następujących marek: Dermika, Soraya, Bio-Oil, Allévo, Pharbio, Salvequick oraz Jordan. W Radzyminie wytwarzane są kosmetyki marki Dermika oraz Soraya oraz 45

48 znajduje się Centrala Cederroth Polska S.A., a w niej laboratoria, działy badań i rozwoju obydwu marek oraz Health&WoundCareDepartment, zajmujący się dystrybucją marek Pharbio, Allévo oraz Salvequick na terenie Polski. Fabryka posiada certyfikat ISO TAGO Przedsiębiorstwo Przemysłu Cukierniczego Tadeusz Gołębiewski jest firmą rodzinną, istnieje na rynku od 1966r. Siedziba firmy jest zlokalizowana w miejscowości Ciemne w gminie Radzymin. TAGO to jeden z największych zakładów produkcji cukierniczej w Polsce, firma prowadzi sprzedaż krajową jak i działalność eksportową obejmującą swoim zasięgiem ponad 50 krajów na 5 kontynentach. Zakład posiada certyfikat zarządzania jakością ISO 9001: 2008 i ISO 22000: 2005/ IFS/ BRC 21. W gminie Radzymin działa także zakład produkcyjny koncernu Coca-Cola HBC Polska Sp. z o.o. Fabryka w Radzyminie to największy zakład należący do Coca-Cola HBC Polska. Zakład ten stanowi również centrum produkcyjne dla grupy Coca-Cola Hellenic. Zakład zajmuje powierzchnię blisko 10 ha, z czego prawie metrów kwadratowych przypada na zabudowania. Produkty z tej części Polski trafiają do kilku krajów europejskich. W zakładzie w Radzyminie oprócz napojów (produkowana są wszystkie napoje gazowane firmy oraz herbaty Nestea, soki, nektary i napoje Cappy, napoje izotoniczne Powerade oraz napoje energetyzujące Burn) wytwarzane są również preformy, z których następnie wytwarzane są butelki PET. Preformy z tego zakładu zaopatrują wszystkie trzy zakłady naszej firmy w całej Polsce 22. Kolejnym kluczowym podmiotem gospodarczym w gminie Radzymin jest Bona-Agra Sp. z o.o. Przetwórstwo Owocowo-Warzywne z siedzibą w Nadmie. Przedsiębiorstwo ma w swojej ofercie pełne zaopatrzenie w warzywa i owoce: cięte, myte pakowane (próżniowo i nie tylko), sałaty gotowe do spożycia, surówki warzywne, świeże sosy na bazie jogurtu lub majonezu. Firma działa od 1990 roku, początkowo funkcjonowała pod nazwą Export - Import Brzeziński i specjalizowała się w handlu hurtowym warzywami i owocami. W 1995 roku powstał zakład przetwórczy i rozpoczęto wdrażanie systemów kontroli jakości. Powierzchnia produkcyjna i magazynowa firmy zajmuje ok 4000 m 2 w dwóch lokalizacjach. Firma posiada HACCP Certyfikat jednej z globalnych firm certyfikujących oraz Certyfikat BRC (na poziomie A od 2005 roku) 23. Firma PHU El-Trans Elżbieta Sierocka to firma rodzinna, z polskim kapitałem, która koncentruje się na obsłudze logistycznej koncernów chemicznych. Założona została w 1997 roku. Lokalizacja firmy w gminie Radzymin pozwala na sprawną obsługę przewozów transportowych na terenie całej Europy. Przedsiębiorstwo specjalizuje się w przewozach płynnych towarów następujących klas: materiały 20 Strona internetowa Cederroth Polska S.A. ( 21 Strona internetowa TAGO Przedsiębiorstwo Przemysłu Cukierniczego ( 22 Strona internetowa Coca-Cola HBC Polska ( 23 Strona internetowa Bona-Agra Sp. z o.o. Przetwórstwo Owocowo-Warzywne ( 46

49 niebezpieczne w klasach (wg Konwencji ADR): 3, 4.1, 5.1, 6.1, 8 i 9, materiały wymagające utrzymania temperatury nawet do 180 stopni, materiały neutralne. Jakość świadczonych usług potwierdzają liczne certyfikaty, w tym wydany w 2003 roku (i odnowiony w 2015 roku) Certyfikat Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością ISO. Certyfikat ten obejmuje następujące obszary: transport i spedycja krajowa i międzynarodowa mycie i serwisowanie cystern grzanie cystern spełnia wymagania norm, PN-EN ISO 9001:2009 zarządzanie jakością, PN-EN ISO 14001:2005 zarządzanie środowiskowe, PN-N 18001:2004 zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy. 24 Provitus jest przedsiębiorstwem produkcyjnym w branży przetwórstwa owoców, warzyw i grzybów. Od 1988 r. firma sprzedaje swoje produkty na rynku wewnętrznym i eksportuje do krajów europejskich a także do USA, Kanady, Izraela i Argentyny. Przetwory marki Provitus można znaleźć na półkach wiodących sieci handlowych t.j. Carrefour, Auchan, Real, Tesco, Kaufland, Polomarket, Alma, Bomi, Piotr i Paweł i innych. Firma była wielokrotnie nagradzana i wyróżniana m. in. Złotym Medalem na targach Polagra. Jest także znaczącym uczestnikiem programu Ministerstwa Rolnictwa: POLSKA DOBRA ŻYWNOŚĆ. Wysokie standardy produkcji w firmie Provitus potwierdzają uzyskane certyfikaty: HACCP, angielski BRC Global Standard Food, rosyjski GOST R Goststandard Stan i struktura bezrobocia W 2015 roku w gminie Radzymin zarejestrowanych było 1170 bezrobotnych, tj. o 10% więcej aniżeli w roku W badanym okresie liczba bezrobotnych ulegała znacznym zmianom, najwięcej osób zarejestrowanych było w 2013 roku (1600 osób). W strukturze bezrobotnych w latach przeważali mężczyźni; w 2011 roku ich udział w grupie bezrobotnych zarejestrowanych wyniósł 53,7%, w 2015 roku wzrósł do 57,1%. 24 Strona internetowa PHU El-Trans Elżbieta Sierocka ( 25 Strona internetowa Provitus ( 47

50 Rysunek 15. Bezrobotni zarejestrowani w gminie Radzymin w latach roku według płci Źródło: BDL GUS Na koniec 2015 roku liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy na terenie gminy Radzymin wynosiła 618. podstawowym wyniosła 493 osób. Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem Liczba osób bezrobotnych w wieku produkcyjnym wynosiła 315 osób. Udział osób bezrobotnych w gminie Radzymin względem liczby osób w wieku produkcyjnym wyniósł w 2014 roku 8,53% i był nieco niższy w roku ubiegłym (w roku 2013 wskaźnik ten wynosił 10,19%). Osoby pozostające bez pracy mają możliwość udziału w programach i mechanizmach wspierających ich kompetencje. W 2014 roku 71 mieszkańców pozostających bez pracy skorzystało ze szkoleń, 97 osób z płatnych staży organizowanych przez PUP Wołomin, a 2 osoby skierowane zostały na staż w ramach bonu stażowego do przedsiębiorców. Kolejne 24 osoby skorzystały z mechanizmu wsparcia rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej. W 2014 roku na terenie gminy utworzonych zostało 23 nowe miejsca pracy. Tabela 16. Rodzaje wsparcia udzielonego przez PUP w Wołominie na rzecz osób bezrobotnych w Gminie Radzymin w 2014 roku Rodzaj pomocy / wsparcia Liczba osób Staż 97 Jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej 24 Wyposażenie i dostosowanie stanowiska pracy 23 Prace interwencyjne 21 Szkolenia 17 Roboty publiczne 6 Bony szkoleniowe 2 Bon stażowy 1 48

51 Rodzaj pomocy / wsparcia Liczba osób Razem 191 Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) Podsumowanie W latach nastąpił wzrost liczby podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin (o 17,4%). Nieznacznie wzrosła również liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności. Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności utrzymuje się na podobnym poziomie. Na terenie gminy nie działa żadne przedsiębiorstwo państwowe. Liczba podmiotów należących do sektora prywatnego stale wzrasta, z 2449 w 2011 roku do 2957 podmiotów w 2014 roku. Większość stanowiły przedsiębiorstwa należące do osób fizycznych, a ich liczba wzrosła w badanym okresie o 16%. Wzrosła również liczba spółek handlowych, fundacji oraz stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych. Ponad 95% wszystkich podmiotów gospodarczych stanowią te najmniejsze, zatrudniające nie więcej niż 9 osób. W gminie Radzymin działa tylko jedno duże przedsiębiorstwo, zatrudniające więcej niż 249 osób. Podmioty gospodarcze są zlokalizowane na całym terenie gminy Radzymin. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin a najmniej podmiotów działa w miejscowościach Wiktorów, Rżyska oraz Borki. Jedynie w miejscowości Popielarze nie działa żadna firma. W latach roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych nieznacznie wzrosła (o 10%). Osoby bezrobotne aktywnie uczestniczyły w programach i mechanizmach wspierających ich kompetencje Charakterystyka społeczna gminy Struktura demograficzna i społeczna gminy Liczba mieszkańców gminy Radzymin na dzień r. wyniosła osób, a więc o osoby więcej niż w roku W latach obserwowano systematyczny wzrost liczby ludności. Gęstość zaludnienia w 2014 roku na 1 km 2 wynosiła 194 osoby i była większa niż w 2011 roku (178 osób/km 2 ). Głównym czynnikiem wzrostu liczby mieszkańców w gminie Radzymin jest bliskie sąsiedztwo Warszawy jako atrakcyjnego rynku pracy Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 49

52 W 2015 roku kobiety stanowiły 51,5% ogółu ludności, 10 lat wcześniej wskaźnik ten wynosił 50,8%. Wskaźnik feminizacji wzrósł więc z 103 do 105. Rysunek 16. Zmiana liczby ludności gminy Radzymin w latach Dane na koniec roku, za wyjątkiem * - dane na dzień r., ** - dane na dzień r. Źródło: BDL GUS, Urząd Miasta i Gminy Radzymin Najwięcej, bo aż 42,8% mieszkańców gminy (tj osób) mieszkało w mieście Radzymin. Drugą pod względem liczby ludności była miejscowość Słupno (10,9%), kolejną zaś Nadma (6,6%). Pozostałe miejscowości zamieszkiwało mniej niż 1000 osób, najmniej zaludnione obszary w gminie Radzymin to: Popielarze (10 osób), Wiktorów (139 osób) oraz Emilianów (200 osób). W latach w większości miejscowości gminy Radzymin liczba mieszkańców wzrosła. Najsilniejszy wzrost obserwowano w miejscowościach: Nowe Załubice (15,6%), Arciechów (13,8%) oraz w mieście Radzymin (13,3%) i obszary te można uznać za najbardziej atrakcyjne osadniczo. W dwóch miejscowościach, tj. Sieraków oraz Popielarze liczba mieszkańców nie uległa zmianie, w kolejnych dwóch Nowy Janków oraz Rżyska zanotowano nieznaczny ubytek mieszkańców (odpowiednio o 2,4% oraz 2,3%). Tabela 17. Zmiana liczby ludności w miejscowościach gminy Radzymin w latach 2011 i 2015 Liczba ludności Miejscowość Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów-Kolonia Emilianów Łąki Łosie

53 Liczba ludności Miejscowość Mokre Nadma Nowe Załubice Nowy Janków Popielarze Radzymin Ruda Rżyska Sieraków Słupno Stare Załubice Stary Dybów Stary Janków Wiktorów Zawady Zwierzyniec Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Struktura wieku w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin była zróżnicowana. Najmniejszy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym zaobserwowano w 2015 roku w miejscowościach: Mokre (21,1%), Arciechów (21,6%) oraz Cegielnia (22,0%). W Popielarzach nie mieszkał w tym okresie nikt w wieku poniżej 18 lat. Największy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym odnotowano w miejscowościach: Dybów Kolonia (28,8%), Emilianów (28%) oraz Łąki (27,9%). Największy odsetek osób w wieku poprodukcyjnym zaobserwowano w 2015 roku w miejscowościach: Popielarze (50,0%) oraz Rżyska (11,7%) i Stare Załubice (11,2%). W miejscowości Stary Janków odsetek ten był mniejszy i wynosił 6,4%. Niewielki udział osób w wieku poprodukcyjnym zaobserwowano również w miejscowościach: Dybów Kolonia (7,6%) oraz Słupno (7,9%). Tabela 18.Struktura ludności według wieku w miejscowościach gminy Radzymin w latach 2011 i Miejscowości przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów-Kolonia Emilianów Łąki Łosie Mokre Nadma Nowe Załubice Nowy Janków Popielarze Radzymin Ruda Rżyska Sieraków

54 Miejscowości przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Słupno Stare Załubice Stary Dybów Stary Janków Wiktorów Zawady Zwierzyniec Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Ze strukturą wieku ludności związane są wskaźniki obciążenia ekonomicznego. W gminie Radzymin w okresie zmieniły się wszystkie trzy wskaźniki. Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym uległa najmniejszym zmianom i wzrosła z poziomu 47,8 do 53,7. Ma to związek ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Wskaźnik liczby osób w wieku poprodukcyjnym przypadającej na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym znacznie zmalał z wartości 155,1 w 2011 roku do wartości 38,3 w 2015 roku (Rysunek 18.). Wiąże się to z korzystnym zjawiskiem znacznego wzrostu odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności (wzrost z 12,7% w 2011 do 25,25% w 2015 roku). Jednocześnie zmalała wartość wskaźnika odnosząca się do liczby osób w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym z 29,1 w 2011 roku do 14,9 w 2014 roku. Rysunek 17. Wskaźniki obciążenia ekonomicznego ludności w gminie Radzymin w latach Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Struktura ludności według wieku jest bardzo różna w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin. Wskaźnik liczby ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym osiąga najkorzystniejsze wartości w miejscowościach: Stary Janków, Dybów- Kolonia, Łąki oraz Słupno. 52

55 Tabela 19. Wskaźniki obciążenia ekonomicznego ludności w poszczególnych miejscowości gminy Radzymin w 2015 roku Miejscowości Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Arciechów 48,30 51,06 16,33 Borki 55,21 58,21 20,31 Cegielnia 48,93 49,25 16,14 Ciemne 52,56 40,60 15,18 Dybów-Kolonia 57,26 26,42 11,97 Emilianów 60,00 33,93 15,20 Łąki 54,85 26,97 11,65 Łosie 45,85 34,88 11,86 Mokre 45,51 48,11 14,78 Nadma 49,53 40,14 14,19 Nowe Załubice 49,68 35,34 12,97 Nowy Janków 59,49 49,21 19,62 Popielarze 100,00-100,00 Radzymin 56,00 39,08 15,74 Ruda 46,96 37,38 12,78 Rżyska 53,23 50,70 17,91 Sieraków 52,01 32,48 12,75 Słupno 51,76 29,99 11,94 Stare Załubice 59,70 42,79 17,89 Stary Dybów 50,00 33,54 12,56 Stary Janków 47,80 24,59 9,43 Wiktorów 52,75 37,14 14,29 Zawady 56,59 38,10 15,61 Zwierzyniec 53,80 41,67 15,82 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin W powiecie wołomińskim 27 najliczniejszą grupę stanowili mieszkańcy z wykształceniem średnim i policealnym osoby. Mieszkańców z wykształceniem wyższym było , a z wykształceniem zasadniczym zawodowym Liczba gospodarstw domowych na terenie gminy Radzymin systematycznie wzrasta w latach W okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 września 2013 r. było gospodarstw domowych, w okresie 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. już 5 843, a do 28 września 2015 roku liczba gospodarstw domowych wzrosła do Dane dotyczące wykształcenia mieszkańców dostępne są w podziale na powiaty. Dane pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku 28 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 53

56 Saldo migracji wewnętrznych w gminie Radzymin w latach pozostawało dodatnie, ale systematycznie malało: z 636 do 407 osób. Saldo migracji zagranicznych jest natomiast bardzo małe, a w badanym okresie zanotowano niewielki spadek z 5do 4 osób, które opuściły gminę. W latach przeważały zameldowania i wymeldowania do gminy Radzymin z miast. Większą mobilnością w tym zakresie cechowały się kobiety Frekwencja wyborcza Miernikiem często stosowanym do oceny aktywności społecznej lub kapitał społecznego jest też frekwencja w wyborach. Frekwencja wyborcza w gminie Radzymin, zarówno w wyborach samorządowych w 2014 jak wyborach do Parlamentu Europejskiego, Sejmu i Senatu RP oraz wyborach Prezydenckich w 2015 roku, była wyższa od średniej dla Polski, co świadczy o ponadprzeciętnej aktywności społeczności lokalnej oraz zaangażowaniu w sprawy gminy i kraju. Rysunek 18. Frekwencja w wyborach w 2014 i 2015 roku - średnia dla Polski i gminy Radzymin Źródło: Strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej 54

57 Rysunek 19. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej 55

58 Edukacja i poziom oświaty W 2014 roku na terenie gminy Radzymin funkcjonowało dziesięć placówek przedszkolnych oferujących łącznie 1132 miejsc. Do placówek tych uczęszczało 898 dzieci. W latach na terenie gmino otwarto dwie nowe placówki, a liczba miejsc wzrosła o 27%. Liczba etatów w placówkach przedszkolnych w 2014 roku wyniosła łącznie 78,05, czyli o 11,5 etatu więcej niż w roku Średnio na jedną placówkę przedszkolną przypadało 7,8 etatu. W 2014 roku w gminie Radzymin objętych wychowaniem przedszkolnym dzieci było 3309 (w tym w mieście 869). W latach wyraźnie wzrósł odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie o 4,4% dla dzieci w wieku 3-4 lat oraz o 4,9% dla dzieci w wieku 4-6 lat. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie zwiększył się zarówno w mieście Radzymin jak i w pozostałych miejscowościach. Warto zauważyć, że w mieście odsetek ten przekracza 100%, co oznacza że do radzymińskich przedszkoli uczęszczają również dzieci niezameldowane w gminie bądź pochodzące z innych miejscowości gminy Radzymin. Tabela 20. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie Radzymin w latach 2011 i Radzymin Dzieci w wieku 3-4 lat Dzieci w wieku 4-6 lat % W mieście 104,7 119,6 Na wsi 17,8 42,7 W mieście 85,5 101,0 Na wsi 31,6 62,4 Źródło: GUS BDL Sieć placówek oświatowych w latach nie uległa zmianie. Na terenie gminy Radzymin w 2014 roku funkcjonowało siedem szkół podstawowych. Na przestrzeni tych 4 lat liczba uczniów w szkołach wzrosła o 20% (z 1595 w roku 2011 do 1999 w roku 2014). Wzrosła również liczba etatów z 95,6 w 2011 do 118,6 w 2014 roku. Szkoły podstawowe działające w gminie to: 1. Szkoła Podstawowa nr 1 im. ppłka pil. Mariana Pisarka w Radzyminie, 2. Szkoła Podstawowa nr 2 w Radzyminie, wchodząca w skład Zespołu Szkół im. księżnej Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie, 3. Szkoła Podstawowa nr 1 im. M. Konopnickiej w Słupnie, wchodząca w skład Zespołu Szkół w Słupnie, 4. Szkoła Podstawowa nr 2 im. Michaliny Chełmońskiej Szczepankowskiej w Słupnie, 5. Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej w Starych Załubicach, wchodząca w skład Zespołu Szkół w Starych Załubicach, 6. Szkoła Podstawowa w Ciemnem, wchodząca w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. Janiny Januszewskiej w Ciemnem, 56

59 7. Szkoła Podstawowa im. Prymasa Tysiąclecia w Nadmie. W 2014 roku w gminie działały cztery szkoły gimnazjalne. W latach liczba uczniów zmniejszyła się o 10% (z 774 osób w 2011 do 695 osób w 2014 roku). Nieznacznie zmalała również liczba etatów w szkołach z 60,6 w 2011 do 54,6 w 2014 roku. Gimnazja działające w gminie Radzymin: 1. Gimnazjum nr 1 im. mjra Stefana Waltera w Radzyminie, 2. Gimnazjum nr 2 w Radzyminie, wchodzące w skład Zespołu Szkół im. księżnej Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie, 3. Gimnazjum w Słupnie, wchodzące w skład Zespołu Szkół w Słupnie, 4. Gimnazjum im. Anieli Janusz ps Jagoda w Starych Załubicach, wchodzące w skład Zespołu Szkół w Starych Załubicach. W latach zmniejszyła się liczba szkół ogólnokształcących w gminie Radzymin z trzech do dwóch placówek. W gminie działa ponadto jedno liceum dla dorosłych. Znacznie zmalała natomiast liczba uczniów kształcących się w tych szkołach zanotowano spadek o 33,5% (z 526 do 350 osób). Liczba etatów w szkołach ogólnokształcących w gminie w 2014 roku wyniosła 19,34, w tym w liceach ogólnokształcących dla młodzieży (bez specjalnych) 17,37 etatów oraz w liceach ogólnokształcących dla dorosłych 1,97 etatów. W latach liczba etatów zmalała o 27,7%. Poziom edukacji jest wskaźnikiem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego a także wskazuje na możliwości budowania kapitału ludzkiego. Jednym ze wskaźników poziomu edukacji są wyniki uczniów w egzaminie gimnazjalnym. Wyniki osiągnięte przez uczniów trzecich klas szkół gimnazjalnych w gminie Radzymin w 2015 roku były gorsze niż wyniki odnotowane w powiecie wołomińskim. Najniższe wyniki uczniowie osiągnęli z matematyki (46,6%) oraz języka angielskiego na poziomie rozszerzonym (49,6%), najwyższe natomiast z historii i wiedzy o społeczeństwie(po 61,9%) oraz z języka polskiego (60,5%). Poziom edukacji mierzony wynikami egzaminu gimnazjalnego w gminie Radzymin określić można jako średni - gimnazjaliści z gminy Radzymin uzyskali najgorsze w powiecie wyniki z historii i wiedzy o społeczeństwie oraz z języka niemieckiego na poziomie podstawowym. Tabela 21. Średnie wyniki w gminach z egzaminu gimnazjalnego w 2015 roku w gminie Radzymin Szkoła Historia i WOS Język polski Matematyka Przedmioty przyrodnicze J. angielski poziom podst. J. angielski poziom rozsz. J. niemiecki poziom podst. Gimnazja 61,9 60,5 46,6 49,0 68,5 49,6 50,7 Źródło: OKE w Warszawie 57

60 Kolejnym ze wskaźników poziomu edukacji są wyniki uczniów na egzaminie. Wyniki osiągnięte przez uczniów szkół ogólnokształcących w gminie Radzymin w 2015 roku były gorsze niż wyniki uczniów ze szkół w Wołominie czy Urlach. Znacznie niższe wyniki osiągnęli uczniowi Niepublicznego Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zakładu Doskonalenia Zawodowego aniżeli uczniowie Liceum Ogólnokształcącego im. Cypriana Kamila Norwida. Najniższe wyniki uczniowie osiągnęli z matematyki na poziomie podstawowym oraz biologii i chemii na poziomie rozszerzonym, najwyższe natomiast z języka polskiego na poziomie rozszerzonym. Tabela 22. Średnie wyniki procentowe z przedmiotów obowiązkowych dla absolwentów z 2015 r. przystępujący do egzaminu w nowej formule w gminie Radzymin Szkoła J. polski Matematyka J. angielski J. rosyjski Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida w Zespole Szkół Ogólnokształcących Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zakładu Doskonalenia Zawodowego 62,0 38,3 65,6 36,3 13,7 22,0 31,0 - Źródło: OKE w Warszawie Tabela 23. Średnie wyniki procentowe z przedmiotów dodatkowych ( na poziomie rozszerzonym) dla absolwentów z 2015 r. przystępujący do egzaminu nowej formule w gminie Radzymin Szkoła J. polski J. angielski Biologia Chemia Geografia Historia Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida w Zespole Szkół Ogólnokształcących Wiedza o społeczeństwie 64,1 58,7 8,7 7,0 28,1 62,0 23,5 Źródło: OKE w Warszawie 58

61 Bezpieczeństwo mieszkańców Na terenie gminy Radzymin zadania z zakresu bezpieczeństwa publicznego wykonują 29: 1. Policja za pomocą Komendy Powiatowej Policji z siedzibą w Wołominie, na obszarze gminy działa Komisariat Policji w Radzyminie przy ul. Konstytucji 3 Maja 22, 2. Dzielnicowi działający w poszczególnych dzielnicach na terenie miasta Radzymin, 3. Straż Pożarna za pomocą Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej z siedzibą w Wołominie oraz jednostki terenowe w postaci Ochotniczych Straży Pożarnych na terenie Gminy Radzymin: w Radzyminie, w Starych Załubicach, w Zawadach, w Mokrem, w Rudzie oraz w Nadmie oraz w Słupnie (w organizacji) Analiza poziomu bezpieczeństwa mieszkańców może być opracowana na podstawie danych zebranych przez Komisariat Policji w Radzyminie. W 2015 roku na terenie gminy odnotowano 569 zdarzeń, w tym największy udział stanowiły kradzieże (29,7%), wykroczenia z art.119 Kodeksu Wykroczeń 30 (29,2%) oraz kradzieże z włamaniem (23%). Rysunek 20. Struktura zdarzeń na terenie gminy Radzymin w 2015 roku Źródło: Komisariat Policji w Radzyminie 29 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 30 Art Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 250 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. 2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo są karalne. 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 dopuścił się go na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego. 4. W razie popełnienia wykroczenia określonego w 1, można orzec obowiązek zapłaty równowartości ukradzionego lub przywłaszczonego mienia, jeżeli szkoda nie została naprawiona. 59

62 W 2015 roku najwięcej zdarzeń odnotowano w rejonach obejmujących część miejską gminy Radzymin: w rejonie II 31 (34,6% ogółu zdarzeń) oraz w rejonie I 32 (23,0%). Znacznie mniej zdarzeń miało miejsce w rejonach na obszarach wiejskich gminy: w rejonie III 33 (21,1%) oraz w rejonie IV 34 (21,3%). Tabela 24.Struktura zdarzeń na terenie gminy Radzymin w 2015 roku według rejonów Radzymin I II III IV kradzież cudzej rzeczy kradzież pojazdu kradzież z włamaniem Rozbój bójka, pobicie uszkodzenie mienia uszczerbek na zdrowiu wykroczenie z art.119 KW wykroczenie z art.124 KW Źródło: Komisariat Policji w Radzyminie W latach liczba popełnionych przestępstw ma charakter zróżnicowany; wzrasta liczba kradzieży cudzej rzeczy, pojazdów oraz kradzieży z włamaniem. Najmniej zdarzeń zanotowano w kategorii: rozbój, bójka, pobicie oraz uszkodzenie mienia. W okresie tym wzrasta natomiast liczba wykroczeń. Najwięcej wykroczeń zanotowano w kategorii: bezpieczeństwo w ruchu drogowym. 31 Rejon obejmuje następujące ulice na obszarze miejskim gminy Radzymin: Akacjowa, Batalionów Chłopskich, Bażancia, Broniewskiego, Brylantowa, Bursztynowa, Cicha, Czapury, Dębowa, Diamentowa, Dobra, Dolna, Głowackiego, Gródki, Hallera, Jana Pawła II nr parzyste, Kochanowskiego, Kolejowa, Kolonia Pod Lasem, Komunalna, Konopnickiej, Kopernika, Kossaka, Królewska, Krótka, Kwiatów Polskich, Legionów, Leśna, Łąkowa, Maczka, Makowa, Miła, Mokra, Nowa, Orzeszkowej, Partyzantów, Patriotów, Perłowa, Piotra Skargi, Polna, POW od Wyszyńskiego do Zawady, Rejentówka, Reymonta, Romantyczna, Rubinowa, Skłodowskiej, Słoneczna, Stary Rynek, Strzelców Grodzieńskich, Świerkowa, Sybiraków, Szafirowa, Szkolna, Szmaragdowa, Tęczowa, Turkusowa, Wadery, Weteranów, Wiejska, Willowa, Witosa, Władysława IV, Wróblewskiego, Wycinki, Wyszyńskiego nr parzyste, Zaciszna, Zdrojowa, Zduńska, Zielna, Żulińskiego. 32 Rejon obejmuje następujące ulice na obszarze miejskim gminy Radzymin: 1-go Maja, 11-go Listopada, Batorego, Czartoryskiej, Czereśniowa, Daszyńskiego, Dzielna, Glinkowska, Huzarska, Jana Pawła II nr nieparzyste, Kilińskiego, Koliska, Konstytucji 3-go Maja, Korczaka, Kotkowskiego, Kredytowa, Kwitnąca, Letnia, Lubomirskiego, Malownicza, Marszała, Matejki, Mickiewicza, Mistrza i Małgorzaty, Narbutta, Narutowicza, Norwida, Ogrodowa, Paderewskiego, Piłsudskiego, Pionierska, Plac Kościuszkowski, Plac Wolności, Pogonowskiego, POW od 3-go Maja do Wyszyńskiego, Sienkiewicza, Skorupki, Słowackiego, Strzelców Wileńskich, Strzelców Kaniowskich, Traugutta, Waltera, Wąska, Wczasowa, Wierzbowa, Wiśniowa, Wołomińska, Wspólna, Wyszkowska, Zapolskiego, Zielona, Zwycięska, Żeligowskiego, Żeromskiego 33 Rejon obejmuje następujące miejscowości / sołectwa: Arciechów, Borki, Dybów-Kolonia, Emilianów, Łąki, Łosie, Mokre, Nowe Załubice, Popielarze, Ruda, Stare Załubice, Stary Dybów, Wiktorów, Zawady, Zwierzyniec. 34 Rejon obejmuje następujące miejscowości / sołectwa: Cegielnia, Ciemne, Nadma, Nowy Janków, Rżyska, Sieraków, Słupno, Stary Janków, Kto cudzą rzecz umyślnie niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, jeżeli szkoda nie przekracza 1/4 minimalnego wynagrodzenia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. 2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo są karalne. 3. Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego. 4. W razie popełnienia wykroczenia można orzec obowiązek zapłaty równowartości wyrządzonej szkody lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego. 60

63 Tabela 25. Liczba zarejestrowanych zdarzeń w latach Kategoria / rodzaj Przestępstwa kradzieże cudzej własności kradzież pojazdu kradzież z włamaniem rozbój bójka, pobicie uszkodzenie mienia uszczerbek na zdrowiu ogółem Wykroczenia, w tym przeciwko: bezpieczeństwu w ruchu drogowym porządkowi i spokojowi publicznemu bezpieczeństwu osób i mienia mieniu inne ogółem Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) W 2015 roku funkcjonariusze policji wypełnili 20 formularzy Niebieskiej Karty, służących dokumentowaniu faktów związanych z przemocą w danej rodzinie i ocenie zagrożenia dalszą przemocą. Aż 70% wypełniono na obszarach wiejskich, znacznie rzadziej natomiast stwierdzano przemoc w rodzinie na terenie miasta Radzymin. Większość osób, co do których istniało podejrzenie że są dotknięte przemocą, stanowiły kobiety (79,2%). O stosowanie przemocy w rodzinie zdecydowanie częściej podejrzewani byli mężczyźni, w tym będący pod wpływem alkoholu. Łącznie w gminie Radzymin w 2015 roku stwierdzono 85 przypadków stosowania przemocy. Najczęściej dopuszczano się przemocy psychicznej (43,5%) oraz przemocy fizycznej (41,2%). 61

64 Rysunek 21. Liczba przypadków poszczególnych rodzajów przemocy stwierdzonych w gminie Radzymin w 2015 roku Źródło: Komisariat Policji w Radzyminie Z informacji przekazanych przez Komisariat Policji w Radzyminie wynika, że rejony najbardziej zagrożone przestępczością przeciwko mieniu to miasto Radzymin z uwzględnieniem osiedli mieszkaniowych na peryferiach miasta (ul. Nowa), miejscowości Ciemne i Słupno oraz obszary działek letniskowych (Załubice, Łosie, Łąki). Przeprowadzone w lutym i marcu 2016roku konsultacje społeczne w zakresie Założeń Krajowej Mapy zagrożeń bezpieczeństwa w Polsce wykazały, że obszarem szczególnie zagrożonym wandalizmem jest teren placu zabaw we wsi Słupno (przy ulicy Żeromskiego) Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń Zadania z zakresu pomocy społecznej na poziomie gminy Radzymin realizuje Ośrodek Pomocy Społecznej, będący jednostką organizacyjną Gminy Radzymin i wykonujący następujące zadania 37: przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych i specjalnych celowych; przyznawanie pomocy rzeczowej; przyznanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie; udzielenie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym; świadczenie usług, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania; 36 Informacja dotycząca konsultacji i zgłoszonych wniosków przez mieszkańców miasta i gminy Radzymin, Komisariat Policji w Radzyminie 37 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 62

65 pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne, w szczególności osób bezdomnych i innych, które nie mają żadnych źródeł utrzymania i nie są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym; udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego; praca socjalna; sprawienie pogrzebu; zapewnienie środków na wynagrodzenie pracowników i warunków realizacji w/w zadań. Na terenie gminy działa Dom Pomocy Społecznej w Radzyminie, który jest jednostką organizacyjną Starostwa Powiatowego w Wołominie. Dom realizuje zadania powiatu, zapewniając całodobową opiekę osobom niesprawnym, przewlekle somatycznie chorym, które z uwagi na stan zdrowia, warunki mieszkaniowe i rodzinne nie mogą samodzielnie funkcjonować w środowisku. Terenem działania Domu Pomocy jest obszar powiatu wołomińskiego. Jednym z mierników zasięgu pomocy społecznej jest liczba rodzin korzystających z takiego wsparcia. Liczba rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej w gminie w 2014 roku wyniosła 580, w 2011 roku 656. W ujęciu 4 letnim liczba gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej ma tendencję malejącą. Korzystnym zjawiskiem jest także spadek liczny osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku z 1547 w 2011 roku do 1414 osób w 2014 roku. W 2015 roku w gminie Radzymin ze świadczeń pomocy społecznej korzystało 506 rodzin, w tym 293 na wsiach. Świadczenia przyznano w ramach zadań zleconych i zadań łącznie 777 osobom, co stanowi 3,2% mieszkańców gminy. W strukturze udzielonych świadczeń największy udział stanowią: inne zasiłki celowe i świadczenia w naturze ogółem (przyznane 494 osobom), posiłki (259 osób) oraz zasiłki stałe ogółem (119 osób). Najwięcej środków finansowych przeznaczono natomiast na odpłatność gminy za pobyt w domu pomocy społecznej ( zł), zasiłki stałe ogółem ( zł) oraz inne zasiłki celowe i świadczenia w naturze ogółem ( zł). Tabela 26. Udzielone świadczenia (zadania zlecone gminie) w gminie Radzymin w 2015 roku Świadczenia Liczba osób, którym przyznano świadczenia Liczba świadczeń Kwota świadczeń (w zł) Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi zasiłki celowe na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną pomoc ogółem, przyznana cudzoziemcom

66 Świadczenia Liczba osób, którym przyznano świadczenia Liczba świadczeń Kwota świadczeń (w zł) Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach zasiłki stałe ogółem zasiłki okresowe ogółem schronienie posiłek ubranie usługi opiekuńcze ogółem sprawienie pogrzebu inne zasiłki celowe i w naturze ogółem 494 X zasiłki celowe przyznane niezależnie od dochodu pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie ogółem poradnictwo specjalistyczne X X X 0 0 interwencja kryzysowa X X X 0 0 pomoc socjalna X X X odpłatność gminy za pobyt w domu pomocy społecznej Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej W 2015 roku w gminie Radzymin głównym powodem przyznawania pomocy społecznej było ubóstwo. Pomoc z tego powodu otrzymały 343 rodziny, co stanowiło 30,4% wszystkich rodzin korzystających z pomocy. Drugim, co do częstości powodem była długotrwała lub ciężka choroba (19,7%), kolejnym zaś bezrobocie (16,6%). Wśród rodzin z obszarów wiejskich najważniejsze powody przyznawania pomocy były takie same: ubóstwo (30,8%), długotrwała lub ciężka choroba (19,0%) oraz bezrobocie (18,2%). Rysunek 22. Powody przyznania pomocy społecznej w 2015 roku w gminie Radzymin Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej Pomocą społeczną w gminie Radzymin w 2015 roku objęte były 562 rodziny (1389 osób), z czego 54,4% z nich zamieszkiwało na wsi. W strukturze rodzin objętych pomocą przeważały rodziny jednoosobowe (47,9%). Pomocą objęto 246 rodzin z dziećmi, z których 57,7% zamieszkiwano na 64

67 obszarach wiejskich gminy. Najliczniejszą grupę stanowiły rodziny z 1 dzieckiem (34,6%) oraz 2 dzieci (32,5%). Wsparciem otoczono również 89 rodzin niepełnych, z których 50,6% zamieszkiwało na wsi. Większość stanowiły rodziny jednoosobowe (46,1%). Tabela 27. Typy rodzin objętych pomocą społeczną w gminie Radzymin w 2015 roku Typy rodzin Liczba rodzin Liczba osób w Ogółem w tym na wsi rodzinach rodziny ogółem o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób 6 i więcej w tym rodziny z dziećmi ogółem o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci 7 i więcej rodziny niepełne ogółem o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób 4 i więcej Źródło: Ośrodek Pomocy Społecznej Największy odsetek osób korzystających z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej widoczny jest w miejscowości Wiktorów oraz Sieraków (od 12,2%-15,1%). Duży odsetek beneficjentów znajduje się również w miejscowości: Ciemne, Słupno, Dybów Kolonia, Nowy Janków, Stary Janków, Rżyska i Borki (9,2%-6,1%). 65

68 Rysunek 23. Odsetek osób korzystających z OPS w ogóle mieszkańców miejscowości Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ośrodka Pomocy Społecznej Działalność organizacji pozarządowych Na terenie gminy Radzymin funkcjonuje 36 organizacji pozarządowych. Można podzielić je na następujące kategorie: sportowe i turystyczne, ekologiczne, gospodarcze, edukacyjne i kulturalne, społeczne. Wśród stowarzyszeń związanych ze sportem i turystyką dominują kluby sportowe. Są to organizacje szkolne i uczniowskie, ale również te, które swoją działalność kierują do wszystkich mieszkańców miasta oraz są nastawione na realizację zadań związanych z wybraną dyscypliną. Kluby sportowe i stowarzyszenia kultury fizycznej, działające aktywnie w obszarze upowszechniania kultury fizycznej i sportu, to w szczególności: Radzymiński Klub Sportowy Mazur, Klub Piłkarski Rządza Załubice, 66

69 Klub Sportowy Fanaberia, Klub Sportowy Rokis" Radzymin, Międzyszkolny Klub Sportowy Karate Kyokushin, Akademia Michała Podlaskiego Uczniowski Klub Sportowy Victoria Radzymin, Stowarzyszenie Piłki Ręcznej Rokis Radzymin, Uczniowski Klub Sportowy Dwójka Radzymin, Uczniowski Klub Sportowy Nadma. Ważną grupę stanowią również stowarzyszenia i fundacje aktywnie wspierające i promujące kulturę, sztukę, ochronę dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, podtrzymujące i upowszechniające tradycję narodową, rozwój świadomości obywatelskiej i kulturowej, a także edukację, oświatę i wychowanie. Do grupy tej należą: Towarzystwo Przyjaciół Radzymina, Stowarzyszenie Radzymińskie Forum, Stowarzyszenie Miłośników Miasta Radzymin I Bitwy Warszawskiej 1920 roku, Fundacja Kamyk, Fundacja Kreatywni, Na terenie gminy Radzymin funkcjonują również organizacje o charakterze historycznym, związane z wydarzeniami lub osobami, które były świadkami historii. Organizacje takie to: Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Obwód Rajski Ptak W Radzyminie. Organizacje działające na rzecz osób w wieku emerytalnym oraz na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, to w szczególności: Polski Związek Emerytów, Rencistów I Inwalidów (Koła w Radzyminie, w Słupnie, w Starych Załubicach, w Nadmie), Stowarzyszenie Seniorów Ziemi Radzymińskiej, Stowarzyszenie Aktywnych 50+. Podstawową formułę samoorganizacji społecznej stanowią w gminie Ochotnicze Straże Pożarne w Radzyminie, Starych Załubicach, Zawadach, Mokrem, Rudzie, Nadmie (aktualnie w organizacji jest OSP w Słupnie). Wymienione jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych czerpią swój rodowód z doświadczeń wielu pokoleń i bogatej tradycji ochrony przeciwpożarowej. Ziemia Radzymińska ma 67

70 bogatą historię ruchu strażackiego. Ochotnicze Straże Pożarne zawsze odgrywały i odgrywają niezwykle ważną rolę w życiu lokalnej społeczności. Istotną rolę w obszarze działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości odgrywa Radzymiński Oddział Izby Gospodarczej Powiatu Wołomińskiego. Gmina Radzymin jest także członkiem Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania (LGD) Zalew Zegrzyński, Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka (LGR) Zalew Zegrzyński, Związku Gmin Zalewu Zegrzyńskiego oraz Związku Gmin Wiejskich. Lokalna Grupa Działania jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem stowarzyszeń i innych osób prawnych i osób fizycznych o celach niezarobkowych, które ma na celu: a) działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, b) aktywizowanie ludności wiejskiej i rozwój zasobów ludzkich na obszarach wiejskich, c) opracowanie i realizację lokalnej strategii rozwoju (LSR) dla obszaru gmin Dąbrówka, Jabłonna, Nieporęt, Radzymin, Serock, Somianka, Wieliszew, d) mobilizowanie ludności wyżej wymienionych gmin do wzięcia aktywnego udziału w procesie rozwoju obszarów wiejskich tych gmin, e) upowszechnianie i wymianę informacji o inicjatywach związanych z aktywizacją ludności, na obszarach wiejskich w Polsce i za granicą, f) wdrażanie projektów współpracy z innymi LGD na Mazowszu, w kraju i za granicą, g) wspieranie tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw, h) wspieranie procesu odnowy i rozwoju wsi. Tabela 28. Organizacje pozarządowe zarejestrowane w gminie Radzymin w 2015 roku według miejscowości Miejscowość Organizacje pozarządowe (liczba) Arciechów 0 Borki 0 Cegielnia 0 Ciemne 0 Dybów-Kolonia 0 Emilianów 0 Łąki 1 Łosie 0 Mokre 2 Nadma 2 Nowe Załubice 2 Nowy Janków 1 Popielarze 0 Radzymin 20 Ruda 0 Rżyska 0 Sieraków 1 Słupno 4 Stare Załubice 2 Stary Dybów 1 Stary Janków 0 68

71 Miejscowość Organizacje pozarządowe (liczba) Wiktorów 0 Zawady 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Wykazu organizacji pozarządowych, strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( Podsumowanie W okresie w gminie Radzymin zaobserwowano wzrost liczby ludności o 22,6%. W całym tym okresie kobiety stanowiły około 51% ogółu mieszkańców. Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin była zróżnicowana. Najwięcej, bo aż 42,8% mieszkańców gminy mieszkało w mieście Radzymin. Drugą, co do liczby ludności była miejscowość Słupno, kolejną zaś Nadma. Najmniej zaludnione obszary w gminie Radzymin to: Popielarze, Wiktorów oraz Emilianów. Struktura wieku ludności uległa w analizowanym okresie korzystnym zmianom, gmina nie jest dotknięta zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Struktura wieku w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin była zróżnicowana. Najmniejszy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym zaobserwowano w 2015 roku w miejscowościach: Mokre, Arciechów oraz Cegielnia, natomiast największy udział osób w wieku poprodukcyjnym odnotowano w miejscowościach: Popielarze, oraz Rżyska i Stare Załubice. Saldo migracji w gminie Radzymin w latach pozostawało dodatnie, ale systematycznie malało. W 2014 roku na terenie gminy Radzymin funkcjonowało dziesięć placówek przedszkolnych, w tym w latach na terenie gmino otwarto dwie nowe placówki. W latach wyraźnie wzrósł odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym (we wszystkich miejscowościach). Niepokojącym zjawiskiem są wyniki osiągnięte przez uczniów trzecich klas szkół gimnazjalnych oraz maturzystów, które były gorsze niż średnie wyniki odnotowane w powiecie wołomińskim. W 2015 roku policja odnotowała na terenie gminy 569 zdarzeń, w tym największy udział stanowiły kradzieże, wykroczenia z art.119 KW oraz kradzieże z włamaniem. Najwięcej zdarzeń zaszło w rejonach obejmujących część miejską gminy Radzymin: w rejonie II oraz w rejonie I. Największe zagrożenie mienia stwierdzono w Radzyminie z uwzględnieniem osiedli mieszkaniowych na peryferiach miasta (ul. Nowa), w miejscowościach Ciemne i Słupno na obszarze działek letniskowych (Załubice, Łosie, Łąki). Niepokoi rosnąca liczba popełnionych przestępstw oraz odnotowanych wykroczeń w latach na terenie gminy. W 2015 roku w gminie Radzymin ze świadczeń pomocy społecznej korzystało 506 rodzin, w tym 293 na wsiach. W ramach zadań zleconych i zadań łącznie świadczenia przyznano 3,2% mieszkańcom 69

72 gminy. W strukturze udzielonych świadczeń największy udział stanowią: inne zasiłki celowe i świadczenia w naturze ogółem, posiłki oraz zasiłki stałe ogółem. Najwięcej środków finansowych przeznaczono natomiast na odpłatność gminy za pobyt w domu pomocy społecznej, zasiłki stałe ogółem oraz inne zasiłki celowe i świadczenia w naturze ogółem. W 2015 roku w gminie Radzymin głównym powodem przyznawania pomocy społecznej było ubóstwo. Pomoc z tego powodu otrzymały 343 rodziny, co stanowiło 30,4% wszystkich rodzin korzystających z pomocy. Drugim, co do częstości powodem była długotrwała lub ciężka choroba, kolejnym bezrobocie. Korzystnym procesem jest spadek liczby rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej oraz spadek liczny osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku. O aktywności mieszkańców świadczy działanie na terenie gminy Radzymin około 40 organizacji pozarządowych. Wśród stowarzyszeń związanych ze sportem i turystyką dominują kluby sportowe. Aktywną grupę stanowią również stowarzyszenia wspierające i promujące edukację oraz kulturę a także związane ze sferą społeczną. Na terenie gminy Radzymin funkcjonują również organizacje o charakterze historycznym oraz działające na rzecz rozwoju gminy lub poszczególnych miejscowości. Mniejsze znaczenie mają organizacje środowiskowe. Najwięcej organizacji pozarządowych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin (połowa wszystkich podmiotów). NGO działają ponadto na terenie ośmiu miejscowości: Słupno, Stare Załubice, Mokre, Nadma, Sieraków, Łąki, Nowy Janków i Stary Dybów. 70

73 3. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych na podstawie badań własnych 3.1. Sfera przestrzenno-funkcjonalna Przeprowadzone badania wykazały, że do kluczowych czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Radzymin w sferze przestrzenno-funkcjonalnej należą: zły stan techniczny części obiektów zabytkowych oraz atrakcyjnych dla osób odwiedzających gminę, słabe wykorzystanie potencjału turystycznego i rekreacyjnego gminy (słabo rozbudowana baza noclegowa oraz towarzysząca, niezadowalająca oferta rekreacyjna), niezadowalający stan rozwoju infrastruktury komunalnej, niedobór mieszkań komunalnych i socjalnych, zanieczyszczenie wód powierzchniowych oraz zanieczyszczenie powietrza, występowanie azbestu, niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznych oraz terenów zieleni, niewystarczająca promocja kluczowych wyróżników gminy, które są podstawą do budowy silnej marki Radzymina. Rozkład czynników i zjawisk kryzysowych na terenie gminy jest nierównomierny. Można wyróżnić miejscowości szczególnie atrakcyjne pod względem przyrodniczym (przede wszystkim te położone w sąsiedztwie Zalewu Zegrzyńskiego oraz włączone w granice Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu) oraz kulturowym (zwłaszcza miasto Radzymin bogato wyposażone w obiekty zabytkowe). Tereny te z jednej strony wyróżniają się duża atrakcyjnością, z drugiej natomiast występują tam problemy związane z niewykorzystanym potencjałem turystycznym i rekreacyjnym oraz kulturowym jak również niezadowalającym stanem technicznym zabytków. W gminie Radzymin zjawiskiem kryzysowym jest również niezgazyfikowanie obszaru całej gminy (tj. miejscowości Łąki, Łosie oraz Popielarze) oraz rozbudowa infrastruktury komunalnej jedynie w wybranych miejscowościach. Należy zwrócić uwagę, że znaczna część nakładów finansowych na inwestycje gminne przeznaczana jest na prace w mieście Radzymin. Kolejnym, poważnym zjawiskiem kryzysowym jest niedobór mieszkań komunalnych i socjalnych. Na terenie gminy Radzymin nie funkcjonują mieszkania socjalne i zamienne. Gospodarka mieszkaniowa obejmuje lokale, których właścicielem bądź współwłaścicielem jest Gmina. Łącznie w posiadaniu gminnym znajdują się 122 komunalne lokalne mieszkalne, wszystkie zlokalizowane są na terenie miasta Radzymin. Czynnikiem kryzysowym jest niedobór środków na odnowę zasobu mieszkaniowego gminy. 71

74 Niepokojącym zjawiskiem jest również obecność na terenie gminy budynków mieszkalnych, gospodarczych, produkcyjnych i innych, w których jako pokrycia dachowe wykorzystane zostały płyty azbestowo-cementowe. Najwięcej takich dachów zlokalizowanych było w mieście Radzymin oraz w miejscowościach: Stare Załubice, Mokre oraz Słupno. Do problemów środowiskowych należy natomiast zaliczyć słabo rozwiniętą infrastrukturę techniczną ochrony środowiska na terenie gminy, zanieczyszczone wody powierzchniowe oraz zanieczyszczenie powietrza wynikające z położenia gminy, co wiąże się z występowaniem dróg o dużym natężeniu ruchu, jak m.in.: Warszawa Białystok. W gminie wzrasta powierzchnia przestrzeni publicznych (w tym terenów zieleni), jednak problemem jest brak zagospodarowania tych obszarów, tak, aby mieszkańcy mogli w pełni korzystać z ich oferty. Szczególne ważne jest ułatwienie mieszkańcom należącym do różnych grup społecznych (w tym rodzinom z dziećmi, młodzieży, seniorom, osobom niepełnosprawnym) dostępu do przestrzeni publicznych. 72

75 Tabela 29. Atuty i zjawiska kryzysowe w gminie Radzymin według miejscowości sfera przestrzenno-funkcjonalna* Miejscowość Atrakcyjność turystyczna i rekreacyjna Atrakcyjność przyrodnicza Atrakcyjność kulturowa Gazyfikacja Rozbudowa sieci wodociągowej Rozbudowa sieci kanalizacyjnej Remont dróg gminnych Komunalne lokalne mieszkalne Arciechów XXX XXX X XXX XX X Borki X X XXX X X X Cegielnia X XXX X X Ciemne X X X XXX X X X Dybów-Kolonia X XXX X X Emilianów XXX X X Łąki XX X X X Łosie XX X X XX Mokre X X XXX X XX Nadma X X X XXX X X Nowe Załubice X X XXX X XX Nowy Janków X X XXX X Popielarze XXX XX Radzymin XX XX XXX XXX X XXX XX XXX Ruda X X XXX X X XX Rżyska XXX X X Sieraków XXX X X X Słupno X X XXX X XX XX Stare Załubice XXX XXX XXX X XX XXX Stary Dybów XXX X XX XX Stary Janków XXX X X Wiktorów XXX X X Zawady XXX X X Zwierzyniec XXX X X Dachy z płyt azbestowocementowych *Barwa pomarańczowa atuty obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne; Barwa niebieska problemy obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne Źródło: opracowanie własne 73

76 Problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej dostrzegają również mieszkańcy gminy Radzymin, jednak do głównych lokalnych problemów zaliczyło je 13,21% badanych. Dodatkowo 2,83% respondentów uznało za główne problemy gminy - problemy środowiskowe, a 6,13% - problemy techniczne. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na duże zróżnicowanie opinii pomiędzy mieszkańcami miasta Radzymin a przedstawicielami sołectw. Problemy w sferze przestrzennofunkcjonalnej częściej wybierali mieszkańcy miasta (różnica 10,37 punktów procentowych), w przypadku problemów środowiskowych i technicznych te różnie były znacznie mniejsze. Respondenci zostali poproszeni również o wskazanie części gminy, gdzie najczęściej występują poszczególne rodzaje problemów. Najbardziej wyrównane proporcje wystąpiły w przypadku problemów w sferze środowiskowej. Zdaniem respondentów wszystkie rodzaje problemów występują najczęściej w mieście Radzymin dominacja tej odpowiedzi była najbardziej widoczna jeśli chodzi o sferę techniczną i przestrzenno-funkcjonalną. Na drugim miejscu znalazły się: w sferze środowiskowej sołectwo Ciemne, w sferze przestrzenno-funkcjonalnej - sołectwo Stare Słupno, zaś w sferze technicznej - Sołectwo Dybów Kolonia. Mieszkańcy oczekują, aby w ramach działań podjętych w procesie rewitalizacji nastąpiła budowa i modernizacja infrastruktury drogowej (65,33%). Ponad jedna trzecia uczestników badania wskazała również odpowiedzi związane z przestrzenią do rekreacji i realizacją działań kulturalnych i społecznych (36,32%). Mniej istotne z punktu widzenia mieszkańców były działania prowadzące do: rozbudowy infrastruktury rowerowej (16,04%), poprawy stanu środowiska naturalnego (11,79%), podniesienia jakości komunikacji publicznej (11,32%), poprawy warunków mieszkaniowych (7,08%) oraz lepszego wykorzystanie potencjału rozwoju turystyki (5,42%). Tabela 30. Uzasadnienie kierunków działań w ramach procesu rewitalizacji jako odpowiedź na zidentyfikowane czynników i zjawisk kryzysowych sfera przestrzenno-funkcjonalna Zidentyfikowane przewagi i słabości uzasadnienie dla interwencji Unikatowa i utrwalona tożsamość miasta ale walory promowane w sposób niewystarczający Zły stan techniczny części obiektów zabytkowych oraz atrakcyjnych dla osób odwiedzających gminę Niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznych, w tym terenów zieleni Słabe wykorzystanie potencjału turystycznego i rekreacyjnego gminy (słabo rozbudowana baza noclegowa oraz towarzysząca, niezadowalająca oferta rekreacyjna) Rekomendowany kierunek działań w ramach procesu rewitalizacji Zmiana wizerunku obszarów problemowych poprzez wprowadzenie nowych funkcji Poprawa stanu technicznego obiektów, zwiększenie zainteresowania obiektami zabytkowymi wśród mieszkańców, turystów i potencjalnych inwestorów Podniesienie jakości przestrzeni publicznych, pobudzenie aktywności sportowej i rekreacyjnej mieszkańców oraz ułatwienie mieszkańcom dostępu do przestrzeni publicznych Zmiana wizerunku obszarów problemowych poprzez wprowadzenie dodatkowych funkcji, podniesienie jakości przestrzeni rekreacyjnych, pozyskanie inwestorów Niezadowalający stan rozwoju infrastruktury komunalnej Poprawa stanu infrastruktury komunalnej, zachęcanie mieszkańców do korzystania z dostępnej infrastruktury technicznej Zanieczyszczenie wód powierzchniowych oraz zanieczyszczenie powietrza Poprawa jakości środowiska przyrodniczego, ograniczenie emisji zanieczyszczeń, włączanie mieszkańców w działania na rzecz poprawy stanu środowiska przyrodniczego 74

77 Źródło: opracowanie własne 3.2. Sfera gospodarcza Do kluczowych czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Radzymin w sferze gospodarczej należą: wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych, wysoki wskaźnik bezrobocia długotrwałego, nierównomierne rozmieszczenie podmiotów gospodarczych na terenie gminy. Przeprowadzone badanie wykazało, że w latach roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie Radzymin nieznacznie wzrosła (o 10%). Na koniec 2015 roku liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy na terenie gminy Radzymin wynosiła 618, co stanowiło 52,8% ogółu bezrobotnych w gminie. Liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy Radzymin rośnie. W strukturze przeważają podmioty najmniejsze, zatrudniające nie więcej niż 9 osób. W gminie Radzymin działa tylko jedno duże przedsiębiorstwo, zatrudniające więcej niż 249 osób. Na terenie gminy funkcjonują przedsiębiorstwa o rozpoznawalnych markach oraz stabilnej sytuacji rynkowej. Pewnym problemem jest natomiast nierównomierne rozmieszczenie podmiotów gospodarczych na terenie gminy. Najwięcej przedsiębiorstw zarejestrowanych jest w mieście Radzymin, najmniej podmiotów działa w miejscowościach Wiktorów, Rżyska oraz Borki. Jedynie w miejscowości Popielarze nie działa żadna firma. Tabela 31. Atuty i zjawiska kryzysowe w gminie Radzymin według miejscowości sfera gospodarcza* Miejscowość Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów-Kolonia Emilianów Łąki Łosie Mokre Nadma Nowe Załubice Nowy Janków Popielarze Radzymin Ruda Rżyska Sieraków Słupno Stare Załubice Liczba podmiotów wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) X X XX XX X X X X X XX X X XXX X X X XX XX 75

78 Miejscowość Liczba podmiotów wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) Stary Dybów X Stary Janków X Wiktorów X Zawady X Zwierzyniec X *Barwa pomarańczowa atuty obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne; Barwa niebieska problemy obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne Źródło: opracowanie własne Problemy w sferze gospodarczej dostrzegają mieszkańcy gminy Radzymin, badani uznali je za najważniejsze w gminie, wskazania takiego udzieliło 45,52% badanych. Problemy gospodarcze częściej wskazywali mieszkańcy sołectw aniżeli miasta (odpowiednio: 49,12%, 41,62%). Respondenci poproszeni o wskazanie części gminy, gdzie najczęściej występują problemy gospodarcze najczęściej wymieniali miasto Radzymin (41,03%). Można zatem mówić o silnej koncentracji problemów gospodarczych na terenie miasta, bowiem poszczególne sołectwa były wspominane znacznie rzadziej. Mieszkańcy oczekują od działań podejmowanych w procesie rewitalizacji stworzenia korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów (22,17% wskazań) oraz poprawy sytuacji na rynku pracy poprzez zwiększenie liczby miejsc pracy, wsparcie osób bezrobotnych (15,57%). Należy podkreślić, że problemy w sferze gospodarczej były przez mieszkańców wskazywano jako najważniejsze problemy w gminie, natomiast badani częściej oczekują efektów osiągniętych w procesie rewitalizacji w sferze społecznej oraz funkcjonalnoprzestrzennej. Tabela 32. Uzasadnienie kierunków działań w ramach procesu rewitalizacji jako odpowiedź na zidentyfikowane czynników i zjawisk kryzysowych sfera gospodarcza Zidentyfikowane przewagi i słabości uzasadnienie dla Rekomendowany kierunek zmian interwencji Wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych Stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów, zwiększenie aktywności mieszkańców Wysoki wskaźnik bezrobocia długotrwałego Stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów, zwiększenie aktywności mieszkańców, rozbudowa oferty szkoleń i staży dla bezrobotnych Nierównomierne rozmieszczenie podmiotów Stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia gospodarczych na terenie gminy działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów, zwiększenie aktywności mieszkańców, podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej pod kątem kluczowych branż Źródło: opracowanie własne 76

79 3.3. Sfera społeczna Przeprowadzone badania wykazały, że do kluczowych czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Radzymin w sferze społecznej należą: dewastacja przestrzeni publicznych w gminie, brak systemu monitoringu wizyjnego, średni poziom edukacji, wzrost liczby przestępstw oraz wykroczeń odnotowywanych na terenie gminy, ubóstwo, długotrwała lub ciężka choroba, kolejnym bezrobocie jako kluczowe problemy społeczne w gminie. Liczba ludności w gminie Radzymin rośnie, struktura wieku ludności uległa w analizowanym okresie korzystnym zmianom, gmina nie jest silnie dotknięta zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Struktura ludności w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin była zróżnicowana. Na terenie gminy Radzymin funkcjonowało siedem szkół podstawowych, cztery szkoły gimnazjalne oraz dwie szkoły ogólnokształcące. Niepokojącym zjawiskiem są natomiast słabe wyniki osiągnięte przez uczniów trzecich klas szkół gimnazjalnych oraz maturzystów, które były gorsze niż średnie wyniki odnotowane w powiecie wołomińskim. W 2015 roku policja odnotowała na terenie gminy 569 zdarzeń, najwięcej zdarzeń zaszło w rejonach obejmujących część miejską gminy Radzymin: w rejonie II oraz w rejonie I. Największe zagrożenie mienia stwierdzono w Radzyminie z uwzględnieniem osiedli mieszkaniowych na peryferiach miasta, w miejscowościach Ciemne i Słupno oraz na obszarze działek letniskowych. Niepokoi rosnąca liczba popełnionych przestępstw oraz odnotowanych wykroczeń w latach na terenie gminy. W 2015 roku w gminie Radzymin ze świadczeń pomocy społecznej korzystało 506 rodzin, w tym 293 na wsiach. W 2015 roku w gminie Radzymin głównym powodem przyznawania pomocy społecznej było ubóstwo. Drugim, co do częstości powodem była długotrwała lub ciężka choroba, kolejnym bezrobocie. Korzystnym procesem jest spadek liczby rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej oraz spadek liczny osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku. O aktywności mieszkańców świadczy działanie na terenie gminy Radzymin 40 organizacji pozarządowych. Najwięcej organizacji pozarządowych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin (połowa wszystkich podmiotów). NGO aktywnie działają ponadto na terenie ośmiu miejscowości: Słupno, Stare Załubice, Mokre, Nadma, Zawady, Ruda i Stary Dybów. 77

80 Tabela 32. Atuty i zjawiska kryzysowe w gminie Radzymin według miejscowości sfera społeczna* Arciechów Borki Cegielnia Miejscowość Obciążenie ekonomiczne XXX XXX XXX Oferta edukacyjna Obszary niebezpieczne Ciemne XX X XX Dybów-Kolonia Emilianów Łąki X X Łosie XX X X XX Organizacje pozarządowe Mokre XXX X Nadma XX X X Nowe Załubice XX X Nowy Janków Popielarze - XXX Radzymin XX XXX XXX XXX Ruda XX X Rżyska Sieraków XXX XX Słupno X XX XX XX Stare Załubice XX XX XX Stary Dybów XX X Stary Janków Wiktorów X XX Zawady XX X Zwierzyniec XXX *Barwa pomarańczowa atuty obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne; Barwa niebieska problemy obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne Źródło: opracowanie własne Mieszkańcy gminy Radzymin dostrzegają problemy w sferze społecznej, badani uznali je za drugi (po problemach gospodarczych) pod względem ważności blok problemów w gminie, wskazania takiego udzieliło 31,13% badanych. Problemy społeczne częściej wskazywali mieszkańcy sołectw aniżeli miasta(odpowiednio: 33,63%, 28,43%). Respondenci poproszeni o wskazanie części gminy, gdzie najczęściej występują problemy gospodarcze najczęściej wymieniali miasto Radzymin (33,53%). Na drugim miejscu znalazło się sołectwo Ciemne. Mieszkańcy oczekują od działań podejmowanych w procesie rewitalizacji przede wszystkim stworzenia przestrzeni do rekreacji i realizacji działań kulturalnych i społecznych (36,32% wskazań) oraz zapobiegania przestępczości i zwiększenia poczucia bezpieczeństwa mieszkańców (33,73%).Mieszkańcy wskazują również na potrzebę zmniejszenia liczby zjawisk patologicznych (14,86%), potrzebę integracji lokalnej społeczności i wzrost aktywności obywatelskiej mieszkańców miasta i gminy (12,03%) oraz włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (5,66%). 78

81 Tabela 33. Uzasadnienie kierunków działań w ramach procesu rewitalizacji jako odpowiedź na zidentyfikowane czynników i zjawisk kryzysowych sfera społeczna Zidentyfikowane przewagi i słabości uzasadnienie dla interwencji Dewastacja przestrzeni publicznych w gminie Średni poziom edukacji Wzrost liczby przestępstw oraz wykroczeń odnotowywanych na terenie gminy Ubóstwo, długotrwała lub ciężka choroba, kolejnym bezrobocie jako kluczowe problemy społeczne w gminie Rekomendowany kierunek zmian Odnowa zdegradowanych przestrzeni, ułatwienie mieszkańcom dostępu do przestrzeni publicznych, montaż systemów monitoringu kamer, budowa i modernizacja oświetlenia dróg i ulic, włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym Pobudzenie aktywności społecznej mieszkańców, zwiększenie szans rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym Montaż systemów monitoringu kamer, budowa i modernizacja oświetlenia dróg i ulic, włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, ułatwienie mieszkańcom dostępu do przestrzeni publicznych Zwiększenie szans rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, Pobudzenie aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców, Źródło: opracowanie własne Wyniki badania kwestionariuszowego W dniach od 30 marca do 6 kwietnia zrealizowane zostało badanie ankietowe w ramach prac nad Programem Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Metodyka Badanie było prowadzone z zastosowaniem połączenia dwóch metod zbierania danych (mixedmode): ankiety internetowej do samodzielnego wypełniania oraz wywiadów kwestionariuszowych. Wywiady kwestionariuszowe PAPI to tradycyjna forma zbierania danych podczas bezpośredniej rozmowy z respondentem. Ankieter przeprowadza wywiad w oparciu o kwestionariusz, na którym zapisuje odpowiedzi, co zmniejsza ryzyko braków odpowiedzi oraz błędów czy wypełnianiu ankiet. Ankieta internetowa do samodzielnego wypełnienia CAWI (ang. Computer-Assisted Web- Interview) to technika badań ilościowych wykorzystująca nowoczesne technologie. Jej główną zaletą jest to, że Respondenci mogą wypełnić formularz w dogodnym dla siebie miejscu i czasie, co zwiększa liczbę osób gotowych wziąć udział w badaniu. Istotne jest również wysokie poczucie anonimowości, sprzyjające udzielaniu szczerych odpowiedzi. Kwestionariusz ankiety został zamieszczony na należącej do wykonawcy platformie internetowej cyfrowademokracja.pl Próba Dobór próby do badania PAPI miał charakter reprezentatywny przedmiotowo (kwotowy) pod względem płci i wieku. Oznacza to, że rekrutacja do badania była ukierunkowana na to, aby odsetek osób z poszczególnych grup wyznaczonych przez te dwie cechy odpowiadał ich proporcjom w populacji wszystkich mieszkańców gminy (według danych BDL GUS). 79

82 Badanie CAWI miało natomiast charakter otwarty udział w nim mogli wziąć wszyscy chętni. Link do kwestionariusza został opublikowany na stronie miasta. Łącznie w ankiecie wzięły udział 424 osoby. Próba była zrównoważona pod względem płci, zaś jeśli chodzi o grupy wieku to przeważały osoby między 25 a 44 rokiem życia. Tabela 33. Respondenci według płci i wieku Wiek Kobieta Mężczyzna Łącznie Liczba % Liczba % Liczba % poniżej 25 lat 28 6,60% 28 6,60% 56 13,21% lata ,00% ,58% ,58% lata 59 13,92% 56 13,21% ,12% 65 i więcej 30 7,08% 17 4,01% 47 11,08% Łącznie ,59% ,41% ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Udział w badaniu wzięły przede wszystkim osoby wykształcone ponad trzy czwarte z nich posiada wykształcenie co najmniej średnie. Tabela 34. Respondenci według wykształcenia Wykształcenie Liczba % podstawowe lub gimnazjalne 8 1,89% zasadnicze zawodowe 78 18,40% średnie ,04% wyższe ,14% inne 15 3,54% łącznie ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Jednym z głównych metodologii założeń badania było zwrócenie się do mieszkańców zarówno samego miasta Radzymin jak i poszczególnych sołectw. Wysoki odsetek mieszkańców miasta Radzymin w próbie wynika z faktu, iż faktycznie mieszka tam znaczna część mieszkańców gminu. Tabela 35. Respondenci według miejsca zamieszkania Część gminy Liczba % Miasto Radzymin ,70% Sołectwo Arciechów 2 0,47% Sołectwo Borki 2 0,47% Sołectwo Cegielnia 14 3,30% Sołectwo Ciemne 17 4,01% Sołectwo Dybów Folwark 4 0,94% Sołectwo Dybów Kolonia 7 1,65% Sołectwo Emilianów 5 1,18% Sołectwo Łąki 8 1,89% Sołectwo Łosie 5 1,18% Sołectwo Mokre 6 1,42% Sołectwo Nadma Pólko 14 3,30% Sołectwo Nadma Stara 12 2,83% 80

83 Część gminy Liczba % Sołectwo Nowe Słupno 10 2,36% Sołectwo Nowe Załubice 4 0,94% Sołectwo Nowy Janków 6 1,42% Sołectwo Opole 4 0,94% Sołectwo Ruda 5 1,18% Sołectwo Rżyska 6 1,42% Sołectwo Sieraków 8 1,89% Sołectwo Słupno Osiedle 19 4,48% Sołectwo Stare Słupno 24 5,66% Sołectwo Stare Załubice 12 2,83% Sołectwo Stary Dybów 9 2,12% Sołectwo Stary Janków 7 1,65% Sołectwo Wiktorów 3 0,71% Sołectwo Wolica 5 1,18% Sołectwo Zawady 5 1,18% Sołectwo Zwierzyniec 3 0,71% Łącznie ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Udział w badaniu brały przede wszystkim osoby zamieszkujące w gminie od wielu lat. Prawie połowa z nich urodziła się w gminie Radzymin, zaś wśród przyjezdnych przeważały osoby, które sprowadziły się tu ponad 15 lat temu. Tabela 36. Respondenci według czasu zamieszkania w gminie Odpowiedź Liczba % od urodzenia ,27% powyżej 15 lat ,61% 9-15 lat 46 10,85% 5-8 lat 34 8,02% poniżej 5 lat 18 4,25% łącznie ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n= Wyniki badania Pierwsze pytanie ankiety dotyczyło tego, jaki charakter mają główne problemy Gminy Radzymin. Rozkład odpowiedzi jednoznacznie wskazuje na priorytetowy charakter problemów gospodarczych oraz społecznych. Najrzadziej wskazywane były natomiast problemy o charakterze środowiskowym. Tabela 37. Główne problemy Radzymina Odpowiedź Liczba % problemy w sferze społecznej ,13% problemy w sferze gospodarczej ,52% problemy w sferze środowiskowej 12 2,83% problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej 56 13,21% problemy w sferze technicznej 26 6,13% inne 1 0,24% 81

84 Odpowiedź Liczba % odmowa odpowiedzi 4 0,94% łącznie ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na zróżnicowanie opinii pomiędzy mieszkańcami miasta Radzymin a przedstawicielami sołectw. Największe rozbieżności można zauważyć w zakresie problemów w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, które częściej wybierali mieszkańcy miasta (różnica 10,37 punktów procentowych). W sołectwach znacząco większy procent osób wskazywał natomiast na problemy w sferach gospodarczej i społecznej (różnice odpowiednio 7,50 i 5,30 punktów procentowych). Tabela 38. Główne problemy Radzymina Odpowiedź Liczba % problemy w sferze społecznej ,13% problemy w sferze gospodarczej ,52% problemy w sferze środowiskowej 12 2,83% problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej 56 13,21% problemy w sferze technicznej 26 6,13% inne 1 0,24% odmowa odpowiedzi 4 0,94% łącznie ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na zróżnicowanie opinii pomiędzy mieszkańcami miasta Radzymin a przedstawicielami sołectw. Największe rozbieżności można zauważyć w zakresie problemów w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, które częściej wybierali mieszkańcy miasta (różnica 10,37 punktów procentowych). W sołectwach znacząco większy procent osób wskazywał natomiast na problemy w sferach gospodarczej i społecznej (różnice odpowiednio 7,50 i 5,30 punktów procentowych). Tabela 39. Główne problemy Radzymina w podziale na części gminy Odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa Liczba % Liczba % problemy w sferze społecznej 56 28,43% 76 33,63% problemy w sferze gospodarczej 82 41,62% ,12% problemy w sferze środowiskowej 4 2,03% 8 3,54% problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej 37 18,78% 19 8,41% problemy w sferze technicznej 16 8,12% 9 3,98% inne 2 1,02% 2 0,88% odmowa odpowiedzi 0 0,00% 1 0,44% łącznie ,00% ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 82

85 Kolejne pytanie miało charakter doprecyzowujący. Respondenci zostali poproszeni o wskazani części gminy, gdzie najczęściej występują poszczególne rodzaje problemów. Analiza wartości odchylenia standardowego pokazuje, że najbardziej zróżnicowane były odsetki wskazań na poszczególne części gminy w kontekście problemów w sferze. Najbardziej wyrównane proporcje wystąpiły natomiast w przypadku problemów w sferze środowiskowej. Zdaniem Respondentów wszystkie rodzaje problemów występują najczęściej w mieście Radzymin dominacja tej odpowiedzi była najbardziej widoczna jeśli chodzi o sferę techniczną i przestrzenno-funkcjonalną. Na drugim miejscu znalazły się: w sferze społecznej i środowiskowej sołectwo Ciemne, w sferze gospodarczej sołectwo Sieraków, w sferze przestrzenno-funkcjonalnej - sołectwo Stare Słupno, zaś w sferze technicznej - Sołectwo Dybów Kolonia. Tabela 40. Terytorialny rozkład poszczególnych typów problemów (pytanie wielokrotnego wyboru) Część gminy Problemy w sferze społecznej Problemy w sferze gospodarczej Problemy w sferze środowiskowej Problemy w sferze przestrzennofunkcjonalnej Problemy w sferze technicznej Miasto Radzymin 33,53% 41,03% 13,92% 53,65% 61,34% Sołectwo Arciechów 1,38% 1,88% 1,55% 1,27% 1,26% Sołectwo Borki 0,99% 1,03% 1,03% 0,95% 1,26% Sołectwo Cegielnia 1,78% 4,27% 5,15% 3,17% 1,68% Sołectwo Ciemne 11,24% 1,88% 9,79% 4,44% 2,10% Sołectwo Dybów Folwark 1,58% 0,34% 2,06% 0,95% 0,42% Sołectwo Dybów Kolonia 3,55% 3,25% 1,55% 2,22% 2,94% Sołectwo Emilianów 1,58% 2,05% 2,58% 1,27% 0,84% Sołectwo Łąki 0,79% 2,74% 3,09% 1,90% 2,10% Sołectwo Łosie 1,97% 1,54% 3,61% 1,59% 1,68% Sołectwo Mokre 2,56% 2,22% 3,09% 2,22% 1,26% Sołectwo Nadma Pólko 1,18% 2,91% 1,55% 2,54% 1,68% Sołectwo Nadma Stara 1,97% 2,22% 1,55% 1,27% 1,26% Sołectwo Nowe Słupno 2,37% 2,56% 3,61% 2,22% 2,52% Sołectwo Nowe Załubice 1,18% 0,34% 1,03% 0,63% 0,84% Sołectwo Nowy Janków 5,92% 1,03% 2,58% 1,59% 0,84% Sołectwo Opole 0,99% 1,37% 2,06% 0,63% 0,84% Sołectwo Ruda 1,18% 1,20% 4,64% 0,00% 1,26% 83

86 Część gminy Problemy w sferze społecznej Problemy w sferze gospodarczej Problemy w sferze środowiskowej Problemy w sferze przestrzennofunkcjonalnej Problemy w sferze technicznej Sołectwo Rżyska 3,16% 1,54% 2,06% 0,95% 0,84% Sołectwo Sieraków 1,78% 6,84% 2,58% 1,90% 2,10% Sołectwo Słupno Osiedle 3,35% 2,39% 7,22% 2,86% 1,26% Sołectwo Stare Słupno 4,73% 4,96% 8,76% 5,08% 2,10% Sołectwo Stare Załubice 2,37% 2,05% 1,55% 0,32% 1,26% Sołectwo Stary Dybów 2,56% 2,22% 1,55% 1,59% 1,68% Sołectwo Stary Janków 1,18% 0,85% 5,15% 0,63% 0,84% Sołectwo Wiktorów 1,18% 2,74% 1,03% 0,63% 0,84% Sołectwo Wolica 1,18% 0,85% 2,06% 0,63% 0,42% Sołectwo Zawady 0,99% 0,85% 2,06% 1,27% 0,84% Sołectwo Zwierzyniec 1,78% 0,85% 1,55% 1,59% 1,68% odchylenie standardowe 6,04 7,23 2,96 9,55 10,96 Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Zestawienie łącznych liczb wskazań na wszystkie liczby problemów pokazuje, że najczęściej były one lokalizowane w mieście Radzymin. Na drugim miejscu, jednak z widocznie mniejsza wskazań znalazło się sołectwo Ciemne. Tabela 41. Łączna liczba wskazań Część gminy Liczba % Miasto Radzymin ,89% Sołectwo Arciechów 28 1,52% Sołectwo Borki 19 1,03% Sołectwo Cegielnia 58 3,15% Sołectwo Ciemne 106 5,76% Sołectwo Dybów Folwark 18 0,98% Sołectwo Dybów Kolonia 54 2,94% Sołectwo Emilianów 31 1,69% Sołectwo Łąki 37 2,01% Sołectwo Łosie 35 1,90% 84

87 Część gminy Liczba % Sołectwo Mokre 42 2,28% Sołectwo Nadma Pólko 38 2,07% Sołectwo Nadma Stara 33 1,79% Sołectwo Nowe Słupno 47 2,56% Sołectwo Nowe Załubice 14 0,76% Sołectwo Nowy Janków 48 2,61% Sołectwo Opole 21 1,14% Sołectwo Ruda 25 1,36% Sołectwo Rżyska 34 1,85% Sołectwo Sieraków 65 3,53% Sołectwo Słupno Osiedle 57 3,10% Sołectwo Stare Słupno 91 4,95% Sołectwo Stare Załubice 31 1,69% Sołectwo Stary Dybów 38 2,07% Sołectwo Stary Janków 25 1,36% Sołectwo Wiktorów 28 1,52% Sołectwo Wolica 18 0,98% Sołectwo Zawady 20 1,09% Sołectwo Zwierzyniec 26 1,41% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 85

88 Rysunek 24. Lokalizacja i natężenie problemów we wszystkich sferach. Wskazania respondentów Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań własnych, badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 86

89 Kolejne pytanie odnosiło się do oczekiwań Respondentów wobec procesu rewitalizacji. Z odpowiedzi wynika, że szczególnie ważna dla mieszkańców jest kwestia poprawy stanu infrastruktury drogowej i chodnikowej. Ponad jedna trzecia uczestników badania wskazała również odpowiedzi związane z przestrzenią do rekreacji i realizacji działań kulturalnych i społecznych oraz zwiększeniem poczucia bezpieczeństwa mieszkańców. Tabela 42. Najważniejsze efekty, które powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji (pytanie wielokrotnego wyboru) Odpowiedź Liczba % integracja lokalnej społeczności i wzrost aktywności obywatelskiej mieszkańców miasta i gminy (rozwój kapitału społecznego) 51 12,03% włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (m.in. osób starszych, ubogich, niepełnosprawnych, przedstawicieli mniejszości) 24 5,66% poprawa sytuacji na rynku pracy zwiększenie liczby miejsc pracy, wsparcie osób bezrobotnych 66 15,57% stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów 94 22,17% zapobieganie przestępczości i zwiększenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców (np. montaż systemów monitoringu kamer, budowa i modernizacja oświetlenia dróg i ulic) ,73% stworzenie przestrzeni do rekreacji i realizacji działań kulturalnych i społecznych ,32% lepsze wykorzystanie potencjału rozwoju turystyki (rozbudowa bazy i tworzenie oferty turystycznej, odnowa zabytków i opieka nad zabytkami, kultywowanie lokalnych tradycji) 23 5,42% poprawa stanu środowiska naturalnego ( np. poprzez zwiększenie efektywności energetycznej, wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii ) 50 11,79% poprawa warunków mieszkaniowych (dostępność i jakość lokali, komunalne usługi sieciowe) 30 7,08% budowa i modernizacja infrastruktury drogowej (poprawa stanu dróg i chodników) ,33% rozbudowa infrastruktury rowerowej 68 16,04% zmniejszenie liczby zjawisk patologicznych 63 14,86% podniesienie jakości komunikacji publicznej (gminnej i regionalnej) 48 11,32% podniesienie jakości życia mieszańców ,77% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Analizując odpowiedzi mieszkańców miasta i sołectwa można uznać, że zasadniczo są one do siebie zbliżone. Zauważyć można jednak kilka różnic. Najwyraźniejszą z nich jest wyższy w przypadku sołectw odsetek osób wybierających odpowiedź dotyczącą infrastruktury drogowej (o 12,65 punktów procentowych) jak również tą dotyczącą działań na rzecz środowiska naturalnego (8,86). W mieście częściej wskazywana była natomiast konieczność rozbudowy infrastruktury rowerowej (11,60). Tabela 43. Najważniejsze efekty, które powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji (pytanie wielokrotnego wyboru) Odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa Liczba % Liczba % integracja lokalnej społeczności i wzrost aktywności obywatelskiej mieszkańców Miasta i Gminy ( rozwój kapitału społecznego) 28 14,14% 23 10,18% 87

90 Odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa Liczba % Liczba % włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (m.in. osób starszych, ubogich, niepełnosprawnych, przedstawicieli mniejszości) 14 7,07% 10 4,42% poprawa sytuacji na rynku pracy zwiększenie liczby miejsc pracy, wsparcie osób bezrobotnych 23 11,62% 43 19,03% stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągnięcie nowych inwestorów 44 22,22% 50 22,12% zapobieganie przestępczości i zwiększenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców (np. montaż systemów monitoringu kamer, budowa i modernizacja oświetlenia dróg i ulic) 73 36,87% 70 30,97% stworzenie przestrzeni do rekreacji i realizacji działań kulturalnych i społecznych 74 37,37% 80 35,40% lepsze wykorzystanie potencjału rozwoju turystyki (rozbudowa bazy i tworzenie oferty turystycznej, odnowa zabytków i opieka nad zabytkami, kultywowanie lokalnych tradycji) 14 7,07% 9 3,98% poprawa stanu środowiska naturalnego ( np. poprzez zwiększenie efektywności energetycznej, wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii) 14 7,07% 36 15,93% poprawa warunków mieszkaniowych (dostępność i jakość lokali, komunalne usługi sieciowe) 14 7,07% 16 7,08% budowa i modernizacja infrastruktury drogowej (poprawa stanu dróg i chodników) ,59% ,24% rozbudowa infrastruktury rowerowej 44 22,22% 24 10,62% zmniejszenie liczby zjawisk patologicznych 38 19,19% 25 11,06% podniesienie jakości komunikacji publicznej (gminnej i regionalnej) 23 11,62% 25 11,06% podniesienie jakości życia mieszańców 58 29,29% 64 28,32% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Respondenci oceniali również to na ile Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata jest ważny dla rozwoju gminy Radzymin. Znacząca większość wybrała odpowiedzi pozytywne, a ponad dwie piąte odpowiedź zdecydowanie tak. Tabela 44. Ocena ważności Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata dla rozwoju Gminy Odpowiedź Liczba % zdecydowanie tak ,16% raczej tak ,36% raczej nie 17 4,01% zdecydowanie nie 0 0,00% odmowa odpowiedzi 2 0,47% łącznie ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Można zauważyć, że pozytywniej do programu nastawieni są mieszkańcy sołectw. Łączna liczba wyborów pozytywnych była tam większa o 2,01 punktu procentowego, zaś odpowiedzi zdecydowanie tak o 8,01 punktu procentowego. 88

91 Tabela 45. Ocena ważności Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata dla rozwoju Gminy Odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa Liczba % Liczba % zdecydowanie tak 77 38,89% ,90% raczej tak ,56% ,56% raczej nie 11 5,56% 6 2,65% zdecydowanie nie 0 0,00% 0 0,00% odmowa odpowiedzi 0 0,00% 2 0,47% łącznie ,00% ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Rozkład odpowiedzi na pytanie czy Program jest ważny dla nich osobiście był bardzo zbliżony. Można nawet zauważyć wyższy odsetek osób, które udzieliły najbardziej pozytywnej odpowiedzi. Tabela 46. Ocena ważności Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata dla Respondentów w podziale na części gminy Odpowiedź Liczba % zdecydowanie tak ,99% raczej tak ,10% raczej nie 38 8,96% zdecydowanie nie 2 0,47% odmowa odpowiedzi 2 0,47% łącznie ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 Ponownie różnice pomiędzy mieszkańcami miasta a sołectw były nieznaczne tym razem to w mieście udzielono więcej odpowiedzi pozytywnych, ale różnica wynosiła jedynie 0,57 punktu procentowego. Równocześnie w sołectwach wyższy był odsetek odpowiedzi zdecydowanie tak (różnica 3,85 punktu procentowego). Tabela 47. Ocena ważności Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata dla Respondentów w podziale na części gminy Odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa Liczba % Liczba % zdecydowanie tak 87 43,94% ,79% raczej tak 92 46,46% 95 42,04% raczej nie 18 9,09% 20 8,85% zdecydowanie nie 1 0,51% 1 0,44% odmowa odpowiedzi 0 0,00% 2 0,88% łącznie ,00% ,00% Źródło: badanie mixedmode PAPI i CAWI, n=424 89

92 4. Analiza SWOT Wyróżnia się różne sposoby identyfikacji czynników ujmowanych w analizie SWOT, co w szczególności dotyczy istotnego z punktu widzenia tej analizy, rozróżnienia pomiędzy mocnymi stronami a szansami oraz pomiędzy słabymi stronami a zagrożeniami. I tak, analiza instytucjonalna jako kryterium przedmiotowego rozróżnienia uznaje istnienie bezpośredniego wpływu obiektu analizy na dany czynnik. Za szanse i zagrożenia uznawane byłyby te tylko czynniki, na które badana jednostka nie ma bezpośredniego wpływu, zaś za mocne i słabe strony te czynniki, na które badana jednostka taki bezpośredni wpływ posiada. Analiza dynamiczna za przedmiotowy czynnik różnicujący przyjmuje czas występowania danego czynnika. Za mocne i słabe strony uznaje się czynniki istniejące lub inaczej dotyczące teraźniejszości zaś za szanse i zagrożenia czynniki dotyczące przyszłości. Dobór metody analizy może zależeć od wielu czynników (w tym: celu badania, charakterystyki obiektu badania) natomiast wyraźnie należy podkreślić, że wybrana dla badania metoda musi być stosowana w sposób konsekwentny, w innym bowiem przypadku analiza obarczona będzie istotnym błędem metodologicznym. Ze względu na zakres przedmiotowy i cel opracowania zdecydowano się przeprowadzić analizę instytucjonalną, gdzie: mocne strony uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter wewnętrzny i pozytywny; słabe strony uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter wewnętrzny i negatywny; szanse uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter zewnętrzny i pozytywny; zagrożenia uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter zewnętrzny i negatywny. Mocne strony Sfera przestrzenna Słabe strony Unikatowa tożsamość miasta, wynikająca głównie z położenia i historii; Duża atrakcyjność turystyczna gminy, wynikająca przede wszystkim z położenia w sąsiedztwie Zalewu Zegrzyńskiego oraz występowania obszarów chronionego krajobrazu wchodzącego w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, Słabe zagospodarowanie obiektów potencjalnie atrakcyjnych dla turystów (m.in. zabytki, obszary rekreacyjne), Infrastruktura komunalna rozwinięta na średnim poziomie Zły stan techniczny części zabytków Znaczny udział gruntów leśnych, zadrzewionych i zakrzewionych oraz terenów zieleni w powierzchni miasta tworzących ofertę rekreacyjną gminy, Niedobór mieszkań komunalnych i socjalnych oraz nierównomierne rozmieszczenie komunalnych lokali mieszkaniowych Dobra dostępność komunikacyjna - układ drogowy obsługujący gminę oraz połączenia kolejowe zapewniają powiązania komunikacyjne gminy z Niski stopień wyposażenia mieszkań w instalacje techniczne Rosnące zużycie wody oraz masy odpadów 90

93 Mocne strony obszarem zewnętrznym, Słabe strony Sfera przestrzenna komunalnych wytwarzanych w gminie, Rozwinięty system transportu publicznego w gminie, zapewniający dogodne połączenia autobusowe z Warszawą, Wołominem i Wyszkowem oraz wewnątrzgminne, Rosnący udział mieszkańców korzystających z infrastruktury komunalnej, Realizacja inwestycji mających na celu poprawę stanu infrastruktury komunalnej (m.in. modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków), Likwidacja dzikich wysypisk na terenie gminy, Rozbudowa zasobu mieszkaniowego miasta, Rozbudowa infrastruktury społecznej (w tym bazy sportowej), Rosnąca powierzchnia terenów zieleni, Słabo rozwinięta infrastruktura techniczna ochrony środowiska na terenie gminy, Zanieczyszczone wody powierzchniowe oraz zanieczyszczenie powietrza wynikające przede wszystkim z położenia gminy, Występowanie azbestu zwłaszcza na dużych osiedlach mieszkaniowych, Niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznych oraz terenów zieleni, Słabo rozbudowana baza noclegowa i rekreacyjna, Malejąca liczba turystów zatrzymujących się w obiektach noclegowych na terenie gminy, Niewystarczająca promocja walorów przyrody oraz zabytków gminy Radzymin. Szlaki rowerowe przebiegające przez gminę, Zły stan dróg powiatowych i gminnych Rozwijająca się infrastruktura dla turystyki kajakowej, Położenie gminy, historia oraz zabytki wskazywane przez również przez mieszkańców jako główne atuty gminy, Niewystarczająca infrastruktura drogowa Brak infrastruktury technicznej i dojazdów do terenów inwestycyjnych Wysoka ocena atrakcyjności turystycznej oraz rekreacyjnej gminy przez mieszkańców, Wysoka ocena walorów przyrodniczych gminy przez mieszkańców, tj. duża liczba terenów zieleni, bliskość Zalewu Zegrzyńskiego, (ujście Narwi, Bugu), Raczej pozytywna ocena przez mieszkańców gminy stanu środowiska naturalnego i ekologii przez mieszkańców, Dobra ocena komunikacji publicznej przez mieszkańców. Sfera gospodarcza Obecność średnich przedsiębiorstw oraz dużego podmiotu gospodarczego o stabilnej sytuacji rynkowej, Obecność rozpoznawalnych przedsiębiorstw, także takich kojarzących się z gminą Radzymin, Wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych, Wysoki wskaźnik bezrobocia długotrwałego, Nierównomierne rozmieszczenie podmiotów gospodarczych na terenie gminy. 91

94 Mocne strony Dostępność terenów inwestycyjnych, Sfera przestrzenna Słabe strony Wzrost liczby podmiotów gospodarczych działających na terenie miasta i gminy, Aktywny udział osób bezrobotnych w programach i w mechanizmach wspierających ich kompetencje, Gmina Radzymin postrzegana jest jako obszar atrakcyjny dla prowadzenia własnej działalności. Sfera społeczna Wzrost liczby mieszkańców, Dewastacja przestrzeni publicznych w gminie, Znaczny wzrost odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym w strukturze ludności gminy, w tym dzieci w wieku 0-4 lata, Spadek obciążenia ekonomicznego ludności gminy, Brak systemu monitoringu wizyjnego, Średni poziom edukacji - przeciętne wyniki osiągnięte przez uczniów 3 klas szkół gimnazjalnych oraz maturzystów, Dodatnie saldo migracji, Oferta edukacyjna na różnych szczeblach kształcenia, Spadek liczby rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej, Wzrost liczby przestępstw oraz wykroczeń odnotowywanych na terenie gminy, Ograniczony dostęp do mieszkań komunalnych i wciąż nie wystarczając liczba nowych inwestycji na rynku mieszkaniowym wskazywane jako jeden z kluczowych problemów w gminie, Spadek liczny osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku (poprawa sytuacji najbiedniejszych mieszkańców) Niewystarczający stopień zintegrowania mieszkańców gminy jako jeden z kluczowym problemów w opinii mieszkańców. Aktywny sektor organizacji pozarządowych (stowarzyszeń, fundacji, klubów sportowych), Pozytywna ocena gminy Radzymin jako miejsca zamieszkania. Szanse Zagrożenia Możliwość aplikowania o środki finansowe na projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne, Możliwość aplikowania o środki na realizację Silna konkurencja ze strony innych samorządów w zakresie pozyskiwania środków finansowych na projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne, 92

95 projektów społecznych aktywizujących mieszkańców, Szybka zmienność przepisów prawa i bariery administracyjne na różnych szczeblach. Możliwość aplikowana o środki na rozwój rolnictwa ekologicznego i integrowanego Budowa wspólnych produktów turystycznych z sąsiadującymi gminami (na bazie walorów przyrodniczych), Poprawa stanu środowiska naturalnego, Pozyskanie inwestorów celem rozbudowy zasobów mieszkaniowych w mieście, Wzrost zainteresowania terenami otwartymi w gminie ze strony inwestorów, Wzrost zainteresowania turystów produktami turystycznymi związanymi ze sportami wodnymi i rekreacją. 93

96 5. Zasięgi przestrzenne obszarów do rewitalizacji Na podstawie przeprowadzonej diagnozy danych ilościowych i jakościowych, przeprowadzonych warsztatów diagnostycznych oraz przeprowadzonych badań społecznych do rewitalizacji zostały wybrane następujące obszary: wyróżnione tereny ze Śródmieścia miasta Radzymin, miejscowości Słupno i Sieraków oraz miejscowości Mokre, Łosie i Zawady. Łącznie obszar do rewitalizacji zajmuje ok ha, co daje 19,05%, zamieszkuje go łącznie 7284 osoby, co daje 29,69%. Poniżej przedstawiono graficznie obszary do rewitalizacji. 94

97 Rysunek 25. Położenie obszarów do rewitalizacji na tle gminy Radzymin Źródło: Dane o charakterze katastralnym z Systemu Identyfikacji Działek Rolnych, dostęp r. 95

98 Rysunek 26. Wyznaczony obszar do rewitalizacji w granicach Śródmieścia miasta Radzymin Źródło: Dane o charakterze katastralnym z Systemu Identyfikacji Działek Rolnych, dostęp r. 96

99 Obszar Śródmieścia miasta Radzymin krótka charakterystyka Obejmuje strefę usług i biznesu (ukształtowane centrum miasta) oraz strefę mieszkaniowo-usługową o średniej intensywności. Obszar o dobrej dostępności komunikacyjnej (komunikacja publiczna oraz prywatna). Prowadzone są remonty dróg Koncentracja komunalnych lokali mieszkalnych. Obecność budynków mieszkalnych, gospodarczych, produkcyjnych i innych, w których jako pokrycia dachowe wykorzystane zostały płyty azbestowo-cementowe Występowanie obiektów wpisanych do ewidencji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz obszaru objętego strefą ochrony konserwatorskiej Dobra dostępność usług publicznych (m.in. występowanie placówek edukacyjnych, służby zdrowia oraz rekreacyjnych) oraz prywatnych (m.in. sklepy, markety, placówki gastronomiczne) Występowanie atrakcji turystycznych Obszar koncentracji podmiotów gospodarczych Obszar, na którym dochodzi do dużej liczby przestępstw oraz wykroczeń (miejsca niebezpieczne) Obszar narażony przestępczością przeciwko mieniu Duża aktywność społeczna mieszkańców Zdegradowane tereny zielone, niewystarczająca ilość przestrzeni miejskiej do uprawiania sportu i rekreacji Zły stan dróg i chodników Trudna sytuacja społeczna (liczba osób pobierających świadczenia społeczne na 100 mieszkańców wynosi 3,92) Występujące bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych, matek z dziećmi, osób starszych Brak podmiotów ekonomii społecznej Zanieczyszczenie powietrza spowodowane transportem drogowym Zły stan techniczny budynków, w tym budynków o walorach historycznych 97

100 Rysunek 27. Wyznaczony obszar do rewitalizacji w granicach miejscowości Słupno i Sieraków Źródło: Dane o charakterze katastralnym z Systemu Identyfikacji Działek Rolnych, dostęp r. Obszar Słupno (Stare i Nowe) i Sieraków krótka charakterystyka Obszar obejmuje przede wszystkim strefę zabudowy mieszkaniowej. Na tym obszarze występują również afery aktywności gospodarczej oraz sfery otwartych terenów rolnych. Prowadzone są remonty dróg Dochodzi do lokalnych podtopień (między innymi ze względu na słabą przepustowość kanałów melioracyjnych) Cegielnie stanowiące ważny element krajobrazu kulturowego oraz wyróżnik tego obszaru Dobra dostępność usług publicznych (m.in. szkoła podstawowa) oraz prywatnych (m.in. sklepy, zajazd, stacja paliw) Atrakcyjność rekreacyjno-turystyczną obszaru podnoszą Radzymińskie Szlaki Rowerowe Bitwy Warszawskiej 1920 roku, które przebiegają przez Słupno Obszar atrakcyjny dla inwestorów (dość duża koncentracja podmiotów gospodarczych) Korzystna struktura ludności Obszar narażony przestępczością przeciwko mieniu 98

101 Trudna sytuacja społeczna (liczba osób pobierających świadczenia społeczne na 100 mieszkańców wynosi 2,56) Problemem jest niski poziom świadomości ekologicznej Niski poziom kapitału społecznego (brak podmiotów ekonomii społecznej) Niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną Zanieczyszczenie środowiska (hałas komunikacyjny/drogowy, niska emisja, zanieczyszczenie powietrza) Zły stan dróg i chodników 99

102 Rysunek 28. Wyznaczony obszar do rewitalizacji w granicach miejscowości Łosie, Mokre i Zawady Źródło: Dane o charakterze katastralnym z Systemu Identyfikacji Działek Rolnych, dostęp r. 100

103 Obszar Mokre, Łosie i Zawady krótka charakterystyka Obejmuje przede wszystkim strefę zabudowy mieszkaniowej. Na tym obszarze występują również sfery aktywności gospodarczej oraz sfery ochrony wartości przyrodniczych i krajobrazowych. Obszar narażony na niebezpieczeństwo powodzi oraz na którym wystąpienie powodzi jest prawdopodobne Obszar należący do Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu Obszar o dużej atrakcyjności przyrodniczej i krajobrazowej Obszar z problemami środowiskowymi, ze względu na istniejące tereny poprzemysłowe (cegielnie) i wyrobiska Obecność odpadów z rekultywacji stanowiących zagrożenie dla życia i zdrowia oraz stanu środowiska Na obszarze występuje niewielka aktywność mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym Występuje niedostateczna jakość infrastruktury technicznej (niska jakość dróg dojazdowych, brak chodników, niskie poczucie bezpieczeństwa na drogach) 101

104 6. Mechanizmy włączenia mieszkańców 6.1. Podstawowe założenia partycypacji Znaczenie partycypacji w rewitalizacji Znaczenie partycypacji społecznej w procesach rewitalizacji zostało wyraźnie zaznaczone w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji 38 (Dz.U. poz. 1777). W myśl jej zapisów interesariusze powinni mieć możliwość aktywnego udziału w przygotowaniu i przeprowadzaniu rewitalizacji, jak również jej późniejszej ocenie. Na konieczność taką wskazuje również dokument Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenia ładu przestrzennego. 39. Zwrócono w nim uwagę na znaczenie uczestnictwa wszystkich zainteresowanych środowisk w pracach nad dokumentami dotyczącymi rewitalizacji. Opracowanie pogłębionej diagnozy uwzględniającej perspektywy różnych grup interesariuszy umożliwiło optymalne dopasowanie Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata do potrzeb lokalnej społeczności. Równie ważne było uspołecznienie opracowywania części projekcyjnej dokumentu. Uwzględnienie opinii mieszkańców miało również przełożenie na budowanie pozytywnego odbioru społecznego zarówno samego dokumentu jak i dalszych działań rewitalizacyjnych. Zgodnie z zapisami kolejnych rozdziałów zakłada się również umożliwianie aktywnego udziału różnych grup interesariuszy we wdrażaniu, monitorowaniu i ocenie Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata Główne zasady partycypacji w ramach projektu Podczas opracowywania Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata przyjęto następujące zasady dotyczące organizacji i przebiegu partycypacji społecznej: 38 Dz.U poz Załącznik do Uchwały nr 2483/83/V/2015 Zarządu Województwa Śląskiego z dnia 29 grudnia 2015 r. 102

105 1. Zaangażowanie społeczności przez cały czas tworzenia oraz zmian programów rewitalizacji oraz realizacji projektów rewitalizacyjnych, 2. Włączenie w proces rewitalizacji różnych grup interesariuszy, 3. Równouprawnienie wszystkich uczestników konsultacji, 4. Dwustronny przepływ informacji koncentracja na dojrzałych formach partycypacji (współdecydowanie i kontrola obywatelska) 5. Wieloaspektowość partycypacji, 6. Jawność przebiegu partycypacji oraz jej efektów, 7. Responsywność i dopasowanie form oraz treści partycypacji do potrzeb interesariuszy Interesariusze rewitalizacji Ze względu na wieloaspektowość procesu rewitalizacji zakłada się konieczność aktywnego udziału w jego planowaniu wszystkich grup interesariuszy. Umożliwi to uwzględnienie w dokumencie różnych punktów widzenia, a także potrzeb i preferencji osób oraz podmiotów związanych z obszarem rewitalizacji więziami o różnorodnym charakterze. Dlatego też organizacja prac nad Programem rewitalizacji gminy Radzymin na lata została zaplanowana, w taki sposób, aby umożliwić aktywne włączenie się następujących grup interesariuszy: Różnych grup mieszkańców (rodziny z dziećmi, młodzież, seniorzy, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym), Przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego i ich jednostek organizacyjnych (m.in. szkół i przedszkoli, MOPS, ROKiS) Przedsiębiorców i pracodawców, Działaczy organizacji pozarządowych (w tym działających w sferze kultury, sportu oraz działających na rzecz dziedzictwa historycznego i tradycji lokalnych), Przedstawicieli kościołów i związków wyznaniowych. Oczywiście szczególny charakter będzie miało zaangażowanie w opracowywanie, a później wdrażanie Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata osób bezpośrednio związanych z obszarem rewitalizacji (mieszkańców, właścicieli, zarządców oraz użytkowników wieczystych nieruchomości oraz przedsiębiorców prowadzących tam działalność gospodarczą). Z drugiej strony ze względu na znaczenie rewitalizacji dla rozwoju całej gminy partycypacja miała charakter otwarty. 103

106 7. Techniki i narzędzia partycypacyjne oraz działania aktywizacyjne 7.1. Działania promocyjno-informacyjne Informacje o postępach prac nad Programem rewitalizacji gminy Radzymin na lata były na bieżąco publikowane na stronie internetowej gminy oraz na jego oficjalnym fanpage u na portalu społecznościowym Facebook. Uzasadnienie: Rozpowszechnianie informacji dotyczących rewitalizacji jest pierwszym, niezbędnym komponentem motywowania mieszkańców do aktywnego udziału w przygotowywaniu i wdrażaniu Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata Wykorzystanie internetu pozwoliło na maksymalizację zasięgu działań informacyjno-promocyjnych, a tym samym zwiększyło ich skuteczność Badania kwestionariuszowe Na etapie opracowywania diagnozy przeprowadzone zostało badania opinii mieszkańców gminy. Badanie było prowadzone z zastosowaniem połączenia dwóch metod zbierania danych (mixedmode): ankiety internetowej do samodzielnego wypełniania oraz wywiadów kwestionariuszowych. 40 Uzasadnienie: Poznanie opinii i preferencji mieszkańców było bardzo ważne z punktu widzenia trafności diagnozy. Odwołanie się do lokalnej społeczności umożliwiło weryfikację i pogłębienie opisu opracowanego na podstawie danych zastanych. Oznacza to, że perspektywa mieszkańców została uwzględniona już na etapie wyboru obszarów zdegradowanych i rewitalizacji. Dodatkowo ankieta miała również znaczenie dla budowania społecznej świadomości zagadnienia rewitalizacji i tworzenia pozytywnego nastawienia do projektu. Połączenie dwóch technik zbieranych danych zwiększyło szanse na dotarcie do wszystkich grup interesariuszy Pogłębione wywiady telefoniczne Pogłębione wywiady telefoniczne zostały przeprowadzone wśród lokalnych liderów opinii. Miały one charakter częściowo ustrukturyzowany, co oznacza, że przebiegały zgodnie z przygotowanym wcześniej scenariuszem zawierającym wykaz tematów związanych z problematyka rewitalizacji. 41 Uzasadnienie: Zastosowanie techniki jakościowej pozwoli na pogłębienie wniosków z badania kwestionariuszowego. Rozmowy z osobami ważnymi dla życia społeczności i wyróżniającymi 40 Wyniki badania zostały opisane w rozdziale Raport z badania znajduje się w załączniku. 104

107 się znajomością lokalnych uwarunkowań stanowiły cenne źródło informacji na temat potrzeb i preferencji mieszkańców. Zastosowanie techniki wywiadów telefonicznych umożliwiło realizacje badania w krótkim czasie (gdyż ułatwiło dotarcie do osób o niewielkiej dyspozycyjności czasowej) Warsztaty diagnostyczne Podczas spotkania zaprezentowane zostały etapy realizacji projektu, a także główne informacje związane z procesem rewitalizacji. Omówione zostały ponadto wynik badania społecznego. Następnie uczestnicy spotkania zostali poproszeni o wskazanie obszarów gminy, które powinny zostać poddane procesowi rewitalizacji w pierwszej kolejności. W toku dalszych prac warsztatowych opracowane zostały charakterystyki wybranych obszarów obejmujące występujące tam problemy, zjawiska kryzysowe i potrzeby rewitalizacyjne, ale także na istniejące potencjały do wykorzystania. Warsztaty miały miejsce 12 kwietnia 2016 r. Uzasadnienie: Warsztaty diagnostyczne są formą jakościowego badania potrzeb i preferencji społeczności lokalnych, pokrewną metodologii actionresearch. Jest to technika badawcza o charakterze partycypacyjnym i aktywizującym, która umożliwia odwołanie się do wiedzy różnych grup interesariuszy. Do ważnych zalet tej techniki należy również możliwości wykorzystania pozytywnych efektów pracy grupowej m.in. efektu synergii czy zwiększonej motywacji i poczucia bezpieczeństwa uczestników spotkania. Dzięki przeprowadzeniu warsztatów możliwie było uzupełnienie wcześniejszych analiz o dane jakościowe. Zaproszenie do udziału w spotkaniu zostało skierowane do różnych grup interesariuszy, dzięki czemu możliwe było zestawienie ze sobą różnych punktów widzenia Warsztaty strategiczne Warsztaty strategiczne były one kontynuacją prac podjętych podczas warsztatów diagnostycznych i rozpoczęły się od prezentacji dotychczasowych wniosków a także danych ilościowych na podstawie, których dokonano wyboru obszarów zdegradowanych i obszarów rewitalizacji. Po zapoznaniu się z analizą wskaźników w sferach społecznej, technicznej, środowiskowej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej (wraz z mapami) uczestnicy spotkania zostali poproszeni o zastanowienie się jak chcieliby, aby obszary rewitalizacji wyglądały w roku W drugiej części warsztatów omówione zostały działania rewitalizacyjne, które należy osiągnąć przy zakładanej wizji. Działania te przyporządkowywane były do poszczególnych sfer rewitalizacji: społecznej, gospodarczej, technicznej, środowiskowej oraz przestrzenno-funkcjonalnej. Na zakończenie spotkania uczestnicy zostali poinformowani o możliwości zgłaszania kart projektów oraz kryteriach wyboru projektów do Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Warsztaty miały miejsce 27 kwietnia 2016 r. 105

108 Uzasadnienie: Warsztaty strategiczne, podobnie jak diagnostyczne przyczyniły się do aktywizacji interesariuszy rewitalizacji. Ponownie możliwe było wykorzystanie pozytywnych efektów pracy grupowej a także wypracowywanie konsensusu uwzględniającego punkty widzenia różnych grup interesariuszy. Warsztaty strategiczne stanowią formę współdecydowania lokalnej społeczności o zapisach Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Oznacza to, że prace odbywały się w partnerstwie pomiędzy władzami samorządowymi a obywatelami. Interesariuszom przekazana została część kompetencji (a zrazem odpowiedzialności) związanej z pracami nad dokumentem Zgłaszanie uwag on-line Po opracowaniu wstępnej wersji dokumentu Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata mieszkańcy mieli możliwość zgłaszania uwag do jego zapisu. Wybrana została forma konsultacji on-line za pośrednictwem platformy internetowej Cyfrowa Demokracja ( Został tam zamieszczony interaktywny formularz umożliwiający wszystkim chętnym wyrażenie swoich opinii o Programie i zaproponowanie ewentualnych zmian w zapisach. Na stronie opublikowano również sam dokument, tak, aby mieszkańcy mogli się z nim dokładnie zapoznać przed wzięciem udziału w konsultacji. Czas na zgłaszanie uwag wynosił 14 dni, następnie zaś wszystkie uwagi zostały opracowane w formie zestawienia zawierającego treść uwagi wraz z odniesieniem się do nich (decyzja o uwzględnieniu lub uzasadnienie rezygnacji z uwzględnienia). Uzasadnienie: Możliwość zgłaszania uwag przez przełożyła się na jakość końcowej wersji Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Dzięki wykorzystaniu Internetu wszyscy chętni interesariusze mogli wziąć udział w konsultacjach w dogodnym dla siebie czasie, korzystając z dowolnego urządzenia z dostępem do internetu. Ważną zaletą tego sposobu zgłaszania uwag jest również ustrukturyzowanie zgłaszanych uwag, umożliwiające ich sprawne opracowanie Spotkanie konsultacyjne Dopełnieniem procesu konsultacji będzie spotkanie, w czasie którego zaprezentowany zostaną najważniejsze założenia Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Spotkanie zostanie przeprowadzone w formie moderowanej dyskusji grupowej z udziałem wybranych ekspertów zaangażowanych w prace projektowe. Interesariusze będą mieli możliwość wyrażenia swojej opinii na temat poszczególnych aspektów rewitalizacji jak również zadawania pytań. Spotkanie miało miejsce 16 maja 2016 r. 106

109 Uzasadnienie: Udział w spotkaniu będzie szansą na wspólną debatę na tematy związane z rewitalizacją. Podobnie jak wcześniejsze warsztaty pozwoli ono na aktywizację społeczności lokalnej i będzie miało charakter inkluzywny, obejmujący wszystkie grupy interesariuszy. Ważna jest również funkcja edukacyjna spotkania, które umożliwi mieszkańcom zapoznanie się z istotą, celami i zasadami prowadzenia rewitalizacji. 107

110 8. Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji) Miasto i Gmina Radzymin to miejsce integrujące społeczność lokalną, gwarantujące zrównoważony rozwój inwestycji gospodarczych z uwzględnieniem dbałości o ochronę środowiska naturalnego. To miejsce przyjazne do życia i wypoczynku w otoczeniu historycznych miejsc i nowoczesnych terenów rekreacyjnych. 108

111 9. Cele rewitalizacji i kierunki działań identyfikacja potrzeb rewitalizacyjnych Wizja określa stan obszarów w przyszłości. Osiągnięciu tej wizji pomagają cele rewitalizacyjne: operacyjne i strategiczne, które z kolei będą kierunkowały podejmowane działania na osiągnięcie zakładanych rezultatów. Poniżej prezentowana jest zakładana struktura elementów Programu Rewitalizacji: Wizja Sfera społeczna Sfera przestrzennofunkcjonalna Sfera gospodarcza Sfera środowiskowo techniczna Cele strategiczne Cele strategiczne Cele strategiczne Cele strategiczne Cele operacyjne Cele operacyjne Cele operacyjne Cele operacyjne Działania Działania Działania Działania Źródło: opracowanie własne Interesariuszami Programu Rewitalizacji są: Mieszkańcy obszarów przeznaczonych do rewitalizacji, Podmioty realizujące projekty rewitalizacyjne, np. spółdzielnie mieszkaniowe, instytucje kultury, instytucje polityki społecznej, organizacje samorządu gospodarczego, fundacje i stowarzyszenia, lokalni przedsiębiorcy, parafie. Cele rewitalizacji zostały zaprojektowane w taki sposób, by określić rezultaty rewitalizacji w długiej perspektywie czasu. Kierunkują je działania niezbędne w rozwoju gminy w kontekście rewitalizacji. Cele pokazują, jakimi sposobami obszary do rewitalizacji można wyprowadzać z kryzysu. Zostały do nich przyporządkowane kierunki działań odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym. Wypracowane kierunki działań przyczynią się do przeciwdziałania zidentyfikowanym negatywnym zjawiskom w analizowanych sferach. tabeli: Cele i kierunki działań wyznaczone w poszczególnych sferach zostały przedstawione w poniższej Tabela 48. Cele strategiczne i operacyjne Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Sfera Cele strategiczne Cele operacyjne Społeczna 1. Wysoki poziom integracji społecznej 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy mieszkańców aktywności i integracji społecznej mieszkańców 109

112 Sfera Cele strategiczne Cele operacyjne 1.2. Wysoki poziom dostępności oferty służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców Przestrzenno-funkcjonalna 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i 2.1. Wysoki poziom bezpieczeństwa funkcjonalności przestrzeni mieszkańców, szczególnie w zakresie publicznych na terenie gminy transportu 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych Gospodarcza 3. Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy 3.1. Wzrost aktywności gospodarczej 3.2. Wzrost atrakcyjności gospodarczej gminy Środowiskowo techniczna Źródło: opracowanie własne 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy 4.1. Wysoka jakość środowiska naturalnego w gminie 4.2. Wysoki poziom infrastruktury technicznej Rysunek 29. Cele strategiczne przypisane do każdej sfery rewitalizacji Sfera społeczna 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Sfera przestrzenno - funkcjonalna 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Sfera gospodarcza 3. Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Sfera środowiskowo - techniczna 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy Źródło: opracowanie własne 9.1. Sfera społeczna Cel strategiczny 1: Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Uzasadnienie: Rewitalizacja ma celu podniesienie jakości życia na terenie gminy i miasta Radzymin, dlatego też działania w sferze społecznej mogą być uznane za kluczowe. Na podstawie zidentyfikowanych problemów wyróżniono realizację dwóch celów operacyjnych, których realizacja przyczyni się do wzrostu rozwoju kapitału społecznego a integracji lokalnej społeczności oraz budowanie poczucia tożsamości związanej z miejscem zamieszkania. Uszczegółowieniem każdego celu operacyjnego są wyróżnione działania. Potencjalnymi beneficjentami działań rewitalizacyjnych 110

113 będą instytucje publiczne ze sfery społeczne kultury, edukacji oraz pomocy społecznej, organizacje pozarządowe a także przedsiębiorstwa (w tym podmioty ekonomii społecznej). Tabela 49. Szczegółowy opis celu operacyjnego 1.1 Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.1: Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców Powiązanie z problemami Niewielka aktywność mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym i potrzebami rewitalizacyjnymi Brak aktywności mieszkańców Brak podmiotów ekonomii społecznej Niewielka ilość organizacji pozarządowych na terenie gminy Powiązanie z potencjałami Istniejące organizacje pozarządowe Realizacja budżetu obywatelskiego Wzrastająca świadomość społeczna rozwój społeczeństwa obywatelskiego Działania Utworzenie i wsparcie działania Centrum Integracji Społecznej oraz klubów integracji społecznej Wspieranie tworzenia i funkcjonowania organizacji pozarządowych Wsparcie funkcjonowania i promocja wolontariatu (np. połączonego z DPS) Realizacja i tworzenie warunków do realizacji projektów i działań z zakresu integracji społecznej Wsparcie tworzenia i działania podmiotów ekonomii społecznej Źródło: opracowanie własne Tabela 50. Szczegółowy opis celu operacyjnego 1.2 Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.2: Wysoki poziom dostępności oferty służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców Powiązanie z problemami Brak świetlic socjoterapeutycznych i potrzebami rewitalizacyjnymi Niski poziom kapitału społecznego Występowanie patologii społecznych: alkoholizm, narkomania Występowanie problemów społecznych: ubóstwo, wandalizm, bezrobocie Powiązanie z potencjałami Prężnie działający Ośrodek Pomocy Społecznej Prężnie działające organizacje pozarządowe Działania Wsparcie i realizacja programów dotyczących przeciwdziałania wykluczeniom społecznym różnych grup mieszkańców Wsparcie i realizacja programów dotyczących podnoszenia kapitału ludzkiego i społecznego różnych grup mieszkańców Wsparcie aktywności różnych grup mieszkańców na rynku pracy w tym związanej z dostosowaniem do potrzeb tego rynku Podnoszenie poziomu świadczonych usług publicznych Źródło: opracowanie własne 9.2. Sfera przestrzenno-funkcjonalna Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Uzasadnienie: Cele operacyjne opisane poniżej są odpowiedzią na problemy i potrzeby stwierdzone na etapie diagnozy. Zarówno kwestia bezpieczeństwa, jak i dostępność przestrzeni publicznych stanowią fundamentalne kwestie warunkujące poziom życia ludności. Potencjalnymi beneficjentami działań będą wydzielone jednostki samorządu terytorialnego (JST) i ich jednostki pomocnicze, przedsiębiorstwa, związki i stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe. 111

114 Tabela 51. Szczegółowy opis celu operacyjnego 2.1 Cel strategiczny 2.Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Cel operacyjny 2.1: Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w zakresie transportu Powiązanie z problemami i potrzebami rewitalizacyjnymi Niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną Niewystarczająca liczba miejsc parkingowych Niski poziom obsługi komunikacyjnej Niewystarczający poziom oświetlenia miejsc publicznych, akty wandalizmu Niedostateczna jakość infrastruktury technicznej (niska jakość infrastruktury drogowej: niska jakość dróg gminnych, brak chodników, konieczność rozbudowy i modernizacji oświetlenia drogowego) Powiązanie z potencjałami Infrastruktura techniczna Bliskość ciągów komunikacyjnych łączących gminę z sąsiednimi JST Działania Rozbudowa i modernizacja sieci drogowej, kanalizacji deszczowej, sieci urządzeń odwodnieniowych (rowy komunalne, melioracyjne, zbiorniki retencyjne); Rozwój systemu parkingów P+R (Park&Ride) Rozwój i modernizacja transportu publicznego, Rozwój systemu monitoringu gminy, szczególnie w centrum miasta Radzymin Rozwój systemów smart-city; Źródło: opracowanie własne Tabela 52. Szczegółowy opis celu operacyjnego 2.2 Cel strategiczny 2.Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Cel operacyjny 2.2.: Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych Powiązanie z problemami i potrzebami rewitalizacyjnymi Chaos reklamowy, przestrzenny Bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych i matek z dziećmi Tereny przemysłowe, inwestycyjne i mieszkaniowe są w bliskim sąsiedztwie i powodują konflikty interesów Problem z określeniem własności gruntów Niedostatek infrastruktury sportowo-rekreacyjnej i przestrzeni publicznych Powiązanie z potencjałami Zabytkowe obiekty w centrum miasta Duża ilość niezagospodarowanych terenów Zagospodarowanie istniejących przestrzeni publicznych Działania Dbanie o ujednolicenie małej architektury, mebli miejskich Ułatwienie poruszania się osób niepełnosprawnych Eliminacja konfliktów funkcji przestrzeni inwestorzy i mieszkańcy Porządkowanie stosunków własnościowych Tworzenie nowych przestrzeni publicznych Budowa siłowni plenerowych, boisk wielofunkcyjnych itp. Zagospodarowanie terenów rolnych dla potrzeb rekreacji, wypoczynku, rozwoju kulturalnego, kultury fizycznej i sportu Źródło: opracowanie własne 9.3. Sfera gospodarcza Cel strategiczny 3: Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Uzasadnienie: Podniesienie konkurencyjności gospodarczej jest ważne zarówno z punktu widzenia poziomu życia mieszkańców jak i możliwości rozwojowych całej gminy. Posłużą dwa temu cele operacyjne. Zarówno wzrost aktywności gospodarczej, jak i wzrost atrakcyjności gospodarczej gminy przyczyni się do zmniejszenia niektórych problemów społecznych, np. zmniejszenia 112

115 bezrobocia. Potencjalnymi beneficjentami poniższych działań są przedsiębiorstwa, instytucje wspomagające rozwój biznesu i przedsiębiorczości (np. inkubatory przedsiębiorczości), jednostki samorządu terytorialnego. Tabela 53. Szczegółowy opis celu operacyjnego 3.1 Cel strategiczny 3.Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Cel operacyjny 3.1: Wzrost aktywności gospodarczej Powiązanie z problemami Niewystarczający poziom współpracy z przedsiębiorcami i potrzebami rewitalizacyjnymi Niski poziom przedsiębiorczości mieszkańców Powiązanie z potencjałami Funkcjonowanie dużych firm o stabilnej sytuacji rynkowej Położenie gminy sąsiedztwo Warszawy sprzyja powstawaniu nowych usług Działania Wspieranie aktywności gospodarczej, m.in. poprzez: przygotowanie dokumentów planistycznych (urząd przyjazny inwestorom) Pozyskiwanie środków unijnych na rozwój gospodarczy, promocja dobrych praktyk wykorzystania terenów poprzemysłowych Wspieranie partnerstw publiczno-prywatnych oraz współpracy międzysektorowej Realizacja programów w zakresie wspierania przedsiębiorczości Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości mieszkańców Źródło: opracowanie własne Tabela 54. Szczegółowy opis celu operacyjnego 3.2 Cel strategiczny 3.Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Cel operacyjny 3.2: Wzrost atrakcyjności gospodarczej gminy Powiązanie z problemami Zły stan infrastruktury handlowej i potrzebami rewitalizacyjnymi Niewykorzystane tereny poprzemysłowe Brak systemów motywacyjnych, preferencyjnych warunków do zakładania działalności gospodarczej Niewykorzystany potencjał historyczny i turystyczny gminy Powiązanie z potencjałami Zabudowa przemysłowa Tożsamość terenów cegielnie polowe (produkcja wyrobów ceramiki budowlanej w oparciu o lokalne surowce) dostarczające towary na skalę ogólnokrajową Działania Renowacja i rewitalizacja zabudowy przemysłowej Rekultywacja gruntów przemysłowych Tworzenie preferencyjnych warunków do podejmowania działań gospodarczych (np. inkubatory przedsiębiorczości) Promocja i rozwój funkcji turystycznych gminy Utworzenie i promocja produktu turystycznego oraz marki miejsca Źródło: opracowanie własne 9.4. Sfera środowiskowo techniczna Cel strategiczny 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy Uzasadnienie: Gwarancją rozwoju gminy jest zrównoważenie sił w każdej z powyższych sfer. W sferze środowiskowo-technicznej istotnym z punktu widzenia rewitalizacji jest podjęcie takich działań, które będą miały bezpośredni wpływ na poprawę jakości życia mieszkańców oraz będą wyróżniać miasto i gminę Radzymin pod względem stosowania innowacyjnych rozwiązań technologicznych w celu ochrony środowiska naturalnego. Potencjalnymi beneficjentami działań są podmioty samorządowe, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy. 113

116 Tabela 55. Szczegółowy opis celu operacyjnego 4.1 Powiązanie z problemami i potrzebami rewitalizacyjnymi Cel strategiczny 4.Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy Cel operacyjny 4.1: Wysoka jakość środowiska naturalnego w gminie Zanieczyszczenie środowiska (hałas komunikacyjny-transport, niska emisja, zanieczyszczenie powietrza) Niski poziom energooszczędności (efektywności energetycznej) Obecność odpadów stosowanych w rekultywacji stanowiących zagrożenie dla zdrowia mieszkańców oraz stanu środowiska naturalnego Wysoki poziom wód gruntowych Niewystarczająca ilość i jakość urządzeń wodnych Degradacja zieleni miejskiej Powiązanie z potencjałami Obecność lasów Dostęp do rzeki Rządzy, Czarnej, Zalewu Zegrzyńskiego i innych zbiorników wodnych (glinianek) Działania Promocja i wsparcie w zakresie wykorzystania OZE, modernizacja obiektów w aspekcie podniesienia efektywności energetycznej oraz budowa nowych niskoemisyjnych obiektów Wsparcie ograniczania emisji zanieczyszczeń (w tym likwidacja niskiej emisji) oraz hałasu Poprawa efektywności funkcjonowania systemu odbioru odpadów komunalnych Prowadzenie i wspieranie inicjatyw proekologicznych, m.in. związanych z przeciwdziałaniem zaśmiecaniu gminy, likwidacją dzikich wysypisk śmieci lub składowaniem odpadów na posesjach prywatnych Renowacja i rozbudowa terenów zielonych Tworzenie ścieżek edukacyjno- ekologicznych Zalesianie i zadrzewianie nowych obszarów, tworzenie i utrzymanie istniejących zbiorników wodnych Źródło: opracowanie własne Tabela 56. Szczegółowy opis celu operacyjnego 4.2 Cel strategiczny 4.Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy Cel operacyjny 4.2: Wysoki poziom infrastruktury technicznej Powiązanie z problemami Zły stan techniczny budynków zwłaszcza historycznych i potrzebami rewitalizacyjnymi Zły stan techniczny budynków (w tym mieszkalnych) Brak zasięgu komórkowego w niektórych obszarach gminy Brak kanalizacji w niektórych budynkach Powiązanie z potencjałami Zabytkowe obiekty o znaczeniu historycznym Względnie dobra jakość infrastruktury technicznej Dynamiczny rozwój funkcji mieszkaniowych Działania Rozwój sieci wodno-kanalizacyjnej Modernizacja obiektów publicznych, w szczególności szkół Renowacja budynków zabytkowych i o szczególnej wartości dla dziedzictwa historycznego i kulturalnego Wsparcie rozwoju sieci tele-informatycznej i komórkowej, Wspieranie renowacji budynków mieszkalnych, zwiększania standardu technicznego mieszkań (wyposażenie w kanalizację) usuwania eternitu i poprawy klas energetycznych budynków Zwiększenie standardu technicznego i oszczędności energetycznej budynków wchodzących w zasób gminy Źródło: opracowanie własne 114

117 10. Wykaz najważniejszych przedsięwzięć i głównych projektów rewitalizacyjnych Program Rewitalizacji Gminy Radzymin zakłada realizację 23 głównych projektów rewitalizacyjnych. Projekty realizują działania, mające na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk powodujących sytuację kryzysową. Projekty rewitalizacyjne zostały przypisane do sfer społecznej, przestrzenno-funkcjonalnej, gospodarczej i środowiskowo-technicznej. Projekty te przypisane są do obszarów rewitalizacyjnych, niemniej jednak należy mieć na uwadze, że ich oddziaływanie będzie znacznie szersze. Projekty przewidziane do rewitalizacji w Śródmieściu Radzymina będą oddziaływać również na obszar całego miasta i gminy. Analogicznie projekty, które planowane są do realizacji na obszarach miejscowości Słupno, Sieraków, Łosie, Mokre i Zawady będą z pewnością oddziaływać na całą gminę. Wszystkie projekty zostały opracowane w sposób komplementarny co oznacza, że każde przedsięwzięcie będzie oddziaływać nie tylko na jedną sferę do której jest przypisane, ale będzie również oddziaływać na pozostałe sfery. Projekty w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, gospodarczej oraz środowiskowo-technicznej są opracowane w ten sposób, by dopełniać sferę społeczną, poprawić komfort życia mieszkańców oraz niwelować zidentyfikowane problemy. Zaprezentowane poniżej projekty są efektem współpracy samorządu z mieszkańcami oraz kluczowymi interesariuszami (np. przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, wspólnoty mieszkaniowe). Każdy mieszkaniec obszarów rewitalizowanych mógł zgłosić swój projekt rewitalizacyjny w dniach od 28 kwietnia do 15 maja 2016 r. 115

118 Tabela 57. Wykaz głównych przedsięwzięć rewitalizacyjnych sfera nazwa projektu zakres realizaowanych zadań lokalizacja projektu/obszar przedmioty realizaujace projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty sposoby oceny i miary żródła finansowania zewnetrzne cel strategiczny społeczna Utworzenie świetlicy wiejskiej, miejsca integracji lokalnej społeczności Pozyskanie miejsca, projekt i budowa/remont. Łosie/Nowe Słupno Gmina ,00 zł Zapewnienie przestrzeni publicznej sprzyjającej nawiązywaniu więzi społecznych, zapewnienie bezpiecznego miejsca aktywnego spędzania czasu mieszkańców. Badania opinii wśród mieszkańców, liczba osób uczestniczących w zajęciach gmina/eu 1 Wsparcie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich poprzez adaptację budynku OSP Mokre w celu utworzenia świetlicy wiejskiej świadczącej usługi kulturalnorekreacyjne Utworzenie Centrum aktywizacji Seniorów Projekt i remont i adaptacja budynku. Organizacja działań kulturalnych i rozrywki, utworzenie miejsca z dostepem do łączo internetowego oraz sprzętu komputerowego. Mokre Gmina ,00 zł Zapewnienie przestrzeni publicznej sprzyjającej nawiązywaniu więzi społecznych, zapewnienie bezpiecznego miejsca aktywnego spędzania czasu mieszkańców. Radzymin Gmina ,00 zł Integracja i aktywizacja środowiska seniorów, zapewnienie dostępu do działań kulturalnych. Badania opinii wśród mieszkańców, liczba osób uczestniczących w zajęciach Ilość osób (beneficjentów) placówki, badanie opinii wśród uczestników zajęć gmina/ eu 1 gmina/ eu 1 116

119 sfera nazwa projektu zakres realizaowanych zadań lokalizacja projektu/obszar przedmioty realizaujace projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty sposoby oceny i miary żródła finansowania zewnetrzne cel strategiczny Utworzenie Klubu Integracji Społecznej - ekonomia społeczna Utworzenie klubu dla osób wykluczonych społecznie mającego na celu wielobranżowe wsparcie tych osób w powroce do samodzielnego życia. Radzymin OPS ,00 zł Minimalizacja bezrobocia, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, promowanie aktywności i przedsiębiorczości społecznej Zmniejszenie liczby osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej z uwagi na znalezienie pracy, a tym samym podjęcie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia aktywizacji zawodowej ( zadanie pomocy społecznej) EFS/Gmina 1 Wieloletni program Współpracy z organizacjami pozarządowymi. Prowadzenie dziennego środowiskowego domu pomocy dla osób upośledzonych umysłowo w Radzyminie Program Współpracy Powiatu Wołomińskiego z organizacjami pozarządowymi. Od pozyskania i modernizacji obiektów po organizacje całodziennej opieki. Radzymin Powiat ,00 zł Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób upośledzonych umysłowo. Liczba beneficjentów powiat/ eu 1 117

120 sfera nazwa projektu zakres realizaowanych zadań lokalizacja projektu/obszar przedmioty realizaujace projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty sposoby oceny i miary żródła finansowania zewnetrzne cel strategiczny przestrzennofunkcjonalna Przebudowa budynku w Radzyminie na potrzeby Zespołu Szkół Specjalistycznych - przy ul. Komunalnej. Projekt + prace budowlane Radzymin Powiat ,00 zł Rozwój bazy edukacyjnej w gminie. Ilość wyremontowanych sal lekcyjnych, wyposażenie w pomoce edukacyjne, liczba uczniów w przeliczeniu na salę lekcyjną powiat/ eu 1,2 Zespół szkół Eleonory Czartoryskiej - Boisko wielofunkcyjne wraz z infrastrukturą lekkoatletyczną i towarzyszącą. Rozbudowa budynku LO w Radzyminie wraz z sala gimnastyczną. Modernizacja bazy sportowej Klubu Sportowego Mazur obejmujący budowę budynku zaplecza sportowo usługowego. Projekt + prace budowlane Projekt + prace budowlane Projekt + prace budowlane Radzymin Gmina ,00 zł Rozwój bazy sportowej, zwiększający potencjał edukacyjny szkoły. Radzymin Powiat ,00 zł Radzymin Gmina ,00 zł Rozwój bazy edukacyjnej oraz sportowej, polepszenie warunków nauczania. Rozwój przestrzeni publicznej do uprawiania sportu, poprawa wizerunku miasta. Liczba beneficjentów, ilość wyremontowanych sal, wyremontowana powierzchnia [m2], Liczba beneficjentów, remontowana powierzchnia obiektu Liczba beneficjentów (dzienna, miesięczna liczba użytkowników), wielkość powierzchni remontowanej, wyposażenie obiektu gmina/ eu 2, 3 gmina/ eu 2 gmina/ eu 2 118

121 sfera nazwa projektu zakres realizaowanych zadań lokalizacja projektu/obszar przedmioty realizaujace projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty sposoby oceny i miary żródła finansowania zewnetrzne cel strategiczny Budowa ścieżek rowerowych łączących Gminę Radzymin z Gminą Nieporęt, Wołomin, Marki i Centrum Radzymina w ramach pierwszego etapu realizacji Programu gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Radzymin. Zniesienie barier architektonicznych w budynkach użyteczności publicznej Projekt + realizacja Budowa wind, pochylni. Radzymin Gmina ,00 zł Rozwój potencjału turystycznego, redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Radzymin Gmina ,00 zł Zwiekszenie dostepności obiektów użyteczności publicznej, przeciwdziałanie wykluczeniu. liczba km ścieżek rowerowych,badania opinii i liczba osób korzystających ze ścieżek (dziennie, miesięcznie), ilość osób niepełnosprawnych załatwiających osobiście sprawy urzędowe, badanie poziomu satysfakcji i zadowolenia klientów, wzrost poziomu usług publicznych gmina/ eu 4 gmina/ eu 2 Wzrost regionalnego potencjału turystycznego poprzez ochronę obiektów zabytkowych - rewitalizacja domku administratora w Parku Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie wraz z nadaniem mu nowej funkcji. Koncepcja zagospodarowania, PFU, realizacja modernizacji budowlanej oraz realizacja koncepcji zagospodarowania terenów zielonych i małej architektury. Radzymin Gmina ,00 zł Rozwój potencjału turystycznego miasta, zwiększenie ładu przestrzennego, miejsce nawiazywania więzi społecznych i realizacji plenerowych imprez okolicznościowych. liczba odwiedzajacych obiekt, powierzchnia oddana do użytku, badanie opinii, wzrost liczby turystów w mieście gmina/ eu 2,4 119

122 sfera nazwa projektu zakres realizaowanych zadań lokalizacja projektu/obszar przedmioty realizaujace projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty sposoby oceny i miary żródła finansowania zewnetrzne cel strategiczny Aranżacja Centrum Miasta (pl. T. Kościuszki) - ograniczenie uciążliwości ruchu samochodowego Projekt + przebudowa + organizacja ruchu. Konstytucji 3-go Maja Gmina Wartość zgodna z dokumentacją techniczną, planowane do opracowania po podjęciu decyzji o realizacji inwestycji. Poprawa ładu przestrzennego, rozwój potencjału turystycznego. zmniejszona liczba samochodów w centrum miasta, zwiększony przepływ ilości pieszych i odwiedzajacych centrum miasta, zwiększone poczucie bezpieczeństwa (statystyki policyjne) gmina/ eu 4 Budowa sieci kanalizacji Projekt + realizacja Mokre Gmina ,00 zł Poprawa stanu środowiska, wzrost jakości życia mieszkańców. liczba domów i mieszkańców z przyłączem do sieci kanalizacyjnej gmina/ eu 4 Budowa parkingów systemu "Parkuj jedź" Radzymin/Słupno Gmina ,00 zł Zwiększenie ładu przestrzennego w śródmieściu Radzymina, zwiększenie bezpieczeństwa mieszkańców, sprzyjanie działaniom wpływającym na zachowania proekologiczne. liczba użytkowników (dziennia, miesięczna), liczba miejsc parkingowych gmina/ eu 2, 3,4 120

123 sfera nazwa projektu zakres realizaowanych zadań lokalizacja projektu/obszar przedmioty realizaujace projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty sposoby oceny i miary żródła finansowania zewnetrzne cel strategiczny Zagospodarowanie Parków Miejskich i Zieleńców Wiejskich. Projekt + realizacja Park Eleonory Czartoryskiej;Pl. Wolności; Pl. Tadeusza Kościuszki; Morkre, Łosie, Sieraków, Zawady, Słupno Stare, Słupno Nowe, przy skrzyżowaniu ulic norwida, Narbutta i Glinkowskiej (05-07), zespół parkowy przy cmentarzu ewangelickim przy ul. Polnej, Kirkut. Gmina ,00 zł Organizacja przestrzeniu publicznej sprzyjającej nawiązywaniu więzi międzyludzkich, wzrost potencjału turystycznego, poprawa wizerunku miasta i obszarów publicznych wsi.wzrost walorów rekreacyjnych, ładu przestrzennego. liczba odwiedzających, zwiększenie aktywności mieszkańców oraz ich integracji, napływ turystów, podniesienie zadowolenia z miejsca zamieszkania, badania opinii gmina/ eu 2 środowiskowotechniczna Budowa (drogi północnej) drogi łączącej ul. Wyszyńskiego z ul. Przemysłową w Radzyminie, Zawadach, Mokrem. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 635 z budową ciągu pieszo - rowerowego (ul. Wołomińska) - Projekt + budowa Zawady/Mokre Gmina ,00 zł Zmiana mpzp + projekt + realizacja. Rozwóju infrastrukuty komunikacyjnej, łączącej tereny inwestycyjne z obwodnicą Radzymina, co sprzyja rozwojowi tych terenów, napływowi kapitału, zwiększenia liczby miejsc pracy polepszeniu warunków życia mieszkańców. Radzymin Powiat ,00 zł Rozwój śródmieścia miasta zwiększający potencjał turystyczny oraz potencjał do osiedlania się nowych mieszkańców. Polepszenie ładu przestrzennego, stworzenie przestrzeni publicznej sprzyjającej zwiększona ilość i lepsza jakość stanu dróg w gminie, poprawa jakości życia mieszkańców, zwiększenie liczby podmiotów gospodarczych, poprawa bezpieczeństwa (statystyki policyjne), zmniejszona ilość wypadków z udziałem pieszych, poprawa jakości życia mieszkańców, badania gmina/ eu 4 MZDW/ eu 2, 3,4 121

124 sfera nazwa projektu zakres realizaowanych zadań lokalizacja projektu/obszar przedmioty realizaujace projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty sposoby oceny i miary żródła finansowania zewnetrzne cel strategiczny realizacja porozumienia z MZDW nawiązywaniu więzi społecznych, przestrzenie sprzyjającej rozwojowi usług. opinii Budowa i modernizacja ul. Strzelców Grodzieńskich obejmujące nawierzchnie, chodnik, parkingi i infrastrukturę towarzyszącą - dokumentacja projektowa. Przebudowa drogi powiatowej Sieraków - Słupno Budowa Armii Krajowej, Kochanowskiego, Curie - Skłodowskiej wraz z nową organizacją ruchu. Od podziału i wykupu nieruchomości do pełnego zagospodarowania Radzymin Gmina ,00 zł Projekt + realizacja Sieraków/Słupno Powiat Wartość zgodna z dokumentacją techniczną, planowane do opracowania po podjęciu decyzji o realizacji inwestycji. Projekt + realizacja Radzymin Gmina Według dokumentacji projektowej (wskaźnik 500 zł /m2) Modernizacja układu komunikacyjneg, poprawa bezpieczeństwa mieszkańców. Rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej zwiększającej potencjał inwestycyjny i turystyczny miasta, wzrost ładu przestrzennego i bezpieczeństwa mieszkańców. poprawa bezpieczeństwa (statystyki policyjne), zmniejszona ilość wypadków z udziałem pieszych poprawa bezpieczeństwa (statystyki policyjne), zmniejszona ilość wypadków z udziałem pieszych, zwiększenie komfortu życia mieszkańców gmina/ eu 4 powiat/ eu 4 gmina/ eu 2, 4 122

125 sfera nazwa projektu zakres realizaowanych zadań lokalizacja projektu/obszar przedmioty realizaujace projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty sposoby oceny i miary żródła finansowania zewnetrzne cel strategiczny Rozbudowy ul. Maczka i ciągu pieszo rowerowego w ul. Szkolnej w Radzyminie Projekt + realizacja Radzymin Gmina Według dokumentacji projektowej (wskaźnik 500 zł /m2) Ulepszony dojazd do szkoły (Zespółu Szkół im.ks.eleonory Czartoryskiej) i efektywniejsze wykorzystanie potencjału placówki. poprawa bezpieczeństwa (statystyki policyjne), zmniejszona ilość wypadków z udziałem pieszych, zwiększenie komfortu życia mieszkańców gmina/ eu 2, 4 gospodarcza Zespół obiektów przemysłu cegielnianego i gancarstwa/ szlak przemysłu glinianego Koncepcja + realizacja. Gmina Partnerstwo publiczno - prywatne. Wartość zgodna z dokumentacją techniczną, planowane do opracowania po podjęciu decyzji o realizacji inwestycji. Wzmocnienie potencjału rekreacyjnego i powiązań historycznych, ładu przestrzennego i spójności gminy, wykorzystanie zdegradowanych terenów. Rozwój działań biznesowych, zwiększenie mnijsc pracy. zwiększenie liczby podmiotów gospodarczych, liczba odwiedzających, liczba uczestników w organizowanych wydarzeniach, ilość wyremontowanej i oddanej do użytku powierzchni publicznej. gmina/ eu 2,3,4 123

126 11. Projekty uzupełniające Projekty uzupełniające to działania, które znacząco polepszą jakość życia mieszkańców na obszarach do rewitalizacji. Projekty te wpisują się w sferę przestrzenno-funkcjonalną oraz technicznośrodowiskową. Wymienione niżej działania będą pozytywnie oddziaływać również na całą społeczność gminy. Projekty te mają za zadanie wspomóc rozwiązywanie takich problemów jak: zły stan techniczny budynków szkół, poczucie niebezpieczeństwa na drogach oraz niewystarczająca ilość i zły stan terenów rekreacyjnych. 124

127 sfera technicznośrodowiskowa nazwa projektu Przebudowa dróg Czartoryskiej, Batorego, 11- go Listopada, Daszyńskiego wraz z rejonem skrzyżowania z droga powiatową ul. Norwida Budowa oświetlenia w ul. Traugutta i bocznych w Radzyminie Budowa Oświetlenia w ul. Górki w Słupnie Rozbudowa Szkoły Podstawowej nr. 2 w Słupnie Rozbudowa szkoły Podstawowej Nr 2 w Radzyminie Rozbudowa oddziału przedszkolnego przy szkole Podstawowej nr 2 w Słupnie Rozbudowa bazy informatycznej w OPS w Radzyminie Budowa punktu zbierania selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych w Radzyminie Przebudowa drogi powiatowej 4303 W odcinku Radzymin - tory kolejowe Łąki do granicy Powiatu. Modernizacja techniczna ul go Sierpnia Budowa chodnika wraz ze ścieżką rowerową ul. zakres realizowanych przedmioty realizujące szacunkowa prognozowane lokalizacja projektu zadań projekt wartość projektu rezultaty Projekt + realizacja Radzymin Gmina ,00 zł Podniesienie bezpieczeństwa ruchu i funkcjonalności układu komunikacji śródmieścia Radzymina Projekt + realizacja Radzymin Gmina ,00 zł Zwiększenie bezpieczeństwa mieszkańców. Projekt + realizacja Słupno Gmina ,00 zł Projekt + realizacja Projekt + realizacja Słupno Radzymin Gmina Gmina ,00 zł ,00 zł Rozbudowa bazy edukacyjnej zwiększona atrakcyjność gminy. Projekt + realizacja Słupno Gmina ,00 zł Zakup sprzętu komputerowego. cel strategiczny Radzymin Gmina ,00 zł Aktywizacja społeczna. 1 projekt + budowa Radzymin Gmina ,00 zł Poprawa stanu środowiska, promocja działań proekologicznych, poprawa warunków życia mieszkańców. projekt + budowa Powiat ,00 zł Poprawa bezpieczeństwa i funkcjonowania układu komunikacyjnego. projekt + budowa Mokre Gmina Według dokumentacji projektowej (wskaźnik 500 zł /m2) projekt + budowa Mokre / Łosie Gmina Według dokumentacji Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców, wizerunku miasta. Poprawa bezpieczeństwa 2, 4 2,4 2,4 1,2 1,2 1, ,4 125

128 sfera Radzymińską nazwa projektu zakres realizowanych zadań lokalizacja projektu Monitoring projekt + budowa wszystkie obszary do rewitalizacji Modernizacja i dokończenie budowy drogi na ul. Por. Franciszka Żukowskiego Remont/modernizacja zabudowy wzdłuż ul. Daszyńskiego Modernizacja infrastruktury drogowej wraz z oświetleniem, chodniki i drogami rowerowymi. Budowa ciągów pieszo rowerowych Odnowienie elewacji budynku szpitala wraz z wykonaniem zadaszenia karetki; ułożenie kostki brukowej na parkingu. Modernizacja źródeł ciepła według Programu Niskoemisyjnego. Budowa dróg asfaltowych w sołectwie Nowe Słupno przedmioty realizujące projekt szacunkowa wartość projektu prognozowane rezultaty projektowej mieszkańców, (wskaźnik 500 zł zwiększenie /m2) atrybutów terenów rekreacyjnych. Gmina ,00 zł Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców, zapobieganie wandalizmowi. projekt + budowa Mokre Gmina Według dokumentacji projektowej (wskaźnik 500 zł /m2) projekt + budowa Radzymin Gmina Wartość zgodna z dokumentacją projekt + budowa projekt + budowa Modernizacja techniczna. Wymiana źródeł ciepła na urządzenia o mniejszej emisji związków szkodliwych do powietrza. Zawady/ Sieraków/Łosie/Słu pno/mokre Gmina techniczną/ planowane do opracowania po podjęciu decyzji o realizacji. Według dokumentacji projektowej (wskaźnik 180 zł /m2) Poprawa funkcjonowania układu komunikacyjnego, bezpieczeństwa i warunków życia mieszkańców. Zapewnienie bezpieczeństwa, poprawa ładu przestrzennego. cel strategiczny Radzymin Gmina ,00 zł Poprawa wizerunku miasta, ładu przestrzennego. 2,4 Wszystkie obszary Gmina Wartość zgodna z dokumentacją techniczną/ planowane do opracowania po podjęciu decyzji o realizacji. projekt + budowa Nowe Słupno Gmina Według dokumentacji projektowej (wskaźnik 200 zł /m2) Działania proekologiczne zapewniające poprawę jakości powietrza, promocja zachowań proekologicznych. Poprawa bezpieczeństwa i funkcjonowania układu komunikacyjnego ,

129 sfera przestrzennofunkcjonalna nazwa projektu Budowa kanalizacji w sołectwie Nowe Słupno Renowacja zabudowy przy ul. Konstytucji 3-go Maja 4 zakres realizowanych przedmioty realizujące szacunkowa prognozowane lokalizacja projektu zadań projekt wartość projektu rezultaty projekt + budowa Nowe Słupno Gmina ,00 zł Poprawa stanu środowiska, wzrost jakości życia mieszkańców. Modernizacja techniczna. Budowa placu zabaw projekt + wykonanie Mokre/Nowe Słupno Budowa szlaku rowerowego łączącego wyrobiska po wydobyciu gliny znajdujące się na terenie gminy Radzymin Rekultywacja terenów powyrobiskowych na cele rekreacyjne projekt + budowa Projekt + wykonanie Radzymin Gmina Wartość zgodna z dokumentacją techniczną/ planowane do opracowania po podjęciu decyzji o realizacji. Radzymin/Łosie/M okre/ Zawady/Słupno/ Sieraków Mokre/Zawady/Łos ie Boisko Sportowe typu Orlik Projekt + wykonanie MOKRE /Nowe Słupno Poprawa wizerunku miasta, zwiększenie ładu przestrzennego. Gmina ,00 zł Stworzenie przestrzeni publicznej dla najmłodszych mieszkańców promującej zdrowy tryb życia na świeżym powietrzu. Organizacja czasu najmłodszych z zapewnieniem bezpieczeństwa. Gmina Gmina Wartość zgodna z dokumentacją techniczną/ planowane do opracowania po podjęciu decyzji o realizacji. Wartość zgodna z dokumentacją techniczną/ planowane do opracowania po podjęciu decyzji o realizacji. Wzrost potencjału rekreacyjnego gminy, poprawa ładu przestrzennego, promocja zdrowego trybu życia, zapewnienie przestrzenie publicznej do uprawiania sportów. Podniesienie estetyki terenów, zwiększenie potencjału turystycznego i rekreacyjnego, promocja aktywnego wypoczynku. Gmina ,00 zł Zapewnienie przestrzeni publicznej do uprawiania sporu, poprawa wizerunku miasta, zapewnienie cel strategiczny ,4 2,4 2,4 127

130 sfera nazwa projektu Remont "Domku administratora" Wonerf na ul. Traugutta Reorganizacja przestrzeni publicznej na ul. Reymonta w Radzyminie zakres realizowanych zadań lokalizacja projektu przedmioty realizujące projekt szacunkowa wartość projektu Prace budowlane i konserwatorskie Radzymin Gmina ,00 zł Budowa wonerfu - ciągu Ulica Traugutta ew. pieszego z ławkami i ul. Czartoryskiej w zielenią, stanowiącego Radzyminie naturalne połączenie pomiędzy strefą parkową przy pl. Kościuszki a parkiem ks. Czartoryskiej, z włączeniem parkingu wielopoziomowego w okolicy dawnej stacji autobusowej.. Reorganizacja/ Ciąg ul. Reymonta Inicjatywa wynika z ustaleń przebudowa obecnych oraz tereny w z członkami wspólnot parkingów, nowe zarządzie wspólnot mieszkaniowych przy ul. nasadzenia zieleni, mieszkaniowych Reymonta, zgłaszającymi doświetlenie przejść dla problemy z parkowaniem, pieszych, umiejscowienie złą kompozycję ciągów ławek, poszerzenie pieszych i zielonych, brak ciągów pieszych, ławek i przyjaznych likwidacja utrudnień mieszkańcom, brak miejsc komunikacyjnych, do spędzania wolnego budowa ławek do czasu. odpoczynku. prognozowane rezultaty przestrzeni dla aktywnego spędzania czasu młodzieży z pozytywnym skutkiem rozwoju poprawnych zachowań społecznych. Gmina Radzymin ,00 zł możliwa koncepcja PPP w przypadku budowy parkingu P+R otoczonego lokalami usługowymi wkomponowanymi architektonicznie w przedwojenne budynki tej części miasta ,00 zł budżet gminy ew. środki zewnętrzne przeznaczone na rewitalizacje cel strategiczny 2,4 2,4 2,4 128

131 12. Mechanizmy zapewnienia komplementarności Istotną dla realizacji i efektywności przedsięwzięć jest ich komplementarność. Komplementarność może mieć charakter: przestrzenny, problemowy, proceduralno-instytucjonalny, finansowy. Komplementarność przestrzenna odnosi się do projektów rewitalizacyjnych, które odnoszą się do przestrzeni i relacji przestrzennych na obszarach do rewitalizacji. Istotne jest traktowanie przestrzeni jako całości i zapobieganie realizacji projektów realizacyjnych w sposób punktowy. Osiągnięte dzięki projektom rewitalizacji efekty mogą również oddziaływać na otaczającą przestrzeń. Dla zapewnienia komplementarności przestrzennej rewitalizacji istotne będzie monitorowanie zmian zagospodarowania przestrzennego gminy Radzymin w skali całej jednostki, nie tylko w odniesieniu do obszarów do rewitalizacji. Komplementarność problemowa to uwzględnianie w projektach rewitalizacyjnych wszystkich czterech wymiarów rewitalizacji. Projekty oddziałują w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, społecznej, gospodarczej i techniczno-środowiskowej. W Programie Rewitalizacji Gminy Radzymin określono łącznie 51 projektów rewitalizacyjnych, których cechy i spodziewane efekty powiązane są z wyżej wymienionymi sferami. Komplementarność problemowa rewitalizacji ma na celu zapewnienie lepszej efektywności procesu oraz uzyskanie dodatkowej wartości niż tylko suma rozwiązanych problemów (kompleksowość). Dla zapewnienia komplementarności problemowej należy: określić za pomocą wskaźników końcowe efekty projektów rewitalizacyjnych powiązać działania rewitalizacyjne z innymi decyzjami podejmowanymi w gminie, a wynikającymi z realizacji strategii rozwoju i czy innych dokumentów o charakterze strategicznym. Analogicznie, decyzje władz miasta dotyczące innych dziedzin powinny uwzględniać założenia programu rewitalizacji i możliwie wspierać określone w nim działania. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna związana jest z organizacją zarządzania procesem rewitalizacji. Efektywność i powodzenie programu rewitalizacji będzie możliwe dzięki stworzeniu odpowiedniego systemu zarządzania rewitalizacją. System ten określa podmioty biorące udział w procesie, sposób podejmowania decyzji oraz metody monitoringu i sprawdzania efektywności procesu. Dodatkowym elementem wspierającym system zarządzania rewitalizacją i 129

132 komplementarność proceduralno-instytucjonalną będzie określenie i wdrożenie standardów zarządzania gminą, w tym procesem rewitalizacji. Projekty rewitalizacyjne mogą być finansowane z różnych źródeł. Część działań będzie finansowana z Środki Europejskiego Funduszu Społecznego i Środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Komplementarność finansowa oznacza unikanie sytuacji podwójnego finansowania. Projekty rewitalizacyjne powinny być również finansowane ze środków sektora prywatnego, co wpłynie na postrzeganie procesu rewitalizacji i jego ocenę, jak również podwyższy efektywność realizacji programu. 130

133 13. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata z projekcją do 2030 roku Strategia zawiera pięć celów strategicznych, którym przypisane są cele operacyjne i działania. Cele wpisują się w pięć obszarów wyróżnionych podczas przeprowadzonej analizy potrzeb, tj. przestrzeń i transport, gospodarka, środowisko i energetyka, społeczeństwo, kultura i turystyka. Struktura ta jest również kompatybilna ze strukturą celów zawartą w Strategiach regionalnych Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030, Innowacyjne Mazowsze, Strategią Rozwoju ZIT WOF oraz Strategią Rozwoju Obszaru Metropolitalnego Warszawy Cel strategiczny 1 wpisuje się w obszar Przestrzeń i transport oraz środowiskoi energetykę: Kreowanie gospodarki niskoemisyjnej oraz poprawa bazy infrastrukturalnej obiektów publicznych, stanu infrastruktury sanitarnej i drogowej w celu zwiększenia dostępności i spójności terytorialnej regionu, bezpieczeństwa mieszkańców, turystów, przedsiębiorców przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego. Cel strategiczny 2 wpisuje się w obszar Społeczeństwo Zwiększenie dostępności do opieki zdrowotnej i społecznej poprzez poprawę bazy infrastrukturalnej, rozwój profilaktyki zdrowotnej, programy kompleksowej aktywizacji dzieci, młodzieży, osób dorosłych, seniorów, niepełnosprawnych oraz wykluczonych społecznie. Cel strategiczny 3 wpisuje się w obszar Gospodarka Podniesienie poziomu konkurencyjności społeczno-ekonomicznej Gminy Radzymin poprzez zintegrowane działania związanie z rozwojem i efektywnym wykorzystaniem potencjału obszaru do rozwoju przedsiębiorczości, rolnictwa, budowania wykwalifikowanych zasobów pracy oraz dywersyfikacji lokalnych działalności gospodarczych Cel strategiczny 4 wpisuje się w obszar Kultura i turystyka Wielofunkcyjne wykorzystanie obszaru do rozwoju kultury, turystyki i rekreacji oraz promowanie dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego regionu jako elementu do budowania atrakcyjnego wizerunku Gminy i poprawy jakości życia mieszkańców. Cel strategiczny 5 wpisuje się w obszar Społeczeństwo Zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju edukacji, sportu, kompetencji i umiejętności społeczeństwa w celu budowania kapitału społecznego oraz nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy i doświadczeniu. 131

134 Tabela 58. Powiązania celów strategicznych i operacyjnych Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata i Strategii Rozwoju Gminy Radzymin na lata Cele strategiczne i operacyjne Strategii Rozwoju Gminy Radzymin na lata Cel strategiczny 1. Kreowanie gospodarki niskoemisyjnej oraz poprawa bazy infrastrukturalnej obiektów publicznych, stanu infrastruktury sanitarnej i drogowej w celu zwiększenia dostępności i spójności terytorialnej regionu, bezpieczeństwa mieszkańców, turystów, przedsiębiorców przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego. Cele operacyjne: poprawa stanu technicznego regionalnej infrastruktury drogowej, w tym również ścieżek i dróg rowerowych; rozwój powiązań komunikacyjnych w regionie; Cele strategiczne i operacyjne Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Cel operacyjny 2.1. Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w zakresie transportu Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych Cel strategiczny 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy Cel operacyjny 4.1. Wysoka jakość środowiska naturalnego w gminie Cel operacyjny 4.2. Wysoki poziom infrastruktury technicznej rozwój i poprawa jakości infrastruktury towarzyszącej przy odcinkach drogowych oraz dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych, osób starszych i matek z dziećmi; obniżenie emisyjności gospodarki; uporządkowanie systemu gospodarki wodnościekowej oraz kanalizacji deszczowej; zwiększenie dostępności do obiektów użyteczności publicznej poprzez systematycznie usuwanie barier architektonicznych; zwiększenie liczby miejsc do parkowania oraz stworzenie systemu Parkuj i Jedź; zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza oraz środowiska glebowo-wodnego; zwiększenie efektywności energetycznej obiektów użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych; zwiększenie wykorzystania technologii odnawialnych źródeł energii na terenie Gminy Radzymin; poprawa dostępności oraz jakości do bazy zdrowotnej, sportowej, rekreacyjnej, turystycznej oraz kulturalnej; zwiększenie gminnej, ogólnodostępnej bazy rekreacyjno - sportowej przeznaczonej dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych: place zabaw, siłownie zewnętrzne, boiska itp.; Cel strategiczny 2. Zwiększenie dostępności do opieki zdrowotnej i społecznej poprzez poprawę bazy infrastrukturalnej, rozwój profilaktyki zdrowotnej, programy kompleksowej aktywizacji dzieci, młodzieży, osób dorosłych, seniorów, niepełnosprawnych oraz wykluczonych Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.2 Wysoki poziom dostępności oferty 132

135 Cele strategiczne i operacyjne Strategii Rozwoju Gminy Radzymin na lata społecznie. Cele operacyjne: rozwój systemowego wsparcia w zakresie rozwoju kompetencji zawodowych i aktywizacji osób bezrobotnych; Cele strategiczne i operacyjne Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców aktywizacja osób wykluczonych społecznie, głównie w obszarze społeczno- ekonomicznym; zmniejszenie nierówności społecznych; wzmocnienie współpracy w obszarze sektor publiczny a sektor organizacji pozarządowych; rozwój i wsparcie ekonomii społecznej jako czynnika aktywizującego mieszkańców, w szczególności osób zagrożonym wykluczeniem społecznym Cel strategiczny 3. Podniesienie poziomu konkurencyjności społeczno-ekonomicznej Gminy Radzymin poprzez zintegrowane działania związanie z rozwojem i efektywnym wykorzystaniem potencjału obszaru do rozwoju przedsiębiorczości, rolnictwa, budowania wykwalifikowanych zasobów pracy oraz dywersyfikacji lokalnych działalności gospodarczych Cele operacyjne: Cel strategiczny 3. Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Cel operacyjny 3.1. Wzrost aktywności gospodarczej Cel operacyjny 3.2. Wzrost atrakcyjności gospodarczej gminy podniesienie poziomu przedsiębiorczości w Gminie; tworzenie nowych miejsc pracy; zmniejszenie poziomu bezrobocia; wzrost konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw w regionie; promowanie i rozwój przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystania nowych pomysłów oraz sprzyjaniu tworzeniu nowych firm; wzmocnienie atrakcyjności gospodarczej Gminy poprzez stworzenie warunków do inwestowania dla obecnych i nowych przedsiębiorców przyczyniających się do wzrostu liczby nowych miejsc pracy i ograniczeniu bezrobocia; Cel strategiczny 4. Wielofunkcyjne wykorzystanie obszaru do rozwoju kultury, turystyki i rekreacji oraz promowanie dziedzictwa kulturowego, historycznego i przyrodniczego regionu jako elementu do budowania atrakcyjnego wizerunku Gminy i poprawy jakości życia mieszkańców. Cele operacyjne: efektywne wykorzystanie potencjału przyrodniczego do rozwoju atrakcyjności turystycznej Gminy Radzymin; Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.2 Wysoki poziom dostępności oferty służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych 133

136 Cele strategiczne i operacyjne Strategii Rozwoju Gminy Radzymin na lata atrakcyjne zagospodarowanie oraz rewitalizacja przestrzeni publicznej w celu ożywienia społecznogospodarczego Gminy; Cele strategiczne i operacyjne Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata rozwój systemu ścieżek rowerowych; efektywna i skuteczna promocja potencjału przyrodniczo-kulturalnego Gminy do kreowania marki, budowania większej rozpoznawalności w regionie i rozwoju gospodarczego obszaru; rozwój współpracy międzygminnej w zakresie rozwoju kultury i turystyki; aktywna promocja turystyczna i kulturalna regionu; poprawa stanu technicznego oraz odnowienie wartości historycznej zabytkowych obiektów i lokalnych miejsc pamięci oraz pomników przyrody; zwiększanie świadomości historyczno-kulturalnej mieszkańców Gminy. Cel strategiczny 5. Zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju edukacji, sportu, kompetencji i umiejętności społeczeństwa w celu budowania kapitału społecznego oraz nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy i doświadczeniu. Cele operacyjne: rozwój kluczowych kompetencji wśród dzieci i młodzieży; Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.2 Wysoki poziom dostępności oferty służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców wzmacnianie kompetencji kadry dydaktycznej; wzmocnienie i rozwój współpracy instytucjonalnej oraz wymiany młodzieży, organizacji praktyk i realizacji wspólnych projektów edukacyjno-sportowych; rozwój współpracy międzysektorowej; kształtowanie obywatelskich postaw wśród dzieci i młodzieży; rozwijanie tożsamości kulturalnej, historycznej wśród dzieci i młodzieży; Źródło: opracowanie własne Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin na lata Dokument określa problemy społeczne w gminie Radzymin oraz cele i kierunki działań służące ich rozwiązaniu. Misją jest wzmacnianie rodzin poprzez stwarzanie jej członkom możliwości rozwoju, przeciwdziałanie różnym formom marginalizacji i wykluczenia społecznego oraz podejmowanie działań na rzecz integracji społeczności lokalnej. 134

137 Cel strategiczny 1. Wspieranie rodzin oraz zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do rozwoju Cel strategiczny 2. Przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu seniorów i osób niepełnosprawnych Cel strategiczny 3.Zwiększenie dostępności opieki zdrowotnej oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa publicznego Cel strategiczny 4.Doskonalenie lokalnego sektora pomocy społecznej oraz rozwijanie współpracy z organizacjami pozarządowymi Tabela 59. Powiązania celów strategicznych i operacyjnych Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata i Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin na lata Cele strategiczne i operacyjne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin na lata Cel strategiczny 1. Wspieranie rodzin oraz zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do rozwoju Cele operacyjne: 1. Pomoc rodzinom w wypełnianiu ich funkcji oraz zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiedniego dostępu do kształcenia i umożliwienie im wszechstronnego rozwoju. 2. Zapewnienie rodzinom bezpieczeństwa socjalnego, udzielanie pomocy poszukującym pracy oraz zagrożonym lub dotkniętym bezdomnością. 3. Wspieranie osób i rodzin dotkniętych problemami uzależnień i przemocy w rodzinie. Cele strategiczne i operacyjne Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Cel strategiczny 1. Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.1. Rozwinięte, dostępne różne formy aktywności i integracji społecznej mieszkańców Cel operacyjny 1.2 Wysoki poziom dostępności oferty służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców Cel strategiczny 2. Przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu seniorów i osób niepełnosprawnych Cele operacyjne: 1. Usprawnianie seniorów oraz poprawianie dostępności i jakości świadczonych im usług. 2. Tworzenie warunków do społecznej i zawodowej aktywności osób niepełnosprawnych. Cel strategiczny 3. Zwiększenie dostępności opieki zdrowotnej oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa publicznego Cele operacyjne: 1. Zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie ochrony zdrowia. 2. Przeciwdziałanie przestępczości, w tym wśród nieletnich. Cel strategiczny 4. Doskonalenie lokalnego sektora pomocy społecznej oraz rozwijanie współpracy z organizacjami pozarządowymi Cele operacyjne: 1. Wzmacnianie lokalnych służb społecznych. 2. Wspieranie organizacji należących do sektora pozarządowego oraz rozszerzanie z nimi współpracy. Źródło: opracowanie własne 135

138 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin Podstawą kształtowania kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radzymin opisaną w Studium jest stworzenie warunków przestrzenno-funkcjonalnych i technicznych, dzięki którym będzie możliwe jednolite zagospodarowanie przestrzeni. Podstawą do sporządzenia celów było zdefiniowanie atutów oraz barier, które pomogą w realizacji założonych celów rozwoju gminy. Cele strategiczne i operacyjne zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 60.Powiązania celów strategicznych i operacyjnych Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata i Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin Cele strategiczne i operacyjne Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin Cel strategiczny 1. Zwiększenie atrakcyjności Radzymina dla lokalizacji różnych form działalności gospodarczej, szeroko rozumianych usług Cel strategiczny 2. Stworzenie przyjaznej i atrakcyjnej przestrzeni dla obecnych i przyszłych mieszkańców gminy Cel strategiczny 3. Rozwój ruchu turystycznego Cel strategiczny 4. Zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy Cel operacyjny 1. Usprawnienie gminnego systemu transportu i powiązanie go z układem zewnętrznym poprzezprzebudowę istniejących i budowę projektowanych dróg Cel operacyjny 2. Udostępnienie terenów dla lokalizacji nowych terenów działalności gospodarczej Cel operacyjny 3. Ukształtowanie przestrzeni publicznych, w tym ukształtowanie funkcjonalnego centrum gminy poprzez rozbudowę nowych terenów budowlanych w rejonie Radzymin Cel operacyjny 4.Stworzenie w rejonach najbardziej atrakcyjnych nowych zespołów mieszkaniowo turystycznych, zapewniających wysokie standardy zagospodarowania przestrzeni orazwysokie nasycenie usługami z zakresu turystyki, rekreacji i sportu, Cel operacyjny 5. Udostępnienie najbardziej atrakcyjnych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym rejonów gminy poprzez rozwój systemu ścieżek rowerowych i zespołu parkingów Cel operacyjny 6. Rozbudowa systemów infrastruktury technicznej (dozbrojenie terenów) Cel operacyjny 7. Utrzymanie i podkreślenie walorów przyrodniczych gminy Cele strategiczne i operacyjne Programu Rewitalizacji Cel strategiczny 3. Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Cel strategiczny 3. Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Cel strategiczny 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy Cel operacyjny 2.1. Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w zakresie transportu Cel operacyjny 3.2. Wzrost atrakcyjności gospodarczej gminy Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych Cel operacyjny 2.2. Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych Cel operacyjny 2.1. Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w zakresie transportu Cel operacyjny 4.2 Wysoki poziom infrastruktury technicznej Cel operacyjny 4.1. Wysoka jakość środowiska naturalnego w gminie Źródło: opracowanie własne 136

139 14. Indykatywne ramy finansowe Cele operacyjne Potencjalne źródła finansowania Okres realizacji 1.1. Rozwinięte, dostępne różne RPO WM: Do 2024 r. formy aktywności i integracji Działanie 9.1 społecznej mieszkańców Działanie 9.3 POWER: Działanie 2.5, Działanie 2.8 Działanie Wysoki poziom dostępności oferty służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców RPO WM: Działanie 9.1 Działanie 9.3 Działanie 10.2 POWER: Działanie 2.1 Działanie 2.6 Do 2024 r. Cele operacyjne Potencjalne źródła finansowania Okres realizacji 2.1. Wysoki poziom RPO WM: Działanie 7.1 Do 2024 r. bezpieczeństwa mieszkańców, POIŚ: Działanie 6.1 szczególnie w zakresie transportu 2.2. Wysoki poziom dostępności RPO WM:Działanie 5.4 Do 2024 r. przestrzeni publicznych RPO WM:Działanie 6.2 POIŚ: Działanie 2.5 POWER: Działanie 2.19 Cele operacyjne Potencjalne źródła finansowania Okres realizacji 3.1. Wzrost aktywności RPO WM: Do 2024 r. gospodarczej Działanie 8.1 Działanie 8.2 Działanie 8.3 POWER: Działanie 1.1 Działanie 1.2 POWER: Działanie 2.2 Działanie 2.7 Działanie Wzrost atrakcyjności gospodarczej gminy RPO WM: Działanie 8.1 Działanie 8.2 Działanie 8.3 POWER: Działanie 2.3 Do 2024 r. Cele operacyjne Potencjalne źródła finansowania Okres realizacji 4.1. Wysoka jakość środowiska RPO WM: Do 2024 r. naturalnego w gminie Działanie 4.1 Działanie 4.2 Działanie 4.3 POIŚ: Działanie 1.1 Działanie 1.2 Działanie 1.3 Działanie 2.2 POWER 4.2. Wysoki poziom infrastruktury technicznej RPO WM: Działanie 7.1 Działanie 5.1 Działanie 5.2 POIŚ: Działanie 8.1 Do 2024 r. 137

140 15. System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji Podstawowe zasady wdrażania Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Całość procesu realizacji Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata opierać się będzie na następujących zasadach: Zasada partycypacji społecznej 42, Zasada otwartości i równości dostępu, Zasada współfinansowania, Zasada oceny efektywności ekonomicznej Podmioty odpowiedzialne za wdrażanie Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata Za wdrażanie Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata odpowiedzialny jest Burmistrz Radzymina. W realizacji działań wspierać go będzie Zespół Projektowy, pełniący funkcje koordynatorskie, merytoryczne i formalne. Zgodnie z zapisami Instrukcji dotyczącej przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenia ładu przestrzennego zakłada się szeroką partycypację społeczną również na etapie wdrażania Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata Podczas wdrażania Gminnego Programu Rewitalizacji nawiązana zostanie wielostronna współpraca, m.in. z: Urzędem Miasta i Gminy Radzymin oraz jednostkami organizacyjnymi, Sołectwami gminy Radzymin, organami doradczymi gminy Radzymin (Młodzieżową Radą Gminy Radzymin, Radą Sportu) beneficjentami zewnętrznymi odpowiadającymi za realizację projektów rewitalizacyjnych tj. spółdzielniami mieszkaniowymi, instytucjami kultury, instytucjami polityki społecznej, organizacjami samorządu gospodarczego, fundacjami i stowarzyszeniami, lokalnymi przedsiębiorcami, parafiami, osobami prywatnymi, mieszkańcami obszarów rewitalizacji innymi interesariuszami procesu rewitalizacji. Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata zakłada włączanie projektów zewnętrznych, zgłaszanych przez potencjalnych partnerów programu (tzw. beneficjentów 42 Dokładny opis realizacji zasady znajduje się w rozdziale Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji 138

141 zewnętrznych). Przekłada się to na wpisanie do dokumentu, a następnie realizację projektów finansowanych zarówno środków UE, jak i środków z funduszy celowych, środków prywatnych oraz wkładu społecznego. 139

142 16. System monitoringu i oceny Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata Za prowadzenie monitoringu i oceny postępów we wdrażania Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata odpowiadać będzie Zespół Projektowy. Podstawą systemu monitoringu i oceny realizacji Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata będzie pozyskiwanie i gromadzenie danych ilościowych. Będą to zarówno dane przestrzenne generowane z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych (w tym Systemu Informacji Przestrzennej Miasta i Gminy Radzymin) oraz dane zbierane przez komórki organizacyjne Urzędu Miasta i Gminy Radzymin zaangażowane w program rewitalizacji. Dane te powinny być zbierane na poziomie adresowym, z możliwością agregacji na poziomie mniejszych części gminy. Zaleca się gromadzenie danych w sposób ciągły. Umożliwi to przeprowadzanie analiz i corocznego raportowania postępu w realizacji Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Monitoring realizacji poszczególnych celów operacyjnych odbywać się będzie w oparciu przypisane do nich mierzalne wskaźniki rezultatu i produktu. Ocena powinna być dokonywana przez odpowiednie jednostki administracyjne w cyklach rocznych (chyba, że ze względu na charakter konkretnego wskaźnika optymalna jest inna częstotliwość pomiaru). Zaproponowany system wskaźników został zaprojektowany w oparciu o następujące kryteria: Mierzalność wskaźniki powinny być możliwe do zmierzenia na odpowiednio wysokim poziomie dokładności, Rzetelność pomiar wskaźników powinien być dokonywany w sposób obiektywny, za każdym razem na tych samych zasadach, Trafność wskaźniki powinny odzwierciedlać rzeczywisty poziom realizacji celów, a więc być dobrane tak, aby odzwierciedlać rzeczywiste wyniki działań, Dostępność wskaźniki powinny być dostępne dla osób lub instytucji dokonujących ewaluacji, ich pozyskanie powinno być proste i nie wymagać nadmiernych nakładów finansowych ani czasowych. Ze względu na zróżnicowanie celów operacyjnych Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata zastosowane zostaną zarówno wskaźniki produktu, jak i rezultatu. Pierwsze z nich mierzą konkretne, materialne efekty podejmowanych działań w ramach realizacji strategii (co oznacza, że poziom wyjściowych tych wskaźników wynosi zero). Z kolei wskaźniki rezultatu pokazują zmiany wynikające z wykorzystania wytworzonych produktów. Punktem odniesienia powinien być poziom danego wskaźnika przed rozpoczęciem działań. 140

143 Tabela 61. Wskaźniki monitoringu Cel operacyjny Wskaźnik Rodzaj Źródło Rozwinięte, dostępne Utworzone Centrum Integracji Społecznej produktu Zespół Projektowy różne formy Liczba działających organizacji pozarządowych rezultatu Urząd Miasta aktywności i integracji i Gminy Radzymin społecznej mieszkańców Liczba zrealizowanych projektów z zakresu integracji społecznej i promocji wolontariatu (w danym roku) produktu Zespół Projektowy Wysoki poziom dostępności oferty służącej rozwojowi różnych grup mieszkańców Wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców, szczególnie w zakresie transportu Wysoki poziom dostępności przestrzeni publicznych Wzrost aktywności gospodarczej Wzrost atrakcyjności gospodarczej gminy Wysoka jakość środowiska naturalnego w gminie Wysoki poziom infrastruktury technicznej Liczba projektów ukierunkowanych na przeciwdziałanie wykluczeniu różnych grup mieszkańców (w danym roku) produktu Zespół Projektowy Liczba projektów ukierunkowanych na podnoszenie produktu Zespół Projektowy poziomu świadczonych usług publicznych (w danym roku) Liczba osób bezrobotnych długotrwale na 100 osób w rezultatu Powiatowy Urząd wieku produkcyjnym Pracy Długość zmodernizowanej sieci drogowej, kanalizacji produktu Zespół Projektowy deszczowej, sieci urządzeń odwodnieniowych (w danym roku) Liczba przestępstw na 1000 ludności rezultatu Komisariat Policji w Radzyminie Powierzchnia obszaru objętego systemem monitoringu produktu Komisariat Policji bezpieczeństwa w Radzyminie Liczba projektów podnoszących jakość przestrzeni produktu Zespół Projektowy publicznych oraz poziom ich dostosowania ich funkcji do potrzeb mieszkańców (w danym roku) Wysokość środków przeznaczonych na dostosowywanie produktu Zespół Projektowy przestrzeni publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych (w danym roku) Powierzchnia terenów rolnych zagospodarowanych dla produktu Zespół Projektowy potrzeb rekreacji, wypoczynku i rozwoju kulturalnego mieszkańców oraz sportu (w danym roku) Liczba projektów ukierunkowanych na promocję i rozwój produktu Zespół Projektowy funkcji turystycznych gminy, w tym poprzez produkty turystyczne (w danym roku) Liczba projektów ukierunkowanych na rozwój produktu Zespół Projektowy przedsiębiorczości (w danym roku) Stopa bezrobocia rezultatu Powiatowy Urząd Pracy Powierzchnia zrekultywowanych gruntów produktu Zespół Projektowy poprzemysłowych (w danym roku) Liczba udzielonych noclegów w obiektach turystycznych rezultatu Bank Danych (w danym roku) Lokalnych GUS Liczba nowozarejestrowanych działalności gospodarczych rezultatu Centralna Ewidencja (w danym roku) Informacji o Działalności Gospodarczej Liczba zrealizowanych projektów proekologicznych (w produktu Zespół Projektowy danym roku) Powierzchnia terenów zielonych utworzonych lub produktu Zespół Projektowy poddanych renowacji (w danym roku) Udział procentowy niesegregowanych odpadów komunalnych w ogóle odebranych odpadów (%) rezultatu Sprawozdanie Burmistrza z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi Zespół Projektowy Długość zmodernizowanej i rozbudowanej infrastruktury produktu technicznej Udział mieszkańców korzystających sieci kanalizacyjnej rezultatu Bank Danych Lokalnych GUS 141

144 Środki przeznaczone na renowację budynków zabytkowych i o szczególnej wartości dla dziedzictwa historycznego i kulturalnego produktu Zespół Projektowy Ponadto przewiduje się włączenie mieszkańców w proces monitoringu i oceny realizacji Programu, co stanowić będzie formę kontroli obywatelskiej. Przewiduje się cykliczne badania opinii mieszkańców (w formie ankiety internetowej lub wywiadów kwestionariuszowych). Ze względu na możliwość czynienia porównań i prognozowania dalszych trendów rozwoju, zalecane jest użycie narzędzia możliwie podobnego do zastosowanego przy diagnozie na potrzeby Programu Rewitalizacji. Dodatkową możliwością aktywnego zaangażowania się różnych grup interesariuszy we wdrażanie zapisów dokumentu oraz ocenę jego efektów stanowić będą coroczne spotkania, podczas których prezentowane i omawiane będą dane z monitoringu. Na podstawie monitoringu i oceny działań realizowanych w ramach Programu możliwe będzie, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, wprowadzenie korekt. Podobnie, modyfikacje będą mogły zostać wprowadzone w przypadku znaczących zmian zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań rozwojowych (np. sytuacji gospodarczej czy uwarunkowań legislacyjnych). Każda aktualizacja Programu Rewitalizacji dla Gminy Radzymin na lata wymagać będzie przyjęcia stosownej uchwały Rady Miejskiej w Radzyminie. 142

145 Załączniki: Załącznik nr 1 Raport z badań jakościowych dla gminy Radzymin w ramach Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Przewodniczący Rady Miejskiej /-/mgr Krzysztof Dobrzyniecki 143

146