KOMÓRKA. Cz. II. Egzocytoza. Endocytoza: fagocytoza. pinocytoza - niezależna od klatryny - zależna od klatryny (endocytoza receptorowa)

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "KOMÓRKA. Cz. II. Egzocytoza. Endocytoza: fagocytoza. pinocytoza - niezależna od klatryny - zależna od klatryny (endocytoza receptorowa)"

Transkrypt

1 KOMÓRKA Egzocytoza Cz. II błona komórkowa wydzielina pęcherzyk wydzielniczy transport pęcherzyków zawierających substancje do wydzielenia fuzja pęcherzyków z błoną komórkową - wydzielenie substancji Fuzja błon Dwa rodzaje egzocytozy: konstytutywna: ciągła wolna wydzielina niezagęszczona małe pęcherzyki Warunki połączenia się (fuzji) dwóch błon biologicznych: w obu błonach muszą być specyficzne białka (SNARE), które rozpoznając się i wiążąc ze sobą wymuszają fuzję błon błony ulegające fuzji mają zazwyczaj podobny charakter sygnał regulowana: na sygnał (np. nerwowy lub hormonalny) szybka wydzielina zagęszczona duże ziarna wydzielnicze Tworzenie pęcherzyków pozakomórkowych Komórki uwalniają do przestrzeni pozakomórkowej dwa rodzaje pęcherzyków: mikropęcherzyki wypączkowujące z błony komórkowej egzosomy uwalniane przez egzocytozę zawartości ciał wielopęcherzykowych (rodzaj endosomów) ciała wielopęcherzykowe mikropęcherzyki egzosomy Pęcherzyki pozakomórkowe są pobierane przez inne komórki, a ich białka błonowe i zawartość wpływają na czynność tych komórek. Jest to ważny mechanizm komunikacji i sygnalizacji międzykomórkowej, uczestniczący m.in. w regulacji: procesów różnicowania komórek procesów obronnych (zapalenie, reakcje immunologiczne) proliferacji (w tym nowotworowej) komórek Endocytoza: fagocytoza pinocytoza - niezależna od klatryny - zależna od klatryny (endocytoza receptorowa) tworzenie pęcherzyka 1

2 Fagocytoza Pinocytoza pobierane duże cząstki stałe lub struktury błona komórkowa wspina się otaczając cząstkę udział cytoszkieletu (mikrofilamentów) potrzebna energia powstają duże pęcherzyki (fagosomy) pobierany płyn błona komórkowa wpukla się bez udziału cytoszkieletu bez udziału energii powstają małe pęcherzyki (pinosomy) Endocytoza receptorowa: selektywna pobierane substancje związane z receptorami błona komórkowa zachowuje się jak w pinocytozie Endocytoza receptorowa: etapy procesu błona pęcherzyka wczesny endosom klatryna adaptyna Tworzenie pęcherzyków w procesie transportu pęcherzykowego (zwłaszcza przy udziale receptorów) wymaga uczestnictwa tzw. białek okrywających (klatryna, białka COP) - tworzą się pęcherzyki okryte. Białka okrywające wspomagają wpuklanie się błony tworzącej pęcherzyk i agregację błonowych receptorów. 1. Przyłączenie ligandów do receptorów na powierzchni błony komórkowej 2. Podbłonowa agregacja klatryny, skupienie receptorów i utworzenie dołeczka okrytego 3. Endocytoza - utworzenie pęcherzyka okrytego 4. Oddzielenie klatryny od pęcherzyka 5. Połączenie pęcherzyka z wczesnym endosomem 6. We wczesnym endosomie: niskie ph (pompa protonowa), oddzielenie ligandów od receptorów, powrót receptorów transportem pęcherzykowym do błony komórkowej (recyrkulacja receptorów). Endocytoza receptorowa: etapy procesu c.d. wczesny endosom późny endosom 7. Przemieszczenie endosomu w głąb komórki - staje się późnym endosomem 8. W późnym endosomie: przyłączenie pęcherzyków hydrolazowych zawierających enzymy trawienne - późny endosom przekształca się w lizosom 9. Trawienie ligandów w lizosomie 2

3 Lizosomy pęcherzyki, w których zachodzi trawienie wewnątrzkomórkowe; zawierają enzymy trawienne (hydrolazy) i trawione substancje Znaczenie endocytozy receptorowej: wybiórcze pobieranie niektórych substancji (cholesterol LDL, żelazo transferyna) pobieranie i ew. inaktywacja niektórych substancji sygnałowych (hormonów, czynników wzrostu) patologia: wnikanie wirusów i toksyn do komórek Lizosomy powstają przez połączenie (fuzję) pęcherzyków hydrolazowych zawierających enzymy trawienne z pęcherzykami zawierającymi substancje, które mają zostać strawione Powstawanie pęcherzyków hydrolazowych 1. Synteza enzymów trawiennych (hydrolaz) i ich glikozylacja w siateczce szorstkiej 2. Transport pęcherzykowy enzymów do diktiosomu 3. W diktiosomie reszty mannozy enzymów ulegają fosforylacji - powstają grupy mannozo-6-fosforanu (znacznik) 4. Znacznik rozpoznawany jest i wiązany przez receptory w TGN 5. Od TGN odrywa się pęcherzyk okryty (klatryną) zawierający hydrolazy związane z receptorami. Hydrolazy lizosomowe (esterazy, glikozydazy, peptydazy) działają w kwaśnym ph, mogą trawić wszystkie rodzaje substancji wysokocząsteczkowych. Hydrolazy w pęcherzykach hydrolazowych są nieaktywne. pinocytoza, endocytoza receptorowa Pęcherzyki hydrolazowe mogą się łączyć: (1) z pęcherzykami powstałymi w wyniku endocytozy: z fagosomami z późnymi endosomami - powstają heterolizosomy fagocytoza endosom LIZOSOM błony siateczki środplazmatycznej LIZOSOM (2) z pęcherzykami tworzonymi w komórce, zawierającymi jej własne struktury (autofagosomami) - powstają autolizosomy (3) z błoną komórkową (rzadko) - enzymy są wydzielane do procesów trawienia zewnątrzkomórkowego Wewnątrz lizosomów panuje niskie ph, w wyniku czego hydrolazy oddzielają się od receptorów, stają się aktywne i trawią zawarte w lizosomach substancje. Produkty trawienia (substancje niskocząsteczkowe) przechodzą przez błonę lizosomu do cytoplazmy, gdzie mogą służyć do syntezy nowych substancji użytecznych dla komórki, lub do produkcji energii. Receptory dla mannozo-6-fosforanu powracają transportem pęcherzykowym do diktiosomu. 3

4 Proteasomy Białka cytozolu są trawione poza lizosomami, przez znajdujące się w cytoplazmie kompleksy enzymatyczne - proteasomy lizosomy peroksysomy endosomy Błona komórkowa 20S 26S pęcherzyki hydrolazowe pęcherzyki wydzielnicze fagosomy, pinosomy, pęcherzyki okryte Rozpoznawane i trawione przez proteasomy są tylko te białka, które zostały oznakowane przez przyłączenie do nich innego białka - ubikwityny siateczka śródplazmatyczna aparat Golgiego przepływ błon w komórce Mitochondria Mitochondria nie uczestniczą w przepływie błon, a zatem (1) namnażają się przez podział i nie mogą powstać de novo, (2) ich błony mają unikatowy charakter i (3) ich białka są syntetyzowane na wolnych rybosomach i posttranslacyjnie wbudowywane do organelli Przedziały mitochondrialne błona zewnętrzna błona wewnętrzna (tworzy wpuklenia: grzebienie lamelarne lub tubularne) przestrzeń międzybłonowa macierz Błona wewnętrzna: Błona zewnętrzna: białka/lipidy 1:1 kanały anionowe (poryny) nieselektywna przepuszczalność < 5 kda translokony dla importu białek (TOM) Przestrzeń międzybłonowa: kinazy nukleotydów (np. synteza ADP) miejsca kontaktowe (styk obu błon i translokonów) białka/lipidy 4:1 specyficzny lipid (kardiolipina) liczne białka transportowe (w pełni kontrolowany transport) translokony dla importu białek (TIM) łańcuch przenośników elektronów grzybki mitochondrialne - kompleksy syntazy ATP Macierz: aparat genetyczny (mtdna, mtrna, mt-rybosomy) enzymy cyklu Krebsa enzymy β-oksydacji kwasów tłuszczowych ciałka gęste (złogi fosforanów wapnia) 4

5 Główna funkcja mitochondriów, produkcja ATP wymaga współdziałania enzymów cyklu Krebsa, łańcucha przenośników elektronów i syntazy ATP Trzy składniki łańcucha oddechowego pompują protony z macierzy do przestrzeni międzybłonowej. Powstały gradient protonowy służy jako źródło energii dla syntezy ATP w grzybkach (a także dla aktywnego transportu przez błonę wewnętrzna oraz dla importu białek) przestrzeń międzybłonowa cytochrom c cykl Krebsa błona wewnętrzna macierz ubichinon substraty dehydrogenaza NADH cytochromy b c1 oksydaza cytochromowa syntaza ATP Mitchell, Nagroda Nobla 1978 Grzybek mitochondrialny (kompleks syntazy ATP, F 0 -F 1 ATPaza) składa się z nóżki (F 0 ) zawierającej transporter protonowy i główki (F 1 ) - syntazy ATP. Grzybek działa jak turbina molekularna transporter protonowy F obr/min Boyer & Walker, Nagroda Nobla 1997 Inne funkcje mitochondriów: Mitochondria zawierają własny aparat genetyczny: pętlowy, bezhistonowy mtdna wszystkie rodzaje mtrna rybosomy enzymy niezbędne do procesów replikacji, transkrypcji i translacji β-oksydacja kwasów tłuszczowych ostatnie etapy syntezy hormonów steroidowych udział w regulacji poziomu Ca 2+ w komórce produkcja ciepła udział w procesie apoptozy 5

6 ... Jednak jest on zbyt ubogi, aby zapewnić organelli pełną autonomię Mitochondria mają zatem mozaikowy (semiautonomiczny) charakter podjednostki syntazy ATP podjednostki oksydazy cytochromowej podjednostki dehydrogenazy NADH długość genomu: par zasad podjednostki dehydrogenazy NADH DNA Jądro 16S RNA 12S RNA start cytochrom b synteza białka mtdna koduje: 12S i 16S rrna do rybosomów mitochondrialnych 22 cząsteczki trna 13 białek błony wewnętrznej DNA mitochondrium białko importowane białko syntetyzowane Pozostałe białka mitochondrialne są kodowane w DNA jądrowym, syntetyzowane w cytoplazmie na wolnych rybosomach i po translacji wbudowywane do mitochondriów Mitochondria ewolucyjnie wywodzą się z prymitywnych bakterii, które posiadały zdolność do produkcji ATP (teoria endosymbiotyczna) blona siateczki błona mitochondrium Biogeneza mitochondriów pierwotna bakteria FAGOCYTOZA (?) pierwotna komórka eukariotyczna Lipidy są wbudowywane w błony mitochondrialne przez specjalne białka przenoszące SYMBIOZA, TRANSFER GENÓW mitochondrium jądro Import białek z cytoplazmy do mitochondriów wymaga odpowiednich odcinków sygnałowych w białkach, a także skoordynowanego działania translokonów błony zewnętrznej i wewnętrznej. Peroksysomy pęcherzyki (0,1-1 µm) zawierające specyficzny zestaw enzymów Główne funkcje peroksysomów: Enzymy peroksysomowe: oksydazy peroksysomowe (produktem ubocznym ich działania jest nadtlenek wodoru) katalaza (rozkłada nadtlenek wodoru) enzymy ß-oksydacji kwasów tłuszczowych enzymy biosyntezy lipidów aminotransferazy. utlenianie różnych substratów, w tym detoksyfikacja rozkład nadtlenku wodoru ß-oksydacja długołańcuchowych kw. tłuszczowych synteza cholesterolu, kwasów żółciowych i plazmalogenów degradacja puryn 6

7 RER Białka błonowe i enzymatyczne produkowane na wolnych rybosomach Biogeneza peroksysomów Cytoszkielet Pęcherzyk preperoksysomowy Peroksysom 1. Z szorstkiej siateczki wypączkowują małe pęcherzyki zawierające niektóre błonowe białka peroksysomu (pęcherzyki preperoksysomowe) 2. Do pęcherzyków preperoksysomowych wbudowywane są posttranslacyjnie pozostałe białka błonowe i enzymy peroksysomowe (posiadające odpowiedni odcinek sygnałowy) 3. Powstaje peroksysom, który może się dzielić lub ulegać fuzji z innymi peroksysomami Typ włókien Średnica Białko Funkcja mikrotubule 25 nm tubulina ruch, podporowa mikrofilamenty 6 nm aktyna ruch, podporowa filamenty 10 nm różne podporowa pośrednie białka Mikrotubule Mikrotubule nietrwałe (cytoplazmatyczne, w tym włókna wrzeciona podziałowego) tubulina protofilament rureczki zbudowane z tubuliny - + Dynamiczne (wydłużają się i skracają) koniec + wydłużanie lub skracanie koniec - stabilny, zazwyczaj zakotwiczony w pobliżu centrioli Mikrotubule trwałe (po zakończeniu wzrostu nie rozpadają się): neurotubule w wypustkach komórek nerwowych mikrotubule budujące złożone struktury: rzęski, witki i centriole W strukturach mikrotubule łączą się w dublety lub triplety Aksonema rzęsek i witek: 9 obwodowych dubletów i 2 mikrotubule centralne Centriola Mikrofilamenty (filamenty aktynowe) zbudowane z aktyny _ + 9 tripletów mikrotubul para centrioli = centrosom Centriole i otaczający je materiał zawierający tubulinę G indukują i regulują wzrost mikrotubul cytoplazmatycznych (centrum organizacji mikrotubul) nietrwałe trwałe: w połączeniach międzykomórkowych, w niektórych komórkach nabłonkowych mikrokosmki, sieć krańcowa, w komórkach mięśniowych cienkie miofilamenty 7

8 E Za zjawiska ruchu komórkowego odpowiedzialne są tzw. mechanoenzymy (białka motoryczne), które wykorzystując energię z ATP kroczą po powierzchni mikrotubul i mikrofilamentów Do mechanoenzymów mogą się przyczepiać różne struktury, które są w ten sposób transportowane wzdłuż mikrotubul, jak po szynach dyneina kinezyna - + mikrotubula Po powierzchni mikrotubul mogą kroczyć dwa mechanoenzymy: dyneina - w kierunku końca - kinezyna - w kierunku końca + E mikrotubula W ten sposób transportowane są: pęcherzyki organelle (ruch organelli) duże białka (ruch wewnątrzkomórkowy) Po powierzchni filamentów aktynowych może kroczyć tylko jeden rodzaj mechanoenzymu: miozyna, wyłącznie w kierunku końca +. Filamenty aktynowe zakotwiczają się tym końcem w błonie komórkowej, a układ ten odpowiada za zjawiska ruchowe, w których uczestniczy błona: tworzenie wpukleń i fałdów błony, wysuwanie i wciąganie wypustek (fagocytoza, ruch pełzakowaty) miozyna II, doraźnie agreguje w filamenty Filamenty pośrednie zbudowane z łańcuchów białkowych skręconych w formę liny (wytrzymałe elastyczne) nie współpracują z mechanoenzymami, pełnią wyłącznie funkcje podporowe (wewnątrz komórki i w połączeniach międzykomórkowych) są zbudowane z różnych białek, zależnie od miejsca występowania skurcz komórki: (np. komórki mięśniowe) - miozyna II, tworzy trwałe filamenty Miozyna I, wystepująca w formie pojedynczych cząsteczek uczestniczy w transporcie pęcherzyków wzdłuż mikrofilamentów Nazwa Białka budujące Występowanie Materiały zapasowe i wtręty cytoplazmatyczne laminy jądrowe laminy A i B jądra wszystkich komórek filamenty keratynowe cytokeratyny komórki nabłonkowe (tonofilamenty) *filamenty wimentynowe wimentyna komórki tk. łącznej *filamenty desminowe desmina komórki mięśniowe *filamenty glejowe GFAP (kwaśne komórki neurogleju włókienkowe białko glejowe) neurofilamenty białka komórki nerwowe neurofilamentów *rodzina filamentów wimentynowych glikogen krople lipidowe wtręty krystaliczne i parakrystaliczne ziarna barwników melanina lipofuscyna 8

9 Śmierć komórki: nekroza apoptoza martwica (nekroza) Faza indukcji: apoptoza (zaprogramowana śmierć) Martwica: - przerwanie błony komórkowej - zahamowanie procesów życiowych - autoliza - rozpad komórki - odczyn zapalny Apoptoza: - sekwencyjna aktywacja określonych białek ( program ) Czynniki wywołujące apoptozę: uszkodzenie DNA określone cząsteczki sygnałowe działające na tzw. receptory śmierci brak składników odżywczych lub czynników wzrostowych fragmentacja DNA pączkowanie błony tworzenie ciałek apoptotycznych aktywacja receptorów śmierci lub specyficznych białek indukujących apoptozę uwalnianie cytochromu c z mitochondriów Faza egzekucji: aktywacja kaspaz (enzymów proteolitycznych) trawienie białek wewnątrzkomórkowych zaburzenie procesów metabolicznych śmierć komórki Morfologiczne cechy apoptozy: fragmentacja DNA rozpad jądra na kilka fragmentów zagęszczenie cytoplazmy rozpad komórki na małe fragmenty (ciałka apoptotyczne) otoczone błoną Zostaje zachowana ciągłość błony komórkowej, nie dochodzi do odczynu zapalnego autofagosom Autofagia kolejny (choć rzadki) mechanizm śmierci komórki pęcherzyk hydrolazowy Zadanie domowe autolizosom Autofagia jest z reguły mechanizmem umożliwiającym przeżycie komórki w warunkach przejściowego niedoboru substancji odżywczych, ale może się też odbywać w warunkach fizjologicznych. Nasilona autofagia prowadzi do śmierci komórki i jest (obok apoptozy) odpowiedzialna za zanik odcinków wydzielniczych gruczołu mlekowego po zakończeniu laktacji, za zanik ciałka żółtego w jajniku (luteolizę) oraz za obumieranie komórek nowotworowych pod wpływem chemioterapii. YouTube: The inner life of the cell 9

KOMÓRKA. Cz. II. Egzocytoza. Endocytoza: fagocytoza. pinocytoza - niezależna od klatryny - zależna od klatryny (endocytoza receptorowa)

KOMÓRKA. Cz. II. Egzocytoza. Endocytoza: fagocytoza. pinocytoza - niezależna od klatryny - zależna od klatryny (endocytoza receptorowa) KOMÓRKA Egzocytoza Cz. II transport pęcherzyków zawierających substancje do wydzielenia fuzja pęcherzyków z błoną komórkową - wydzielenie substancji Fuzja błon Dwa rodzaje egzocytozy: konstytutywna: ciągła

Bardziej szczegółowo

błona zewnętrzna błona wewnętrzna (tworzy grzebienie lamelarne lub tubularne) przestrzeń międzybłonowa macierz Błona wewnętrzna: Macierz:

błona zewnętrzna błona wewnętrzna (tworzy grzebienie lamelarne lub tubularne) przestrzeń międzybłonowa macierz Błona wewnętrzna: Macierz: Mitochondria KOMÓRKA Cz. III błona zewnętrzna błona wewnętrzna (tworzy grzebienie lamelarne lub tubularne) przestrzeń międzybłonowa macierz Błona wewnętrzna: Błona zewnętrzna: białka/lipidy 1:1 poryny

Bardziej szczegółowo

KOMÓRKA. Wielkość komórek. Zróżnicowanie komórek. Elementy składowe komórki: Mikroskop świetlny:

KOMÓRKA. Wielkość komórek. Zróżnicowanie komórek. Elementy składowe komórki: Mikroskop świetlny: Wielkość komórek Jednostki: 1 μm = 10-3 mm, 1 nm = 10-3 μm KOMÓRKA najmniejsze komórki (komórki przytarczyc, niektóre komórki nerwowe) przeciętne komórki 4-5 μm 20 μm największe komórki (oocyty, niektóre

Bardziej szczegółowo

WITAMY NA KURSIE HISTOLOGII

WITAMY NA KURSIE HISTOLOGII KOMÓRKA WITAMY NA KURSIE HISTOLOGII www.histologia.cm-uj.krakow.pl Wielkość komórek ZróŜnicowanie komórek Jednostki: 1 µm = 10-3 mm, 1 nm = 10-3 µm kształt najmniejsze komórki (komórki przytarczyc, niektóre

Bardziej szczegółowo

(węglowodanów i tłuszczów) Podstawowym produktem (nośnikiem energii) - ATP

(węglowodanów i tłuszczów) Podstawowym produktem (nośnikiem energii) - ATP śycie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy (a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię

Bardziej szczegółowo

Mitochondria. siłownie komórki

Mitochondria. siłownie komórki śycie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy ( a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię

Bardziej szczegółowo

oksydacyjna ADP + Pi + (energia z utleniania zredukowanych nukleotydów ) ATP

oksydacyjna ADP + Pi + (energia z utleniania zredukowanych nukleotydów ) ATP Życie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy (a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię

Bardziej szczegółowo

WITAMY NA KURSIE HISTOLOGII

WITAMY NA KURSIE HISTOLOGII WITAMY NA KURSIE HISTOLOGII W XIX wieku... Histologia to nauka o mikroskopowej budowie komórek, tkanek i narządów W XXI wieku... Kurs histologii: teoria... Histologia to nauka o powiązaniach struktury

Bardziej szczegółowo

wielkość, kształt, typy

wielkość, kształt, typy Mitochondria 0,5-1µm wielkość, kształt, typy 1-7µm (10µm) Filmowanie poklatkowe (w mikroskopie fluorescencyjnym) sieci mitochondrialnej w komórkach droŝdŝy (krok czasowy 3 min) Mitochondria liczebność,

Bardziej szczegółowo

Peroksysomy. Peroksysomy Import białek sekwencje sygnałowe: Ser-Lys-Leu C-koniec (zazwyczaj) peroksyny; białka receptorowe i kanałowe (?

Peroksysomy. Peroksysomy Import białek sekwencje sygnałowe: Ser-Lys-Leu C-koniec (zazwyczaj) peroksyny; białka receptorowe i kanałowe (? Peroksysomy Peroksysomy - pierwotne utleniacze (mikrociała) w komórkach zwierzęcych i roślinnych biochemiczna zmienność (procesy metaboliczne: kataboliczne i anaboliczne) 0,2 1,8 µm pojedyncza błona kanały

Bardziej szczegółowo

Składniki cytoszkieletu. Szkielet komórki

Składniki cytoszkieletu. Szkielet komórki Składniki cytoszkieletu. Szkielet komórki aktynowe pośrednie aktynowe pośrednie 1 Elementy cytoszkieletu aktynowe pośrednie aktynowe filamenty aktynowe inaczej mikrofilamenty filamenty utworzone z aktyny

Bardziej szczegółowo

Transport pęcherzykowy

Transport pęcherzykowy Transport pęcherzykowy sortowanie przenoszonego materiału zachowanie asymetrii zachowanie odrębności organelli precyzyjne oznakowanie Transport pęcherzykowy etapy transportu Transport pęcherzykowy przemieszczanie

Bardziej szczegółowo

Budowa komórkowa organizmów Składniki plazmatyczne i nieplazmatyczne komórki - budowa i funkcje

Budowa komórkowa organizmów Składniki plazmatyczne i nieplazmatyczne komórki - budowa i funkcje Budowa komórkowa organizmów Składniki plazmatyczne i nieplazmatyczne komórki - budowa i funkcje KOMÓRKA najmniejszy samoodtwarzający się żywy układ biologiczny ciało komórki tworzy protoplazma, którą oddziela

Bardziej szczegółowo

Komórka - budowa i funkcje

Komórka - budowa i funkcje Komórka - budowa i funkcje Komórka - definicja Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych (takich

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Fizjologia człowieka Wykład 2, część A CZYNNIKI WZROSTU CYTOKINY 2 1 Przykłady czynników wzrostu pobudzających proliferację: PDGF - cz.wzrostu z płytek krwi działa na proliferację i migrację fibroblastów,

Bardziej szczegółowo

CYTOSZKIELET. Mikrotubule. podjednostki strukturalne. 450 aminokwasów. 13 (11-16) 55kDa i 53kDa strukturalna polarność

CYTOSZKIELET. Mikrotubule. podjednostki strukturalne. 450 aminokwasów. 13 (11-16) 55kDa i 53kDa strukturalna polarność CYTOSZKIELET Mikrotubule podjednostki strukturalne 13 (11-16) 55kDa i 53kDa strukturalna polarność 450 aminokwasów Mikrotubule wydłuŝanie / /skracanie Mikrotubule elongacja + - in vitro in vivo - dodawanie

Bardziej szczegółowo

Transport pęcherzykowy

Transport pęcherzykowy Transport pęcherzykowy zachowanie asymetrii sortowanie przenoszonego materiału zachowanie odrębności organelli precyzyjne oznakowanie Transport pęcherzykowy szlak wydzielniczy przemieszczanie i sortowanie

Bardziej szczegółowo

Komórka eukariotyczna organizacja

Komórka eukariotyczna organizacja Komórka eukariotyczna organizacja Centrum informacyjne jądro Układ wykonawczy cytoplazma cytoplazma podstawowa (cytozol) organelle cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma Komórka eukariotyczna organizacja

Bardziej szczegółowo

Komórka eukariotyczna organizacja

Komórka eukariotyczna organizacja Komórka eukariotyczna organizacja Centrum informacyjne jądro Układ wykonawczy cytoplazma cytoplazma organelle podstawowa (cytozol) cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma Komórka eukariotyczna organizacja

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki

Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących

Bardziej szczegółowo

1. Podstawy, fizjologia komórki

1. Podstawy, fizjologia komórki 8 jest najmniejszą jednostką strukturalną żywego organizmu, co oznacza, że tylko ona (a nie żadna mniejsza jednostka) jest w stanie wykonywać podstawowe jego funkcje, to jest przemianę materii, wzrost

Bardziej szczegółowo

Mięśnie. dr Magdalena Markowska

Mięśnie. dr Magdalena Markowska Mięśnie dr Magdalena Markowska Zjawisko ruchu 1) Jako możliwość przemieszczania przestrzennego mięśnie poprzecznie prążkowane 2) Pompa serce 3) Jako podstawa do utrzymywania czynności życiowych mięśnie

Bardziej szczegółowo

Mitochondria - siłownie komórki

Mitochondria - siłownie komórki Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) ewolucja eukariontów endosymbioza prakomórki eukariotycznej z prabakterią purpurową lub pracyjanobakterią Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów

Bardziej szczegółowo

Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów

Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) ewolucja eukariontów endosymbioza prakomórki eukariotycznej z prabakterią purpurową lub pracyjanobakterią Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI VII CYTOPLAZMATYCZNA, POZAKOMÓRKOWA I BŁONOWA.. 51

SPIS TREŚCI VII CYTOPLAZMATYCZNA, POZAKOMÓRKOWA I BŁONOWA.. 51 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów................. XIII Część I.WIADOMOŚCI WSTE PNE.. 1 Rozdział 1. Ogólna charakterystyka komórki 1 1.1. Definicja komórki i organelli...... 1 1.2. Niektóre dane z początków historii

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1. Jak powstają odmienne fenotypy komórek Budowa cząsteczkowa i funkcjonalne składniki błony komórkowej 29 SPIS TREŚCI / 7

Spis treści. 1. Jak powstają odmienne fenotypy komórek Budowa cząsteczkowa i funkcjonalne składniki błony komórkowej 29 SPIS TREŚCI / 7 SPIS TREŚCI / 7 Spis treści 1. Jak powstają odmienne fenotypy komórek 13 Ewolucja dyscyplin naukowych 13 Fenotypy komórek ssaków 14 Organizacja komórek w tkankach 15 Zmienność fenotypów komórkowych w czterech

Bardziej szczegółowo

Transport pęcherzykowy

Transport pęcherzykowy Transport pęcherzykowy zachowanie asymetrii sortowanie przenoszonego materiału precyzyjne oznakowanie zachowanie odrębności organelli Transport pęcherzykowy etapy transportu Transport pęcherzykowy przemieszczanie

Bardziej szczegółowo

Organelle komórkowe. Retikulum endoplazmatyczne. Rybosomy. Translacja. Aparat Golgiego. Lizosomy. Transport wakuolarny. Mechanizmy sekrecji

Organelle komórkowe. Retikulum endoplazmatyczne. Rybosomy. Translacja. Aparat Golgiego. Lizosomy. Transport wakuolarny. Mechanizmy sekrecji Organelle komórkowe. Retikulum endoplazmatyczne. Rybosomy. Translacja. Aparat Golgiego. Lizosomy. Transport wakuolarny. Mechanizmy sekrecji komórkowej. Autofagia i heterofagia. Proteasomy, peroksysomy,

Bardziej szczegółowo

Poziomy organizacji żywej materii 1. Komórkowy- obejmuje struktury komórkowe (organelle) oraz komórki 2. Organizmalny tworzą skupienia komórek

Poziomy organizacji żywej materii 1. Komórkowy- obejmuje struktury komórkowe (organelle) oraz komórki 2. Organizmalny tworzą skupienia komórek Poziomy organizacji żywej materii 1. Komórkowy- obejmuje struktury komórkowe (organelle) oraz komórki 2. Organizmalny tworzą skupienia komórek (tkanki), narządy (organy), ich układy i całe organizmy wielokomórkowe

Bardziej szczegółowo

Organelle komórkowe. mgr Zofia Ostrowska

Organelle komórkowe. mgr Zofia Ostrowska Organelle komórkowe mgr Zofia Ostrowska 1. Wyróżniamy dwa typy komórek 2. Eucaryota Zadanie 34. (2 pkt) Matura 2006 p.r. Komórki żywych organizmów są bardzo różnorodne. Poniższe rysunki przedstawiają komórkę

Bardziej szczegółowo

Oddychanie komórkowe. Pozyskiwanie i przetwarzanie energii w komórkach roślinnych. Oddychanie zachodzi w mitochondriach Wykład 7.

Oddychanie komórkowe. Pozyskiwanie i przetwarzanie energii w komórkach roślinnych. Oddychanie zachodzi w mitochondriach Wykład 7. Wykład 7. Pozyskiwanie i przetwarzanie energii w komórkach roślinnych Literatura dodatkowa: Oddychanie to wielostopniowy proces utleniania substratów związany z wytwarzaniem w komórce metabolicznie użytecznej

Bardziej szczegółowo

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK

Bardziej szczegółowo

Bliskie spotkania z biologią. METABOLIZM część II. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW

Bliskie spotkania z biologią. METABOLIZM część II. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM część II dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki METABOLIZM KATABOLIZM - rozkład związków chemicznych

Bardziej szczegółowo

Transport przez błony

Transport przez błony Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej

Bardziej szczegółowo

Tkanka nerwowa. Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie

Tkanka nerwowa. Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie Tkanka nerwowa Substancja międzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne) pobudliwość przewodnictwo

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA ORGANELLI (jak działa komórka?)

FIZJOLOGIA ORGANELLI (jak działa komórka?) Wstęp do biologii 3. FIZJOLOGIA ORGANELLI (jak działa komórka?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2016 KOMÓRKA elementarnym osobnikiem wyodrębnienie błoną od środowiska przestrzenne

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA ORGANELLI (jak działa komórka?)

FIZJOLOGIA ORGANELLI (jak działa komórka?) Wstęp do biologii 3. FIZJOLOGIA ORGANELLI (jak działa komórka?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2015 KOMÓRKA elementarnym osobnikiem wyodrębnienie błoną od środowiska przestrzenne

Bardziej szczegółowo

CYTOSZKIELET CYTOSZKIELET Cytoplazma podstawowa (macierz cytoplazmatyczna) Komórka eukariotyczna. cytoplazma + jądro komórkowe.

CYTOSZKIELET CYTOSZKIELET Cytoplazma podstawowa (macierz cytoplazmatyczna) Komórka eukariotyczna. cytoplazma + jądro komórkowe. Komórka eukariotyczna cytoplazma + jądro komórkowe (układ wykonawczy) cytoplazma podstawowa (cytozol) Cytoplazma złożony koloid wodny cząsteczek i makrocząsteczek (centrum informacyjne) organelle i kompleksy

Bardziej szczegółowo

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER)

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Izolacja mitochondriów z komórek eukariotycznych

Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii. Izolacja mitochondriów z komórek eukariotycznych Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Biochemia - laboratorium Izolacja mitochondriów z komórek eukariotycznych Ćwiczenie i instrukcję przygotował: dr inż. Andrzej

Bardziej szczegółowo

Histologia i biologia komórki

Histologia i biologia komórki Histologia i biologia komórki dr n. med. Bogusław Nedoszytko Wydział Zamiejscowy w Gdyni Podstawy biologii i genetyki dr n. med. Bogusław Nedoszytko Wydział Zamiejscowy w Gdyni Atlas Histologiczny dr n.

Bardziej szczegółowo

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,

Bardziej szczegółowo

BUDOWA I FUNKCJONOWANIE KOMÓRKI

BUDOWA I FUNKCJONOWANIE KOMÓRKI Zadanie 1 (1 pkt). Uzasadnij, za pomocą jednego argumentu, że: lizosomy są grabarzami obumarłych składników cytoplazmy lub całych komórek. Zadanie 2 (2 pkt.). Schemat przedstawia budowę komórki eukariotycznej.

Bardziej szczegółowo

Uczelnia Łazarskiego. Wydział Medyczny Kierunek Lekarski. Nazwa przedmiotu CYTOFIZJOLOGIA. Status przedmiotu. Obligatoryjny

Uczelnia Łazarskiego. Wydział Medyczny Kierunek Lekarski. Nazwa przedmiotu CYTOFIZJOLOGIA. Status przedmiotu. Obligatoryjny Uczelnia Łazarskiego Wydział Medyczny Kierunek Lekarski Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Poziom studiów Status przedmiotu Rok i semestr realizacji przedmiotu Forma zajęć i godziny kontaktowe dla każdej

Bardziej szczegółowo

Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska

Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska Ruch i mięśnie dr Magdalena Markowska Zjawisko ruchu Przykład współpracy wielu układów Szkielet Szkielet wewnętrzny: szkielet znajdujący się wewnątrz ciała, otoczony innymi tkankami. U kręgowców składa

Bardziej szczegółowo

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?)

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Wstęp do biologii 2. TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2015 WSPÓLNE WŁAŚCIWOŚCI dzisiejszych organizmów procesy życiowe katalizowane

Bardziej szczegółowo

Proplastydy. Plastydy. Chloroplasty biogeneza. Plastydy

Proplastydy. Plastydy. Chloroplasty biogeneza. Plastydy Plastydy Proplastydy rodzina organelli powstających w toku ontogenezy rośliny drogą różnicowania form prekursorowych proplastydów w tkankach merystematycznych sferyczne; 0.5-2 μm otoczka (2 błony) stroma

Bardziej szczegółowo

Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia

Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia Człowiek najlepsza inwestycja Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia Autor: dr inż. Anna Kostka Projekt POKL Poddziałanie 4.1.2. KOMÓRKA pobiera składniki odŝywcze oddycha

Bardziej szczegółowo

Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER)

Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER) Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum endoplazmatyczne

Bardziej szczegółowo

Co zaciekawi (bio)fizyka w komórce?

Co zaciekawi (bio)fizyka w komórce? Co zaciekawi (bio)fizyka w komórce? Przykłady komórek Komórki eukariotyczne posiadają jądro komórkowe oraz cytoplazmę, w której znajdują się składniki komórkowe plazmatyczne: błona komórkowa, cytoplazma

Bardziej szczegółowo

Tkanka mięśniowa pobudliwość kurczliwość Miofilamenty nie kurczą się, lecz przesuwają względem siebie ( główki miozyny kroczą po aktynie)

Tkanka mięśniowa pobudliwość kurczliwość Miofilamenty nie kurczą się, lecz przesuwają względem siebie ( główki miozyny kroczą po aktynie) Tkanka mięśniowa Aparat kuczliwy: miofilamenty cienkie (aktyna i białka pomocnicze) miofilamenty grube (miozyna 2) pobudliwość kurczliwość Miofilamenty nie kurczą się, lecz przesuwają względem siebie (

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1. Wiadomości wstępne Skład chemiczny i funkcje komórki Przedmowa do wydania czternastego... 13

Spis treści. 1. Wiadomości wstępne Skład chemiczny i funkcje komórki Przedmowa do wydania czternastego... 13 Przedmowa do wydania czternastego... 13 Częściej stosowane skróty... 15 1. Wiadomości wstępne... 19 1.1. Rys historyczny i pojęcia podstawowe... 19 1.2. Znaczenie biochemii w naukach rolniczych... 22 2.

Bardziej szczegółowo

Organelle komórkowe. mgr Zofia Ostrowska

Organelle komórkowe. mgr Zofia Ostrowska Organelle komórkowe mgr Zofia Ostrowska 1. Wyróżniamy dwa typy komórek 2. Eucaryota Zadanie 34. (2 pkt) Matura 2006 p.r. Komórki żywych organizmów są bardzo różnorodne. Poniższe rysunki przedstawiają komórkę

Bardziej szczegółowo

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?)

TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Wstęp do biologii 2. TEORIA KOMÓRKI (dlaczego istnieją osobniki?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2017 WSPÓLNE WŁAŚCIWOŚCI dzisiejszych organizmów procesy życiowe katalizowane

Bardziej szczegółowo

TATA box. Enhancery. CGCG ekson intron ekson intron ekson CZĘŚĆ KODUJĄCA GENU TERMINATOR. Elementy regulatorowe

TATA box. Enhancery. CGCG ekson intron ekson intron ekson CZĘŚĆ KODUJĄCA GENU TERMINATOR. Elementy regulatorowe Promotory genu Promotor bliski leży w odległości do 40 pz od miejsca startu transkrypcji, zawiera kasetę TATA. Kaseta TATA to silnie konserwowana sekwencja TATAAAA, występująca w większości promotorów

Bardziej szczegółowo

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER)

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA Z BIOCHEMII (Z ELEMENTAMI GENETYKI MOLEKULARNEJ)

ZAGADNIENIA Z BIOCHEMII (Z ELEMENTAMI GENETYKI MOLEKULARNEJ) ZAGADNIENIA DO EGZAMINU WSTĘPNEGO NA STUDIA MAGISTERSKIE Z BIOTECHNOLOGII NABÓR 2013/2014 Egzamin na studia magisterskie z biotechnologii w ramach rekrutacji na rok akademicki 2013/2014 będzie obejmował

Bardziej szczegółowo

Reakcje zachodzące w komórkach

Reakcje zachodzące w komórkach Reakcje zachodzące w komórkach W każdej sekundzie we wszystkich organizmach żywych zachodzi niezliczona ilość reakcji metabolicznych. Metabolizm (gr. metabole - przemiana) to przemiany materii i energii

Bardziej szczegółowo

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany 1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy

Bardziej szczegółowo

cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma Jądro komórkowe

cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma Jądro komórkowe Komórka eukariotyczna http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:hela_cells_stained_with_hoechst_33258.jpg cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii,

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU CYTOFIZJOLOGIA/SYLABUS

KARTA PRZEDMIOTU CYTOFIZJOLOGIA/SYLABUS KARTA PRZEDMIOTU CYTOFIZJOLOGIA/SYLABUS Wydział Kierunek studiów Jednostka organizacyjna prowadząca kierunek Poziom kształcenia Forma studiów Profil kształcenia Jednostka organizacyjna prowadząca przedmiot

Bardziej szczegółowo

Nukleotydy w układach biologicznych

Nukleotydy w układach biologicznych Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których

Bardziej szczegółowo

Transport pęcherzykowy i plazmodesmy

Transport pęcherzykowy i plazmodesmy Transport pęcherzykowy i plazmodesmy 1 Rola plazmodesmów (desmosomy, złącza szczelinowe) Zambryski & Crawford 2000 PD kanały ciągłości cytoplazmatyczno-jądrowej w ścianie komórkowej zapewniające komunikację

Bardziej szczegółowo

Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2

Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2 Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2 Nr lekcji Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i podstawą programową PSO, wymagania edukacyjne i podstawa programowa

Bardziej szczegółowo

TRANSKRYPCJA - I etap ekspresji genów

TRANSKRYPCJA - I etap ekspresji genów Eksparesja genów TRANSKRYPCJA - I etap ekspresji genów Przepisywanie informacji genetycznej z makrocząsteczki DNA na mniejsze i bardziej funkcjonalne cząsteczki pre-mrna Polimeraza RNA ETAP I Inicjacja

Bardziej szczegółowo

Spis treści CYKL KOMÓRKOWY

Spis treści CYKL KOMÓRKOWY Spis treści 1 CYKL KOMÓRKOWY 1.1 Faza M 1.2 Faza G1 (część interfazy) 1.3 Faza S (część interfazy) 1.4 Faza G2 (część interfazy) 1.5 Faza G0 2 MITOZA (podział pośredni) 2.1 Profaza 2.2 Metafaza 2.3 Anafaza

Bardziej szczegółowo

Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości.

Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości. SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII DLA KLASY I GIMNAZJUM Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości. Cele: Utrwalenie pojęć związanych z budową komórki;

Bardziej szczegółowo

Transport makrocząsteczek (białek)

Transport makrocząsteczek (białek) Transport makrocząsteczek (białek) Transport makrocząsteczek sortowanie białek - sekwencje sygnałowe lata 70-te XX w. - Günter Blobel - hipoteza sygnałowa; 1999r - nagroda Nobla Sekwencja sygnałowa: A

Bardziej szczegółowo

Cytoplazma. Cytoplazma. cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma. cytoplazma organelle podstawowa (cytozol) Kompleksy białkowe (+RNA)

Cytoplazma. Cytoplazma. cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma. cytoplazma organelle podstawowa (cytozol) Kompleksy białkowe (+RNA) Cytoplazma cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma Cytoplazma cytoplazma organelle podstawowa (cytozol) złoŝony koloid wodny cząsteczek i makrocząsteczek Kompleksy białkowe (+RNA) Cytoplazma podstawowa

Bardziej szczegółowo

Plan działania opracowała Anna Gajos

Plan działania opracowała Anna Gajos Plan działania 15.09-15.10 opracowała Anna Gajos Jakie zagadnienia trzeba opanować z następujących działów: 1. Budowa chemiczna organizmów. 2. Budowa i funkcjonowanie komórki 3. Cykl komórkowy 4. Metabolizm

Bardziej szczegółowo

Interfaza to niemal 90% cyklu komórkowego. Dzieli się na 3 fazy: G1, S i G2.

Interfaza to niemal 90% cyklu komórkowego. Dzieli się na 3 fazy: G1, S i G2. W wyniku podziału komórki powstaje komórka potomna, która ma o połowę mniej DNA od komórki macierzystej i jest o połowę mniejsza. Aby komórka potomna była zdolna do kolejnego podziału musi osiągnąć rozmiary

Bardziej szczegółowo

Komórka eukariotyczna

Komórka eukariotyczna Komórka eukariotyczna http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:hela_cells_stained_with_hoechst_33258.jpg cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii,

Bardziej szczegółowo

Wykład 14 Biosynteza białek

Wykład 14 Biosynteza białek BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH

Bardziej szczegółowo

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER

Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER Przedziały wewnątrzkomórkowe siateczka śródplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum

Bardziej szczegółowo

Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Copyright by Wydział Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii

Bardziej szczegółowo

Rzęski, wici - budowa Mikrotubule. rozmieszczenie organelli. Stabilne mikrotubule szkielet rzęsek i wici

Rzęski, wici - budowa Mikrotubule. rozmieszczenie organelli. Stabilne mikrotubule szkielet rzęsek i wici Mikrotubule dynamiczna niestabilność - stabilizacja rozmieszczenie organelli ER Golgi organizują wnętrze komórki - polaryzacja komórki Mt Mt organizacja ER, aparatu Golgiego przemieszczanie mitochondriów

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY cz. 2. Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe

UKŁAD DOKREWNY cz. 2. Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe UKŁAD DOKREWNY cz. 2 Elementy składowe: komórki dokrewne kapilary okienkowe włókna nerwowe Typy komórek dokrewnych

Bardziej szczegółowo

Tkanka nerwowa. pobudliwość przewodnictwo

Tkanka nerwowa. pobudliwość przewodnictwo Komórki: komórki nerwowe (neurony) - sygnalizacja, neurosekrecja komórki neurogleju (glejowe) - ochrona, wspomaganie Tkanka nerwowa Substancja międzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne) pobudliwość

Bardziej szczegółowo

(MIKROSKOP ELEKTRONOWY, ORGANELLE KOMÓRKOWE).

(MIKROSKOP ELEKTRONOWY, ORGANELLE KOMÓRKOWE). ĆWICZENIE 2. Temat: ULTRASTRUKTURA KOMÓRKI (1). (MIKROSKOP ELEKTRONOWY, ORGANELLE KOMÓRKOWE). 1. Podstawy technik mikroskopowo-elektronowych (Schemat N/2/1) 2. Budowa i działanie mikroskopu elektronowego

Bardziej szczegółowo

TKANKA ŁĄCZNA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Substancja międzykomórkowa

TKANKA ŁĄCZNA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Substancja międzykomórkowa Funkcje tkanki łącznej: TKANKA ŁĄCZNA łączy, utrzymuje i podpiera inne tkanki pośredniczy w rozprowadzaniu tlenu, substancji odŝywczych i biologicznie czynnych w organizmie odpowiada za większość procesów

Bardziej szczegółowo

Plastydy. Proplastydy

Plastydy. Proplastydy Plastydy rodzina organelli powstających w toku ontogenezy rośliny drogą różnicowania form prekursorowych proplastydów w tkankach merystematycznych Proplastydy sferyczne; 0.5-2 μm otoczka (2 błony) ziarna

Bardziej szczegółowo

ATP. Slajd 1. Slajd 2 1997 rok Nagroda Nobla: P.D. Boyer (USA), J.E. Walker (GB) i J.C. Skou (D) Slajd 3. BIOENERGETYKA KOMÓRKI oddychanie i energia

ATP. Slajd 1. Slajd 2 1997 rok Nagroda Nobla: P.D. Boyer (USA), J.E. Walker (GB) i J.C. Skou (D) Slajd 3. BIOENERGETYKA KOMÓRKI oddychanie i energia Slajd 1 BIOENERGETYKA KOMÓRKI oddychanie i energia WYKŁAD 6. Agnieszka Zembroń-Łacny 1. cukry, lipidy, aminokwasy 2. mitochondria 3. energia chemiczna (ATP) Slajd 2 1997 rok Nagroda Nobla: P.D. Boyer (USA),

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku

BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. Znaczenie nauk 1.

Bardziej szczegółowo

Wykład 1. Od atomów do komórek

Wykład 1. Od atomów do komórek Wykład 1. Od atomów do komórek Skład chemiczny komórek roślinnych Składniki mineralne (nieorganiczne) - popiół Substancje organiczne (sucha masa) - węglowodany - lipidy - kwasy nukleinowe - białka Woda

Bardziej szczegółowo

Uczeń: omawia cechy organizmów wyjaśnia cele, przedmiot i metody badań naukowych w biologii omawia istotę kilku współczesnych odkryć.

Uczeń: omawia cechy organizmów wyjaśnia cele, przedmiot i metody badań naukowych w biologii omawia istotę kilku współczesnych odkryć. Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej w zakresie podstawowym od 2019 roku Poziom wymagań Temat ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra

Bardziej szczegółowo

Uczelnia Łazarskiego Wydział Medyczny Kierunek Lekarski

Uczelnia Łazarskiego Wydział Medyczny Kierunek Lekarski Uczelnia Łazarskiego Wydział Medyczny Kierunek Lekarski Nazwa przedmiotu CYTOFIZJOLOGIA Kod przedmiotu WL_PRZED26 Poziom studiów Jednolite studia magisterskie Status przedmiotu Obligatoryjny Rok i semestr

Bardziej szczegółowo

Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska

Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska Ruch i mięśnie dr Magdalena Markowska Zjawisko ruchu Przykład współpracy wielu układów Szkielet Szkielet wewnętrzny: szkielet znajdujący się wewnątrz ciała, otoczony innymi tkankami. U kręgowców składa

Bardziej szczegółowo

Transport makrocząsteczek

Transport makrocząsteczek Komórka eukariotyczna cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii, dzięki której organizm uzyskuje energię biosynteza białka i innych związków Transport

Bardziej szczegółowo

Biochemia Oddychanie wewnątrzkomórkowe

Biochemia Oddychanie wewnątrzkomórkowe Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Biochemia Oddychanie wewnątrzkomórkowe Dr n. biol. Henryk Różański Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej Oddychanie Glikoliza beztlenowy, wewnątrzkomórkowy

Bardziej szczegółowo

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ 1. Gen to odcinek DNA odpowiedzialny

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA KOMÓRKI. Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyżyciowe organelli komórkowych

BIOLOGIA KOMÓRKI. Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyżyciowe organelli komórkowych BIOLOGIA KOMÓRKI Podstawy mikroskopii fluorescencyjnej -1 Barwienia przyżyciowe organelli komórkowych Wstęp Komórka eukariotyczna posiada zdolność przeprowadzenia bardzo dużej liczby procesów biochemicznych

Bardziej szczegółowo

SKUTKI POWSTANIA JĄDRA (jak działa genom?)

SKUTKI POWSTANIA JĄDRA (jak działa genom?) Wstęp do biologii 4. SKUTKI POWSTANIA JĄDRA (jak działa genom?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2015 KONSEKWENCJE eukariotyczności cytoszkielet zapewnił precyzyjny rozdział chromosomów

Bardziej szczegółowo

Nośnikiem informacji genetycznej są bardzo długie cząsteczki DNA, w których jest ona zakodowana w liniowej sekwencji nukleotydów A, T, G i C

Nośnikiem informacji genetycznej są bardzo długie cząsteczki DNA, w których jest ona zakodowana w liniowej sekwencji nukleotydów A, T, G i C MATERIAŁ GENETYCZNY KOMÓRKI BIOSYNTEZA BIAŁEK MATERIAŁ GENETYCZNY KOMÓRKI Informacja genetyczna - instrukcje kierujące wszystkimi funkcjami komórki lub organizmu zapisane jako określone, swoiste sekwencje

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : CYTOFIZJOLOGIA 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY cz. 2. beta. delta. alfa

UKŁAD DOKREWNY cz. 2. beta. delta. alfa Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe, zlokalizowane na terenie zrazików, otoczone przez struktury części zewnątrzwydzielniczej UKŁAD DOKREWNY cz. 2

Bardziej szczegółowo

SPRAWDZIAN klasa II ORGANELLA KOMÓRKOWE, MITOZA, MEJOZA

SPRAWDZIAN klasa II ORGANELLA KOMÓRKOWE, MITOZA, MEJOZA SPRAWDZIAN klasa II ORGANELLA KOMÓRKOWE, MITOZA, MEJOZA 1. Najwięcej Aparatów Golgiego będzie w komórkach: Mięśnia Trzustki Serca Mózgu 2. Podaj 3 cechy transportu aktywnego... 3. Czym się różni dyfuzja

Bardziej szczegółowo

Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER)

Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER) Pochodzenie ER Przedziały komórkowe siateczka endoplazmatyczna (ER) inwaginacja błony - (kanały trnslokacyjne) i rozrost cysterny spłaszczone woreczki tubule Siateczka śródplazmatyczna retikulum endoplazmatyczne

Bardziej szczegółowo

Podstawy anatomii i fizjologii

Podstawy anatomii i fizjologii Podstawy anatomii i fizjologii Komórki organizmu człowieka: budowa i rozwój. Czynności komórek organizmu człowieka. Rys rozwoju osobniczego człowieka podstawy embriologii Dr n. med. Jacek Grudziński KLINIKA

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne

Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim 2019 I Błony biologiczne 1. Budowa i składniki błon biologicznych - fosfolipidy - steroidy - białka - glikoproteiny i glikolipidy 2. Funkcje błony komórkowej

Bardziej szczegółowo