Propozycja działań mających na celu powstrzymanie dalszego rozpadu drzewostanów świerkowych w Nadleśnictwie Białowieża

Transkrypt

1 Propozycja działań mających na celu powstrzymanie dalszego rozpadu drzewostanów świerkowych w Nadleśnictwie Białowieża Marek Ksepko, Janusz Porowski

2 Ocena stanu drzewostanów świerkowych Ekspertyzę sporządzono na podstawie umowy zawartej w dniu 11 sierpnia 2015 r. pomiędzy Dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku a Dyrektorem miejscowego Oddziału Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Warunki ogólne i założenia metodyczne: - ograniczenie czasowe do 2 m-cy ze względu na dynamikę, powierzchnię i rozkład przestrzenny zjawiska rozpadu drzewostanów oraz warunki hydrotermiczne, - ze względu na ograniczenie czasowe oraz zagrożenie bezpieczeństwa pracowników nie było możliwości wykonania pełnej inwentaryzacji na gruncie, - wybrano metodę reprezentacyjną (próba na min. 20% pow. drzewostanów z udz. świerka), - metoda miała objąć wszystkie zakresy uszkodzeń od pojedynczych trocinkowych świerków do drzewostanów całkowicie zamarłych, - w miarę możliwości wyniki miały być skalibrowane w oparciu o pomiary teledetekcyjne z materiałów pozyskanych w ramach Projektu ForBioSensing (LIFE+), realizowanego przez Instytut Badawczy Leśnictwa (zespół pod kierownictwem Pana dr. inż. Krzysztofa Stereńczaka).

3 Ocena stanu drzewostanów świerkowych Świerk w Puszczy Białowieskiej występuje niemal w każdym typie lasu i na prawie każdym siedlisku. Wiek drzewostanu wg gatunku panującego

4 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap I W celu wytypowania drzewostanów do lustracji pozyskano dane z inwentaryzacji przeprowadzonej przez leśników z Nadleśnictwa Białowieża.

5 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap I Wykonano analizę ortofotomap spektrostrefowych z roku 2010 w celu wskazania drzewostanów zaatakowanych pierwotnie i wytypowania przestrzennych skupisk uszkodzeń. Nadleśnictwo Białowieża Oddz. 471D

6 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap I Wykonano analizę ortofotomap spektrostrefowych z roku 2010 w celu wskazania drzewostanów zaatakowanych pierwotnie i wytypowania przestrzennych skupisk uszkodzeń. Martwe świerki Nadleśnictwo Białowieża 2010 rok

7 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap II Lustracją objęto 424 wydzielenia z różnym udziałem świerka i w różnym stopniu uszkodzenia, na łącznej powierzchni 2055,17 ha.

8 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap II Powierzchnia ta stanowi: % wszystkich drzewostanów nadleśnictwa (11970,25 ha), - 26,2% drzewostanów poza rezerwatami (7848,41 ha), - 29,8% drzewostanów poza rezerwatami z udziałem świerka (6885,01 ha).

9 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap III Wyniki zmiany ilościowe (powierzchnia) - 72,5 % drzewostanów uległo uszkodzeniom, - wg PUL (2012) w lustrowanych wydzieleniach miąższość świerka wynosiła m3, - ubytek miąższości świerka na badanej pow. wyniósł m3, - stanowi to 37,1 % miąższości w stosunku do PUL, - i depozycję 97,5 m3 martwego drewna na hektar powierzchni.

10 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap III Wyniki zmiany ilościowe (miąższość) Ubytek miąższości - świerk m3 - sosna m3 Procentowy udział miąższości w stosunku do stanu na r. w klasach i podklasach wieku

11 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap III Wyniki zmiany jakościowe (stan siedlisk)

12 Ocena stanu drzewostanów świerkowych etap III Weryfikacja wyników w oparciu o analizy teledetekcyjne (własne i ForBioSensing)

13 Ocena stanu drzewostanów świerkowych przyszłość? Tysiące 300 m świerki zasiedlone świerki usunięte w ramach cięć sanitarnych (do 18.09) Szacowana ilość posuszu w najbliższych latach będzie oscylowała pomiędzy m3 (50% ilości posuszu, który wydzielił się w okresie poprzedzającym maksimum rozwoju gradacji) a wartością m3 (maksymalna ilość posuszu wynikająca z nieliniowego trendu rozwoju gradacji oraz dostępności bazy żerowej).

14 Możliwości ograniczenia rozpadu drzewostanów świerkowych Zakres działań gospodarczo-ochronnych niezbędnych dla zachowania drzewostanów świerkowych 1. W latach nadleśnictwo prowadziło cięcia sanitarne w celu opanowania gradacji. W związku z bardzo niskim etatem zatwierdzonym przez MŚ w PUL na lata w chwili obecnej (4 rok obowiązywania PUL) w wyniku głównie cięć sanitarnych został on zrealizowany niemal całkowicie. 2. Zaproponowano zatem jego zwiększenie tak, by można było zrealizować zadania planowe, i wykonywać w miarę potrzeb zabiegi ratunkowe w drzewostanach zaatakowanych przez kornika. 3. Założono konieczność ustalenia maksymalnej miąższości drewna, jaka będzie mogła być wycięta podczas realizacji działań ratunkowych bez szkody dla drzewostanów natomiast z korzyścią dla stanu siedlisk. 4. Po uwzględnieniu zadań ujętych w PUL , a dotychczas niezrealizowanych oraz obecnych potrzeb hodowlano-ochronnych drzewostanów z udziałem świerka, wyliczono maksymalną, nieprzekraczalną ilość drewna do pozyskania na poziomie: m 3 grubizny netto

15 Możliwości ograniczenia rozpadu drzewostanów świerkowych Kryterium wieku ponad 100 lat dla drzewostanu i związane z nim warianty etatu m m 3 wg. def. z Ustawy o Lasach wg. kryt. Prof. Wesołowskiego

16 Prognoza oddziaływania na środowisko pakietu działań ograniczających rozpad drzewostanów świerkowych w Nadleśnictwie Białowieża

17 Zakres i stopień szczegółowości prognozy Zakres prognozy oddziaływania na środowisko obejmuje cały art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku Uzgodnienie z Dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku w piśmie z dnia 4 sierpnia 2015 r.

18 Zakres i stopień szczegółowości prognozy PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO Oddziaływanie na różnorodność biologiczną Oddziaływanie na ludzi Oddziaływanie na rośliny - gatunki chronione Oddziaływanie na zwierzęta - gatunki chronione Oddziaływanie na wodę Oddziaływanie na powietrze Oddziaływanie na powierzchnię ziemi Oddziaływanie na krajobraz Oddziaływanie na klimat Oddziaływanie na zasoby naturalne Wpływ na sąsiadujące ekosystemy Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury materialnej ODDZIAŁYWANIE NA OBSZAR NATURA 2000 Oddziaływanie na siedliska przyrodnicze Wpływ zabiegów gospodarczych na gatunki roślin - przedmioty ochrony Wpływ zabiegów gospodarczych na gatunki zwierząt - przedmioty ochrony Przewidywane oddziaływanie na integralność obszaru Natura 2000

19 Stan prawny w VII - X.2015 r. PZO obszaru Puszcza Białowieska od 4 lat (2011) w fazie projektu po kilkukrotnych zmianach Całość regulowana jednym dokumentem PUL Nadleśnictwa Białowieża na lata drzewostany na siedliskach: Bb, BMb, LMb, Bw, BMw, LMw, Lw, Ol, OlJ drzewostany ekotonowe: BMśw, BMw, Lśw, stanowiących naturalne połączenia drzewostany pionierskie z Brz i Oś powyżej 61 lat drzewostany ponad 100-letnie (udział od 10%) drzewa 100 i więcej letnie

20 Zakres projektowanych działań - Projekt działań nie dotyczy rezerwatów przyrody 4304,00 ha - 34,2 % - Projektowane działania nie obejmują martwych fragmentów lasu - wg. stanu Cięcia w drzewostanach świerkowych - dotyczą świerka wiek lata - Rębnie zaplanowano na 1677,38 ha - 13,3 % pow. nadleśnictwa - Rębnie na ,41 ha (11,8 % pow. siedliska) - Jednostkowe cięcia sanitarne na pozostałej powierzchni nadleśnictwa

21 Zakres projektowanych działań Cięcia obumierających świerków w celu powstrzymania gradacji kornika drukarza Płatowe cięcie rębne (Rb I, III i IV) Rb IV 87% Punktowe cięcia sanitarne (TP) Pojedyncze, cenne drzewa liściaste (+ sosna) oraz kępy drzew liściastych - nie będą podlegać cięciom

22 Zakres projektowanych działań Uprzątniecie drzew zagrażających bezpieczeństwu ludzi wzdłuż szlaków komunikacyjnych (w ramach projektowanych TP i Rb)

23 Działania osłonowe - Brak działań w rezerwatach przyrody - Wyłączenie martwych fragmentów lasu (dodatkowe poza rezerwatami) - Wyłączenie z cięć żywych liściastych i sosny - Pozostawianie kęp starodrzewu - drzew żywych i martwych (np. w proporcji 50/50) o nienaruszonej strukturze i wielkości na 5% powierzchni poddanej zabiegowi - po zatwierdzeniu PZO zmodyfikować działania gospodarcze przewidziane w ekspertyzie, tak by nie stały w sprzeczności z PZO rezerwaty 34%

24 Ocena oddziaływania projektowanych działań I. Prognozowany stan siedlisk i gatunków chronionych zwłaszcza Natura 2000 II. Bezpieczeństwo ludzi

25 Ocena oddziaływania projektowanych działań Liczba przedmiotów ochrony w PB związana ze świerkiem (SDF) Ścisły związek: siedliska 1; ptaki 3; owady 1 = 5 (7,7%) Pośredni : siedliska 1; ptaki 5; owady 1 = 7 (10,7%) 12 - ok. 18% Grąd (9170) stan U2 (2011) Dzięcioł trójpalczasty (A241) stan U1? (2011) (A241) stan FV (2012)

26 Ocena oddziaływania projektowanych działań U2 Siedlisko w fazie regeneracji U U2 Siedlisko w fazie cofnięcia regeneracji

27 Ocena oddziaływania projektowanych działań? Żerujące dzięcioły białogrzbiete na świerku oddz. 472Bc 2012 Siedlisko A241 - FV FV 2015: Siedlisko A241 - FV 2020: Siedlisko A241 - U1

28 Ocena oddziaływania projektowanych działań Wielkopowierzchniowe zamieranie drzewostanów zmienia istotnie warunki siedliskowe dla wielu gatunków roślin i zwierząt chronionych - zmiany liczebności, w skrajnych przypadkach zanik lub chwilowe zwiększenie liczebności (np. dzięcioł trójpalczasty) Projektowane działania zmierzające do zatrzymania rozpadu drzewostanów świerkowych będą czynnikiem stabilizującym ekosystem i populacje gat. Ekspertyza określa górny pułap rozmiaru użytkowania w wyniku działań ratunkowych m 3 Przy częściowym zachowaniu zobowiązań obszaru UNESCO m 3 Po zatwierdzeniu PZO m 3

29 Ocena oddziaływania projektowanych działań Generalnym wnioskiem wynikającym z Prognozy jest to, że Działania zaprojektowane w ekspertyzie nie wpłyną znacząco negatywnie na środowisko, w tym również na cele ochrony i integralność obszaru Natura r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Zarządzeniem z dniem 6 listopada 2015 r. ustanawia PZO obszaru Puszcza Białowieska Opinia RDOŚ do OOŚ: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku wydał opinię negatywną BULiGL uzupełniło prognozę oddziaływania na środowisko o

30 Podsumowanie Pilne zaktualizowanie PZO o zmiany zaszłe w siedliskach przedmiotów ochrony obszaru i zaprojektowanie działań, które zapewnią właściwy stan ich ochrony Część ocen, a tym samym działań ochronnych w PZO (z 2011) jest nieaktualna PZO nie zapewnia właściwej ochrony w stosunku do wielu przedmiotów ochrony obszaru Niezbędne jest wykonanie inwentaryzacji dla 33 przedmiotów ochrony - dziania ochronne adekwatne do potrzeb

31 Podsumowanie Realizacja projektowanych działań gospodarczoochronnych ograniczy gradację kornika drukarza, powstrzymując dalszy rozpad drzewostanów świerkowych Powstrzymanie rozpadu drzewostanów świerkowych będzie czynnikiem stabilizującym ekosystem Puszczy Białowieskiej

32 Dziękujemy Nadleśnictwo Białowieża za uwagę Fotografie: Janusz Porowski Marek Taradejna Sławomir Szubzda