Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych

Transkrypt

1 Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych Warszawa, r. Panowie Dyrektorzy Regionalnych Dyrekcji Lasów :Państwowych Bunowie Kierownicy // Zespołów Ochrony Lasu W załączeniu przekazuję "Ramowe zasady postępowania hodowlanoochronnego w ogniskach gradacyjnych szkodników liściożemych sosny" zatwierdzone do stosowania przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Ww, "Ramowe zasady..," opracował Zespół powołany Zarządzeniem Nr 78 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 01.12,2009 r. W ich treści uwzględniono uwagi i propozycje zmian przekazane przez jednostki organizacyjne Lasów Państwowych i jednostki naukowo-badawcze. Otrzymują do wiadomości: V - Naczelnicy pionu "Z" w DGLP - Departament Leśnictwa w Ministerstwie Środowiska - Instytut Badawczy Leśnictwa - Wydział Leśny Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie - Wydział Leśny Uniwersytetu Przyrodniczego w Warszawie - Wydział Leśny Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 3, Warszawa tel.: , fax: , sekretariat@lasy.gov.pl

2 "Ramowe zasady postępowania hodowlano-ochronnego w ogniskach gradacyjnych szkodników liściożernych sosny" Wprowadzenie Gradacje szkodników liściożernych sosny są to zjawiska masowego, często wie'lkopowierzchniowego, przybierającego rozmiary klęski, występowania owadów. W okresie trwania gradacji wyróżnia się cztery fazy: - w pierwszej fazie następuje powolne narastanie liczebności populacji szkodnika lub grupy szkodników, - w drugiej fazie następuje przyspieszony wzrost liczebności szkodnika, - w trzeciej fazie populacja osiąga stan kulminacji liczebności i następuje przemieszczanie się szkodnika na tereny sąsiednie (migracja); w drugiej i trzeciej fazie gradacji dochodzi najczęściej do silnych żerów na igliwiu, korze młodych pędów, kwiatostanach i zielonych szyszkach sosny, - w czwartej fazie następuje wyraźny regres ilościowy populacji szkodnika pod wpływem oddziaływania czynników oporu środowiska: pasożytów, drapieżców i organizmów chorobotwórczych, jak i wzrostu odporności rośliny żywicielskiej na żery szkodników liś(:iożernych. Po czwartej fazie obserwuje się powrót do stanu wyjściowego przed nastaniem gradacji (występuje tzw. "żelazny zapas szkodnika"). Gradacje powstają na skutek zaburzeń w ekosystemach leśnych. Są indykatorami zmian (lub ich braku) w nich zachodzących. Dostarczają informacji o niesprawnym funkcjonowaniu układów: roślina żywicielska- szkodnik oraz szkodnik - wrogowie naturalni. Żery owadów liściożernych w sposób pośredni wpływają na regulację przepływu energii i obiegu materii oraz zwiększają pulę składników mineralnych (produktów przemiany materii) dostępnych dla fitocenozy na wszystkich poziomach. Ognisko gradacyjne to miejsce w drzewostanie, lub cały drzewostan, gdzie iiticjowane jest zjawisko narastania liczebności szkodliwych owadów: barczatki sosnówki, brudnicy mniszki, strzygoni choinówki, poprocha cetyniaka, osnui gwiaździstej oraz boreczników sosnowych i innych. Dzieli się je najczęściej na: stałe, pierwotne, wtórne i migracyjne. Za stale ogniska gradacyjne przyjmuje się drzewostany, w których średnie i silne zagrożenie przez szkodliwe owady powtarza się w kolejnych gradacjach. Pierwotne ogniska są to drzewostany, w których warunki najbardziej sprzyjają rozwojowi danego gatunku owada oraz jego populacja narasta najszybciej. Pierwotne ogniska gradacyjne mogą zmieniać swoją lokalizację. Występują one w drzewostanach sosnowych ni.estabilnych biologicznie, rosnących na ubogich siedliskach jednorodnych, lub 'Wzbogaconych niedużą mozaikowatością żyźniejszych siedlisk borowych. Niektóre pierwotne ogniska gradacyjne mają charakter trwały, inne mogą po upływie określonego czasu samoczynnie wygasać. Zjawisko wygasania ognisk gradacyjnych wiąże się między innymi ze wzrostem różnorodności biologicznej, poprawą warunków glebowych, zwiększaniem się oporu naturalnego środowiska. Wtórne ogniska gradacyjne tworzą się w drzewostanach w sąsiedztwie lub w dalszej odległości od ognisk pierwotnych. Charakteryzują się one mniej sprzyjającymi

3 warunkami dla rozwoju oraz rozrodu owadów i w konsekwencji wolniejszym tempem narastania liczebności populacji niż w pierwotnych ogniskach. Migracyjne ogniska powstają wskutek przenoszenia się owadów (czynnego lub biemego) z wyżej wymienionych ognisk do przyległych drzewostanów w czasie lub po kulminacji gradacji. Często w pierwotnych ogniskach szkodników liściożernych sosny może mieć miejsce gradacyjny pojaw kilku gatunków. Wyznaczanie i rejestrowanie ognisk gradacyjnych Wyznaczanie ognisk gradacyjnych szkodników pierwotnych sosny polega na doldadnym rozpoznaniu i udokumentowaniu obszarów ich rozrodu. Przed przystąpieniem do WY2naczania i dokumentowania ognisk gradacyjnych, zespoły ochrony lasu sporządzają dla obsj:ugiwanych nadleśnictw zestawienie powierzchni zagrożenia i zwalczania. Ogniska gradacyjne należy wyznaczać na podstawie danych o nasileniu występowania szkodników liściożernych z co najmniej dwóch gradacji uwzględniając nas 1 tępujący warunek - zagrożenie w stopniu co najmniej słabym (+) wystąpiło w danym oddziale dwukrotnie lub częściej. Jeżeli w czasie trwania jednej gradacji zagrożenie w danym oddziale powtórzyło się w kilku kolejnych latach, to należy uwzględnić je tylko raz. Ogniska gradacyjne należy weryfikować po każdej kolejnej gradacji. Monitoring szkodliwych owadów w ogniskach gradacyjnych powlillen być prowadzony w sposób ciągły. Stałe partie kontrolne powinny być zlokalizowane nie rzadziej niż jedna partia na 50 ha. Szczegółową lokalizację partii kontrolnych nadleśnictwo uzgadnia z ZOL. Wykonawca projektu planu urządzenia lasu otrzymuje przed przystąpieniem do prac terl~nowych informacje o lokalizacji ognisk gradacyjnych szkodników pierwotnych sosny w urządzanym nadleśnictwie. Przedstawiciel ZOL, każdorazowo podczas Narady Techniczno Gospodarczej (NTG) przedstawia aktualne informacje o ogniskach gradacyjnych szkodników pierwotnych sosny w nadleśnictwie objętym pracami nad projektem planu urządzenia lasu. Informacje o ogniskach gradacyjnych szkodników sosny stanowią stałą daną globalną SILP, a ich lokalizacja jest przechowywana w leśnej mapie numerycznej. METODY POSTĘPOWANIA W OGNISKACH GRADACYJNYCH Na terenie ognisk gradacyjnych działania gospodarcze powinny być podporządkowane głównie potrzebom ochrony lasu i mogą odbiegać od obowiązujących zasad, instrukcji i wytycznych. Postępowanie ochronne Sprowadza się do: - lokalizacji stałych partii kontrolnych w ogniskach gradacyjnych, - rozpoznania warunków środowiskowych i cech drzewostanów, które sprzyjają powstawaniu ognisk gradacyjnych, - ustalenia kryteriów oceny stanu populacji i fazy gradacji.

4 Podstawowymi zadaniami postępowania ochronnego są działania prowadzące do udoskonalania systemu prognozowania zagrożenia drzewostanów sosnowych przez szkodliwe owa.dy. Ogniska gradacyjne powinny być objęte stałym monitoringiem populacji szkodników liściożernych sosny. Monitoring w zakresie cech jakościowych i ilościowych populacji (np. zdrowotność, płodność, udział samic) prowadzi ZOL. Zbiór materiałów prognostycznych dotyczący szkodników liściożernych sosny należy prowadzić w ogniskach gradacyjnych metodami opisanymi w lal. w pozostałych drzewostanach działania te wykonuje się tylko wówczas, gdy w ogniskach gradacyjnych ZOSl:aniestwierdzone zagrożenie. W tym celu należy utrzymać sieć stałych partii kontrolnych jesi,ennych poszukiwań szkodników liściożernych sosny i obserwacji lotów motyli (barczatka sosnówka, brudnica mniszka). Lic:lebność populacji szkodników liściożernych sosny należy utrzymywać na poziomie nie zagrażającym trwałości drzewostanu poprzez prowadzenie zabiegów ratowniczych, stosując środki ochrony roślin z listy dopuszczonych przez MRiR W do stosowania i obrotu w leśnictwie. Zabiegi ratownicze należy ograniczać do niezbędnego minimum. W odniesieniu do motyli brudnicy mniszki, po rejestracji preparatu feromonowego, możliwe będzie wykorzystywanie metody zakłócania rójki poprzez stosowanie oprysku drzewostanów w ogniskach gradacyjnych. W ramach wzmacniania oporu naturalnego środowiska wskazane jest zanęcanie dzików w okolice miejsc licznego występowania (zimowania) szkodników liściożernych sosny. W ogrciskach gradacyjnych zaleca się także WYWieszanie skrzynek lęgowych i schronów' dzi,ennych dla nietoperzy. Większość powinny stanowić skrzynki przeznaczone dla ptaków owadożernych. Należy jednak zaznaczyć, że zagęszczenie ptaków zależy przede wszystkim od dostępności pokarmu i wody. Na siedliskach borowych jednorazowe, silne uszkodzenia koron sosen na ogół nie prowadzą do rozpadu drzewostanu, a mogą korzystnie wp1rwać na przyspieszenie obiegu materii i ene:rgii. W związku z tym uzasadnione jest podjęcie ryzyka związanego z odstąpieniem od zabiegu ratowniczego. Ponowne żery powstające jesienią tego samego roku, wiosną roku następnego lub przez kolejne dwa sezony wegetacyjne w stopniu co najmniej średnim, mogą prowadzić do zarnierania i rozpadu drzewostanu lub jego fragmentu (gniazda). W takiej sytuacji zabiegi ratownicze są niezbędne. W drzewostanach sosnowych, w których nastąpiła defoliacja, należy w sposób szczególny dbać o stan sanitarny i ograniczać populacje szkodników wtórnych. Miernikiem zagrożenia drzewostanu przez szkodniki wtórne sosny jest wskaźnik nasilenia posuszu czynnego (NPC). Przy wartościach wskaźnika większych od 2 na rok należy uznać, że drzewostan jest zagrożony. Postępowanie hodowlane Jednym z podstawowych warunków uzyskania stabilnych drzewostanów jest zachowanie za!;ady zgodności biocenozy z biotopem.

5 W nasiennictwie i selekcji należy wykorzystywać lokalne populacje sosny z potwierdzonymi cechami odpornościowynń. W drzewostanach pogradacyjnych prowadzić selekcję w celu wykorzystania bardziej odpornych osobników w dalszych działaniach hodowlanych. Zaleca się zakładanie upraw z wykorzystaniem naturalnych obsiewów sosny w latach nasiennych (wszystkie rodzaje rębni). Do nowo zakładanych upraw wprowadzać w maksymalnym stopniu liściaste gatunki domieszkowe, biocenotyczne i fitomelioracyjne. W skazane jest wykorzystywanie szerokiej gamy gatunków roślin nektarodajnych i pyłkodajnych również w tworzeniu stref ekotonowych. Zakładanie remiz i wprowadzanie podszytów jest uzasadnione wokół otwartych wód, cieków oraz zagłębień terenu w obrębie ognisk gradacyjnych i ich sąsiedztwie. W ogniskach gradacyjnych cięcia pielęgnacyjne należy prowadzić w okresach mię:dzygradacyjnych, a w razie znacznego ubytku aparatu asymilacyjnego - po jego regl;:neracji i spadku wskaźnika NPC poniżej 0,5. Mają one na celu hodowlę drzewostanów z drzewami o dobrze wykształconych koronach i właściwie zachowaną strukturą biosocjalną. Należy dążyć do uksztahowania drzewostanów sosnowych, w których udział I i II Basy biosocja1nej Krafta będzie wynosił od 50 do 70% drzew, a udział IV i V klasy nie przekroczy 10%. Przy pielęgnowaniu drzewostanów III i IV klasy wieku należy utrzymywać zadrzewienie zbliżone do wartości 0,7. Ws,kazana jest hodowla drzewostanów o zróżnicowanej strukturze gatunkowej (w tym przebudowa drzewostanu na żyźniejszych siedliskach), wiekowej i przestrzennej: Należy wykorzystywać lokalne uwarunkowania pozwalające na zwiększenie retencji wodnej. Za Zespół Zadaniowy: -J,_