Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata PROGRAM REWITALIZACJI GMINY RADZYMIN NA LATA (WERSJA ROBOCZA)

Transkrypt

1 PROGRAM REWITALIZACJI GMINY RADZYMIN NA LATA (WERSJA ROBOCZA) 1

2 Spis treści 1. Wprowadzenie cel i zakres opracowania Charakterystyka gminy Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego gminy Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Struktura użytkowania gruntów Infrastruktura techniczna (w tym sieci, drogi, mieszkalnictwo) Charakterystyka środowiska przyrodniczego Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Infrastruktura rekreacyjna i turystyczna Przestrzenie publiczne Podsumowanie Charakterystyka gospodarcza gminy Liczba i struktura podmiotów gospodarczych Najważniejsze podmioty gospodarcze w gminie Stan i struktura bezrobocia Podsumowanie Charakterystyka społeczna gminy Struktura demograficzna i społeczna gminy Frekwencja wyborcza Edukacja i poziom oświaty Bezpieczeństwo mieszkańców Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń Działalność organizacji pozarządowych Podsumowanie Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych na podstawie badań własnych Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera gospodarcza Sfera społeczna Wyniki badania kwestionariuszowego Metodyka Próba Wyniki badania Analiza SWOT Zasięgi przestrzenne obszarów do rewitalizacji Mechanizmy włączenia mieszkańców Podstawowe założenia partycypacji Znaczenie partycypacji w rewitalizacji Główne zasady partycypacji w ramach projektu Interesariusze rewitalizacji Techniki i narzędzia partycypacyjne oraz działania aktywizacyjne Działania promocyjno-informacyjne Badania kwestionariuszowe Pogłębione wywiady telefoniczne Warsztaty diagnostyczne Warsztaty strategiczne Zgłaszanie uwag on-line Spotkanie konsultacyjne Wizja wyprowadzenia obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego (planowany efekt rewitalizacji) 96 2

3 9. Cele rewitalizacji i kierunki działań identyfikacja potrzeb rewitalizacyjnych Sfera społeczna Cel strategiczny 1: Wysoki poziom integracji społecznej mieszkańców Sfera przestrzenno-funkcjonalna Cel strategiczny 2. Wysoki poziom bezpieczeństwa i funkcjonalności przestrzeni publicznych na terenie gminy Sfera gospodarcza Cel strategiczny 3: Wysoki poziom konkurencyjności i atrakcyjności gospodarczej gminy Sfera środowiskowo techniczna Cel strategiczny 4. Wysoki poziom warunków życia mieszkańców gminy Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata z projekcją do 2030 roku Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Radzymin na lata Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin Indykatywne ramy finansowe System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji Podstawowe zasady wdrażania Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Podmioty odpowiedzialne za wdrażania Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata System monitoringu i oceny Programu rewitalizacji gminy Radzymin na lata

4 1. Wprowadzenie cel i zakres opracowania Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata stanowi narzędzie planowania i prowadzenia rewitalizacji. Jest dokument operacyjny, który umożliwi zaprogramowanie działań, pozwalających na wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego, jednocześnie przyczyniając się do rozwoju społeczno-gospodarczego całej gminy. Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Ministerstwa Rozwoju i Infrastruktury z dnia 3 lipca 2015 roku rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Szczególnie ważny jest ludzki wymiar rewitalizacji, dlatego też u podstawy działań rewitalizacyjnych leżą kwestie związane z rozwiązaniem problemów społecznych. Program Rewitalizacji został opracowany zgodnie z zasadami: 1. Kompleksowości - dokument zawiera projekty rewitalizacyjne współfinansowane zarówno ze środków publicznych jak i prywatnych, które są ukierunkowane na rozwiązanie kwestii społecznych z uwzględnieniem innych (gospodarczej, środowiskowej, przestrzennofunkcjonalnej i technicznej), 2. Koncentracji zakłada się skupienie działań na wybranym obszarze, w największym stopniu dotkniętych zidentyfikowanymi problemami i negatywnymi zjawiskami i mającym szczególne znaczenie dla rozwoju gminy, 3. Komplementarności, w tym o komplementarności przestrzennej projektów - przedsięwzięcia powinny być spójne między sobą i oddziaływać na cały obszar dotknięty stanem kryzysowym, a jednocześnie nie mogą powodować wykluczenia społecznego na innych obszarach, o komplementarności problemowej - realizowane projekty/przedsięwzięcia powinny się wzajemnie dopełniać tematycznie, co ma przeciwdziałać na fragmentację działań np. wyłącznie w sferze technicznej bądź społecznej a jednocześnie będą powiązane z celami strategicznymi gminy, o komplementarności proceduralno-instytucjonalnej zachowana zostanie spójności w działaniach prowadzonych przez różne instytucje i stosując zróżnicowane procedury, 4

5 o o o komplementarności międzyokresowej możliwa będzie realizacja przedsięwzięć uzupełniających w stosunku do tych realizowanych w perspektywie finansowej na lata , komplementarności źródeł finansowania zakłada się umiejętne łączenie finansowania projektów ze środków EFRR, EFS i FS bez ryzyka podwójnego finansowania oraz np. łączenia środków ze źródeł prywatnych i publicznych. partnerstwa i partycypacji - dokument został opracowany przy udziale samorządu gminnego i partnerów społecznych i zakłada również udział społeczności lokalnej na etapie wdrażania, monitoringu i oceny. Ze względu na koncentrację na wymiarze społecznym rewitalizacji podstawą Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata jest diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych, która pozwoliła na zidentyfikowanie obszarów problemowych. Są to obszary gdzie następuje koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz dodatkowo minimum w jednej z sfer: gospodarczej, środowiskowej, technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej. Diagnoza będąca podstawą do wyznaczenia obszarów zdegradowanych i do rewitalizacji została opracowana na podstawie danych ilościowych, ale także przy czynnym udziale społeczności lokalnej. Diagnoza składa się z części ogólnej obrazującą sytuację gminy na tle powiatu, województwa i kraju, oraz analizy wskaźników dla poszczególnych sfer problemowych zostały przedstawione w podziale na części gminy (sołectwa oraz w miasto Radzymin). W procesie prac nad dokumentem Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata interesariusze mieli możliwość zgłaszania swoich pomysłów na projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Projekty te zostały zebrane i poddane ocenie zgodnie z przyjętymi kryteriami. Projekt dokumentu został także poddany konsultacjom społecznym, w trakcie których mieszkańcy i inni interesariusze mieli możliwość wpływania na końcowe zapisy dokumentu. Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata zawiera opis działań niezbędnych dla zapewnienia spójnego i zrównoważonego rozwoju całej gminy, przy szczególnych uwzględnieniu obszarów zdegradowanych i do rewitalizacji. Bardzo ważnym aspektem przy jego wdrażaniu będzie współpraca wszystkich grup interesariuszy. 5

6 2. Charakterystyka gminy 2.1. Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego gminy Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Gmina Radzymin położona jest w powiecie wołomińskim, w centralnej części województwa mazowieckiego. W latach gmina należała do województwa warszawskiego. Gmina Radzymin należy do Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego, ujęta została jako podmiot instytucjonalny w Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych WOF. Gmina Radzymin graniczy: od północy z miejsko-wiejską gminą Serock (powiat legionowski), od wschodu z gminami wiejskimi Dąbrówką i Klembowem oraz gminą miejsko-wiejską Wołomin (powiat wołomiński), od południa z miejskimi gminami Kobyłką i Markami, (powiat wołomiński), od zachodu z wiejską gminą Nieporęt, (powiat legionowski). Rysunek 1. Mapa gminy Radzymin 6

7 Źródło: Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( Powierzchnia gminy Radzymin wynosi ha, co stanowi 13,6% powierzchni powiatu wołomińskiego. Obszar miasta zajmuje ha a obszar wiejski gminny ha. Powierzchnia gminy w latach zmniejszyła się o 41 ha (była to powierzchnia obszaru wiejskiego). Gminę tworzy miasto Radzymin oraz dwadzieścia osiem sołectw: Arciechów, Borki, Cegielnia, Ciemne, Dybów Folwark, Dybów Kolonia, Emilianów, Łąki, Łosie, Mokre, Nadma Pólko, Nadma Stara, Nowe Słupno, Nowe Załubice, Nowy Janków, Opole, Ruda, Rżyska, Sieraków, Słupno Osiedle, Stare Słupno, Stare Załubice, Stary Dybów, Stary Janków, Wiktorów, Wolica, Zawady, Zwierzyniec. Gmina Radzymin położona jest na obrzeżu Równiny Wołomińskiej, wchodzącej w skład większej jednostki fizjograficznej - Niziny Środkowomazowieckiej. Równina ta ograniczona jest od północy Doliną Dolnego Bugu, od wschodu Niziną Południowopodlaską, od południa Równiną Garwolińską, a od zachodu Kotliną Warszawską i Doliną Środkowej Wisły. Na północny zachód od gminy znajduje się Zalew Zegrzyński, stanowiący ważny punkt na turystycznej mapie regionu. Przez gminę przepływają rzeki: Bug, Rządza i Czarna. W strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy Radzymin wyraźnie dominują tereny niezainwestowane (otwarte), które zajmują ponad trzy czwarte obszaru gminy. Struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Radzymin, ze względu na jej typ, jest złożona. Strefa usług i biznesu - ukształtowane centrum miasta Centrum Radzymina pełni funkcje administracyjno-polityczne, usługowe, mieszkaniowe, komunikacyjne oraz produkcyjne. Zlokalizowane są tam również przestrzenie publiczne o funkcji społecznej. Większość z tych funkcji ma zasięg lokalny lub regionalny. Strefa mieszkaniowo-usługowa na obszarze zainwestowania miejskiego Strefa obejmuje obszary zwartej zabudowy miasta Radzymin oraz terenów podmiejskich. Dominuje funkcja mieszkaniowa: znajduje się tu zabudowa jednorodzinna (wolnostojąca i bliźniacza) oraz wielorodzinna (do ośmiu lokali). W strefie tej znajdują się również placówki usługowe, zarówno świadczące komercyjne jak i publiczne. Strefa działalności gospodarczej na obszarze zainwestowania miejskiego Strefa obejmuje zarówno obszary w mieście Radzymin (między innymi tereny w okolicy linii kolejowej) jak i w innych miejscowościach: Słupno i Cegielnia (w sąsiedztwie Alei Jana Pawła II) oraz 7

8 Łosie i Mokre. W strefie działalności gospodarczej zlokalizowane mogą być obiekty produkcyjne, placówki handlowe i usługowe, składy i magazyny, zakłady rzemieślnicze oraz inne działalności gospodarcze wymagające stref ochronnych o znacznym zasięgu i/lub mające charakter terenochłonny. W strefie tej niedopuszczalna jest natomiast zabudowa mieszkaniowa (o ile nie jest funkcjonalnie związana z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz chronione obiekty użyteczności publicznej). Strefa rekreacyjno-wypoczynkowa na obszarze zainwestowania miejskiego Strefa obejmuje teren rekreacyjny w południowej części miasta Radzymin. Zlokalizowane są tu ogólnodostępne obiekty oraz urządzenia służące rekreacji i wypoczynkowi mieszkańców, tj. obiekty sportowe, kulturalne, rozrywkowe i gastronomiczne. W strefie rekreacyjno-wypoczynkowej wykluczona jest jakakolwiek zabudowa uciążliwa dla otoczenia jak na przykład zakłady produkcyjne, składy czy magazyny. Strefa zabudowy mieszkaniowej na terenach wiejskich i ekstensywnej zabudowy miasta Strefa zabudowy mieszkaniowej znajduje we wszystkich miejscowościach gminy Radzymin. W strefie tej dominuje zabudowa zagrodowa, działalność rolnicza i ogrodnicza oraz produkcja rolna i usługi dla rolnictwa. Występuje tam również zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna (w tym niezwiązana z gospodarstwami rolnymi). Strefa rekreacji i turystyki na obszarze niezainwestowania miejskiego Strefa obejmuje obszar nadrzeczny w sołectwach Arciechów, Stare Załubice i Borki. W strefie znajduje się zarówno baza noclegowa jak i ogólnodostępne obiekty oraz urządzenia stanowiące bazę dla turystyki kwalifikowanej (przede wszystkim wodnej, rowerowej i konnej). Zlokalizowane są tam również obiekty sportowe, rekreacyjne, gastronomiczne oraz związane ze sferą kultury i rozrywki. Strefa otwartych terenów rolnych Strefa ta występuję przede wszystkim w peryferyjnych, niezagospodarowanych częściach gminy Radzymin (m.in. sołectwa Rżyska, Emilianów, Zawady, Ruda, Borki, Sieraków). Dominuje w niej działalność związana z rolnictwem i ogrodnictwem, hodowlą, produkcją rolną i obsługą rolnictwa oraz zabudowa zagrodowa. 8

9 Strefa ochrony wartości przyrodniczych w terenach otwartych Strefa ta obejmuje obszary cenne przyrodniczo, w tym starorzecze Bugu, wyspy na Bugu, jeziora i oczka wodne, lasy i zadrzewienia a także pomniki przyrody. Obszary te są zlokalizowane w sołectwach Nadma, Rżyska, Łąki, Popielarze, Arciechów i Nowe Załubice Struktura użytkowania gruntów Użytki rolne zajmują łącznie ha powierzchni gminy, z czego ponad połowę aż ha stanowią grunty orne. Grunty orne dzieli się na obszary występowania gleb o dużych, średnich, oraz słabych wartościach użytkowych. Gleby o dużych wartościach użytkowych stanowią kompleks pszenny dobry i żytni bardzo dobry i są to gleby bielicowe i pseudobielicowe z glin lekkich, średnich, piasków gliniastych oraz iłów. 1 Niewielki udział w powierzchni gminy zajmują łąki i pastwiska trwałe, użytki rolne zabudowane oraz sady. Znaczną część powierzchni gminy Radzymin zajmują grunty natomiast leśne oraz zadrzewione i zakrzewione. Tabela 1. Użytkowanie terenów gminy Radzymin w 2014 roku ogólne kategorie Typ ha % użytki rolne razem ,6 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem ,9 grunty pod wodami razem 323 2,5 grunty zabudowane i zurbanizowane razem ,4 nieużytki 198 1,5 tereny różne 21 0,1 powierzchnia ogółem Źródło: GUS BDL W latach powierzchnia gminy Radzymin zmniejszyła się o 41 ha, zaś struktura użytkowania terenów gminy nie uległa znacznej zmianie. W tym okresie powierzchnia użytków rolnych zmniejszyła się o 128 ha, zmalała również powierzchnia gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych (o 42 ha) oraz nieużytków (o 5 ha). zabudowanych i zurbanizowanych (o 134 ha). Wzrosła natomiast powierzchnia gruntów 1 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na Lata (z projekcją do roku 2030) 9

10 Rysunek 2. Zmiany struktury użytkowania terenów gminy Radzymin w latach użytki rolne razem grunty pod wodami razem nieużytki grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem grunty zabudowane i zurbanizowane razem tereny różne Źródło: GUS BDL Infrastruktura techniczna (w tym sieci, drogi, mieszkalnictwo) Infrastruktura transportowa i komunikacyjna Układ drogowy obsługujący gminę i zapewniający jej powiązania komunikacyjne z obszarem zewnętrznym tworzą: droga ekspresowa S8, łącząca aglomeracje: wrocławską, łódzką, warszawską i białostocką; trasa na odcinku Wrocław Ostrów Mazowiecka stanowi polską część trasy E67, natomiast odcinek Warszawa Ostrów Mazowiecka to polski odcinek trasy Via Baltica; drogi wojewódzkie o numerach 631 i 635; drogi powiatowe; drogi gminne. Przez gminę Radzymin przechodzą drogi o dużym natężeniu ruchu, przede wszystkim są to: droga Warszawa Białystok (droga krajowa nr 8) wraz z obwodnicą Radzymina, Wołomin Radzymin (droga wojewódzka nr 635). Główną osią komunikacyjną gminy, zapewniającą powiązania regionalne i międzyregionalne, jest droga krajowa nr 8. Droga przebiega przez miasto oraz zainwestowane tereny w Słupnie i prowadzi zarówno ruch tranzytowy jak i ruch lokalny. Jest to droga klasy droga główna ruchu przyspieszonego. Dla wyprowadzenia ruchu tranzytowego z miasta w ciągu drogi nr 8 wybudowana została południowa obwodnica Radzymina (S8). W trakcie budowy jest droga ekspresowa S8 od Węzła "Marki" (bez węzła) do węzła Radzymin Płd.. Łączna długość dróg wojewódzkich wynosi 36 km, powiatowych 67 km, a gminnych 225 km. 10

11 Na obszarze gminy Radzymin funkcjonują pasażerskie i towarowe przewozy kolejowe. Linia kolejowa numer 10 łączy Warszawę z Tłuszczem i przebiega przez Legionowo, Wieliszew, Nieporęt Radzymin i Krusze. Jej długość wynosi 37, 4 km. System transportu publicznego w gminie Radzymin opiera się na połączeniach autobusowych organizowanych przez przewoźników publicznych i prywatnych. Radzymin posiada dogodne połączenia autobusowe z Warszawą, Wołominem i Wyszkowem. Mieszkańcy mogą korzystać zarówno z linii podmiejskich ZTM dowożących pasażerów bezpośrednio do Warszawy oraz linii organizowanych przez Urząd Gminy Radzymin, przebiegających przez miejscowości gminy. Linie podmiejskie ZTM umożliwiają mieszkańcom gminy bezpośredni dojazd do Warszawy. Przez obszar gminy wiodą trasy 3 linii podmiejskich ZTM: Nowe Załubice - Żerań FSO; Radzymin Os. Victoria - Warszawa Dworzec Wileński; Nadma - Warszawa Targówek; Mieszkańców gminy Radzymin do stacji PKP Dąbkowizna/Nieporęt dowożą autobusy linii L31, które objeżdżają Białobrzegi, Łąki, Radzymin, Słupno, Sieraków oraz Wólkę Radzymińską. Mieszkańcy mogą również korzystać z linii R-1, R-2, R-4, R-5 i linii nocnej N, organizowanych przez Gminę Radzymin. Linie te mają następujące trasy 2 : Linia R1 (kursuje od poniedziałku do piątku): Radzymin, Al. Jana Pawła II - przystanek Czartoryskiej 02 ul. Kard. Stefana Wyszyńskiego ul. POW Zawady Zwierzyniec Emilianów Stary Dybów ul. Napoleońska ul. Myśliwska ul. Zwycięska Radzymin ul. Zwycięska ul. Konstytucji 3-ego maja al. J. Pawła II przystanek Czartoryskiej 01 przystanek Czartoryskiej 02 ul. J. Pawła II ul. Konstytucji 3-ego maja ul. Wołomińska Ciemne, ul. Wołomińska Stary Janków Ciemne, ul. Piłsudskiego Cegielnia ul. J. Pawła II ul. Sikorskiego ul. Polna Radzymin, al. J Pawła II przystanek Czartoryskiej 02. Linia R2 (kursuje tylko w soboty i niedziele): Radzymin, Al. Jana Pawła II - przystanek Czartoryskiej 02 ul. Kard. Stefana Wyszyńskiego ul. POW ul. Mokra Mokre Łosie, pętla. Linia R4 (kursuje od poniedziałku do piątku) i R5 (kursuje od poniedziałku do soboty): Radzymin, Czartoryskiej 02 Radzymin, Głowackiego 01 Radzymin, Rzeczna 01 Ruda, Nadrzeczna 01 Ruda, Promienna 01 Ruda OSP 01 Ruda Kapliczka 01 Ruda, Teresin 01 Borki, Leszczynowa 01 Borki Rekreacyjna 01 Borki, Błękitna Borki, Rekreacyjna 02 Borki, Leszczynowa 02 Ruda, Teresin 01 Stare Załubice szkoła 2 Stare Załubice Poczta 01 Stare Załubice, Marcinki

12 Stare Załubice, Zegrzyńska 01 Stare Załubice, Wolica 01 Borki, Zielony Zakątek Arciechów, Myszyniec 01 Arciechów, Słoneczna 01 Arciechów, pętla Arciechów Jaworowa 02 Stare Załubice, Pod świerkami 01 Stare Załubice, Zegrzyńska 02 Stare Załubice, Marcinki 02 Stare Załubice Poczta 02 Stare Załubice szkoła 02 Nowe Załubice Opolska 02 Nowe Załubice, Starorzecze 01 Nowe Załubice, Irysowa 01 Nowe Załubice Opolska pętla Nowe Załubice, Irysowa 02 Nowe Załubice, Starorzecze 02 Nowe Załubice Opolska 01 Stare Załubice szkoła 01 Borki, Leszczynowa 01 Borki, Rekreacyjna 01 Borki, Błękitna 01/ 02 Borki, Rekreacyjna 02 Ruda, Teresin 02 Ruda, Kapliczka 02 Ruda, OSP 02 Ruda, Promienna 02 Ruda, Nadrzeczna 02 Radzymin, Rzeczna 02 Radzymin, Przemysłowa 02 Radzymin, Wycinki 02 Radzymin, Wróblewskiego 02 Radzymin, Czartoryskiej 01. Linia nocna N: Radzymin Czartoryskiej 01 ul. Jana Pawła II Słupno ul. Jana Pawła II Nadma Marki, ul. Legionowa. Mieszkańcy gminy Radzymin mają do dyspozycji również busy prywatne, które kursują na trasach 3 : Radzymin - Ciemne - Czarna - Wołomin Radzymin - Warszawa Dw. Wileński Wyszków - Radzymin Warszawa Łosie - Warszawa (przez Radzymin) Kuligów - Warszawa przez Radzymin Krusze - Warszawa przez Wola Rasztowska Radzymin Radzymin Dobczyn Klembów Rasztów Radzymin Radzymin Rasztów Klembów Dobczyn Radzymin Czarnów - Warszawa przez Radzymin Lasków - Warszawa przez Guzowatkę Radzymin Chajęty - Warszawa przez Lasków Radzymin. W gminie Radzymin prowadzone są remonty dróg gminnych. Zaplanowano przeprowadzenie remontów 178 odcinków dróg o łącznej długości 138,422 km. Najwięcej inwestycji drogowych ma być prowadzonych w mieście Radzymin oraz w sołectwach Słupno i Arciechów, najmniej natomiast w sołectwie Stare Jankowio i Sieraków. W sołectwach Nowy Janków oraz Popielarze nie ma w planach remontów dróg gminnych

13 Tabela 2. Planowane remonty dróg Przebieg Arciechów 8,28 Borki 4,74 Cegielnia 4,63 Ciemne 3,04 Dybów-Kolonia 5,67 Emilianów 2,62 Łąki 2,83 Łosie 1,97 Mokre 3,96 Nadma 4,35 Nowe Załubice 1,35 Nowy Janków 0,00 Popielarze 0,00 Radzymin 41,00 Ruda 3,45 Rżyska 3,80 Sieraków 0,27 Słupno 13,32 Stare Załubice 2,48 Stary Dybów 7,97 Stary Janków 0,69 Wiktorów 1,46 Zawady 1,52 Zwierzyniec 0,36 Załubice Stare-Wolica 2,17 Załubice Stare-Dąbrowa 3,76 Załubice Stare-Opole Dąbrowa 2,40 Opole - gr.gminy Radzymin 1,72 Ruda-Łosie Parcele-(DP 4305W) 2,66 Mokre-Radzymin Rejentówka 3,28 Słupno-Nadma 3,49 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Infrastruktura komunalna Km Poziom rozwoju infrastruktury komunalnej w gminie Radzymin może być oceniony jako średni. Licząca 132 km sieć wodociągowa doprowadza wodę do 557 gospodarstw domowych, korzysta z niej osób (74,1% mieszkańców). W latach odsetek mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej w gminie Radzymin wzrósł o 12,9%. Liczba przyłączy wzrosła o 385 (z w 2011 roku do w 2014 roku). W 2014 roku mieszkańcom gminy dostarczono 556,8 dam 3 wody a więc o 97,7 dam 3 więcej aniżeli w 2011 roku. W latach sieć kanalizacyjna w gminie Radzymin znacznie się wydłużyła (z 34,2 km do 68,8 km). W 2014 roku z sieci kanalizacyjnej w gminie korzystało osób. Liczba przyłączy wzrosła o 47% (z 743 w 2011 roku do w 2014 roku). Nieznacznie zwiększył się odsetek mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej w mieście z 42,0% w 2011 roku do 51% w 2014 roku. 13

14 W gminie planowana jest rozbudowa infrastruktury komunalnej: planowana do budowy długość sieci wodociągowej (Ruda, Załubicie, Borki) - ok. 23 km, planowana do budowy długość sieci kanalizacyjnej (Słupno, Sieraków, Stary Dybów, Ciemne, Radzymin zlewnie ul. Ogrodowej, ul. Korczaka, ul. Batalionów Chłopskich, ul. Nowej, Witosa, Patriotów, Zacisznej): ok 70 km, ilość planowanych pompowni ścieków: 37 szt. Dystrybutorem gazu na terenie gminy Radzymin jest Polska Spółka Gazownictwa (PSG Sp. z o.o.) z oddziałem Zakładu Gazowniczego w Warszawie, która dostarcza gaz ziemny dla celów komunalnobytowych mieszkańców, usług i handlu oraz do celów grzewczych. Licząca m sieć gazowa doprowadzona jest do budynków, korzysta z niej osób (74,4% mieszkańców). W latach odsetek mieszkańców korzystających z sieci wodociągowej wzrósł o 20,4%. Zdecydowana większość miejscowości na terenie gminy Radzymin jest zgazyfikowana. Sieci gazowej nie ma na terenie pięciu miejscowości: Dąbrowa, Łąki, Łosie, Opole, Popielarze. Tabela 3. Stopień zgazyfikowania miejscowości w gminie Radzymin Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dąbrowa Dybów-Kolonia Emilianów Łąki Łosie Mokre Myszyniec Nadma Nowe Załubice Nowy Janków Opole Popielarze Radzymin Ruda Rżyska Sieraków Słupno Stare Załubice Stary Dybów Stary Janków Wiktorów Wolica Zawady Miejscowość zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana niezgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana niezgazyfikowana niezgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana niezgazyfikowana niezgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana zgazyfikowana Stopień gazyfikacji Zwierzyniec zgazyfikowana Źródło: Projekt Założeń do Planu Zaopatrzenia w Ciepło, Energię Elektryczną I Paliwa Gazowe dla Gminy Radzymin na lata

15 % Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Rysunek 3. Korzystający z instalacji w % ogółu ludności gminy Radzymin w latach ,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0, wodociąg kanalizacja gaz Źródło: BDL GUS Gmina Radzymin zaopatrywana jest w energię elektryczną przez Polską Grupę Energetyczną Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa oraz PKP Energetyka. Wszystkie miejscowości Gminy Radzymin posiadają pełną dostępność do sieci elektroenergetycznej. Zadania związane z gospodarką wodno-ściekową w gminie Radzymin realizuje Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. w Radzyminie. Ścieki z obszaru gminy odprowadzane są do Oczyszczalni Ścieków Komunalnych w Radzyminie, gdzie są oczyszczane metodą mechanicznobiologiczną. Oczyszczalnia przyjmuje nieczystości z miejskiej sieci kanalizacyjnej oraz dowożone taborem asenizacyjnym z gminy Radzymin oraz z gmin ościennych: Wołomina, Kobyłki, Marek i Nieporętu. W latach oczyszczalnia została poddana modernizacji i rozbudowie w ramach projektu pn.: Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z zagospodarowaniem osadów w gminie Radzymin, który jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Funduszu Spójności, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Gminy Radzymin oraz Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Radzyminie. Prace objęły renowację istniejącego ciągu oczyszczania ścieków, zaprojektowanie i wybudowanie nowych obiektów żelbetowych laguny osadowej i biofiltrów. Istniejące budynki zostały poddane modernizacji architektonicznej. Oczyszczalnia została wyposażona w nowe urządzenia, wykonano również prace w zakresie elektryki, układów AKPiA (Aparatury Kontrolno-Pomiarowej i Automatyki) oraz instalacji technologicznych oraz sanitarnych. Końcowym etapem robót była budowa dróg i placów oraz zagospodarowanie terenu. Po rozbudowie oczyszczalnia ścieków pracuje w oparciu o niskoobciążony osad czynny, a modernizacja 15

16 pozwoliła podnieść przepustowość z 2080 m 3 /d do 4400 m 3 /d. Duża objętość reaktorów biologicznego oczyszczania zwiększa bezpieczeństwo prowadzenia procesu technologicznego 4. W gminie Radzymin znajduje się oddana do użytku w 1996 r. Stacja Uzdatniania Wody, o wydajności 3000 m³/dobę. W celu poprawy jakości wody, jak również bezpieczeństwa zaopatrzenia mieszkańców, PWiK Sp. z o.o. w 2009 roku dokonała wielu inwestycji: wybudowano nowe ujęcie wody, opomiarowano ujęcia wody i filtry, wymieniono rury stalowe na rury z polietylenu, położono kable komunikacyjne między studniami, założono przetworniki częstotliwości do sterowania pompami i rozbudowano monitoring procesu technologicznego 5. Infrastruktura mieszkaniowa Budynki mieszkalne zlokalizowane na terenie Gminy Radzymin obejmują przede wszystkim zabudowę jednorodzinną, w mniejszym stopniu wielorodzinną. Według danych GUS w 2014 roku w gminie Radzymin nie było pustostanów. W 2014 roku zasób mieszkaniowy gminy Radzymin tworzyło mieszkań, w których znajdowało się w izb o łącznej powierzchni użytkowej m 2. W latach zasób mieszkaniowy gminy zwiększył się o 850 mieszkań, a tym samym powierzchnia użytkowa wzrosła o m 2. Nieco ponad połowa mieszkań zlokalizowana była w mieście Radzymin. Tabela 4. Zasoby mieszkaniowe w gminie Radzymin w latach mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkań miasto wieś ogółem Źródło: BDL GUS Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wyniosła w gminie Radzymin 93,9 m 2, w latach zmalała o 1,2m 2. Przeciętna powierzchnia użytkowania mieszkania na mieszkańca w gminie Radzymin wyniosła w 2014 roku 26,4 m 2 a więc o 1 m 2 więcej aniżeli w 2011 roku. Na terenie gminy Radzymin nie funkcjonują mieszkania socjalne i zamienne. Gospodarka mieszkaniowa obejmuje lokale, których właścicielem bądź współwłaścicielem jest Gmina. Łącznie w posiadaniu gminnym znajdują się 122 komunalne lokalne mieszkalne:

17 29 lokali o łącznej powierzchni 1 120,58 m 2 (w dwóch budynkach wielorodzinnych stanowiących współwłasność gminy), 70 lokali o łącznej powierzchni 2 047,45 m 2 (w budynkach mieszkalnych stanowiących współwłasność gminy), 23 lokali o łącznej powierzchni 591,21 m 2 (w dwóch budynkach mieszkalnych będących w samoistnym posiadaniu gminy). Wszystkie te lokale znajdują się w budynkach zlokalizowanych w mieście Radzymin. Tabela 5. Zasób mieszkaniowy gminy Radzymin Adres budynku Ogółem ilość lokali Powierzchnia w m 2 Opis budynku Stary Rynek 23 /od 2000 r. budynek w zarządzie wspólnoty Budynki mieszkalne stanowiące 2 69,88 ul. Ogrodowa 6 B ,7 Budynki mieszkalne stanowiące własność Gminy Al.Jana Pawła II 10a 1 69,79 Kolonie Nasze Ogrodowa 2 A ul.pagórkowa 17 a 2 37,68 ul. Polna ,65 murowany, blacha, rok budowy-ok.1970, woda, kanalizacja, gaz, c.o etażowe murowany, blacha, rok budowy 2007, woda, kanalizacja, gaz, c.o etażowe murowany, papa, rok budowy-ok.1970, woda, kanalizacja, gaz, c.o etażowe murowany, papa, rok budowy- przed 1939 r. murowany, papa, rok budowy 1992, szambo murowany, papa, rok budowy przed 1939 r. murowany, dachówka, rok budowy - XIX w., szambo lokalne, co. lokalne, etażowe ul. Polna 2 A 2 67,5 do rozbiórki ul. Strzelców Wileńskich murowany, papa, przed 1980 r., woda, kanalizacja, gaz ul. Traugutta ,63 murowane, papa, przed 1939 r. woda, kanalizacja ul. Wiejska ,15 murowane, papa, przed 1939 r., szambo ul. Zduńska ,05 murowane, papa, przed 1920 r., wodociąg, kanalizacja ul. Weteranów ,58 murowane, papa, przed 1939 r., wodociąg, kanalizacja ul. Weteranów 1 A 4 145,04 murowane, papa, przed 1939 r., wodociąg, kanalizacja Budynki mieszkalne będące w samoistnym posiadaniu Gminy ul. Norwida 33 A 6 152,97 ul. Traugutta ,21 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin murowany, papa, przed 1939 r., szambo lokalne, co. lokalne, etażowe murowane, papa, przed 1939 r., wodociąg, kanalizacja 17

18 Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Rysunek 4. Budynki komunalne wchodzące w zasób Gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Radzymin 18

19 W 2013 roku nie sprzedano żadnego mieszkania należącego do zasobu gminnego. W 2009 roku sprzedano 2 mieszkania w budynkach wielorodzinnych o łącznej powierzchni użytkowej 73 m 2. W latach orzeczono sądownie 3 eksmisje z lokali mieszkalnych w zasobach gminnych, wszystkie z powodu zaległości w opłatach za mieszkanie, wykonano jednak tylko 1 eksmisję (w 2009 roku). W okresie tym orzeczono ponadto eksmisje z lokali w zasobie : spółdzielni mieszkaniowych (wykonano 441 wyroków), zakładów pracy - 76 (wykonano - 26), osób fizycznych we wspólnotach mieszkaniowych (wykonano 115), Towarzystw Budownictwa Społecznego (wykonano 32), Skarbu Państwa 121 (wykonano 89). Na terenie Gminy Radzymin działają 24 wspólnoty mieszkaniowe i jedna spółdzielnia mieszkaniowa. Tabela 6. Wykaz budynków wielorodzinnych na terenie gminy Radzymin Nazwa Adres Wspólnota Mieszkaniowa 1 Maja w Radzyminie Radzymin, ul 1 Maja 9 Wspólnota Mieszkaniowa "SILIKATY Radzymin, ul. Weteranów 74 Wspólnota Mieszkaniowa Reymonta 12 CDE w Radzymin, ul Reymonta 12 CDE Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Reymonta 12FGH Radzymin, ul. Reymonta 12 FGH Wspólnota Mieszkaniowa przy ul Reymonta 23 i 25 Radzymin, ul. Reymonta 25 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Budynków 61, 63,65, 67, Radzymin, ul. Słowackiego 63 ADM 69, 71, 73, 75, 77, 79, przy Słowackiego w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa w Radzyminie Radzymin, Al. Jana Pawła II 24B Wspólnota Mieszkaniowa Kilińskiego 21 w Radzymin, ul. Kilińskiego 21 Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa w Radzyminie Radzymin, ul Ogrodowa 6 Wspólnota Mieszkaniowa Reymonta 12, 12 A, 12B Radzymin, ul. Reymonta 12 Wspólnota Mieszkaniowa Wyszyńskiego w Radzymin, ul. Wyszyńskiego 2b Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa "Słowackiego 51" w Radzymin, ul. Słowackiego 51 Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Słowackiego 53 w Radzymin, ul. Słowackiego 53 Radzyminie Społeczna Wspólnota Mieszkańców w Radzyminie Radzymin, ul. Jana Pawła II 8A Wspólnota Mieszkaniowa przy ul. Wyszyńskiego 52 Radzymin, ul. Wyszyńskiego 52 w Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Falandysza 3 w Radzymin, ul. Falandysza 3 Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Jana Pawła II 14 w Radzymin, ul. Jana Pawła II 14 Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Stary Rynek 23 Radzymin, Stary Rynek 23 Wspólnota Mieszkaniowa OSIEDLE CENTRUM PARK Radzymin, ul. Falandysza 11 I ul. Falandysza 11 19

20 wodociąg łazienka centralne ogrzewanie Program Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Wspólnota Mieszkaniowa Tetmajera 1-55 Radzymin, ul. Tetmajera 1-55 Wspólnota Mieszkaniowa Mistrza i Małgorzaty 1-42 Radzymin, ul. Mistrza Małgorzaty 1-47 Wspólnota Mieszkaniowa Falandysza 6 w Warszawa, ul. Monte Casino 8 Radzyminie Wspólnota Mieszkaniowa Falandysza 8 w Radzymin, ul. Kotowskiego 11 Radzyminie Spółdzielnia Mieszkaniowa "Zorza" Radzymin, ul. Stary Rynek 25 Komitet " WETERANÓW " Radzymin, ul. Weteranów 100 Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Radzymin Odsetek wyposażenia mieszkań w instalacje techniczne w 2013 roku znajdował się poniżej średnich wielkości dla gmin województwa mazowieckiego. Można jednak zauważyć, że w latach sytuacja w tym zakresie poprawiła się znacząco. Rysunek 5. Odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje w gminie Radzymin i województwie mazowieckim w 2009 i 2013 roku ,0 80,0 85,0 90,0 95,0 100,0 % Radzymin mazowieckie Źródło: BDL GUS Niepokojącym zjawiskiem jest obecność na terenie gminy budynków mieszkalnych, gospodarczych, produkcyjnych i innych, w których jako pokrycia dachowe wykorzystane zostały płyty azbestowocementowe. W 2015 roku zidentyfikowano takich obiektów. Najwięcej takich dachów zlokalizowanych było w mieście Radzymin oraz w miejscowościach: Stare Załubice, Mokre oraz Słupno. Tabela 7.Liczba dachów z płyt azbestowo-cementowych w podziale na miejscowości Gminy Radzymin Miejscowość Liczba dachów Arciechów 54 Borki 88 Cegielnia 50 Ciemne 95 Dybów-Kolonia 77 Emilianów 38 Łąki 46 Łosie 138 Mokre

21 Nadma 93 Nowe Załubice 128 Nowy Janków 39 Popielarze 9 Radzymin 424 Ruda 120 Rżyska 63 Sieraków 63 Słupno 140 Stare Załubice 152 Stary Dybów 119 Stary Janków 39 Wiktorów 47 Zawady 85 Zwierzyniec 53 Źródło: Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Radzymin Charakterystyka środowiska przyrodniczego Pod względem fizyczno-geograficznym gmina Radzymin znajduje się (wg J. Kondrackiego) w obrębie trzech mezoregionów Niziny Środkowomazowieckiej. Dominująca część gminy leży w północno-zachodniej części tzw. Równiny Wołomińskiej, część północna położona jest w Dolinie Dolnego Bugu, a część zachodnia w Kotlinie Warszawskiej. Mezoregiony te różnią się między sobą nie tyle charakterem rzeźby terenu, co genezą i wiekiem powstania. Teren gminy jest płaski, wznoszący się lekko w kierunku południowo wschodnim. Najbardziej charakterystycznymi elementami rzeźby terenu są wydmy paraboliczne i wałowe. Przez gminę Radzymin przepływają rzeki: Rządza, Czarna oraz Beniaminówka, starorzecze rzeki Bug, mające swoje ujście do Zalewu Zegrzyńskiego, z którym gmina graniczy. Stan czystości rzek przepływających przez obszar gminy jest niezadowalający. Na obszarze gminy Radzymin występują złoża surowców mineralnych wykorzystywane do produkcji ceramiki budowlanej. Są to głównie iły i muły zastoiskowe (warwowe) tzw. zastoiska warszawskiego, są one przedmiotem wieloletniej intensywnej eksploatacji. Surowce te występują w całej południowej i środkowej części gminy oraz wąskim pasem ciągnącym się na północ od Radzymina po wieś Łosie. Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione zajmują ha, co stanowi 23,9% powierzchni gminy. Powierzchnia lasów w latach nieznacznie zmalała (z 1 592,60 ha do 1 568,32 ha). Grunty leśne gminne zajmowały jedynie 2 ha. W strukturze gruntów leśnych prywatnych przeważały grunty leśne prywatne osób fizycznych (95,4%). 21

22 Stan i ochrona przyrody Na terenie gminy Radzymin wyróżnia się następujące formy ochrony przyrody: obszary chronionego krajobrazu wchodzącego w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, pomniki przyrody. Ze względu na duże walory przyrodnicze część Gminy Radzymin włączono w granice Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, utworzonego na podstawie rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego (Rozporządzenie nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 roku). Są to tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspakajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem a także pełniące funkcję korytarzy ekologicznych. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu na terenie gminy Radzymin obejmuje swym zasięgiem północne, zachodnie i południowe tereny, tj. obręby ewidencyjne: Arciechów, Stare Załubice, Wolica, Popielarze, Opole, Nowe Załubice, Ruda, Borki, Łosie, Łąki, Radzymin, Rejentówka, Mokre, Ciemne, Janków Nowy, Nadma ponadto kompleksy leśne: Uroczysko Czarna Struga, Rozrzutek oraz Uroczysko Koziak i Ciemne. Jest to łącznie aż 65 % gminy. Obszar Gminy graniczy z terenami Natura 2000: Ostoja Nadbużańska SOO 9 Specjalne Obszary Chronione) i Dolina Dolnego Bugu OSO. Korytarz ekologiczny o znaczeniu ponadregionalnym wyznaczono w wzdłuż Bugu, Zalewu Zegrzyńskiego i rzeki Rządzy. Ochroną prawną objęte są również liczne drzewa będące pomnikami przyrody (ochronie podlega drzewo wraz ze strefą w promieniu 15 metrów od pnia). Pomniki przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno pamiątkowej i krajobrazowej, odznaczające się indywidualnymi cechami. W wykazie pomników przyrody znajdują się 244 drzewa (tabela została zamieszczona w załączniku 1). Na uwagę zasługują szczególnie największe egzemplarze dębu szypułkowego zewidencjonowane we wsi Popielarze. Znaczna powierzchnia terenów zieleni, wysoka różnorodność biologiczna oraz korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i integrowanego to niewątpliwe atuty gminy Radzymin. Do problemów środowiskowych należy natomiast zaliczyć słabo rozwiniętą infrastrukturę techniczną ochrony środowiska na terenie gminy, zanieczyszczone wody powierzchniowe oraz zanieczyszczenie powietrza wynikające z położenia gminy, co wiąże się z występowaniem dróg o dużym natężeniu ruchu, jak m.in.: Warszawa Białystok 6. 6 Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Radzymin na lata

23 Pomiary stanu powietrza dla obszaru gminy, prowadzone przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Wołominie i Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Warszawie, wykazują przekroczenie poziomu dopuszczalnego stężenia dla pyłu zawieszonego PM10. Wpływ na zanieczyszczenie powietrza mają przede wszystkim zanieczyszczenia z komunikacji samochodowej oraz emisje ze źródeł położonych w pozostałej części województwa (głównie z energetyki i przemysłu miasta Warszawa). Zakłady zlokalizowane na terenie gminy Radzymin nie są natomiast istotnymi emitorami zanieczyszczeń. Problemem w gminie Radzymin jest również zanieczyszczenie wód powierzchniowych. Klasyfikacja wód powierzchniowych uwzględniająca cechy fizyczno chemiczne bakteriologiczne wykazała, że na terenie gminy nie ma ani jednego odcinka rzeki, który odpowiadałby I lub II klasie czystości wód powierzchniowych. Co więcej, zanieczyszczone są również wody podziemne. Jakość wody gruntowej w większości studni lokalnych, z których korzystają mieszkańcy gminy nie spełnia norm przewidzianych dla wody pitnej ze względu na zanieczyszczenia fizykochemiczne. Do najczęstszych źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy należą 7 : spływy obszarowe z terenów rolnych, nieuregulowane spływy wód deszczowych z terenów zurbanizowanych i uprzemysłowionych, źle składowane i zabezpieczone pryzmy obornika oraz zbiorniki na gnojowicę położone w pobliżu cieków wodnych, niesprawnie działające systemy urządzeń melioracyjnych, ścieki komunalne i przemysłowe powodują wzrost stężenia azotu azotynowego, fosforanów i fosforu ogólnego. Na terenie gminy funkcjonuje jedno dzikie wysypisko. Tereny zieleni W 2014 roku w gminie Radzymin powierzchnia terenów zieleni wyniosła 73,02 ha i była większa o 33,4% aniżeli w roku Na terenie gminy był jeden park spacerowo-wypoczynkowy, trzy zieleńce oraz trzy cmentarze. W latach zmieniła się struktura terenów zieleni wzrósł udział zieleni ulicznej (o 27,4%) oraz parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej (o 29,5%). 7 Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Radzymin 23

24 Rysunek 6. Powierzchnia terenów zieleni w gminie Radzymin w latach parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej tereny zieleni osiedlowej cmentarze zieleń uliczna zieleńce lasy gminne parki spacerowo - wypoczynkowe 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 ha Źródło: GUS BDL Gospodarka wodno-ściekowa oraz gospodarka odpadami W latach zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności zmniejszyło się o ok. 18,9% (z 1 613,6 dam 3 do 1 990,7 dam 3 ). Odnotowano wahania w zużycia wody zarówno na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowej jak i dla przemysłu. Największe zużycie wody odnotowano w 2013 roku. Rysunek 7. Struktura zużycia wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w gminie Radzymin w latach dam przemysł eksploatacja sieci wodociągowej Źródło: BDL GUS W 2014 roku zużycie wody na 1 mieszkańca gminy Radzymin wyniosło 80,3 m 3 i było znacznie niższe od średniej dla województwa mazowieckiego - 550,9 m 3. W latach zużycie wody na 1 mieszkańca w gminie wzrosło o 11,5%. W okresie tym nieznacznie wzrósł udział przemysłu w zużyciu 24

25 wody, z 60% w 2011 roku do 61,9% w 2014 roku. W latach odsetek mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków znacznie wzrósł; z 34,2% do 54,3%. W 2014 roku w gminie Radzymin wytworzono łącznie 4,7 ha odpadów, z których 1,6 ha unieszkodliwiono a 3,1 ha przekazano innym odbiorcom. W 2014 roku zebranych zostało 3 365,07 ton zmieszanych odpadów komunalnych, a więc o 26,3% więcej w porównaniu z 2011 rokiem. W 2014 r. większość odpadów komunalnych pochodziła z gospodarstw domowych (69,4%). Było to 2 333,90 ton co oznacza wzrost o 37,9% w porównaniu z 2011 rokiem. Wzrosła również masa zmieszanych odpadów komunalnych przypadająca na 1 mieszkańca w 2011 roku było to 109,3 kg, w 2014 roku już 135,7 kg. Na terenie gminy Radzymin funkcjonuje selektywna zbiórka odpadów, działa także stacjonarny Punkt Selektywnej Zbiorki Odpadów. Tabela 8.Gospodarka wodno-ściekowa i odpadami w gminie Radzymin w latach Wybrane wskaźniki Zużycie wody na 1 mieszkańca (w m 3 ) 71,1 80,3 Udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków 34,2 54,3 Zmieszane odpady komunalne na 1 mieszkańca (w kg) 109,3 135,7 Źródło: BDL GUS Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Około 80% powierzchni gminy Radzymin stanowią tereny, na których występuje użytkowanie terenu zgodne z historycznym. W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Radzymin rekomendowane jest objęcie ochroną konserwatorską (w formie strefy ochrony konserwatorskiej krajobrazu) kulturowego terenów, których wartość historyczną stanowi zachowana ciągłość użytkowania. Gmina Radzymin leży w centrum historycznego Mazowsza. Założenia urbanistyczne miasta Radzymin to jedne z najcenniejszych obiektów krajobrazu kulturalnym regionu. Są to między innymi: ślady osady targowej- obszar Starego Rynku, tereny przyłączone po lokacji- obszar Placu Wolności, zabudowa wzdłuż osi miasta- obszar ulicy Konstytucji 3-go Maja, pozostałości głównych ciągów komunikacyjnych, pojedyncze budynki będące w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, układy zieleni miejskiej Pl. Wolności, Pl. Kościuszki, ul. Norwida, ul. Warszawska, cmentarze: wojenny ( z okresu wojny w 1920 r.), parafialny, żydowski, ewangelicki przy ul. Polnej 8. Na terenie gminy Radzymin znajduje się wiele obiektów świadczących o dziedzictwie kulturowym Ziemi Radzymińskiej, m.in. krzyże przydrożne, kapliczki, pomniki i mogiły oraz leśniczówki. Ochroną konserwatorską są objęte trzy kapliczki: w centrum Radzymina oraz we wsiach Nadma i Dybów. 8 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 25

26 Ważny element krajobrazu kulturowego gminy stanowią również cegielnie, zlokalizowane głównie w okolicach Radzymina, Słupna, Cegielni i Ciemnego. W granicach gminy znajduje się także pole bitewne Boju o Radzymin w 1920 roku, będące jednym z lepiej zachowanych terenów tego rodzaju w Polsce. W gminie Radzymin występują archeologiczne relikty osadnicze. Niektóre stanowiska, ze względu na szczególne wartości, wskazuje się do objęcia ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków. Najwyższą wartość posiada zespół 21 kopców ziemnych we wsi Arciechów jest to jedyny na terenie gminy obiekt o własnej formie krajobrazowej, wpisany do rejestru zabytków pod Nr A Ze względu na atrakcyjność i walory poznawcze obiektu wskazane jest, po dokonaniu odpowiednich badań i zabezpieczeń, udostępnienie go zwiedzającym. W Radzyminie istnieje wiele obiektów zabytkowych, z których trzy wyróżniają się szczególną wartością: Klasycystyczny kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego, Klasycystyczna szkoła z lat (obecnie Studium Nauczycielskie i Liceum Pedagogiczne), Klasycystyczny szpital z 1830 roku. W ewidencji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków wpisanych jest siedem obiektów z terenu gminy, wszystkie są zlokalizowane na terenie miasta Radzymin. Do gminnej ewidencji wpisane są natomiast czterdzieści trzy obiekty usytuowane w mieście Radzymin oraz po jednym ze wsi Nadma i Dybów. Tabela 9. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa mazowieckiego Numer i data wpisu rejestru zabytków / / / A nazwa obiektu Cmentarz parafialny Nagrobki Ogrodzenie Drzewostan Kościół Przemienienia Pańskiego Dzwonnica Szkoła, dawne koszary Dawny szpital z 1830 r. Park krajobrazowy z aleją i budynkiem administratora murowano-drewnianym pozostałość po założeniu pałacowo-parkowym w stylu angielskim Cmentarz Wojenny Kaplica Brama Nagrobki Groby żołnierzy Kwatery Drzewostan Radzymin ul. P.O.W. 1 adres Radzymin Plac Kościuszki Radzymin ul. Konstytucji 3 Maja 26 Radzymin ul. Konstytucji 3 Maja 19 Radzymin ul. Gen L. Żeligowskiego Radzymin ul. Warszawska Budynek dozorcy cmentarza Radzymin 26

27 z ul. Warszawska 64 Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Radzymin (2009). W gminie Radzymin wyznaczono ponadto strefę ochrony konserwatorskiej, która obejmuje obszar historycznego rozplanowanie miejskiego centrum Radzymina 9. Ochroną objęto: historyczne rozplanowanie miejskie, w tym układ ulic i trzech placów miejskich, zachowane pierzeje ulic, skalę i charakter zabudowy, osie widokowe z kościołem pw. Przemienienia Pańskiego Infrastruktura rekreacyjna i turystyczna Infrastruktura rekreacyjna Atrakcyjność rekreacyjna i turystyczna gminy Radzymin związana jest z bliskością Zalewu Zegrzyńskiego, z którym graniczy część gminy. Krajobraz, tj. kompleksy leśne poprzecinane wydmami, sprzyja rozwojowi budownictwa letniskowego oraz budowie infrastruktury rekreacyjnej. Funkcję letniskową Radzymin pełni od początku XX wieku. Już wtedy istniały Letniska Radzymińskie położone na północny wschód od Radzymina oraz Letniska położone na północ od Rejentówki. Zabudowa letniskowa występuje przede wszystkim w północno-zachodniej części gminy w pobliżu Zalewu Zegrzyńskiego i wśród lasów na północ od miasta. Tereny przeznaczone do rekreacji i wypoczynku zajmują w gminie Radzymin 161 ha, co stanowi 1,24 % powierzchni gminy. Gmina wyróżnia się pod tym względem w regionie, odsetek ten dla województwa mazowieckiego wynosi jedynie 0,14%. Lasy zajmują ha, pokrywają 22,48 % obszaru gminy. Odsetek ten jest zbliżony do średniej dla województwa mazowieckiego, wynoszącej 23,20%. Największe kompleksy leśne znajdują się w południowo zachodniej części gminy. Dominują bory świeże i bory suche, lokalnie występują bory mieszane i tereny bagienne oraz łęgi i olsy. Infrastruktura rekreacyjna w gminie jest stosunkowo dobrze rozbudowana. Ważnym miejscem pod tym względem jest Radzymiński Ośrodek Kultury i Sportu, w którym znajduje się sauna, siłownia oraz boiska do gier zespołowych. Prowadzone są tam również zajęcia cykliczne: fitness, karate, joga oraz łucznictwo. Na terenie Ośrodka Wodnego organizowane są również wydarzenia sportoworekreacyjne. Przy każdej placówce szkolnej znajduje się sala gimnastyczna, do dyspozycji mieszkańców jest również stadion sportowy 10 : 9 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Radzymin 10 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 27

28 1. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Ciemnem W skład infrastruktury sportowej wchodzą: - sala gimnastyczna o powierzchni: 174,1m² - boisko szkolne o wymiarach o powierzchni 968 m²( wymiary 22 m x 44 m) 2. Zespół Szkół im. ks. E. Czartoryskiej w Radzyminie: W skład infrastruktury sportowej wchodzą: - sala gimnastyczna o wymiarach o powierzchni 129,18 m² ( wymiary 8,15 m x 15,85 m); - sala gimnastyczna o powierzchni 674,64 m² ( wymiary 18,74 m x 36 m) - boisko ze sztuczną nawierzchnią o powierzchni 800 m² ( wymiary: 20 m x 40 m - przeznaczone do piłki ręcznej); - boisko asfaltowe o powierzchni 1265 m² ( wymiary 55 m x 23 m - przeznaczone do piłki ręcznej i koszykowej). 3. Gimnazjum nr 1 im. mjr. Stefana Waltera w Radzyminie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: - sala gimnastyczna o powierzchni 155, 95 m² ( wymiary 15,17 m x 10,28 m) - wielofunkcyjne boisko szkolne o powierzchni 800 m² ( wymiary 20 m x 40 m); (wspólnie użytkowane ze SP 1). 4. Szkoła Podstawowa nr 1 w Radzyminie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: - boisko tartanowe wielofunkcyjne o powierzchni 800 m² o powierzchni (wymiary 20 m x 40 m) (jest wspólnie użytkowane z Gimnazjum nr 1; przeznaczone do gry w piłkę nożną, ręczną, koszykową, siatkową i do tenisa ziemnego); - sala gimnastyczna o powierzchni 130,5 m² ( wymiary 9 m x 14,5 m); sala przeznaczona jest do ćwiczeń gimnastycznych, do gry w mini piłkę koszykową oraz siatkową. 5. Szkoła Podstawowa im. Prymasa Tysiąclecia w Nadmie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: - sala gimnastyczna o powierzchni 99,16 m 2 ( wymiary 6,7 m x 14,8 m); - boisko trawiaste z bramkami o powierzchni 300 m 2 ( wymiary 25 m x 12 m do gry w piłkę ręczną, i nożną); - boisko trawiaste z bramkami o powierzchni m 2 ( wymiary 25 m x 50 m do gry w piłkę nożną) 6. Zespół Szkół w Słupnie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: - sala gimnastyczną z zapleczem o powierzchni użytkowej 288 m 2 ( wymiary 12m x 24 m ), - "Radosna szkoła"- sala zabaw dla klas O-III, - boisko sportowe wielofunkcyjne, ogólnodostępne, o nawierzchni poliuretanowej do gry w piłkę ręczną, siatkówkę i koszykówkę oraz tenisa ziemnego, o powierzchni 836 m 2 ( wymiary 22 m x 38 m); - bieżnia ze skocznią w dal; - plac zabaw z urządzeniami: huśtawka, karuzela, pomost ze zjeżdżalnią, równoważnia, pociąg, bujaki, ważka, ławeczki wypoczynkowe, przeznaczony dla klas O-III. 7. Szkoła Podstawowa nr 2 w Słupnie W skład infrastruktury sportowej wchodzą: - boisko trawiaste z bramkami o powierzchni 1104 m 2 ( wymiary 24 m x 46 m) 8. Zespół Szkół w Starych Załubicach W skład infrastruktury sportowej wchodzą: - sala gimnastyczna o powierzchni 612 m 2 ( wymiary18 m x 34 m ) dostosowaną do gry w piłkę ręczną, siatkową oraz koszykową 9. Stadion Miejski MAZUR Największy obiekt sportowy w Gminie, zajmujący powierzchnię 2,5 ha. Obiekt wyposażony jest w: - boisko główne trawiaste do piłki nożnej o powierzchni 110 m x 70 m wraz z niezadaszoną trybuną; - boisko treningowe trawiaste; - boisko do siatkówki plażowej; - siłownię zewnętrzną; - boisko asfaltowe; 28

29 - urządzenia do street workout u; - bieżnię wokół płyty głównej boiska, która jest w złym stanie technicznym, - budynek klubowy (z lat 60/70). Atrakcyjność rekreacyjno-turystyczną gminy podnoszą Radzymińskie Szlaki Rowerowe Bitwy Warszawskiej 1920 rok. Zostały one opracowane przez Towarzystwo Przyjaciół Radzymina przy finansowym wsparciu Gminy Radzymin i noszą imiona bohaterów historycznych. Są to szlaki: Turystyczny Szlak Rowerowy Na I Linię Polskiej Obrony Warszawy Im. Majora Stefana Waltera - szlak niebieski długości 30 km. Rozpoczyna się przed Kolegiatą Radzymińską i biegnie do Cmentarza Żołnierzy Polskich 1920 roku w Radzyminie. Rysunek 8. Mapa Turystycznego Szlaku Rowerowego na I Linię Polskiej Obrony Warszawy Im. Majora Stefana Waltera Źródło: Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( Turystyczny Szlak Rowerowy Na II Linię Polskiej Obrony Warszawy Im. Kapitana Stefana Pogonowskiego - szlak czerwony długości 25 km. Rozpoczyna się przed Radzymińską Kolegiatą, prowadzi do Cmentarza Żołnierzy Polskich 1920 roku a następnie Drogą Golgoty Narodu Polskiego do centrum Radzymina. 29

30 Rysunek 9. Mapa Turystycznego Szlaku Rowerowego na II Linię Polskiej Obrony Warszawy Im. Kapitana Stefana Pogonowskiego Źródło: Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( Od 2014 roku atrakcją dla mieszkańców gminy oraz turystów są spływy kajakowe rzekami Rządza, Bug i Narew do Jeziora Zegrzyńskiego oraz szlak wodny wiodący przez Jezioro Zegrzyńskie do Kanału Żerańskiego. Spływy Rządzą, rzeką silnie meandrującą, rekomendowane są doświadczonym kajakarzom, natomiast w spływach Bugiem i Narwią mogą brać udział osoby niedoświadczone oraz rodziny z dziećmi. W 2016 roku przygotowano nowy, dłuższy o 4 km i wzbogacony o kilka przeszkód odcinek spływu Rządzą. W sezonie istnieje możliwość wypożyczenia kajaka na cały dzień - uczestnicy spływu są zawożeni do miejsca wodowania, a następnie odbierani z umówionego miejsca. Tabela 10. Trasy spływów kajakowych Trasa spł ywu Nazwa rzeki Dł ugość Czas Klembów - Stary Dybów Cienka i Rządza 14 km 4 godziny Rejentówka - Arciechów Rządza i Jezioro Zegrzyńskie 11 km ok. 3,5-4 godziny Arciechów - Nieporęt Jezioro Zegrzyńskie i Kanał Królewski min. 8 km 2 4 godziny Kuligów - Arciechów Bug i Narew 12 km 3 4 godziny Młynarze - Arciechów Bug i Narew 26 km 5 8 godzin Młynarze - Kuligów Bug lub Fiszor i Bug 16 km 4-5 godzin Wyszków - Arciechów Bug i Narew 35 km 1-2 dni Wyszków - Arciechów Bug i Narew 35 km 1-2 dni Wyszków - Arciechów Bug i Narew 35 km 1-2 dni Źródło: 30

31 Obecnie na terenie gminy Radzymin działa 8 klubów sportowych, zlokalizowanych przede wszystkim w Radzyminie oraz miejscowościach: Stare Załubice i Słupno. Tabela 11. Kluby sportowe działające w gminie Radzymin Nazwa klubu sportowego Międzyszkolny Klub Sportowy "Karate Kyokushin" Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Klub Sportowy "Rokis" Klub Sportowy Fanaberia Radzymiński Klub Sportowy "Mazur" Klub Piłkarski "Rządza Załubice" Akademia Michała Podlaskiego Uczniowski Klub Sportowy "Victoria Radzymin" Klub Jeździecki "Hippica Polonia" Miejscowość Radzymin Stare Załubice Słupno Źródło: Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( Infrastruktura turystyczna Do głównych atrakcji turystycznych należy zaliczyć przede wszystkim zabytki. Są to m.in. klasycystyczny budynek Instytutu Nauczycieli Elementarnych, neoklasycystyczny budynek szpitala wojskowego, szkoła elementarna i przytułek dla ubogich Fundacji księżnej Eleonory Czartoryskiej, Cmentarz Żołnierzy Polskich 1920 roku, plebania murowana z II połowy XVIII wieku, dzwonnica klasycystyczna projektu J.Ch. Kamsetzera, kapliczka w stylu zakopiańskim na Zjawieniu, Kolegiata Radzymińska, Stary Cmentarz Parafialny, Pomnik Tadeusza Kościuszki, Pomnik Wincentego Witosa, Figura Św. Jana Nepomucena z II połowy XVIII wieku, Pomnik Cypriana Kamila Norwida, Obelisk ku czci Majora Stefana Waltera w Mokrem. Ważnym produktem turystycznym gminy jest Droga Golgoty Narodu Polskiego, upamiętniająca czyn żołnierzy polskich 1920 roku i stanowiąca wotum dziękczynne dla Papieża Jana Pawła II za jego wizytę w Radzyminie. Pomysłodawcami budowy Drogi Golgoty Narodu Polskiego byli członkowie Towarzystwa Przyjaciół Radzymina, koncepcja ten inicjatywy wiązała się z wypowiedzią Prymasa Tysiąclecia ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego, który podczas uroczystości 500-lecia radzymińskiej parafii w 1973 roku nazwał szosę warszawską Drogą Golgoty Narodu Polskiego. Ksiądz Prymas nawiązywał do wydarzeń historycznych związanych z bitwą o Radzymin w czasie wojny z bolszewikami w sierpniu 1920 roku, osią wydarzeń była właśnie szosa warszawska, wzdłuż której rozwijały swoje 31

32 tyraliery polskie pułki piechoty i nacierały czołgi, wożono nią rannych żołnierzy do szpitali polowych w Pustelniku i Markach. Budowę Drogi Golgoty rozpoczął powołany w roku 1998 przez Towarzystwo Przyjaciół Radzymina Społeczny Komitet Przygotowania Miasta do Wizyty Ojca Świętego i Jubileuszy Radzymina w roku 2000, a kontynuuje ją przekształcony z poprzedniego, Społeczny Komitet Upamiętnienia Bitwy o Radzymin w 1920 roku we współpracy ze Starostą Wołomińskim i Burmistrzem Radzymina 11. Bitwa Warszawskiej roku 1920 jest rdzeniem także innych produktów turystycznych gminy Radzymin, np. serii radzymirów kolekcjonerskich pozłacanych o nominale Radzymiry to waluta lokalna wyemitowaną przez Gminę Radzymin a wyprodukowaną przez Mennicę Polską S.A. Nazwa radzymir to staropolskie imię męskie, od którego pochodzi nazwa miasta Radzymin. Mieszkańcy gminy oraz turyści mogą płacić radzymirami w wybranych punktach. Poza dukatami obiegowymi dostępne są radzymiry kolekcjonerskie wybite w srebrze. Radzymiry wyemitowano z okazji 90 rocznicy Bitwy Warszawskiej 1920 r. zwanej Cudem nad Wisłą i dla przypomnienia rocznicy pielgrzymki Ojca Świętego Jana Pawła II do Polski i wizyty w Radzyminie 12. Gmina posiada liczne walory turystyczne, natomiast baza noclegowa jest słabo rozwinięta. W 2014 roku w gminie Radzymin funkcjonowały 2 turystyczne obiekty noclegowe: jeden motel oraz jeden pensjonat. Obiekty te oferowały 57 miejsc noclegowych, z czego większość w pensjonacie (66,7%). W latach liczba obiektów nie uległa zmianie, w motelu udostępniono dodatkowe 3 miejsca noclegowe. Z oferty turystycznych obiektów noclegowych w gminie Radzymin skorzystało w 2014 roku turystów. Niepokojącym zjawiskiem jest malejące wykorzystanie tych obiektów, w latach liczba turystów zmniejszyła się aż o 33,7%. Zmalała zwłaszcza liczba osób odwiedzających pensjonat (spadek z osób do osób w ciągu roku). Osoby odwiedzające gminę często korzystają domów letniskowych, które znajdują się przede wszystkim w sąsiedztwie Zalewu Zegrzyńskiego Przestrzenie publiczne Przestrzeń publiczną stanowi ( ) obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne, określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( 12 Strona internetowa Urzędu Miasta i Gminy Radzymin ( 13 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; Dz.U Nr 80 poz

33 Powierzchnia przestrzeni publicznych w gminie Radzymin wynosi 80,75 ha. Kluczowe przestrzenie publiczne w gminie to: Tabela 12. Przestrzenie publiczne w gminie Radzymin Nazwa Powierzchnia Hala sportowa 0,8994 ha Plac zabaw (przy szpitalu) 0,9028 ha Boisko Nivea 0,3026 ha Ciemne (sołectwo) 0,2500 ha 0,2700 ha Stare Załubice 0,0492 ha 0,0449 ha Wiktorów 0,5300 ha Łosie 0,1000 ha 0,1508 ha Cegielnia 0,1300 ha Łąki 0,0936 ha 0,0935 ha Słupno 0,4800 ha Sieraków 0,1200 ha Zwierzyniec 0,5400 ha 0,2400 ha Ruda 0,0600 ha P. T. Kościuszki 0,7809 ha Park przy ul. Konstytucji 3 maja 0,4776 ha ul. 11 listopada (dworek) 1,2002 ha ul. Wołomińska (stadion) 2,5962 ha tereny komunikacyjne-drogi 58,3318 ha Aleja Jana Pawła II (lądowisko przy cmentarzu) Radzymin 1,8156 ha 2,0889 ha Cmentarze Parafii Rzymsko-Katolickich Radzymin 1,4461 ha 1,2026 ha Cmentarz ewangelicki 0,4276 ha Cmentarz żydowski 2,0539 ha Targowisko 2,2042 ha Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Podsumowanie W strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy Radzymin nieznacznie dominują użytki rolne (56% powierzchni gminy). Znaczny udział gruntów leśnych, zadrzewionych i zakrzewionych oraz terenów zieleni w powierzchni całej gminy to jeden z atrybutów gminy Radzymin. Gmina Radzymin posiada unikatowe wyróżniki; jest to położenie geograficzne, historia (przede wszystkim Bitwa Warszawska 1920 roku) oraz atrakcje turystyczne. Na terenie gminy Radzymin znajduje się wiele obiektów świadczących o dziedzictwie kulturowym obszaru, zlokalizowanych jest 7 obiektów wpisanych do ewidencji Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz 45 obiektów wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków. Zdecydowana większość z nich zlokalizowana jest na terenie miasta. W gminie Radzymin wyznaczono ponadto strefę ochrony konserwatorskiej, która obejmuje obszar historycznego rozplanowanie miejskiego centrum Radzymina. 33

34 Gmina Radzymin cechuje się dobrą dostępnością komunikacyjną, przede wszystkim drogową. Układ drogowy obsługujący gminę zapewnia dobre powiązania komunikacyjne z obszarem zewnętrznym. Gmina ma również rozbudowaną sieć komunikacji publicznej. Opierający się na połączeniach autobusowych przewoźników publicznych i prywatnych system transportu publicznego w gminie Radzymin zapewnia dogodny dojazd do Warszawy, Wołomina i Wyszkowa. Mieszkańcy mogą również korzystać z linii autobusowych na terenie gminy i przemieszczanie się wewnątrz gminy. Na obszarze gminy Radzymin funkcjonują ponadto pasażerskie i towarowe przewozy kolejowe - linia kolejowa łącząca Warszawę z Tłuszczem przebiega przez Nieporęt. Infrastruktura komunalna w gminie Radzymin jest średnio rozwinięta, ale pozytywnym trendem jest stale rosnący odsetek korzystających z niej mieszkańców. W gminie prowadzone są inwestycje mające na celu poprawę stanu infrastruktury, m.in. modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków. Pewnym problemem jest jednak nadal niski odsetek mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej (51%) oraz niezgazyfikowanie pięciu miejscowości (Dąbrowy, Łąk, Łosi, Opola, Popielarzy). Zasób mieszkaniowy gminy Radzymin zwiększa się systematycznie. Przeciętna powierzchnia użytkowania mieszkania w gminie jest stosunkowo duża (93,9 m 2 ) ale w ostatnich latach nieznacznie malała. Można to wiązać z rosnącym udziałem budynków wielorodzinnych o mniejszym metrażu mieszkań. Stopień wyposażenia mieszkań w instalacje techniczne w gminie Radzymin kształtował się poniżej średnich wielkości dla gmin województwa mazowieckiego. Sytuacja w tym zakresie jednak ulega stopniowej poprawie - odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje zwiększa się. Z punktu widzenia ekologii niepokojące jest rosnące zużycie wody oraz masy odpadów komunalnych na 1 mieszkańca w gminie Radzymin. Z drugiej strony jednak rośnie udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków. Ponadto likwidowane są dzikie wysypiska terenie gminy. Problemem może być wyraźny spadek środków trwałych służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej w mieście. Znaczna powierzchnia terenów zieleni, wysoka różnorodność biologiczna oraz korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i integrowanego to atuty gminy Radzymin. Ze względu na duże walory przyrodnicze część gminy Radzymin włączono w granice Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Do problemów środowiskowych natomiast należy zaliczyć słabo rozwiniętą infrastrukturę techniczną ochrony środowiska jak również zanieczyszczenie powietrza i wód powierzchniowych. Mieszkańcy gminy Radzymin mają możliwość korzystania z różnorodnych przestrzeni publicznych oraz przestrzeni rekreacyjnych. Bazę rekreacyjną tworzy przede wszystkim Radzymiński 34

35 Ośrodek Kultury i Sportu. Mieszkańcy oraz turyści mają do dyspozycji również szlaki rowerowe oraz kajakowe. Gmina Radzymin cechuje się słabo rozwiniętą bazą noclegową, co może być uznane za niewykorzystanie potencjału związanego z atrakcyjnością przyrodniczą i kulturalną. O niewykorzystaniu możliwości rozwoju turystyki świadczy również spadająca liczba turystów zatrzymujących się w obiektach noclegowych na terenie gminy Charakterystyka gospodarcza gminy Liczba i struktura podmiotów gospodarczych Liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy Radzymin wyniosła w 2015 roku 3 009, co oznacza przyrost o 17,4% w stosunku do roku 2011 roku (2 486). W badanym okresie liczba podmiotów gospodarki narodowej rosła systematycznie. Rysunek 10. Zmiana liczby podmiotów gospodarki narodowej w gminie w Radzymin w latach Źródło: BDL GUS W 2015 roku na terenie gminy Radzymin zarejestrowane były następujące podmioty: cztery spółdzielnie, w tym dwie w sekcji G, jedna w sekcji A, jedna w sekcji L; dwieście dwadzieścia pięć spółek handlowych, w tym dwadzieścia dwie spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Sześćdziesiąt cztery spółki działały w sekcjach B, C, D i E, trzydzieści trzy w sekcji F, pięćdziesiąt dziewięć w sekcji G a osiem w sekcji L. Na terenie gminy Radzymin funkcjonowało pięć spółek handlowych cywilnych oraz sto siedemdziesiąt spółek handlowych z ograniczoną odpowiedzialnością (dwadzieścia z udziałem kapitału zagranicznego). W gminie nie funkcjonowało natomiast żadne przedsiębiorstwo państwowe. 35

36 W latach liczba podmiotów należących do sektora prywatnego wzrosła z do Większość stanowiły przedsiębiorstwa należące do osób fizycznych, a w analizowanym okresie ich liczba wzrosła o 16%. Wzrosła również liczba spółek handlowych (29,7%), fundacji (75,0%) oraz stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych (23,8%). Tabela 13. Podmioty w sektorze prywatnych w gminie Radzymin w latach Podmioty Osoby fizyczne Spółki handlowe Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego Spółdzielnie 4 4 Fundacje 2 8 Stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne Źródło: BDL GUS Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności wzrosła o 6,9% (z w 2011 roku do w 2014 roku). Nieznacznie zwiększyła się również liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności z 110 w 2011 roku do 115 w 2014 roku. W latach struktura wielkości podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin nie zmieniła się. Największy udział miały mikroprzedsiębiorstwa (0-9 zatrudnionych). W 2011 stanowiły one roku 95,7% wszystkich podmiotów gospodarczych. W 2015 roku ich udział był nieznacznie wyższy - 96,2%. Udział małych podmiotów gospodarczych (10-49 zatrudnionych) utrzymywał się na poziomie poniżej 4%, w 2011 roku było to 3,7%, w 2015 roku nieznacznie mniej 3,2%. Najmniejszy udział miały przedsiębiorstwa o liczbie zatrudnionych i więcej. Te pierwsze zarówno w 2011 roku jak i w 2015 roku stanowiły 0,6% podmiotów. W gminie Radzymin działa jedno duże przedsiębiorstwo, zatrudniające więcej niż 249 osób. Biorąc pod uwagę zmiany demograficzne w gminie Radzymin, liczba podmiotów gospodarczych przypadająca na 10 tys. osób w wieku produkcyjnym wzrosła o 8,4% (z 166,4 w 2011 roku do 181,7 w 2014 roku). Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na ludności w 2011 roku wynosiła 87 a do 2014 roku wzrosła do 92. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w gminie Radzymin wzrosła w okresie o 17,4%. Zmiana nie była jednak jednakowa dla każdej sekcji. W pięciu sekcjach zanotowano spadek liczby podmiotów, były to sekcja A (spadek o 26%), sekcja O (spadek o 14%), sekcja K (spadek o 7%), sekcja R (spadek o 3%). Likwidacji uległ również jeden z dwóch podmiotów działających w sekcji B. Pozostałe sekcje zwiększyły swoją liczebność. Na szczególną uwagę zasługują sekcje, w których liczba podmiotów wzrosła o ponad 30%: sekcja P wzrost o 30%, sekcja N o 30%, M- o 31%, J- o 33%, S i T o 34%. 36

37 Tabela 14. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin w latach wg sekcji PKD Sekcja Opis sekcji zmiana (liczba) Sekcja A rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo Sekcja B górnictwo i wydobycie Sekcja C przetwórstwo przemysłowe Sekcja D wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i parę wodną Sekcja E dostawa wody Sekcja F budownictwo Sekcja G handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów Sekcja H transport i gospodarka magazynowa Sekcja I działalność z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Sekcja J informacja i komunikacja Sekcja K działalność finansowa i ubezpieczeniowa Sekcja L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Sekcja M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Sekcja N działalność z zakresie usług administrowania Sekcja O administracja publiczna i obrona narodowa Sekcja P edukacja Sekcja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna Sekcja R działalność związana z kultura, rozrywką i rekreacją Sekcje S i T pozostała działalność usługowa, gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników Źródło: BDL GUS Podstawę działalności w gminie Radzymin stanowią przedsiębiorstwa produkujące materiały budowlane, głównie cegłę, przedsiębiorstwa owocowo-warzywne, cukiernicze, produkcji napojów i wód mineralnych, artykułów z tworzyw sztucznych. Uzupełnieniem działalności są usługi głównie remontowo-budowlane, instalatorskie, stolarskie, transportowe oraz działalność handlowa 14. Według danych na rok 2016 podmioty gospodarcze są zlokalizowane na całym terenie gminy Radzymin. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin (1 091 podmioty) oraz miejscowości Nadma (115). Najmniej podmiotów działa w miejscowościach Wiktorów (6), Rżyska (12), Borki (13), Emilianów (14), Nowy Janków (15) oraz Zwierzyniec (15). W miejscowości letniskowej Popielarz nie funkcjonuje żaden podmiot gospodarczy. 14 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Radzymin

38 Tabela 15. Podmioty gospodarcze w gminie Radzymin w 2016 roku według miejscowości Miejscowość Liczba podmiotów wpisanych do CEIDG Arciechów 17 Borki 13 Cegielnia 70 Ciemne 70 Dybów-Kolonia 17 Emilianów 14 Łąki 33 Łosie 23 Mokre 34 Nadma 115 Nowe Załubice 52 Nowy Janków 15 Popielarze 0 Radzymin 1091 Ruda 28 Rżyska 12 Sieraków 25 Słupno 268 Stare Załubice 59 Stary Dybów 44 Stary Janków 18 Wiktorów 6 Zawady 18 Zwierzyniec 15 38

39 Źródło: opracowanie własne na podstawie CEIDG Rysunek 11. Liczba podmiotów wpisana do CEIDG Źródło: opracowanie własne na podstawie CEIDG Według stanu na koniec września 2015 roku na terenie Gminy Radzymin działało gospodarstw rolnych, nieruchomości rolnych było W latach liczba gospodarstw rolnych powiększyła się o 631 podmiotów, co stanowi wzrost o 9,75% Najważniejsze podmioty gospodarcze w gminie Do najważniejszy podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin zalicza się 15 : Cederroth Polska S.A. (ul. Polna 21, Radzymin), TAGO - Przedsiębiorstwo Przemysłu Cukierniczego Tadeusz Gołębiewski (ul. Wołomińska 125, Ciemne, Radzymin), Coca-Cola HBC Polska Sp. z o.o. (ul. Przemysłowa 2, Radzymin), Bona-Agra Sp. z o.o. Przetwórstwo Owocowo-Warzywne (ul. Szkolna 11, Nadma), PHU El-Trans Elżbieta Sierocka (ul. Weteranów 100, Radzymin). 15 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Radzymin na lata , s

40 Rysunek 12. Podmioty gospodarcze w Gminie Radzymin zatrudniające powyżej 100 osób Źródło: opracowanie własne 40

41 Cederroth to szwedzki koncern, którego historia sięga 1890 roku. Specjalizuje się w produkcji kosmetyków pielęgnacyjnych, suplementów diety i OTC, nowoczesnych plastrów opatrunkowych oraz przyjaznej środowisku chemii gospodarczej. Obecnie zatrudnia około 800 pracowników w siedmiu krajach Europy. W Polsce obecny od 2000 roku, od marca 2011 roku jako Cederroth Polska S.A. Firma produkuje produkty następujących marek: Dermika, Soraya, Bio-Oil, Allévo, Pharbio, Salvequick oraz Jordan. W Radzyminie wytwarzane są kosmetyki marki Dermika oraz Soraya oraz znajduje się Centrala Cederroth Polska S.A., a w niej laboratoria, działy badań i rozwoju obydwu marek oraz Health & Wound Care Department, zajmujący się dystrybucją marek Pharbio, Allévo oraz Salvequick na terenie Polski. Fabryka posiada certyfikat ISO TAGO Przedsiębiorstwo Przemysłu Cukierniczego Tadeusz Gołębiewski jest firmą rodzinną, istnieje na rynku od 1966r. Siedziba firmy jest zlokalizowana w miejscowości Ciemne w gminie Radzymin. TAGO to jeden z największych zakładów produkcji cukierniczej w Polsce, firma prowadzi sprzedaż krajową jak i działalność eksportową obejmującą swoim zasięgiem ponad 50 krajów na 5 kontynentach. Zakład posiada certyfikat zarządzania jakością ISO 9001: 2008 i ISO 22000: 2005/ IFS/ BRC 17. W gminie Radzymin działa także zakład produkcyjny koncernu Coca-Cola HBC Polska Sp. z o.o. Fabryka w Radzyminie to największy zakład należący do Coca-Cola HBC Polska. Zakład ten stanowi również centrum produkcyjne dla grupy Coca-Cola Hellenic. Zakład zajmuje powierzchnię blisko 10 ha, z czego prawie metrów kwadratowych przypada na zabudowania. Produkty z tej części Polski trafiają do kilku krajów europejskich. W zakładzie w Radzyminie oprócz napojów (produkowana są wszystkie napoje gazowane firmy oraz herbaty Nestea, soki, nektary i napoje Cappy, napoje izotoniczne Powerade oraz napoje energetyzujące Burn) wytwarzane są również preformy, z których następnie wytwarzane są butelki PET. Preformy z tego zakładu zaopatrują wszystkie trzy zakłady naszej firmy w całej Polsce 18. Kolejnym kluczowym podmiotem gospodarczym w gminie Radzymin jest Bona-Agra Sp. z o.o. Przetwórstwo Owocowo-Warzywne z siedzibą w Nadmie. Przedsiębiorstwo ma w swojej ofercie pełne zaopatrzenie w warzywa i owoce: cięte, myte pakowane (próżniowo i nie tylko), sałaty gotowe do spożycia, surówki warzywne, świeże sosy na bazie jogurtu lub majonezu. Firma działa od 1990 roku, początkowo funkcjonowała pod nazwą Export - Import Brzeziński i specjalizowała się w handlu hurtowym warzywami i owocami. W 1995 roku powstał zakład przetwórczy i rozpoczęto wdrażanie systemów kontroli jakości. Powierzchnia produkcyjna i magazynowa firmy zajmuje ok 4000 m 2 w 16 Strona internetowa Cederroth Polska S.A. ( 17 Strona internetowa TAGO Przedsiębiorstwo Przemysłu Cukierniczego ( 18 Strona internetowa Coca-Cola HBC Polska ( 41

42 dwóch lokalizacjach. Firma posiada HACCP Certyfikat jednej z globalnych firm certyfikujących oraz Certyfikat BRC (na poziomie A od 2005 roku) 19. Firma PHU El-Trans Elżbieta Sierocka to firma rodzinna, z polskim kapitałem, która koncentruje się na obsłudze logistycznej koncernów chemicznych. Założona została w 1997 roku. Lokalizacja firmy w gminie Radzymin pozwala na sprawną obsługę przewozów transportowych na terenie całej Europy. Przedsiębiorstwo specjalizuje się w przewozach płynnych towarów następujących klas: materiały niebezpieczne w klasach (wg Konwencji ADR): 3, 4.1, 5.1, 6.1, 8 i 9, materiały wymagające utrzymania temperatury nawet do 180 stopni, materiały neutralne. Jakość świadczonych usług potwierdzają liczne certyfikaty, w tym wydany w 2003 roku (i odnowiony w 2015 roku) Certyfikat Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością ISO. Certyfikat ten obejmuje następujące obszary: transport i spedycja krakowa i międzynarodowa mycie i serwisowanie cystern grzanie cystern spełnia wymagania norm, PN-EN ISO 9001:2009 zarządzanie jakością, PN-EN ISO 14001:2005 zarządzanie środowiskowe, PN-N 18001:2004 zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy Stan i struktura bezrobocia W 2015 roku w gminie Radzymin zarejestrowanych było bezrobotnych, tj. o 10% więcej aniżeli w roku W badanym okresie liczba bezrobotnych ulegała znacznym zmianom, najwięcej osób zarejestrowanych było w 2013 roku (1 600 osób). W strukturze bezrobotnych w latach przeważali mężczyźni; w 2011 roku ich udział w grupie bezrobotnych zarejestrowanych wyniósł 53,7%, w 2015 roku wzrósł do 57,1%. 19 Strona internetowa Bona-Agra Sp. z o.o. Przetwórstwo Owocowo-Warzywne ( 20 Strona internetowa PHU El-Trans Elżbieta Sierocka ( 42

43 Rysunek 13. Bezrobotni zarejestrowani w gminie Radzymin w latach roku według płci mężczyźni kobiety Źródło: BDL GUS Na koniec 2015 roku liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy na terenie gminy Radzymin wynosiła 618. Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem podstawowym wyniosła 493 osób. Liczba osób bezrobotnych w wieku produkcyjnym wynosiła 315 osób. Udział osób bezrobotnych w gminie Radzymin względem liczby osób w wieku produkcyjnym wyniósł w 2014 roku 8,53% i był nieco niższy w roku ubiegłym (w roku 2013 wskaźnik ten wynosił 10,19%). Osoby pozostające bez pracy mają możliwość udziału w programach i mechanizmach wspierających ich kompetencje. W 2014 roku 71 mieszkańców pozostających bez pracy skorzystało ze szkoleń, 97 osób z płatnych staży organizowanych przez PUP Wołomin, a 2 osoby skierowane zostały na staż w ramach bonu stażowego do przedsiębiorców. Kolejne 24 osoby skorzystały z mechanizmu wsparcia rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej. W 2014 roku na terenie gminy utworzonych zostało 23 nowe miejsca pracy. Tabela 16. Rodzaje wsparcia udzielonego przez PUP w Wołominie na rzecz osób bezrobotnych w Gminie Radzymin w 2014 roku Rodzaj pomocy / wsparcia Liczba osób Staż 97 Jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej 24 Wyposażenie i dostosowanie stanowiska pracy 23 Prace interwencyjne 21 Szkolenia 17 Roboty publiczne 6 Bony szkoleniowe 2 Bon stażowy 1 43

44 Razem 191 Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) Podsumowanie W latach nastąpił wzrost liczby podmiotów gospodarczych w gminie Radzymin (o 17,4%). Nieznacznie wzrosła również liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności. Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności utrzymuje się na podobnym poziomie. Na terenie gminy nie działa żadne przedsiębiorstwo państwowe. Liczba podmiotów należących do sektora prywatnego stale wzrasta, z w 2011 roku do podmiotów w 2014 roku. Większość stanowiły przedsiębiorstwa należące do osób fizycznych, a ich liczba wzrosła w badanym okresie o 16%. Wzrosła również liczba spółek handlowych, fundacji oraz stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych. Ponad 95% wszystkich podmiotów gospodarczych stanowią te najmniejsze, zatrudniające nie więcej niż 9 osób. W gminie Radzymin działa tylko jedno duże przedsiębiorstwo, zatrudniające więcej niż 249 osób. Podmioty gospodarcze są zlokalizowane na całym terenie gminy Radzymin. Najwięcej podmiotów gospodarczych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin a najmniej podmiotów działa w miejscowościach Wiktorów, Rżyska oraz Borki. Jedynie w miejscowości Popielarze nie działa żadna firma. W latach roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych nieznacznie wzrosła (o 10%). Osoby bezrobotne aktywnie uczestniczyły kompetencje. w programach i mechanizmach wspierających ich 2.3. Charakterystyka społeczna gminy Struktura demograficzna i społeczna gminy Liczba mieszkańców gminy Radzymin na koniec 2015 roku wyniosła osób, a więc o 22,6% więcej niż w roku W okresie od 2005 roku do 2014 roku obserwowano systematyczny wzrost liczby ludności, lecz w okresie nastąpił niewielki spadek (o 2%). Gęstość zaludnienia w 2014 roku na 1 km 2 wynosiła 194 osoby i była większa niż w 2011 roku (178 osób/km 2 ). Głównym czynnikiem 44

45 wzrostu liczby mieszkańców w gminie Radzymin jest bliskie sąsiedztwo Warszawy jako atrakcyjnego rynku pracy 21. W 2015 roku kobiety stanowiły 51,5% ogółu ludności, 10 lat wcześniej wskaźnik ten wynosił 50,8%. Wskaźnik feminizacji wzrósł więc z 103 do 105. Rysunek 14. Zmiana liczby ludności gminy Radzymin w latach Źródło: BDL GUS Najwięcej, bo aż 42,8% mieszkańców gminy (tj osób) mieszkało w mieście Radzymin. Drugą pod względem liczby ludności była miejscowość Słupno (10,9%), kolejną zaś Nadma (6,6%). Pozostałe miejscowości zamieszkiwało mniej niż osób, najmniej zaludnione obszary w gminie Radzymin to: Popielarze (10 osób), Wiktorów (139 osób) oraz Emilianów (200 osób). W latach w większości miejscowości gminy Radzymin liczba mieszkańców wzrosła. Najsilniejszy wzrost obserwowano w miejscowościach: Nowe Załubice (15,6%), Archiechów (13,8%) oraz w mieście Radzymin (13,3%) i obszary te można uznać za najbardziej atrakcyjne osadniczo. W dwóch miejscowościach, tj. Siekarów oraz Popielarze liczba mieszkańców nie uległa zmianie, w kolejnych dwóch Nowy Janków oraz Rżyska zanotowano nieznaczny ubytek mieszkańców (odpowiednio o 2,4% oraz 2,3%). Tabela 17. Zmiana liczby ludności w miejscowościach gminy Radzymin w latach 2011 i 2015 Liczba ludności Miejscowość Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów-Kolonia Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 45

46 Emilianów Łąki Łosie Mokre Nadma Nowe Załubice Nowy Janków Popielarze Radzymin Ruda Rżyska Sieraków Słupno Stare Załubice Stary Dybów Stary Janków Wiktorów Zawady Zwierzyniec Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Struktura wieku ludności uległa w analizowanym okresie niewielkim zmianom. Odsetek mieszkańców gminy w wieku 0-19 nie uległ zmianie i wynosił ok 22%. Udział osób w wieku lata wahał się w przedziale 55,5% - 55,8%. Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym nieznacznie zmalał z 22,3% w 2011 roku do 21,8% w 2014 roku. W okresie liczba dzieci w wieku 0-4 lata w gminie Radzymin wzrosła nieznacznie. Oznacza to, że gmina nie jest dotknięta zjawiskami demograficznymi związanymi ze starzeniem się społeczeństwa. Wykres 15. Zmiana liczby ludności według wieku w gminie Radzymin w latach Źródło: BDL GUS Struktura wieku w poszczególnych dzielnicach miejscowościach gminy Radzymin była zróżnicowana. Najmniejszy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym zaobserwowano w 2015 roku w miejscowościach: Mokre (21,1%), Arciechów (21,6%) oraz Cegielnia (22,0%). W Popielarzach nie 46

47 mieszkał w tym okresie nikt w wieku poniżej 18 lat. Największy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym odnotowano w miejscowościach: Dybów Kolonia (28,8%), Emilianów (28%) oraz Łaki (27,9%). Największy odsetek osób w wieku poprodukcyjnym zaobserwowano w 2015 roku w miejscowościach: Popielarze (50,0%) oraz Rżyska (11,7%) i Stare Załubice (11,2%). W miejscowości Stary Janków odsetek ten był mniejszy i wynosił 6,4%. Niewielki udział osób w wieku poprodukcyjnym zaobserwowano również w miejscowościach: Dybów Kolonia (7,6%) oraz Słupno (7,9%). Tabela 18. Struktura ludności według wieku w miejscowościach gminy Radzymin w latach 2011 i Miejscowości przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów-Kolonia Emilianów Łąki Łosie Mokre Nadma Nowe Załubice Nowy Janków Popielarze Radzymin Ruda Rżyska Sieraków Słupno Stare Załubice Stary Dybów Stary Janków Wiktorów Zawady Zwierzyniec Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Ze strukturą wieku ludności związane są wskaźniki obciążenia ekonomicznego. W gminie Radzymin w okresie zmieniły się wszystkie trzy wskaźniki. Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym uległa najmniejszym zmianom i wzrosła z poziomu 47,8 do 53,7. Ma to związek ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Wskaźnik liczby osób w wieku poprodukcyjnym przypadającej na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym znacznie zmalał z wartości 155,1 w 2011 roku do wartości 38,3 w 2015 roku. Wiąże się to z korzystnym zjawiskiem znacznego wzrostu odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym w ogóle ludności (wzrost z 12,7% w 2011 do 25,25% w 2015 roku). Jednocześnie zmalała wartość wskaźnika odnosząca się do liczby osób w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym z 29,1 w 2011 roku do 14,9 w 2014 roku. 47

48 Rysunek 16. Wskaźniki obciążenia ekonomicznego ludności w gminie Radzymin w latach ,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Struktura ludności według wieku jest bardzo różna w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin. Wskaźnik liczby ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym osiąga najkorzystniejsze wartości w miejscowościach: Stary Janków, Dybów- Kolonia, Łąki oraz Słupno. Tabela 19. Wskaźniki obciążenia ekonomicznego ludności w poszczególnych miejscowości gminy Radzymin w 2015 roku Miejscowości ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Arciechów 48,30 51,06 16,33 Borki 55,21 58,21 20,31 Cegielnia 48,93 49,25 16,14 Ciemne 52,56 40,60 15,18 Dybów-Kolonia 57,26 26,42 11,97 Emilianów 60,00 33,93 15,20 Łąki 54,85 26,97 11,65 Łosie 45,85 34,88 11,86 Mokre 45,51 48,11 14,78 Nadma 49,53 40,14 14,19 Nowe Załubice 49,68 35,34 12,97 Nowy Janków 59,49 49,21 19,62 Popielarze 100,00-100,00 Radzymin 56,00 39,08 15,74 Ruda 46,96 37,38 12,78 Rżyska 53,23 50,70 17,91 Sieraków 52,01 32,48 12,75 48

49 Słupno 51,76 29,99 11,94 Stare Załubice 59,70 42,79 17,89 Stary Dybów 50,00 33,54 12,56 Stary Janków 47,80 24,59 9,43 Wiktorów 52,75 37,14 14,29 Zawady 56,59 38,10 15,61 Zwierzyniec 53,80 41,67 15,82 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin W powiecie wołomińskim 22 najliczniejszą grupę stanowili mieszkańcy z wykształceniem średnim i policealnym osoby. Mieszkańców z wykształceniem wyższym było , a z wykształceniem zasadniczym zawodowym Liczba gospodarstw domowych na terenie gminy Radzymin systematycznie wzrasta w latach W okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 września 2013 r. było gospodarstw domowych, w okresie 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. już 5 843, a do 28 września 2015 roku liczba gospodarstw domowych wzrosła do Saldo migracji wewnętrznych w gminie Radzymin w latach pozostawało dodatnie, ale systematycznie malało: z 636 do 407 osób. Saldo migracji zagranicznych jest natomiast bardzo małe, a w badanym okresie zanotowano niewielki spadek z 5 do 4 osób, które opuściły gminę. W latach przeważały zameldowania i wymeldowania do gminy Radzymin z miast. Większą mobilnością w tym zakresie cechowały się kobiety Frekwencja wyborcza Miernikiem często stosowanym do oceny aktywności społecznej lub kapitał społecznego jest też frekwencja w wyborach. Frekwencja wyborcza w gminie Radzymin, zarówno w wyborach samorządowych w 2014 jak wyborach do Parlamentu Europejskiego, Sejmu i Senatu RP oraz wyborach Prezydenckich w 2015 roku, była wyższa od średniej dla Polski, co świadczy o ponadprzeciętnej aktywności społeczności lokalnej oraz zaangażowaniu w sprawy gminy i kraju. 22 Dane dotyczące wykształcenia mieszkańców dostępne są w podziale na powiaty. Dane pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku 23 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 49

50 Rysunek 17. Frekwencja w wyborach w 2014 i 2015 roku - średnia dla Polski i gminy Radzymin 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 Polska gmina Radzymin Źródło: Strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej Rysunek 18. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej 50

51 Edukacja i poziom oświaty W 2014 roku na terenie gminy Radzymin funkcjonowało dziesięć placówek przedszkolnych (samorządowych) oferujących łącznie miejsc. Do placówek tych uczęszczało 898 dzieci. W latach na terenie gmino otwarto dwie nowe placówki, a liczba miejsc wzrosła o 27%. Liczba etatów w placówkach przedszkolnych w 2014 roku wyniosła łącznie 78,05, czyli o 11,5 etatu więcej niż w roku Średnio na jedną placówkę przedszkolną przypadało 7,8 etatu. W 2014 roku w gminie Radzymin objętych wychowaniem przedszkolnym dzieci było (w tym w mieście 869). W latach wyraźnie wzrósł odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie o 4,4% dla dzieci w wieku 3-4 lat oraz o 4,9% dla dzieci w wieku 4-6 lat. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie zwiększył się zarówno w mieście Radzymin jak i w pozostałych miejscowościach. Warto zauważyć, że w mieście odsetek ten przekracza 100%, co oznacza że do radzymińskich przedszkoli uczęszczają również dzieci niezameldowane w gminie bądź pochodzące z innych miejscowości gminy Radzymin. Tabela 20 Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w gminie Radzymin w latach 2011 i Radzymin dzieci w wieku 3-4 lat dzieci w wieku 4-6 lat % w miastach 104,7 119,6 na wsi 17,8 42,7 w miastach 85,5 101,0 na wsi 31,6 62,4 Źródło: GUS BDL Sieć placówek oświatowych w latach nie uległa zmianie. Na terenie gminy Radzymin w 2014 roku funkcjonowało siedem szkół podstawowych. Na przestrzeni tych 4 lat liczba uczniów w szkołach wzrosła o 20% (z 1595 w roku 2011 do 1999 w roku 2014). Wzrosła również liczba etatów z 95,6 w 2011 do 118,6 w 2014 roku. Szkoły podstawowe działające w gminie to: 1. Szkoła Podstawowa nr 1im. ppłka pil. Mariana Pisarka w Radzyminie, 2. Szkoła Podstawowa nr 2 w Radzyminie, wchodząca w skład Zespołu Szkół im. księżnej Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie, 3. Szkoła Podstawowa nr 1 im. M. Konopnickiej w Słupnie, wchodząca w skład Zespołu Szkół w Słupnie, 4. Szkoła Podstawowa nr 2 im. Michaliny Chełmońskiej Szczepankowskiej w Słupnie, 5. Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej w Starych Załubicach, wchodząca w skład Zespołu Szkół w Starych Załubicach, 6. Szkoła Podstawowa w Ciemnem, wchodząca w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. Janiny Januszewskiej w Ciemnem, 7. Szkoła Podstawowa im. Prymasa Tysiąclecia w Nadmie. W 2014 roku w gminie działały cztery szkoły gimnazjalne. W latach liczba uczniów zmniejszyła się o 10% (z 774 osób w 2011 do 695 osób w 2014 roku). Nieznacznie zmalała również liczba etatów w szkołach z 60,6 w 2011 do 54,6 w 2014 roku. Gimnazja działające w gminie Radzymin: 51

52 1. Gimnazjum nr 1 im. mjra Stefana Waltera w Radzyminie, 2. Gimnazjum nr 2 w Radzyminie, wchodzące w skład Zespołu Szkół im. księżnej Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie, 3. Gimnazjum w Słupnie, wchodzące w skład Zespołu Szkół w Słupnie, 4. Gimnazjum im. Anieli Janusz ps Jagoda w Starych Załubicach, wchodzące w skład Zespołu Szkół w Starych Załubicach. W latach zmniejszyła się liczba szkół ogólnokształcących w gminie Radzymin z trzech do dwóch placówek. W gminie działa ponadto jedno liceum dla dorosłych. Znacznie zmalała natomiast liczba uczniów kształcących się w tych szkołach zanotowano spadek o 33,5% (z 526 do 350 osób). Liczba etatów w szkołach ogólnokształcących w gminie w 2014 roku wyniosła 19,34, w tym w liceach ogólnokształcących dla młodzieży (bez specjalnych) 17,37 etatów oraz w liceach ogólnokształcących dla dorosłych 1,97 etatów. W latach liczba etatów zmalała o 27,7%. Poziom edukacji jest wskaźnikiem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego a także wskazuje na możliwości budowania kapitału ludzkiego. Jednym ze wskaźników poziomu edukacji są wyniki uczniów w egzaminie gimnazjalnym. Wyniki osiągnięte przez uczniów trzecich klas szkół gimnazjalnych w gminie Radzymin w 2015 roku były gorsze niż wyniki odnotowane w powiecie wołomińskim. Najniższe wyniki uczniowie osiągnęli z matematyki (46,6%) oraz języka angielskiego na poziomie rozszerzonym (49,6%), najwyższe natomiast z historii i wiedzy o społeczeństwie (po 61,9%) oraz z języka polskiego (60,5%). Poziom edukacji mierzony wynikami egzaminu gimnazjalnego w gminie Radzymin określić można jako średni - gimnazjaliści z gminy Radzymin uzyskali najgorsze w powiecie wyniki z historii i wiedzy o społeczeństwie oraz z języka niemieckiego na poziomie podstawowym. Tabela 21. Średnie wyniki w gminach z egzaminu gimnazjalnego w 2015 roku w gminie Radzymin Szkoła Historia i WOS Język polski Matematyka Przedmioty przyrodnicze J. angielski poziom podst. J. angielski poziom rozsz. J. niemiecki poziom podst. Gimnazja 61,9 60,5 46,6 49,0 68,5 49,6 50,7 Źródło: OKE w Warszawie Kolejnym ze wskaźników poziomu edukacji są wyniki uczniów na egzaminie. Wyniki osiągnięte przez uczniów szkół ogólnokształcących w gminie Radzymin w 2015 roku były gorsze niż wyniki uczniów ze szkół w Wołominie czy Urlach. Znacznie niższe wyniki osiągnęli uczniowi Niepublicznego Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zakładu Doskonalenia Zawodowego aniżeli uczniowie Liceum Ogólnokształcącego im. Cypriana Kamila Norwida. Najniższe wyniki uczniowie osiągnęli z matematyki na poziomie podstawowym oraz biologii i chemii na poziomie rozszerzonym, najwyższe natomiast z języka polskiego na poziomie rozszerzonym. 52

53 Tabela 22. Średnie wyniki procentowe z przedmiotów obowiązkowych dla absolwentów z 2015 r. przystępujący do egzaminu w nowej formule w gminie Radzymin Szkoła J. polski Matematyka J. angielski J. rosyjski Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida w Zespole Szkół Ogólnokształcących Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zakładu Doskonalenia Zawo dowego Źródło: OKE w Warszawie 62,0 38,3 65,6 36,3 13,7 22,0 31,0 Tabela 23. Średnie wyniki procentowe z przedmiotów dodatkowych ( na poziomie rozszerzonym) dla absolwentów z 2015 r. przystępujący do egzaminu nowej formule w gminie Radzymin Szkoła J. polski J. angielski Biologia Chemia Geografia Historia Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida w Zespole Szkół Ogólnokształcących Źródło: OKE w Warszawie - Wiedza o społeczeństwie 64,1 58,7 8,7 7,0 28,1 62,0 23,5 53

54 Bezpieczeństwo mieszkańców Na terenie gminy Radzymin zadania z zakresu bezpieczeństwa publicznego wykonują 24 : Policja za pomocą Komendy Powiatowej Policji z siedzibą w Wołominie, na obszarze gminy działa Komisariat Policji w Radzyminie przy ul. Konstytucji 3 Maja 22, Dzielnicowi działający w poszczególnych dzielnicach na terenie miasta Radzymin, Straż Miejska z siedzibą w Radzyminie przy Pl. Tadeusza Kościuszki 2, Straż Pożarna za pomocą Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej z siedzibą w Wołominie oraz jednostki terenowe w postaci Ochotniczych Straży Pożarnych na terenie Gminy Radzymin: w Radzyminie, w Starych Załubicach, w Zawadach, w Mokrem, w Rudzie oraz w Nadmie. Analiza poziomu bezpieczeństwa mieszkańców może być opracowana na podstawie danych zebranych przez Komisariat Policji w Radzyminie. W 2015 roku na terenie gminy odnotowano 569 zdarzeń, w tym największy udział stanowiły kradzieże (29,7%), wykroczenia z art.119 Kodeksu Wykroczeń 25 (29,2%) oraz kradzieże z włamaniem (23%). Rysunek 19. Struktura zdarzeń na terenie gminy Radzymin w 2015 roku kradzież cudzej rzeczy wykroczenie z art.119 KW kradzież z włamaniem uszkodzenie mienia kradzież pojazdu wykroczenie z art.124 KW uszczerbek na zdrowiu bójka, pobicie rozbój Źródło: Komisariat Policji w Radzyminie 24 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 25 Art Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 250 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. 2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo są karalne. 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 dopuścił się go na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego. 4. W razie popełnienia wykroczenia określonego w 1, można orzec obowiązek zapłaty równowartości ukradzionego lub przywłaszczonego mienia, jeżeli szkoda nie została naprawiona. 54

55 W 2015 roku najwięcej zdarzeń odnotowano w rejonach obejmujących część miejską gminy Radzymin: w rejonie II 26 (34,6% ogółu zdarzeń) oraz w rejonie I 27 (23,0%). Znacznie mniej zdarzeń miało miejsce w rejonach na obszarach wiejskich gminy: w rejonie III 28 (21,1%) oraz w rejonie IV 29 (21,3%). Tabela 24. Struktura zdarzeń na terenie gminy Radzymin w 2015 roku według rejonów Radzymin I II III IV kradzież cudzej rzeczy kradzież pojazdu kradzież z włamaniem Rozbój bójka, pobicie uszkodzenie mienia uszczerbek na zdrowiu wykroczenie z art.119 KW wykroczenie z art.124 KW Źródło: Komisariat Policji w Radzyminie W latach liczba popełnionych przestępstw ma charakter zróżnicowany; wzrasta liczba kradzieży cudzej rzeczy, pojazdów oraz kradzieży z włamaniem. Najmniej zdarzeń zanotowano w kategorii: rozbój, bójka, pobicie oraz uszkodzenie mienia. W okresie tym wzrasta natomiast liczba wykroczeń. Najwięcej wykroczeń zanotowano w kategorii: bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Tabela 25. Liczba zarejestrowanych zdarzeń w latach Kategoria / rodzaj Przestępstwa kradzieże cudzej własności kradzież pojazdu Rejon obejmuje następujące ulice na obszarze miejskim gminy Radzymin: Akacjowa, Batalionów Chłopskich, Bażancia, Broniewskiego, Brylantowa, Bursztynowa, Cicha, Czapury, Dębowa, Diamentowa, Dobra, Dolna, Głowackiego, Gródki, Hallera, Jana Pawła II nr parzyste, Kochanowskiego, Kolejowa, Kolonia Pod Lasem, Komunalna, Konopnickiej, Kopernika, Kossaka, Królewska, Krótka, Kwiatów Polskich, Legionów, Leśna, Łąkowa, Maczka, Makowa, Miła, Mokra, Nowa, Orzeszkowej, Partyzantów, Patriotów, Perłowa, Piotra Skargi, Polna, POW od Wyszyńskiego do Zawady, Rejentówka, Reymonta, Romantyczna, Rubinowa, Skłodowskiej, Słoneczna, Stary Rynek, Strzelców Grodzieńskich, Świerkowa, Sybiraków, Szafirowa, Szkolna, Szmaragdowa, Tęczowa, Turkusowa, Wadery, Weteranów, Wiejska, Willowa, Witosa, Władysława IV, Wróblewskiego, Wycinki, Wyszyńskiego nr parzyste, Zaciszna, Zdrojowa, Zduńska, Zielna, Żulińskiego. 27 Rejon obejmuje następujące ulice na obszarze miejskim gminy Radzymin: 1-go Maja, 11-go Listopada, Batorego, Czartoryskiej, Czereśniowa, Daszyńskiego, Dzielna, Glinkowska, Huzarska, Jana Pawła II nr nieparzyste, Kilińskiego, Koliska, Konstytucji 3-go Maja, Korczaka, Kotkowskiego, Kredytowa, Kwitnąca, Letnia, Lubomirskiego, Malownicza, Marszała, Matejki, Mickiewicza, Mistrza i Małgorzaty, Narbutta, Narutowicza, Norwida, Ogrodowa, Paderewskiego, Piłsudskiego, Pionierska, Plac Kościuszkowski, Plac Wolności, Pogonowskiego, POW od 3- go Maja do Wyszyńskiego, Sienkiewicza, Skorupki, Słowackiego, Strzelców Wileńskich, Strzelców Kaniowskich, Traugutta, Waltera, Wąska, Wczasowa, Wierzbowa, Wiśniowa, Wołomińska, Wspólna, Wyszkowska, Zapolskiego, Zielona, Zwycięska, Żeligowskiego, Żeromskiego 28 Rejon obejmuje następujące miejscowości / sołectwa: Arciechów, Borki, Dybów-Kolonia, Emilianów, Łąki, Łosie, Mokre, Nowe Załubice, Popielarze, Ruda, Stare Załubice, Stary Dybów, Wiktorów, Zawady, Zwierzyniec. 29 Rejon obejmuje następujące miejscowości / sołectwa: Cegielnia, Ciemne, Nadma, Nowy Janków, Rżyska, Sieraków, Słupno, Stary Janków, Kto cudzą rzecz umyślnie niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, jeżeli szkoda nie przekracza 1/4 minimalnego wynagrodzenia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. 2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo są karalne. 3. Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego. 4. W razie popełnienia wykroczenia można orzec obowiązek zapłaty równowartości wyrządzonej szkody lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego. 55

56 kradzież z włamaniem rozbój bójka, pobicie uszkodzenie mienia uszczerbek na zdrowiu ogółem Wykroczenia, w tym przeciwko: bezpieczeństwu w ruchu drogowym porządkowi i spokojowi publicznemu bezpieczeństwu osób i mienia mieniu inne ogółem Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) W 2015 roku funkcjonariusze policji wypełnili 20 formularzy Niebieskiej Karty, służących dokumentowaniu faktów związanych z przemocą w danej rodzinie i ocenie zagrożenia dalszą przemocą. Aż 70% wypełniono na obszarach wiejskich, znacznie rzadziej natomiast stwierdzano przemoc w rodzinie na terenie miasta Radzymin. Większość osób, co do których istniało podejrzenie że są dotknięte przemocą stanowiły kobiety (79,2%). O stosowanie przemocy w rodzinie zdecydowanie częściej podejrzewani byli mężczyźni, w tym będący pod wpływem alkoholu. Łącznie w gminie Radzymin w 2015 roku stwierdzono 85 przypadków stosowania przemocy. Najczęściej dopuszczano się przemocy psychicznej (43,5%) oraz przemocy fizycznej (41,2%). Rysunek 20. Liczba przypadków poszczególnych rodzajów przemocy stwierdzonych w gminie Radzymin w 2015 roku psychiczna fizyczna inny rodzaj przemocy ekonomiczna seksualna Źródło: Komisariat Policji w Radzyminie 56

57 Z informacji przekazanych przez Komisariat Policji w Radzyminie wynika, że rejony najbardziej zagrożone przestępczością przeciwko mieniu to miasto Radzymin z uwzględnieniem osiedli mieszkaniowych na peryferiach miasta (ul. Nowa), miejscowości Ciemne i Słupno oraz obszary działek letniskowych (Załubice, Łosie, Łąki). Przeprowadzone w lutym i marcu 2016 roku konsultacje społeczne w zakresie Założeń Krajowej Mapy zagrożeń bezpieczeństwa w Polsce wykazały, że obszarem szczególnie zagrożonym wandalizmem jest teren placu zabaw we wsi Słupno (przy ulicy Żeromskiego) Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń Zadania z zakresu pomocy społecznej na poziomie gminy Radzymin realizuje Ośrodek Pomocy Społecznej, będący jednostką organizacyjną Gminy Radzymin i wykonujący następujące zadania 32 : przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych i specjalnych celowych; przyznawanie pomocy rzeczowej; przyznanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie; udzielenie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym; świadczenie usług, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania; pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne, w szczególności osób bezdomnych i innych, które nie mają żadnych źródeł utrzymania i nie są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym; udzielanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego; praca socjalna; sprawienie pogrzebu; zapewnienie środków na wynagrodzenie pracowników i warunków realizacji w/w zadań. Na terenie gminy działa Dom Pomocy Społecznej w Radzyminie, który jest jednostką organizacyjną Starostwa Powiatowego w Wołominie. Dom realizuje zadania powiatu, zapewniając całodobową opiekę osobom niesprawnym, przewlekle somatycznie chorym, które z uwagi na stan zdrowia, warunki mieszkaniowe i rodzinne nie mogą samodzielnie funkcjonować w środowisku. Terenem działania Domu Pomocy jest obszar powiatu wołomińskiego. Jednym z mierników zasięgu pomocy społecznej jest liczba rodzin korzystających z takiego wsparcia. Liczba rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej w gminie w 2014 roku wyniosła 580, w 2011 roku 656. W ujęciu 4 letnim liczba gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej ma tendencję malejącą. Korzystnym zjawiskiem jest także spadek liczny osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku z w 2011 roku do osób w 2014 roku. 31 Informacja dotycząca konsultacji i zgłoszonych wniosków przez mieszkańców miasta i gminy Radzymin, Komisariat Policji w Radzyminie 32 Strategia Rozwoju Gminy Radzymin na lata (z projekcją do roku 2030) 57

58 W 2015 roku w gminie Radzymin ze świadczeń pomocy społecznej korzystało 506 rodzin, w tym 293 na wsiach. Świadczenia przyznano w ramach zadań zleconych i zadań łącznie 777 osobom, co stanowi 3,2% mieszkańców gminy. W strukturze udzielonych świadczeń największy udział stanowią: inne zasiłki celowe i świadczenia w naturze ogółem (przyznane 494 osobom), posiłki (259 osób) oraz zasiłki stałe ogółem (119 osób). Najwięcej środków finansowych przeznaczono natomiast na odpłatność gminy za pobyt w domu pomocy społecznej ( zł), zasiłki stałe ogółem ( zł) oraz inne zasiłki celowe i świadczenia w naturze ogółem ( zł). Tabela 26 Udzielone świadczenia (zadania zlecone gminie) w gminie Radzymin w 2015 roku Świadczenia liczba osób, którym przyznano świadczenia liczba świadczeń kwota świadczeń (w zł) liczba rodzin liczba osób w rodzinach specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi zasiłki celowe na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną pomoc ogółem, przyznana cudzoziemcom zasiłki stałe ogółem zasiłki okresowe ogółem schronienie posiłek ubranie usługi opiekuńcze ogółem sprawienie pogrzebu inne zasiłki celowe i w naturze ogółem 494 X zasiłki celowe przyznane niezależnie od dochodu pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie ogółem poradnictwo specjalistyczne X X X 0 0 interwencja kryzysowa X X X 0 0 pomoc socjalna X X X odpłatność gminy za pobyt w domu pomocy społecznej Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej W 2015 roku w gminie Radzymin głównym powodem przyznawania pomocy społecznej było ubóstwo. Pomoc z tego powodu otrzymały 343 rodziny, co stanowiło 30,4% wszystkich rodzin korzystających z pomocy. Drugim, co do częstości powodem była długotrwała lub ciężka choroba (19,7%), kolejnym zaś bezrobocie (16,6%). Wśród rodzin z obszarów wiejskich najważniejsze powody przyznawania pomocy były takie same: ubóstwo (30,8%), długotrwała lub ciężka choroba (19,0%) oraz bezrobocie (18,2%). 58

59 Rysunek 21. Powody przyznania pomocy społecznej w 2015 roku w gminie Radzymin ubóstwo długotrwała lub ciężka choroba bezrobocie niepełnosprawność bezradność w sprawach opiek.-wychowawczych i potrzeby ochrony macierzyństwa alkoholizm bezdomność trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z pomoc w rodzinie narkomania miasto wieś Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Pomocą społeczną w gminie Radzymin w 2015 roku objęte były 562 rodziny (1389 osób), z czego 54,4% z nich zamieszkiwało na wsi. W strukturze rodzin objętych pomocą przeważały rodziny jednoosobowe (47,9%). Pomocą objęto 246 rodzin z dziećmi, z których 57,7% zamieszkiwano na obszarach wiejskich gminy. Najliczniejszą grupę stanowiły rodziny z 1 dzieckiem (34,6%) oraz 2 dzieci (32,5%). Wsparciem otoczono również 89 rodzin niepełnych, z których 50,6% zamieszkiwało na wsi. Większość stanowiły rodziny jednoosobowe (46,1%). Tabela 27. Typy rodzin objętych pomocą społeczną w gminie Radzymin w 2015 roku liczba rodzin Typy rodzin w tym na liczba osób w ogółem wsi rodzinach rodziny ogółem o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób 6 i więcej w tym rodziny z dziećmi ogółem o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci o liczbie dzieci 7 i więcej rodziny niepełne ogółem o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób o liczbie osób 4 i więcej Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 59

60 Największy odsetek osób korzystających z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej widoczny jest w miejscowości Wiktorów oraz Sieraków (od 12,2%-15,1%). Duży odsetek beneficjentów znajduje się również w miejscowości: Ciemne, Słupno, Dybów Kolonia, Nowy Janków, Stary Janków, Rżyska i Borki (9,2%-6,1%). Rysunek 22. Odsetek osób korzystających z MOPS w ogóle mieszkańców miejscowości Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej Działalność organizacji pozarządowych Na terenie gminy Radzymin funkcjonuje 36 organizacji pozarządowych. Można podzielić je na następujące kategorie: sportowe i turystyczne, ekologiczne, gospodarcze, edukacyjne i kulturalne, społeczne. 60

61 Wśród stowarzyszeń związanych ze sportem i turystyką dominują kluby sportowe. Są to organizacje szkolne i uczniowskie, ale również te, które swoją działalność kierują do wszystkich mieszkańców miasta oraz są nastawione na realizację zadań związanych z wybraną dyscypliną: Akademia Michała Podlaskiego Uczniowski Klub Sportowy Victoria Radzymin, Klub Jeździecki Hippica Polonia, Klub Piłkarski Rządza Załubice, Klub Sportowy Fanaberia, Klub Sportowy Rokis" Radzymin, Międzyszkolny Klub Sportowy Karate Kyokushin, Polski Związek Wędkarski Nr 19, Radzymiński Klub Sportowy Mazur, Stowarzyszenie Piłki Ręcznej Rokis Radzymin, Uczniowski Klub Sportowy Dwójka Radzymin, Uczniowski Klub Sportowy Lotnik, Uczniowski Klub Sportowy Nadma. Ważną grupę stanowią również stowarzyszenia wspierające i promujące edukację oraz kulturę a także związane ze sferą społeczną. Są to zarówno organizacje prowadzące działalności na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym jak również aktywizujące określone grupy mieszkańców. Do grupy tej należą: Fundacja Kamyk, Fundacja Kreatywni, Stowarzyszenie Aktywnych 50+, Stowarzyszenie Seniorów Ziemi Radzymińskiej. to: Organizacje o charakterze stricte społecznym, działające na rzecz mieszkańców gminy Radzymin, Hufiec ZHP Radzymin, Ochotnicza Straż Pożarna W Nadmie, Ochotnicza Straż Pożarna W Radzyminie, Polski Czerwony Krzyż. Klub Honorowych Dawców Krwi PCK Radzymin, Polski Związek Emerytów, Rencistów I Inwalidów Koło Nr 1 W Radzyminie, Polski Związek Emerytów, Rencistów I Inwalidów Koło Nr 2 W Słupnie, Polski Związek Emerytów, Rencistów I Inwalidów Koło Nr 3 W Starych Załubicach. Na terenie gminy Radzymin funkcjonują również organizacje o charakterze historycznym, związane z wydarzeniami lub osobami, które były świadkami historii. Organizacje takie to: Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów, Stowarzyszenie Miłośników Miasta Radzymin I Bitwy Warszawskiej 1920 Roku, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Obwód "Rajski Ptak" W Radzyminie. Na terenie gminy Radzymin aktywnie działają lokalne grupy działania oraz inne organizacje, których celem jest dbałość o dalszy rozwój poszczególnych miejscowości. Są to między innymi: Lokalna Grupa Działania Związek Stowarzyszeń Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego, Stowarzyszenie Inicjatorów Rozwoju Wsi Sieraków, Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Łąki, 61

62 Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Słupno, Stowarzyszenie Wspólne Cele Z Mokrem, Towarzystwo Przyjaciół Radzymina. Mniejsze znaczenie mają organizacje środowiskowe, w gminie Radzymin działa jedynie Fundacja Czyste Lasy". Najwięcej organizacji pozarządowych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin (połowa wszystkich podmiotów). NGO działają ponadto na terenie ośmiu miejscowości: Słupno, Stare Załubice, Mokre, Nadma, Sieraków, Łąki, Nowy Janków i Stary Dybów. Tabela 28 Organizacje pozarządowe zarejestrowane w gminie Radzymin w 2015 roku według miejscowości Miejscowość Organizacje pozarządowe (liczba) Arciechów 0 Borki 0 Cegielnia 0 Ciemne 0 Dybów-Kolonia 0 Emilianów 0 Łąki 1 Łosie 0 Mokre 2 Nadma 2 Nowe Załubice 0 Nowy Janków 1 Popielarze 0 Radzymin 18 Ruda 0 Rżyska 0 Sieraków 1 Słupno 4 Stare Załubice 3 Stary Dybów 1 Stary Janków 0 Wiktorów 0 Zawady 0 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Radzymin Podsumowanie W okresie w gminie Radzymin zaobserwowano wzrost liczby ludności o 22,6%. W całym tym okresie kobiety stanowiły około 51% ogółu mieszkańców. Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin była zróżnicowana. Najwięcej, bo aż 42,8% mieszkańców gminy mieszkało w mieście Radzymin. Drugą co do liczby ludności była miejscowość Słupno, kolejną zaś Nadma. Najmniej zaludnione obszary w gminie Radzymin to: Popielarze, Wiktorów oraz Emilianów. Struktura wieku ludności uległa w analizowanym okresie korzystnym zmianom, gmina nie jest dotknięta zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Struktura wieku w poszczególnych miejscowościach 62

63 gminy Radzymin była zróżnicowana. Najmniejszy odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym zaobserwowano w 2015 roku w miejscowościach: Mokre, Arciechów oraz Cegielnia, natomiast największy udział osób w wieku poprodukcyjnym odnotowano w miejscowościach: Popielarze, oraz Rżyska i Stare Załubice. Saldo migracji w gminie Radzymin w latach pozostawało dodatnie, ale systematycznie malało. W 2014 roku na terenie gminy Radzymin funkcjonowało dziesięć placówek przedszkolnych (samorządowych), w tym w latach na terenie gmino otwarto dwie nowe placówki. W latach wyraźnie wzrósł odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym (we wszystkich miejscowościach). Niepokojącym zjawiskiem są wyniki osiągnięte przez uczniów trzecich klas szkół gimnazjalnych oraz maturzystów, które były gorsze niż średnie wyniki odnotowane w powiecie wołomińskim. W 2015 roku policja odnotowała na terenie gminy 569 zdarzeń, w tym największy udział stanowiły kradzieże, wykroczenia z art.119 KW oraz kradzieże z włamaniem. Najwięcej zdarzeń zaszło w rejonach obejmujących część miejską gminy Radzymin: w rejonie II oraz w rejonie I. Największe zagrożenie mienia stwierdzono w Radzyminie z uwzględnieniem osiedli mieszkaniowych na peryferiach miasta (ul. Nowa), w miejscowościach Ciemne i Słupno na obszarze działek letniskowych (Załubice, Łosie, Łąki). Niepokoi rosnąca liczba popełnionych przestępstw oraz odnotowanych wykroczeń w latach na terenie gminy. W 2015 roku w gminie Radzymin ze świadczeń pomocy społecznej korzystało 506 rodzin, w tym 293 na wsiach. W ramach zadań zleconych i zadań łącznie świadczenia przyznano 3,2% mieszkańcom gminy. W strukturze udzielonych świadczeń największy udział stanowią: inne zasiłki celowe i świadczenia w naturze ogółem, posiłki oraz zasiłki stałe ogółem. Najwięcej środków finansowych przeznaczono natomiast na odpłatność gminy za pobyt w domu pomocy społecznej, zasiłki stałe ogółem oraz inne zasiłki celowe i świadczenia w naturze ogółem. W 2015 roku w gminie Radzymin głównym powodem przyznawania pomocy społecznej było ubóstwo. Pomoc z tego powodu otrzymały 343 rodziny, co stanowiło 30,4% wszystkich rodzin korzystających z pomocy. Drugim co do częstości powodem była długotrwała lub ciężka choroba, kolejnym bezrobocie. Korzystnym procesem jest spadek liczby rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej oraz spadek liczny osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku. 63

64 O aktywności mieszkańców świadczy działanie na terenie gminy Radzymin 36 organizacji pozarządowych. Wśród stowarzyszeń związanych ze sportem i turystyką dominują kluby sportowe. Aktywną grupę stanowią również stowarzyszenia wspierające i promujące edukację oraz kulturę a także związane ze sferą społeczną. Na terenie gminy Radzymin funkcjonują również organizacje o charakterze historycznym oraz działające na rzecz rozwoju gminy lub poszczególnych miejscowości. Mniejsze znaczenie mają organizacje środowiskowe. Najwięcej organizacji pozarządowych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin (połowa wszystkich podmiotów). NGO działają ponadto na terenie ośmiu miejscowości: Słupno, Stare Załubice, Mokre, Nadma, Sieraków, Łąki, Nowy Janków i Stary Dybów. 64

65 3. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych na podstawie badań własnych 3.1. Sfera przestrzenno-funkcjonalna Przeprowadzone badania wykazały, że do kluczowych czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Radzymin w sferze przestrzenno-funkcjonalnej należą: zły stan techniczny części obiektów zabytkowych oraz atrakcyjnych dla osób odwiedzających gminę, słabe wykorzystanie potencjału turystycznego i rekreacyjnego gminy (słabo rozbudowana baza noclegowa oraz towarzysząca, niezadowalająca oferta rekreacyjna), niezadowalający stan rozwoju infrastruktury komunalnej, niedobór mieszkań komunalnych i socjalnych, zanieczyszczenie wód powierzchniowych oraz zanieczyszczenie powietrza, występowanie azbestu zwłaszcza na dużych osiedlach mieszkaniowych, niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznych oraz terenów zieleni, niewystarczająca promocja kluczowych wyróżników gminy, które są podstawą do budowy silnej marki Radzymina. Rozkład czynników i zjawisk kryzysowych na terenie gminy jest nierównomierny. Można wyróżnić miejscowości szczególnie atrakcyjne pod względem przyrodniczym (przede wszystkim te położone w sąsiedztwie Zalewu Zegrzyńskiego oraz włączone w granice Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu) oraz kulturowym (zwłaszcza miasto Radzymin bogato wyposażone w obiekty zabytkowe). Tereny te z jednej strony wyróżniają się duża atrakcyjnością, z drugiej natomiast występują tam problemy związane z niewykorzystanym potencjałem turystycznym i rekreacyjnym oraz kulturowym jak również niezadowalającym stanem technicznym zabytków. W gminie Radzymin zjawiskiem kryzysowym jest również niezgazyfikowanie obszaru całej gminy (tj. miejscowości Łąki, Łosie oraz Popielarze) oraz rozbudowa infrastruktury komunalnej jedynie w wybranych miejscowościach. Należy zwrócić uwagę, że znaczna część nakładów finansowych na inwestycje gminne przeznaczana jest na prace w mieście Radzymin. Kolejnym, poważnym zjawiskiem kryzysowym jest niedobór mieszkań komunalnych i socjalnych. Na terenie gminy Radzymin nie funkcjonują mieszkania socjalne i zamienne. Gospodarka mieszkaniowa obejmuje lokale, których właścicielem bądź współwłaścicielem jest Gmina. Łącznie w posiadaniu gminnym znajdują się 122 komunalne lokalne mieszkalne, wszystkie zlokalizowane są na terenie miasta Radzymin. Czynnikiem kryzysowym jest niedobór środków na odnowę zasobu mieszkaniowego gminy. Niepokojącym zjawiskiem jest również obecność na terenie gminy budynków mieszkalnych, gospodarczych, produkcyjnych i innych, w których jako pokrycia dachowe wykorzystane zostały płyty 65

66 azbestowo-cementowe. Najwięcej takich dachów zlokalizowanych było w mieście Radzymin oraz w miejscowościach: Stare Załubice, Mokre oraz Słupno. Do problemów środowiskowych należy natomiast zaliczyć słabo rozwiniętą infrastrukturę techniczną ochrony środowiska na terenie gminy, zanieczyszczone wody powierzchniowe oraz zanieczyszczenie powietrza wynikające z położenia gminy, co wiąże się z występowaniem dróg o dużym natężeniu ruchu, jak m.in.: Warszawa Białystok. W gminie wzrasta powierzchnia przestrzeni publicznych (w tym terenów zieleni), jednak problemem jest brak zagospodarowania tych obszarów, tak aby mieszkańcy mogli w pełni korzystać z ich oferty. Szczególne ważne jest ułatwienie mieszkańcom należącym do różnych grup społecznych (w tym rodzinom z dziećmi, młodzieży, seniorom, osobom niepełnosprawnym) dostępu do przestrzeni publicznych. 66

67 Tabela 29. Atuty i zjawiska kryzysowe w gminie Radzymin według miejscowości sfera przestrzenno-funkcjonalna* Miejscowość Atrakcyjność turystyczna i rekreacyjna Atrakcyjność przyrodnicza Atrakcyjność kulturowa Gazyfikacja Rozbudowa sieci wodociągowej Rozbudowa sieci kanalizacyjnej Remont dróg gminnych Komunalne lokalne mieszkalne Arciechów XXX XXX X XXX XX X Borki X X XXX X X X Cegielnia X XXX X X Ciemne X X X XXX X X X Dybów-Kolonia X XXX X X Emilianów XXX X X Łąki XX X X X Łosie XX X X XX Mokre X X XXX X XX Nadma X X X XXX X X Nowe Załubice X X XXX X XX Nowy Janków X X XXX X Popielarze XXX XX Radzymin XX XX XXX XXX X XXX XX XXX Ruda X X XXX X X XX Rżyska XXX X X Sieraków XXX X X X Słupno X X XXX X XX XX Stare Załubice XXX XXX XXX X XX XXX Stary Dybów XXX X XX XX Stary Janków XXX X X Wiktorów XXX X X Zawady XXX X X Zwierzyniec XXX X X *Barwa pomarańczowa atuty obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne; Barwa niebieska problemy obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne Źródło: opracowanie własne Dachy z płyt azbestowocementowych 67

68 Problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej dostrzegają również mieszkańcy gminy Radzymin, jednak do głównych problemów gminy zaliczyło je 13,21% badanych. Dodatkowo 2,83% respondentów uznało za główne problemy gminy - problemy środowiskowe, a 6,13% - problemy techniczne. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na duże zróżnicowanie opinii pomiędzy mieszkańcami miasta Radzymin a przedstawicielami sołectw. Problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej częściej wybierali mieszkańcy miasta (różnica 10,37 punktów procentowych), w przypadku problemów środowiskowych i technicznych te różnie były znacznie mniejsze. Respondenci zostali poproszeni również o wskazanie części gminy, gdzie najczęściej występują poszczególne rodzaje problemów. Najbardziej wyrównane proporcje wystąpiły w przypadku problemów w sferze środowiskowej. Zdaniem respondentów wszystkie rodzaje problemów występują najczęściej w mieście Radzymin dominacja tej odpowiedzi była najbardziej widoczna jeśli chodzi o sferę techniczną i przestrzenno-funkcjonalną. Na drugim miejscu znalazły się: w sferze środowiskowej sołectwo Ciemne, w sferze przestrzenno-funkcjonalnej - sołectwo Stare Słupno, zaś w sferze technicznej - Sołectwo Dybów Kolonia. Mieszkańcy oczekują aby w ramach działań podjętych w procesie rewitalizacji nastąpiła budowa i modernizacja infrastruktury drogowej (65,33%). Ponad jedna trzecia uczestników badania wskazała również odpowiedzi związane z przestrzenią do rekreacji i realizacją działań kulturalnych i społecznych (36,32%). Mniej istotne z punktu widzenia mieszkańców były działania prowadzące do: rozbudowy infrastruktury rowerowej (16,04%), poprawy stanu środowiska naturalnego (11,79%), podniesienia jakości komunikacji publicznej (11,32%), poprawy warunków mieszkaniowych (7,08%) oraz lepszego wykorzystanie potencjału rozwoju turystyki (5,42%). Tabela 30. Uzasadnienie kierunków działań w ramach procesu rewitalizacji jako odpowiedź na zidentyfikowane czynników i zjawisk kryzysowych sfera przestrzenno-funkcjonalna Zidentyfikowane przewagi i słabości uzasadnienie dla interwencji Unikatowa i utrwalona tożsamość miasta ale walory promowane w sposób niewystarczający Zły stan techniczny części obiektów zabytkowych oraz atrakcyjnych dla osób odwiedzających gminę Niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznych, w tym terenów zieleni Słabe wykorzystanie potencjału turystycznego i rekreacyjnego gminy (słabo rozbudowana baza noclegowa oraz towarzysząca, niezadowalająca oferta rekreacyjna) Niezadowalający stan rozwoju infrastruktury komunalnej Rekomendowany kierunek działań w ramach procesu rewitalizacji Zmiana wizerunku obszarów problemowych poprzez wprowadzenie nowych funkcji Poprawa stanu technicznego obiektów, zwiększenie zainteresowania obiektami zabytkowymi wśród mieszkańców, turystów i potencjalnych inwestorów Podniesienie jakości przestrzeni publicznych, pobudzenie aktywności sportowej i rekreacyjnej mieszkańców oraz ułatwienie mieszkańcom dostępu do przestrzeni publicznych Zmiana wizerunku obszarów problemowych poprzez wprowadzenie dodatkowych funkcji, podniesienie jakości przestrzeni rekreacyjnych, pozyskanie inwestorów Poprawa stanu infrastruktury komunalnej, zachęcanie mieszkańców do korzystania z dostępnej infrastruktury technicznej 68

69 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych oraz zanieczyszczenie powietrza Poprawa jakości środowiska przyrodniczego, ograniczenie emisji zanieczyszczeń, włączanie mieszkańców w działania na rzecz poprawy stanu środowiska przyrodniczego Źródło: opracowanie własne 3.2. Sfera gospodarcza Do kluczowych czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Radzymin w sferze gospodarczej należą: wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych, wysoki wskaźnik bezrobocia długotrwałego, nierównomierne rozmieszczenie podmiotów gospodarczych na terenie gminy. Przeprowadzone badanie wykazało, że w latach roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie Radzymin nieznacznie wzrosła (o 10%). Na koniec 2015 roku liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy na terenie gminy Radzymin wynosiła 618, co stanowiło 52,8% ogółu bezrobotnych w gminie. Liczba podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy Radzymin rośnie. W strukturze przeważają podmioty najmniejsze, zatrudniające nie więcej niż 9 osób. W gminie Radzymin działa tylko jedno duże przedsiębiorstwo, zatrudniające więcej niż 249 osób. Na terenie gminy funkcjonują przedsiębiorstwa o rozpoznawalnych markach oraz stabilnej sytuacji rynkowej. Pewnym problemem jest natomiast nierównomierne rozmieszczenie podmiotów gospodarczych na terenie gminy. Najwięcej przedsiębiorstw zarejestrowanych jest w mieście Radzymin, najmniej podmiotów działa w miejscowościach Wiktorów, Rżyska oraz Borki. Jedynie w miejscowości Popielarze nie działa żadna firma. Tabela 31. Atuty i zjawiska kryzysowe w gminie Radzymin według miejscowości sfera gospodarcza* Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów-Kolonia Emilianów Łąki Łosie Mokre Nadma Nowe Załubice Nowy Janków Popielarze Radzymin Ruda Rżyska Sieraków Słupno Stare Załubice Miejscowość Liczba podmiotów wpisanych do CEIDG X X XX XX X X X X X XX X X XXX X X X XX XX 69

70 Stary Dybów X Stary Janków X Wiktorów X Zawady X Zwierzyniec X *Barwa pomarańczowa atuty obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne; Barwa niebieska problemy obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne Źródło: opracowanie własne Problemy w sferze gospodarczej dostrzegają mieszkańcy gminy Radzymin, badani uznali je za najważniejsze w gminie, wskazania takiego udzieliło 45,52% badanych. Problemy gospodarcze częściej wskazywali mieszkańcy sołectw aniżeli miasta (odpowiednio: 49,12%, 41,62%). Respondenci poproszeni o wskazanie części gminy, gdzie najczęściej występują problemy gospodarcze najczęściej wymieniali miasto Radzymin (41,03%). Można zatem mówić o silnej koncentracji problemów gospodarczych na terenie miasta, bowiem poszczególne sołectwa były wspominane znacznie rzadziej. Mieszkańcy oczekują od działań podejmowanych w procesie rewitalizacji stworzenia korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów (22,17% wskazań) oraz poprawy sytuacji na rynku pracy poprzez zwiększenie liczby miejsc pracy, wsparcie osób bezrobotnych (15,57%). Należy podkreślić, że problemy w sferze gospodarczej były przez mieszkańców wskazywano jako najważniejsze problemy w gminie, natomiast badani częściej oczekują efektów osiągniętych w procesie rewitalizacji w sferze społecznej oraz funkcjonalno-przestrzennej. Tabela 32. Uzasadnienie kierunków działań w ramach procesu rewitalizacji jako odpowiedź na zidentyfikowane czynników i zjawisk kryzysowych sfera gospodarcza Zidentyfikowane przewagi i słabości uzasadnienie dla Rekomendowany kierunek zmian interwencji Wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych Stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów, zwiększenie aktywności mieszkańców Wysoki wskaźnik bezrobocia długotrwałego Stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów, zwiększenie aktywności mieszkańców, rozbudowa oferty szkoleń i staży dla bezrobotnych Nierównomierne rozmieszczenie podmiotów Stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia gospodarczych na terenie gminy działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów, zwiększenie aktywności mieszkańców, podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej pod kątem kluczowych branż Źródło: opracowanie własne 3.3. Sfera społeczna Przeprowadzone badania wykazały, że do kluczowych czynników i zjawisk kryzysowych w gminie Radzymin w sferze społecznej należą: dewastacja przestrzeni publicznych w gminie, 70

71 brak systemu monitoringu wizyjnego, średni poziom edukacji, wzrost liczby przestępstw oraz wykroczeń odnotowywanych na terenie gminy, ubóstwo, długotrwała lub ciężka choroba, kolejnym bezrobocie jako kluczowe problemy społeczne w gminie. Liczba ludności w gminie Radzymin rośnie, struktura wieku ludności uległa w analizowanym okresie korzystnym zmianom, gmina nie jest silnie dotknięta zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Struktura ludności w poszczególnych miejscowościach gminy Radzymin była zróżnicowana. Na terenie gminy Radzymin funkcjonowało siedem szkół podstawowych, cztery szkoły gimnazjalne oraz dwie szkoły ogólnokształcące. Niepokojącym zjawiskiem są natomiast słabe wyniki osiągnięte przez uczniów trzecich klas szkół gimnazjalnych oraz maturzystów, które były gorsze niż średnie wyniki odnotowane w powiecie wołomińskim. W 2015 roku policja odnotowała na terenie gminy 569 zdarzeń, najwięcej zdarzeń zaszło w rejonach obejmujących część miejską gminy Radzymin: w rejonie II oraz w rejonie I. Największe zagrożenie mienia stwierdzono w Radzyminie z uwzględnieniem osiedli mieszkaniowych na peryferiach miasta, w miejscowościach Ciemne i Słupno oraz na obszarze działek letniskowych. Niepokoi rosnąca liczba popełnionych przestępstw oraz odnotowanych wykroczeń w latach na terenie gminy. W 2015 roku w gminie Radzymin ze świadczeń pomocy społecznej korzystało 506 rodzin, w tym 293 na wsiach. W 2015 roku w gminie Radzymin głównym powodem przyznawania pomocy społecznej było ubóstwo. Drugim co do częstości powodem była długotrwała lub ciężka choroba, kolejnym bezrobocie. Korzystnym procesem jest spadek liczby rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej oraz spadek liczny osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku. O aktywności mieszkańców świadczy działanie na terenie gminy Radzymin 36 organizacji pozarządowych. Najwięcej organizacji pozarządowych zarejestrowanych jest w mieście Radzymin (połowa wszystkich podmiotów). NGO działają ponadto na terenie ośmiu miejscowości: Słupno, Stare Załubice, Mokre, Nadma, Sieraków, Łąki, Nowy Janków i Stary Dybów. Tabela 32. Atuty i zjawiska kryzysowe w gminie Radzymin według miejscowości sfera społeczna* Arciechów Borki Cegielnia Miejscowość Obciążenie ekonomiczne XXX Oferta edukacyjna Obszary niebezpieczne Ciemne XX X XX Dybów-Kolonia XXX XXX X Organizacje pozarządowe 71

72 Emilianów XX Łąki X X X Łosie XX X Mokre XXX X Nadma XX X X Nowe Załubice XX X Nowy Janków XXX X Popielarze - Radzymin XX XXX XXX XXX Ruda XX Rżyska XXX Sieraków XX X Słupno X XX XX XX Stare Załubice XX XX XX Stary Dybów XX X Stary Janków X Wiktorów XX Zawady XX Zwierzyniec XXX *Barwa pomarańczowa atuty obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne; Barwa niebieska problemy obszaru; XXX bardzo istotne, XX istotne, X obecne Źródło: opracowanie własne Mieszkańcy gminy Radzymin dostrzegają problemy w sferze społecznej, badani uznali je za drugi (po problemach gospodarczych) pod względem ważności blok problemów w gminie, wskazania takiego udzieliło 31,13% badanych. Problemy społeczne częściej wskazywali mieszkańcy sołectw aniżeli miasta (odpowiednio: 33,63%, 28,43%). Respondenci poproszeni o wskazanie części gminy, gdzie najczęściej występują problemy gospodarcze najczęściej wymieniali miasto Radzymin (33,53%). Na drugim miejscu znalazło się sołectwo Ciemne. Mieszkańcy oczekują od działań podejmowanych w procesie rewitalizacji przede wszystkim stworzenia przestrzeni do rekreacji i realizacji działań kulturalnych i społecznych (36,32% wskazań) oraz zapobiegania przestępczości i zwiększenia poczucia bezpieczeństwa mieszkańców (33,73%). Mieszkańcy wskazują również na potrzebę zmniejszenia liczby zjawisk patologicznych (14,86%), potrzebę integracji lokalnej społeczności i wzrost aktywności obywatelskiej mieszkańców Miasta i Gminy (12,03%) oraz włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (5,66%). 72

73 Tabela 33. Uzasadnienie kierunków działań w ramach procesu rewitalizacji jako odpowiedź na zidentyfikowane czynników i zjawisk kryzysowych sfera społeczna Zidentyfikowane przewagi i słabości uzasadnienie dla interwencji Dewastacja przestrzeni publicznych w gminie Średni poziom edukacji Wzrost liczby przestępstw oraz wykroczeń odnotowywanych na terenie gminy Ubóstwo, długotrwała lub ciężka choroba, kolejnym bezrobocie jako kluczowe problemy społeczne w gminie Rekomendowany kierunek zmian Odnowa zdegradowanych przestrzeni, ułatwienie mieszkańcom dostępu do przestrzeni publicznych, montaż systemów monitoringu kamer, budowa i modernizacja oświetlenia dróg i ulic, włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym Pobudzenie aktywności społecznej mieszkańców, zwiększenie szans rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym Montaż systemów monitoringu kamer, budowa i modernizacja oświetlenia dróg i ulic, włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, ułatwienie mieszkańcom dostępu do przestrzeni publicznych Zwiększenie szans rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, Pobudzenie aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców, Źródło: opracowanie własne Wyniki badania kwestionariuszowego W dniach od 30 marca do 6 kwietnia zrealizowane zostało badanie ankietowe w ramach prac nad Programem Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata Metodyka Badanie było prowadzone z zastosowaniem połączenia dwóch metod zbierania danych (mixed mode): ankiety internetowej do samodzielnego wypełniania oraz wywiadów kwestionariuszowych. Wywiady kwestionariuszowe PAPI to tradycyjna forma zbierania danych podczas bezpośredniej rozmowy z respondentem. Ankieter przeprowadza wywiad w oparciu o kwestionariusz, na którym zapisuje odpowiedzi, co zmniejsza ryzyko braków odpowiedzi oraz błędów czy wypełnianiu ankiet. Ankieta internetowa do samodzielnego wypełnienia CAWI (ang. Computer-Assisted Web- Interview) to technika badań ilościowych wykorzystująca nowoczesne technologie. Jej główną zaletą jest to, że Respondenci mogą wypełnić formularz w dogodnym dla siebie miejscu i czasie, co zwiększa liczbę osób gotowych wziąć udział w badaniu. Istotne jest również wysokie poczucie anonimowości, sprzyjające udzielaniu szczerych odpowiedzi. Kwestionariusz ankiety został zamieszczony na należącej do wykonawcy platformie internetowej CyfrowaDemokracja.pl Próba Dobór próby do badania PAPI miał charakter reprezentatywny przedmiotowo (kwotowy) pod względem płci i wieku. Oznacza to, że rekrutacja do badania była ukierunkowana na to, aby odsetek osób z poszczególnych grup wyznaczonych przez te dwie cechy odpowiadał ich proporcjom w populacji wszystkich mieszkańców gminy (według danych BDL GUS). 73

74 Badanie CAWI miało natomiast charakter otwarty udział w nim mogli wziąć wszyscy chętni. Link do kwestionariusza został opublikowany na stronie miasta. Łącznie w ankiecie wzięły udział 424 osoby. Próba była zrównoważona pod względem płci, zaś jeśli chodzi o grupy wieku to przeważały osoby między 25 a 44 rokiem życia. Tabela 33. Respondenci według płci i wieku wiek kobieta mężczyzna łącznie liczba % liczba % liczba % poniżej 25 lat 28 6,60% 28 6,60% 56 13,21% lata ,00% ,58% ,58% lata 59 13,92% 56 13,21% ,12% 65 i więcej 30 7,08% 17 4,01% 47 11,08% Łącznie ,59% ,41% ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Udział w badaniu wzięły przede wszystkim osoby wykształcone ponad trzy czwarte z nich posiada wykształcenie co najmniej średnie. Tabela 34. Respondenci według wykształcenia wykształcenie liczba % podstawowe lub gimnazjalne 8 1,89% zasadnicze zawodowe 78 18,40% średnie ,04% wyższe ,14% inne 15 3,54% łącznie ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Jednym z głównych metodologii założeń badania było zwrócenie się do mieszkańców zarówno samego miasta Radzymin jak i poszczególnych sołectw. Wysoki odsetek mieszkańców miasta Radzymin w próbie wynika z faktu, iż faktycznie mieszka tam znaczna część mieszkańców gminu. Tabela 35. Respondenci według miejsca zamieszkania część gminy liczba % Miasto Radzymin ,70% Sołectwo Arciechów 2 0,47% Sołectwo Borki 2 0,47% Sołectwo Cegielnia 14 3,30% Sołectwo Ciemne 17 4,01% Sołectwo Dybów Folwark 4 0,94% Sołectwo Dybów Kolonia 7 1,65% Sołectwo Emilianów 5 1,18% Sołectwo Łąki 8 1,89% Sołectwo Łosie 5 1,18% Sołectwo Mokre 6 1,42% Sołectwo Nadma Pólko 14 3,30% Sołectwo Nadma Stara 12 2,83% 74

75 Sołectwo Nowe Słupno 10 2,36% Sołectwo Nowe Załubice 4 0,94% Sołectwo Nowy Janków 6 1,42% Sołectwo Opole 4 0,94% Sołectwo Ruda 5 1,18% Sołectwo Rżyska 6 1,42% Sołectwo Sieraków 8 1,89% Sołectwo Słupno Osiedle 19 4,48% Sołectwo Stare Słupno 24 5,66% Sołectwo Stare Załubice 12 2,83% Sołectwo Stary Dybów 9 2,12% Sołectwo Stary Janków 7 1,65% Sołectwo Wiktorów 3 0,71% Sołectwo Wolica 5 1,18% Sołectwo Zawady 5 1,18% Sołectwo Zwierzyniec 3 0,71% Łącznie ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Udział w badaniu brały przede wszystkim osoby zamieszkujące w gminie od wielu lat. Prawie połowa z nich urodziła się w gminie Radzymin, zaś wśród przyjezdnych przeważały osoby, które sprowadziły się tu ponad 15 lat temu. Tabela 36. Respondenci według czasu zamieszkania w gminie odpowiedź liczba % od urodzenia ,27% powyżej 15 lat ,61% 9-15 lat 46 10,85% 5-8 lat 34 8,02% poniżej 5 lat 18 4,25% łącznie ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n= Wyniki badania Pierwsze pytanie ankiety dotyczyło tego jaki charakter mają główne problemy Gminy Radzymin. Rozkład odpowiedzi jednoznacznie wskazuje na priorytetowy charakter problemów gospodarczych oraz społecznych. Najrzadziej wskazywane były natomiast problemy o charakterze środowiskowym. Tabela 37. Główne problemy Radzymina odpowiedź liczba % problemy w sferze społecznej ,13% problemy w sferze gospodarczej ,52% problemy w sferze środowiskowej 12 2,83% problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej 56 13,21% problemy w sferze technicznej 26 6,13% inne 1 0,24% odmowa odpowiedzi 4 0,94% 75

76 łącznie ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na zróżnicowanie opinii pomiędzy mieszkańcami miasta Radzymin a przedstawicielami sołectw. Największe rozbieżności można zauważyć w zakresie problemów w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, które częściej wybierali mieszkańcy miasta (różnica 10,37 punktów procentowych). W sołectwach znacząco większy procent osób wskazywał natomiast na problemy w sferach gospodarczej i społecznej (różnice odpowiednio 7,50 i 5,30 punktów procentowych). Tabela 38. Główne problemy Radzymina odpowiedź liczba % problemy w sferze społecznej ,13% problemy w sferze gospodarczej ,52% problemy w sferze środowiskowej 12 2,83% problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej 56 13,21% problemy w sferze technicznej 26 6,13% inne 1 0,24% odmowa odpowiedzi 4 0,94% łącznie ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na zróżnicowanie opinii pomiędzy mieszkańcami miasta Radzymin a przedstawicielami sołectw. Największe rozbieżności można zauważyć w zakresie problemów w sferze przestrzenno-funkcjonalnej, które częściej wybierali mieszkańcy miasta (różnica 10,37 punktów procentowych). W sołectwach znacząco większy procent osób wskazywał natomiast na problemy w sferach gospodarczej i społecznej (różnice odpowiednio 7,50 i 5,30 punktów procentowych). Tabela 39. Główne problemy Radzymina w podziale na części gminy odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa liczba % liczba % problemy w sferze społecznej 56 28,43% 76 33,63% problemy w sferze gospodarczej 82 41,62% ,12% problemy w sferze środowiskowej 4 2,03% 8 3,54% problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej 37 18,78% 19 8,41% problemy w sferze technicznej 16 8,12% 9 3,98% inne 2 1,02% 2 0,88% odmowa odpowiedzi 0 0,00% 1 0,44% łącznie ,00% ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Kolejne pytanie miało charakter doprecyzowujący. Respondenci zostali poproszeni o wskazani części gminy, gdzie najczęściej występują poszczególne rodzaje problemów. Analiza wartości 76

77 odchylenia standardowego pokazuje, że najbardziej zróżnicowane były odsetki wskazań na poszczególne części gminy w kontekście problemów w sferze. Najbardziej wyrównane proporcje wystąpiły natomiast w przypadku problemów w sferze środowiskowej. Zdaniem Respondentów wszystkie rodzaje problemów występują najczęściej w mieście Radzymin dominacja tej odpowiedzi była najbardziej widoczna jeśli chodzi o sferę techniczną i przestrzenno-funkcjonalną. Na drugim miejscu znalazły się: w sferze społecznej i środowiskowej sołectwo Ciemne, w sferze gospodarczej sołectwo Sieraków, w sferze przestrzenno-funkcjonalnej - sołectwo Stare Słupno, zaś w sferze technicznej - Sołectwo Dybów Kolonia. Tabela 40. Terytorialny rozkład poszczególnych typów problemów (pytanie wielokrotnego wyboru) część gminy problemy w sferze społecznej problemy w sferze gospodarczej problemy w sferze środowiskowej problemy w sferze przestrzennofunkcjonalnej problemy w sferze technicznej Miasto Radzymin 33,53% 41,03% 13,92% 53,65% 61,34% Sołectwo Arciechów 1,38% 1,88% 1,55% 1,27% 1,26% Sołectwo Borki 0,99% 1,03% 1,03% 0,95% 1,26% Sołectwo Cegielnia 1,78% 4,27% 5,15% 3,17% 1,68% Sołectwo Ciemne 11,24% 1,88% 9,79% 4,44% 2,10% Sołectwo Dybów Folwark 1,58% 0,34% 2,06% 0,95% 0,42% Sołectwo Dybów Kolonia 3,55% 3,25% 1,55% 2,22% 2,94% Sołectwo Emilianów 1,58% 2,05% 2,58% 1,27% 0,84% Sołectwo Łąki 0,79% 2,74% 3,09% 1,90% 2,10% Sołectwo Łosie 1,97% 1,54% 3,61% 1,59% 1,68% Sołectwo Mokre 2,56% 2,22% 3,09% 2,22% 1,26% Sołectwo Nadma Pólko 1,18% 2,91% 1,55% 2,54% 1,68% Sołectwo Nadma Stara 1,97% 2,22% 1,55% 1,27% 1,26% Sołectwo Nowe Słupno 2,37% 2,56% 3,61% 2,22% 2,52% Sołectwo Nowe Załubice 1,18% 0,34% 1,03% 0,63% 0,84% Sołectwo Nowy Janków 5,92% 1,03% 2,58% 1,59% 0,84% Sołectwo Opole 0,99% 1,37% 2,06% 0,63% 0,84% Sołectwo Ruda 1,18% 1,20% 4,64% 0,00% 1,26% Sołectwo Rżyska 3,16% 1,54% 2,06% 0,95% 0,84% Sołectwo Sieraków 1,78% 6,84% 2,58% 1,90% 2,10% Sołectwo Słupno Osiedle 3,35% 2,39% 7,22% 2,86% 1,26% Sołectwo Stare Słupno 4,73% 4,96% 8,76% 5,08% 2,10% Sołectwo Stare Załubice 2,37% 2,05% 1,55% 0,32% 1,26% Sołectwo Stary Dybów 2,56% 2,22% 1,55% 1,59% 1,68% Sołectwo Stary Janków 1,18% 0,85% 5,15% 0,63% 0,84% Sołectwo Wiktorów 1,18% 2,74% 1,03% 0,63% 0,84% Sołectwo Wolica 1,18% 0,85% 2,06% 0,63% 0,42% Sołectwo Zawady 0,99% 0,85% 2,06% 1,27% 0,84% Sołectwo Zwierzyniec 1,78% 0,85% 1,55% 1,59% 1,68% odchylenie standardowe 6,04 7,23 2,96 9,55 10,96 Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 77

78 Zestawienie łącznych liczb wskazań na wszystkie liczby problemów pokazuje, że najczęściej były one lokalizowane w mieście Radzymin. Na drugim miejscu, jednak z widocznie mniejsza wskazań znalazło się sołectwo Ciemne. Tabela 41. Łączna liczba wskazań część gminy liczba % Miasto Radzymin ,89% Sołectwo Arciechów 28 1,52% Sołectwo Borki 19 1,03% Sołectwo Cegielnia 58 3,15% Sołectwo Ciemne 106 5,76% Sołectwo Dybów Folwark 18 0,98% Sołectwo Dybów Kolonia 54 2,94% Sołectwo Emilianów 31 1,69% Sołectwo Łąki 37 2,01% Sołectwo Łosie 35 1,90% Sołectwo Mokre 42 2,28% Sołectwo Nadma Pólko 38 2,07% Sołectwo Nadma Stara 33 1,79% Sołectwo Nowe Słupno 47 2,56% Sołectwo Nowe Załubice 14 0,76% Sołectwo Nowy Janków 48 2,61% Sołectwo Opole 21 1,14% Sołectwo Ruda 25 1,36% Sołectwo Rżyska 34 1,85% Sołectwo Sieraków 65 3,53% Sołectwo Słupno Osiedle 57 3,10% Sołectwo Stare Słupno 91 4,95% Sołectwo Stare Załubice 31 1,69% Sołectwo Stary Dybów 38 2,07% Sołectwo Stary Janków 25 1,36% Sołectwo Wiktorów 28 1,52% Sołectwo Wolica 18 0,98% Sołectwo Zawady 20 1,09% Sołectwo Zwierzyniec 26 1,41% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Kolejne pytanie odnosiło się do oczekiwań Respondentów wobec procesu rewitalizacji. Z odpowiedzi wynika, że szczególnie ważna dla mieszkańców jest kwestia poprawy stanu infrastruktury drogowej i chodnikowej. Ponad jedna trzecia uczestników badania wskazała również odpowiedzi związane z przestrzenią do rekreacji i realizacji działań kulturalnych i społecznych oraz zwiększeniem poczucia bezpieczeństwa mieszkańców. 78

79 Tabela 42. Najważniejsze efekty które powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji (pytanie wielokrotnego wyboru) odpowiedź liczba % integracja lokalnej społeczności i wzrost aktywności obywatelskiej mieszkańców Miasta i Gminy ( rozwój kapitału społecznego) 51 12,03% włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (m.in. osób starszych, ubogich, niepełnosprawnych, przedstawicieli mniejszości) 24 5,66% poprawa sytuacji na rynku pracy zwiększenie liczby miejsc pracy, wsparcie osób bezrobotnych 66 15,57% stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów 94 22,17% zapobieganie przestępczości i zwiększenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców (np. montaż systemów monitoringu kamer, budowa i modernizacja oświetlenia dróg i ulic) ,73% stworzenie przestrzeni do rekreacji i realizacji działań kulturalnych i społecznych ,32% lepsze wykorzystanie potencjału rozwoju turystyki (rozbudowa bazy i tworzenie oferty turystycznej, odnowa zabytków i opieka nad zabytkami, kultywowanie lokalnych tradycji) 23 5,42% poprawa stanu środowiska naturalnego ( np. poprzez zwiększenie efektywności energetycznej, wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii ) 50 11,79% poprawa warunków mieszkaniowych (dostępność i jakość lokali, komunalne usługi sieciowe) 30 7,08% budowa i modernizacja infrastruktury drogowej (poprawa stanu dróg i chodników) ,33% rozbudowa infrastruktury rowerowej 68 16,04% zmniejszenie liczby zjawisk patologicznych 63 14,86% podniesienie jakości komunikacji publicznej (gminnej i regionalnej) 48 11,32% podniesienie jakości życia mieszańców ,77% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Analizując odpowiedzi mieszkańców miasta i sołectwa można uznać, że zasadniczo są one do siebie zbliżone. Zauważyć można jednak kilka różnic. Najwyraźniejszą z nich jest wyższy w przypadku sołectw odsetek osób wybierających odpowiedź dotyczącą infrastruktury drogowej (o 12,65 punktów procentowych) jak również tą dotyczącą działań na rzecz środowiska naturalnego (8,86). W mieście częściej wskazywana była natomiast konieczność rozbudowy infrastruktury rowerowej (11,60). Tabela 43. Najważniejsze efekty które powinny zostać osiągnięte w procesie rewitalizacji (pytanie wielokrotnego wyboru) odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa liczba % liczba % integracja lokalnej społeczności i wzrost aktywności obywatelskiej mieszkańców Miasta i Gminy ( rozwój kapitału społecznego) 28 14,14% 23 10,18% włączenie grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (m.in. osób starszych, ubogich, niepełnosprawnych, przedstawicieli mniejszości) 14 7,07% 10 4,42% poprawa sytuacji na rynku pracy zwiększenie liczby miejsc pracy, wsparcie osób bezrobotnych 23 11,62% 43 19,03% stworzenie korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, przyciągniecie nowych inwestorów 44 22,22% 50 22,12% 79

80 odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa liczba % liczba % zapobieganie przestępczości i zwiększenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców (np. montaż systemów monitoringu kamer, budowa i modernizacja oświetlenia dróg i ulic) 73 36,87% 70 30,97% stworzenie przestrzeni do rekreacji i realizacji działań kulturalnych i społecznych 74 37,37% 80 35,40% lepsze wykorzystanie potencjału rozwoju turystyki (rozbudowa bazy i tworzenie oferty turystycznej, odnowa zabytków i opieka nad zabytkami, kultywowanie lokalnych tradycji) 14 7,07% 9 3,98% poprawa stanu środowiska naturalnego ( np. poprzez zwiększenie efektywności energetycznej, wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii ) 14 7,07% 36 15,93% poprawa warunków mieszkaniowych (dostępność i jakość lokali, komunalne usługi sieciowe) 14 7,07% 16 7,08% budowa i modernizacja infrastruktury drogowej (poprawa stanu dróg i chodników) ,59% ,24% rozbudowa infrastruktury rowerowej 44 22,22% 24 10,62% zmniejszenie liczby zjawisk patologicznych 38 19,19% 25 11,06% podniesienie jakości komunikacji publicznej (gminnej i regionalnej) 23 11,62% 25 11,06% podniesienie jakości życia mieszańców 58 29,29% 64 28,32% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Respondenci oceniali również to na ile Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata jest ważny dla rozwoju gminy Radzymin. Znacząca większość wybrała odpowiedzi pozytywne, a ponad dwie piąte odpowiedź zdecydowanie tak. Tabela 44. Ocena ważności Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata dla rozwoju Gminy odpowiedź liczba % zdecydowanie tak ,16% raczej tak ,36% raczej nie 17 4,01% zdecydowanie nie 0 0,00% odmowa odpowiedzi 2 0,47% łącznie ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Można zauważyć, że pozytywniej do programu nastawieni są mieszkańcy sołectw. Łączna liczba wyborów pozytywnych była tam większa o 2,01 punktu procentowego, zaś odpowiedzi zdecydowanie tak o 8,01 punktu procentowego. Tabela 45. Ocena ważności Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata dla rozwoju Gminy odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa liczba % liczba % zdecydowanie tak 77 38,89% ,90% raczej tak ,56% ,56% raczej nie 11 5,56% 6 2,65% zdecydowanie nie 0 0,00% 0 0,00% 80

81 odmowa odpowiedzi 0 0,00% 2 0,47% łącznie ,00% ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Rozkład odpowiedzi na pytanie czy Program jest ważny dla nich osobiście był bardzo zbliżony. Można nawet zauważyć wyższy odsetek osób, które udzieliły najbardziej pozytywnej odpowiedzi. Tabela 46. Ocena ważności Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata dla Respondentów w podziale na części gminy odpowiedź liczba % zdecydowanie tak ,99% raczej tak ,10% raczej nie 38 8,96% zdecydowanie nie 2 0,47% odmowa odpowiedzi 2 0,47% łącznie ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 Ponownie różnice pomiędzy mieszkańcami miasta a sołectw były nieznaczne tym razem to w mieście udzielono więcej odpowiedzi pozytywnych, ale różnica wynosiła jedynie 0,57 punktu procentowego. Równocześnie w sołectwach wyższy był odsetek odpowiedzi zdecydowanie tak (różnica 3,85 punktu procentowego). Tabela 47. Ocena ważności Programu Rewitalizacji Gminy Radzymin na lata dla Respondentów w podziale na części gminy odpowiedź Miasto Radzymin Sołectwa liczba % liczba % zdecydowanie tak 87 43,94% ,79% raczej tak 92 46,46% 95 42,04% raczej nie 18 9,09% 20 8,85% zdecydowanie nie 1 0,51% 1 0,44% odmowa odpowiedzi 0 0,00% 2 0,88% łącznie ,00% ,00% Źródło: badanie mixed mode PAPI i CAWI, n=424 81

82 4. Analiza SWOT Wyróżnia się różne sposoby identyfikacji czynników ujmowanych w analizie SWOT, co w szczególności dotyczy istotnego z punktu widzenia tej analizy, rozróżnienia pomiędzy mocnymi stronami a szansami oraz pomiędzy słabymi stronami a zagrożeniami. I tak, analiza instytucjonalna jako kryterium przedmiotowego rozróżnienia uznaje istnienie bezpośredniego wpływu obiektu analizy na dany czynnik. Za szanse i zagrożenia uznawane byłyby te tylko czynniki, na które badana jednostka nie ma bezpośredniego wpływu, zaś za mocne i słabe strony te czynniki, na które badana jednostka taki bezpośredni wpływ posiada. Analiza dynamiczna za przedmiotowy czynnik różnicujący przyjmuje czas występowania danego czynnika. Za mocne i słabe strony uznaje się czynniki istniejące lub inaczej dotyczące teraźniejszości zaś za szanse i zagrożenia czynniki dotyczące przyszłości. Dobór metody analizy może zależeć od wielu czynników (w tym: celu badania, charakterystyki obiektu badania) natomiast wyraźnie należy podkreślić, że wybrana dla badania metoda musi być stosowana w sposób konsekwentny, w innym bowiem przypadku analiza obarczona będzie istotnym błędem metodologicznym. Ze względu na zakres przedmiotowy i cel opracowania zdecydowano się przeprowadzić analizę instytucjonalną, gdzie: a. mocne strony uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter wewnętrzny i pozytywny; b. słabe strony uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter wewnętrzny i negatywny; c. szanse uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter zewnętrzny i pozytywny; d. zagrożenia uznaje się wyłącznie te czynniki, które mają charakter zewnętrzny i negatywny. Mocne strony Słabe strony Sfera przestrzenna Unikatowa tożsamość miasta, wynikająca głównie z położenia i historii; Duża atrakcyjność turystyczna gminy, wynikająca przede wszystkim z położenia w sąsiedztwie Zalewu Zegrzyńskiego oraz występowania obszarów chronionego krajobrazu wchodzącego w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, Znaczny udział gruntów leśnych, zadrzewionych i zakrzewionych oraz terenów zieleni w powierzchni miasta tworzących ofertę rekreacyjną gminy, Słabe zagospodarowanie obiektów potencjalnie atrakcyjnych dla turystów (m.in. zabytki, obszary rekreacyjne), Infrastruktura komunalna rozwinięta na średnim poziomie Zły stan techniczny części zabytków Niedobór mieszkań komunalnych i socjalnych oraz nierównomierne rozmieszczenie komunalnych lokali mieszkaniowych Niski stopień wyposażenia mieszkań w instalacje techniczne Rosnące zużycie wody oraz masy odpadów komunalnych wytwarzanych w gminie, 82

83 Dobra dostępność komunikacyjna - układ drogowy obsługujący gminę oraz połączenia kolejowe zapewniają powiązania komunikacyjne gminy z obszarem zewnętrznym, Rozwinięty system transportu publicznego w gminie Radzymin, zapewniający dogodne połączenia autobusowe z Warszawą, Wołominem i Wyszkowem oraz wewnątrzgminne, Prowadzenie remontów dróg gminnych Rosnący udział mieszkańców korzystających z infrastruktury komunalnej, Prowadzone inwestycje mające na celu poprawę stanu infrastruktury komunalnej (m.in. modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków), Likwidacja dzikich wysypisk na terenie miasta, Rozbudowa zasobu mieszkaniowego miasta, Rozbudowa infrastruktury społecznej (w tym bazy sportowej), Rosnąca powierzchnia terenów zieleni, Szlaki rowerowe przebiegające przez gminę, Rozwijająca się infrastruktura dla turystyki kajakowej, Położenie gminy, historia oraz zabytki wskazywane przez również przez mieszkańców jako główne atuty gminy, Wysoka ocena atrakcyjności turystycznej oraz rekreacyjnej gminy przez mieszkańców, Wysoka ocena walorów przyrodniczych gminy przez mieszkańców, tj. duża liczba terenów zieleni, bliskość Zalewu Zegrzyńskiego, Narwi, Bugu, Raczej pozytywna ocena stanu środowiska naturalnego i ekologii w mieście przez mieszkańców, Dobra ocena komunikacji publicznej przez mieszkańców. Słabo rozwinięta infrastruktura techniczna ochrony środowiska na terenie gminy, Zanieczyszczone wody powierzchniowe oraz zanieczyszczenie powietrza wynikające przede wszystkim z położenia gminy, Występowanie azbestu zwłaszcza na dużych osiedlach mieszkaniowych, Niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznych oraz terenów zieleni, Słabo rozbudowana baza noclegowa i rekreacyjna, Malejąca liczba turystów zatrzymujących się w obiektach noclegowych na terenie gminy, Niewystarczająca promocja walorów przyrody oraz zabytków gminy Radzymin. Sfera gospodarcza Obecność średnich przedsiębiorstw oraz dużego podmiotu gospodarczego o stabilnej sytuacji rynkowej, Obecność rozpoznawalnych przedsiębiorstw, także takich kojarzących się z gminą Radzymin, Wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych, Wysoki wskaźnik bezrobocia długotrwałego, Nierównomierne rozmieszczenie podmiotów gospodarczych na terenie gminy. 83

84 Dostępność terenów inwestycyjnych, Wzrost liczby podmiotów gospodarczych działających na terenie miasta, Aktywny udział osób bezrobotnych w programach i w mechanizmach wspierających ich kompetencje, Gmina Radzymin postrzegana jest jako obszar atrakcyjny dla prowadzenia własnej działalności. Sfera społeczna Wzrost liczby mieszkańców, Znaczny wzrost odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym w strukturze ludności gminy, w tym dzieci w wieku 0-4 lata, Spadek obciążenia ekonomicznego ludności gminy, Dodatnie saldo migracji, Oferta edukacyjna na różnych szczeblach kształcenia, Spadek liczby rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej, Spadek liczny osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej wg kryterium dochodowego i ekonomicznych grup wieku (poprawa sytuacji najbiedniejszych mieszkańców) Aktywny sektor organizacji pozarządowych (stowarzyszeń, fundacji, klubów sportowych), Pozytywna ocena gminy Radzymin jako miejsca zamieszkania. Dewastacja przestrzeni publicznych w gminie, Brak systemu monitoringu wizyjnego, Średni poziom edukacji - przeciętne wyniki osiągnięte przez uczniów 3 klas szkół gimnazjalnych oraz maturzystów, Wzrost liczby przestępstw oraz wykroczeń odnotowywanych na terenie gminy, Ograniczony dostęp do mieszkań komunalnych i wciąż nie wystarczając liczba nowych inwestycji na rynku mieszkaniowym wskazywane jako jeden z kluczowych problemów w gminie, Niewystarczający stopień zintegrowania mieszkańców gminy jako jeden z kluczowym problemów w opinii mieszkańców. Szanse Możliwość aplikowania o środki finansowe na projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne, Możliwość aplikowania o środki na realizację projektów społecznych aktywizujących mieszkańców, Możliwość aplikowana o środki na rozwój rolnictwa ekologicznego i integrowanego Budowa wspólnych produktów turystycznych z sąsiadującymi gminami (na bazie walorów przyrodniczych), Poprawa stanu środowiska naturalnego, Zagrożenia Silna konkurencja ze strony innych samorządów w zakresie pozyskiwania środków finansowych na projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne, Szybka zmienność przepisów prawa i bariery administracyjne na różnych szczeblach. 84

85 Pozyskanie inwestorów celem rozbudowy zasobów mieszkaniowych w mieście, Wzrost zainteresowania terenami otwartymi w gminie ze strony inwestorów, Wzrost zainteresowania turystów produktami turystycznymi związanymi ze sportami wodnymi i rekreacją. 85

86 5. Zasięgi przestrzenne obszarów do rewitalizacji Na podstawie przeprowadzonej diagnozy danych ilościowych i jakościowych, przeprowadzonych warsztatów diagnostycznych oraz przeprowadzonych badań społecznych do rewitalizacji zostały wybrane następujące obszary: Centrum miasta Radzymin z wyłączeniem dwóch nowopowstałych osiedli, wyróżnione tereny miejscowości Słupno i Sieraków oraz wyznaczone tereny miejscowości Mokre, Łosie i Zawady. Łącznie obszar do rewitalizacji zajmuje ok ha, co daje ok. 10,5% powierzchni gminy ogółem. Poniżej przedstawiono graficznie obszary do rewitalizacji. 86

87 Rysunek 23. Położenie obszarów do rewitalizacji na tle gminy Radzymin Źródło: Dane o charakterze katastralnym z Systemu Identyfikacji Działek Rolnych, dostęp r. 87