METODA PROGNOZOWANIA ZAGROŻENIA

Transkrypt

1 METODA PROGNOZOWANIA ZAGROŻENIA DRZEWOSTANÓW DĘBOWYCH PRZEZ MIERNIKOWCE Z WYKORZYSTANIEM PUŁAPEK KOŁNIERZOWYCH Tomasz Jaworski, Lidia Sukovata Zakład Ochrony Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa

2 Problem badawczy Drzewostany dębowe są stale narażone na uszkodzenia powodowane przez foliofagi Powtarzająca się w kolejnych latach defoliacja powoduje spadek przyrostu drzew, obniżenie ich kondycji zdrowotnej i zwiększa podatność drzew na inne niekorzystne czynniki

3 Problem badawczy Obecnie do najważniejszych foliofagów dębu należą gąsienice motyli z rodziny miernikowcowatych (Geometridae), głównie piędzika przedzimka (Operophtera brumata), a lokalnie także zimowka białoplama (Agriopis leucophaearia) bugguide.net lepiforum.de commons.wikimedia.org

4 Problem badawczy Brakuje jednolitej, miarodajnej metody oceny zagrożenia drzewostanów dębowych przez foliofagi, w tym miernikowce obowiązująca Instrukcja ochrony lasu (2012) wskazuje na celowość oceny zagrożenia, ale bez podania konkretnej metody Cel: opracowanie metody prognozowania zagrożenia drzewostanów dębowych przez miernikowce na podstawie liczebności samic

5 Teren badań Powierzchnie badawcze na terenie nadleśnictw: Krotoszyn 7 Strzelce 4 Rudka 4 Oława 8 Nowa Sól 8 Gatunek dominujący: Dbs Wiek: lat

6 Metodyka badań Ocena liczebności samic miernikowców 2 typy pułapek: lepowa i kołnierzowa po 5 pułapek każdego rodzaju /powierzchnię odłowy prowadzono jesienią (X XII) i zimą/wiosną (II IV) Pułapka (opaska) lepowa Pułapka kołnierzowa Geolas

7 Metodyka badań przyjęto dokładność oceny 10% drzew w każdym drzewostanie Ocena defoliacji drzew

8 Metodyka badań Analizy statystyczne Porównanie skuteczności odłowów samic do pułapek kołnierzowych i lepowych test U Manna-Whitneya (Statistica, ver. 10) Ocena zależności defoliacji od N samic / pułapkę / cm obwodu pnia drzewa beta regresja w środowisku R, wersja (R Core Team 2017) Ocena charakteru rozmieszczenia samic miernikowców w drzewostanach dębowych indeks Morisita oraz Reguła Potęgi Taylor a Określenie liczby pułapek niezbędnej do oceny średniej liczebności samic miernikowców wzór stosowany do obliczenia rozmiaru próby, z uwzględnieniem charakteru rozmieszczenia owadów oraz zakładanego błędu oceny średniej (20%).

9 Wyniki Porównanie skuteczności pułapek kołnierzowych i lepowych Liczba samic/cm obwodu pnia 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 kołnierzowa Odłowy jesienne r. Nadleśnictwo: Krotoszyn kołnierzowa Z=6,41, p<0,001 Krotoszyn Z=5,12, p<0,001 Strzelce Nadleśnictwo: Strzelce lepowa lepowa Typ pułapki kołnierzowa Z=4,96, p<0,001 Rudka Nadleśnictwo: Rudka lepowa Średnia Średnia±Błąd std

10 Wyniki Porównanie skuteczności pułapek kołnierzowych i lepowych Liczba samic/cm obwodu pnia 0,24 0,20 0,16 0,12 0,08 0,04 0,00 0,24 0,20 0,16 0,12 0,08 0,04 0,00 kołnierzowa Odłowy wiosenne r. Nadleśnictwo: Krotoszyn kołnierzowa Z=3,5, p<0,001 Krotoszyn Z=3,48, p<0,001 Rudka Nadleśnictwo: Rudka lepowa lepowa Typ pułapki kołnierzowa Z=4,17, p<0,001 Strzelce Nadleśnictwo: Strzelce lepowa Średnia Średnia±Błąd std

11 Wyniki Zależność średniej defoliacji koron w drzewostanie dębowym od liczby samic miernikowców w pułapkach kołnierzowych (N samic / pułapkę / cm obwodu pnia drzewa) dane rzeczywiste

12 Wyniki Prognozowanie średniej defoliacji koron w drzewostanie dębowym na podstawie liczby samic miernikowców w pułapkach kołnierzowych prognozowanie wg modelu beta regresji Przewidywany stopień defoliacji (zakres defoliacji) N samic/pułapkę/cm obwodu pnia 1 słaby ( 30%) 2 średni (31 60%) 3 silny (61 90%) 4 bardzo silny ( 91%) N samic/pułapkę/cm obwodu pnia 1,9 2,0 4,9 5,0 10,4 10,5

13 Wyniki Określenie liczby pułapek kołnierzowych niezbędnych do oceny średniej liczebności samic miernikowców (z założonym błędem oceny ±20% i różnych poziomach ufności PU) rozmieszczenie samic skupiskowe 95% PU 90% PU 85% PU 80% PU N pułapek / drzewostan

14 Podsumowanie Pułapki kołnierzowe cechują się wyższą skutecznością odłowu samic miernikowców niż pułapki lepowe Stwierdzono istotną zależność między liczbą samic odłowionych do pułapek kołnierzowych a defoliacją drzew, co wskazuje na możliwość wykorzystania odłowów samic do prognozowania zagrożenia drzewostanów dębowych Określono liczbę pułapek niezbędnych do stosowania w drzewostanach dębowych w celu oceny średniej liczebności samic miernikowców z błędem ±20% przy różnych poziomach ufności Wyniki badań posłużyły do opracowania metody oceny zagrożenia drzewostanów dębowych na podstawie liczby samic miernikowców odłowionych do pułapek kołnierzowych

15 Powierzchnia pododdziału [ha] Powierzchnia oddziału w ha Typ siedliskowy lasu Wiek Bonitacja Skład gatunkowy Nr pułapki Obwód pnia drzewa [cm] na wysokości 1,3 m Razem Razem Sumaryczna liczba samic [ ] Liczba samic / cm obwodu pnia Uwagi Podsumowanie KOD RDLP Nadleśnictwo WYNIKI ODŁOWÓW SAMIC MIERNIKOWCÓW DO PUŁAPEK KOŁNIERZOWYCH Obręb Leśnictwo jesień roku / wiosna roku Formularz nr Liczba odłowionych samic Lp. Adres leśny SILP jesienią wiosną Średnia liczba samic / cm obwodu pnia Przewidywany poziom defoliacji wypełnia leśniczy Data Sporządził(a)

16 Wnioski Opracowana metoda może stać się jednolitym narzędziem oceny zagrożenia drzewostanów dębowych w Polsce Przed wdrożeniem metody do praktyki leśnej wskazane byłoby jej przetestowanie w wybranych nadleśnictwach w celu: - weryfikacji liczb krytycznych samic miernikowców, - optymalizacji liczby pułapek niezbędnych do określenia liczebności samic z ustalonym błędem oceny i pożądanym poziomem ufności.

17 Podziękowania Autorzy składają podziękowania: pracownikom nadleśnictw Krotoszyn, Rudka, Strzelce, Oława i Nowa Sól za umożliwienie prowadzenia badań i pomoc okazaną w trakcie ich realizacji, pracownikom Zespołów Ochrony Lasu w Łopuchówku, Radomiu, Wrocławiu i Olsztynie za udostępnienie danych, okazaną pomoc oraz cenne uwagi w odniesieniu do realizowanych doświadczeń, pracownikom Zakładu Ochrony Lasu i Zakładu Lasów Górskich IBL za pomoc w trakcie realizacji badań i uwagi merytoryczne. Badania przeprowadzono w ramach tematu badawczego finansowanego przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych w latach

18 Dziękujemy za uwagę