ZAPALENIA JAMY USTNEJ

Transkrypt

1 ZAPALENIA JAMY USTNEJ

2 Stomatitis Glossitis Gingivitis Cheilitis Pharyngitis Angina Xerostomia!

3 Xerostomia Skutki Przyczyny Zesp Sjogrena, po rtg-th, cukrzyca polekowa Antycholinergiczne (benzatropina w PD, ipratropium w astmie, oxybutynina/ditropan) Sympatykomimetyki (efedryna, salbutamol) Antyhistaminowe (prometazyna) Przeciwdepresyjne (citalopram/cipramil, paroxetyna/seroxat) Cannabis, amfetamina

4 STOMATITIS APHTOSA Zmiany częste, 1-3 dekada, M, występowanie rodzinne 45%, niezakaźne - powierzchowne owrzodzenia, bolesne - klinicznie 3 typy: minoris, maioris = choroba Suttona, Herpetiformis (liczne mikroafty, bez poprzedzajacego pęcherzyka) - immunologiczna destrukcja śluzówki zapoczątkowana przez alergię, czynniki genetyczne, hormony, uraz, stres

5 Choroba (afta) Suttona Periadenitis necrotica mucosae recurrens DuŜe afty owrzodzenia 1-2 cm autoimmunologiczne, zmiany tworzą się w wyniku odpowiedzi przeciwciał na formy alfa hemolitycznych paciorkowców

6 SCHORZENIA Z AFTAMI ( AFTOZY ) Zespół Behceta (czyt. Beczeta ) - tło immunologiczne (angitis leukocytoclastica) - nawracające afty jamy ustnej i narządów płciowych, zapalenie bł.nacz oka (jagodówki) - choroby neurologiczne, stawów, nerek, skóry (rumień guzowaty, pseudotrądzik, zap.ŝył) Patergia (zmiany zapalne po drobnym urazie) młody wiek, HLA-Bw51 (szlak jedwabny) Inne schorzenia z aftami: Celiakia, AIDS, IBD, niedobór IgA, Zesp Reitera (zap. Stawów, spojówek i cewki moczowej)

7 CHEILITIS zapalenie warg Cheilosis (zajady prawdziwe) Awitaminoza B12, (anemia megaloblastczna) Niedobór Ŝelaza Alergie (np. na retinoidy) Candidiasis (pseudocheilosis angularis) Labisan protective krem

8 CANDIDIASIS moniliasis (zapalenie pleśniawkowe) Immunosupresja, cukrzyca, neutropenia, kserostomia, anemia, antybiotyki - candidiasis chronica atrophica protezy - c. acuta pseudomembranosa dzieci, starcy - c. chronica hyperplastica ( rak) - zajady rzekome (pseudocheilosis angularis)

9 Actinomycosis Angina Ludwiga - rozlane zapalenie tkanek dna jamy ustnej - ekstrakcja zęba, zakaŝenie przywierzchołkowe - aneurysma mycoticum Często konieczność tracheostomii

10 Zapalenie wirusem opryszczki Herpes simplex (HSV1) zwykłej Opryszczka pospolita nawracająca (zm. Na granicy skóry i błon śluzowych) - u dzieci rzadko gingivostomatitis acuta (rozlane zajęcie jamy ustnej, gardła, języka, dziąseł) - dorośli- infekcja drzemiąca - zwój nerwu trójdzielnego, zakaŝenia górnych dróg oddechowych, oziębienie, wiatr, słońce, alergia Test Tzancka (cytol met Giemsa) Keratitis herpetica (stromalis, epithelialis) Kaposi varicelliform eruption (wysypka ospopodobna Kaposiego) Eczema herpeticum (wyprysk opryszczkowy) zlokaliz.

11 Herpangina (opryszczkowe zapalenie gardła) Coxackie A Zmiany (pecherzyki) na podniebieniu, migdałkach, łuków podniebiennych i w gardle (nie ma zmian na dziąsłach) Niemowlęta, dzieci

12 Dermatitis herpetiformis opryszczkowate zap. skóry Przewlekłe, związane z celiakią Nie ma nic wspónego z herpes simplex

13 Zapalenie migdałków podniebiennych i gardła (tonsillitis, pharyngitis) Wirusowe (rynowirusy, adenowirusy, w. grypy i paragrypy, syncytialny w. oddechowy) Jeśli zmiany zapalne dotyczą migdałków nazywane jest anginą Często w łączności z uogólniona infekcją g.dróg oddechowych ZakaŜenie bakteryjne pierwotne lub wtórne do wirusowego (paciorkowiec β-hemolizujący gr A, gronkowiec złocisty, Corynebacterium diphteriae) Powikłania: gorączka reumatyczna, zapalenie wsierdzia, kłębuszkowe zap. nerek, otitis media

14 Fibroma irritans (włokniak reaktywny) zejście przwlekłego zap. j. ustnej

15 CHOROBY JĘZYKA Macroglossia - wrodzony lub nabyty przerost (mięśnie, naczyniak, glikogenozy, akromegalia, niedoczynność tarczycy) Glossitis rhomboidea mediana (brak brodawek, wada rozwojowa, M, dorośli) Język pofałdowany (lingua plicata) wada rozwojowa mięśni powierzchownych, głębokie bruzdy, zapalenie ( neurogenny zanik ALS/SBZ)

16 C.D. Język owłosiony (lingua villosa)- zwiększone rogowacenie, zmniejszone złuszczanie, M, palacze Język obłoŝony (lingua saburalis) Język geograficzny (glossitis migrans) - 1-2% populacji, brak brodawek nitkowatych, ścieńczenie nabłonka, szaro-ŝółty nalot, czerwone plamy, poszerzone naczynia, nacieki zapalne głównie w nabłonku

17 Zapalenia języka (glossitis) - anemia złośliwa, brak witamin B, zespół Plummera-Vinsona (niedokrwistość+dysfagia+ glossitis), czasem koilonychia Gł. Kobiety po menopauzie sprue (zanik brodawek, ścieńczenie błony śluzowej, nadŝerki) koilonychia

18 Zapalenie miazgi i tkanek okołowierzchołkowych Zapalenie miazgi (pulpitis) Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych zęba (paradontitis apicalis) (niekiedy jatrogenne) Przewlekłe zapalenie przyzębia okołowierzchołkowego (paradontitis apicalis chronica) Częste, bezobjawowe (?), moŝe prowadzić do ziarniniaka okołowierzchołokowego ew. c. radicularis Ropień okołowierzchołkowy (abscessus periapicalis) (wokół zęba martwego) następnie przebicie - przetoka Zapalenie kości i szpiku (osteomyelitis)

19 Patomechanizm Choroby przyzębia (paradontopatie) Płytka nazębnea z bakteriami i elementami gospodarza Kamień nazębny Kieszonka patologiczna Parodontitis (paradontopatia inflammatoria) Aggregatibacter actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia. Gingivitis Paro(perio)dontitis profunda (przewlekłe zapalenie przyzębia) (nast..slajd) Dziecięce zapalenie przyzębia (periodontitis juvenilis) Parodontosis = przyzębica (paradontopatia dystrophica) Dorośli po 30 r., niewielka próchnica i nieliczne płytki Równomierne obnaŝanie korzeni, niebolesna

20 Paro(perio)dontitis profunda (przewlekłe zapalenie przyzębia) Najczęstsza choroba przyzębia Zejście przewlekłego zapalenia dziąseł (niekoniecznie) Patologiczne kieszonki dziąsłowe wokół szyjek zębów (toksyczna zawartość) ; beztlenowe bakterie WydłuŜenie płytki nazębnej do rowka dziąsłowego Płytka poddziąsłowa mineralizacja (kamień poddziąsłowy) Ropnie przyzębne Zanik wyrostka zębodołowego Resorpcja brzegu zębodołu Rozchwianie zębów, wędrówka zębów Zaniki kości

21 GINGIVITIS Brak właściwej higieny Częstość rośnie z wiekiem, M (K ciąŝa i doustne środki antykoncepcyjne) Ryzyko rośnie w cukrzycy, zatruciu metalami, palaczy i w niedoŝywieniu Zapalenie miejscowe lub rozlane, ograniczone do brzegów lub brodawek

22 Gingivitis catarrhalis (simplex) - g. marginalis acuta obrzęk, krwawienie, ból - g. marginalis chronica zapalenie przyzębia

23 Gingivitis plasmacellularis: - alergiczne (guma do Ŝucia? Ziołowa pasta do zębów?), idiopatyczne - plasmocytoma!!!

24 Zapalenia rozrostowe dziąseł (gingivitis hyperplastica) (Rozrost brodawek m-zęb. lub całych dziąseł; bezbolesne, obrzęk, krwawienie) - z.dz.r. pochodzenia zębowego - z.dz.r. młodzieńcze (K, pokwitanie, hormony) - z.dz.r. ciąŝowe (od 3 4 miesiąca do porodu, ziarniniaki cięŝarnych) - z.dz.r. białaczkowe - hyperplasia fibrosa, polekowe, (Dilantin/fenytoina, cyklosporyna, bleomycyna)

25 Ostre martwicze wrzodziejące zapalenie dziąseł (acute necrotizing ulcerative gingivitis = ANUG, zapalenie Vincenta) - Fusobacterium nucleatum, Borrelia vincentii, Prevotella intermedia - stres (wojsko), palenie, uraz, niedoŝywienie, brak higieny, immunosupresja, młody wiek Metamfetamina ( meth mouth ), ecstasy - angina Plauta-Vincenta (zajęcie łuków podniebiennych)

26 Rak wodny (cancrum oris) = NOMA Zgorzel jamy ustnej i twarzy - infekcja oportunistyczna (fusospirochetoza - ANUG Fusobacterium necrophorum, Prevotella intermedia, spirochety) - niedoŝywienie, odwodnienie, zła higiena jamy ustnej, nowotwory, niedobory immunologiczne rŝ - śmiertelność poniŝej 10%

27 NADZIĄŚLAKI Granuloma teleangiectaticum (pyogenicum) Granuloma gravidarum (ciąŝa lub draŝnienie) Nadziąślak wrodzony (przedsionek jamy ustnej, zęby sieczne szczęki) Nadziąślak olbrzymiokomórkowy (obwodowy ziarniniak olbrzymiokomórkowy) - częściej K, lat, przednia część Ŝuchwy, ubytek kości; fibroblasty i komórki wielojądrzaste (róŝnicowanie- guz brunatny kości, ziarniniak olbrzymiokomórkowy centralny)

28 ZAPALENIA ZIARNINIAKOWE Gruźlica- pierwotna lub powikłanie gruźlicy płuc (owrzodzenia języka, rzadziej wargi, podniebienia) Sarkoidoza (dziąsła) Ch. Leśniowskiego-Crohna Owrzodzenia, polipowate rozrosty śluzówki j.ustnej, dziąseł, podniebienia Ziarniniak Wegenera Promienica 50% postać twarzowo-szyjna, zapalenie kości szczęk

29 Kiłą wrodzona wczesna: Rozpadliny warg (rhagaes) później promieniste blizny Parrota Kiłą wrodzona późna (lues congenita tarda): Zęby Hutchinsona Kiła nabyta Zmiana pierwotna (warga, język, dziąsło) węzły Osutka enanthema (białawe owrzodzenia) Condylomata lata (lepieŝe płąskie w k.ust) Kilaki, glossitis syphilitica

30 Szkarlatyna (płonica) CHOROBY OGÓLNOUSTROJOWE Paciorkowiec S. pyogenes, β-hemolizujący z grupy A (ten sam który powoduje anginę paciorkowcową) Gł dzieci, ZakaŜenie kropelkowe (np. od dorosłego, lub nosiciela) Gorączka, bóle brzucha i gardła, wymioty, pow. Węzłów chł., Wysypka na całym ciele (bez tzw, trójkąta Fiłatowa) - język malinowy (czerwony z wybitnymi brodawkami), język truskawkowy (obłoŝony z czerwonymi brodawkami) Później płatowe złuszczanie się skóry Powikłania (jak dla zakaŝeń paciorkowcowych)

31 RóŜnicowanie płonicy róŝyczka (rubella) wirus Wysypka zlewajaca się w róŝowe plamy, często bardzo delikatna, wyprostne cz kończyn, boki ciała, delikatna, potem swędzenie Trwała odporność Uwaga na kontakt cięŝarnej (gammaglobulina profilaktycznie) odra (morbili, rubeola) wirus Ból gardłą nieŝyt śluzówek, kaszel, wys temperatura Plamki Koplika, potem wysypka gruboplamista począwszy od twarzy i głowy w dół, zlewająca się Otrębiaste złuszczanie się po wysypce Zakaźność 2 dni przed wysypka i do 4 dni po Trwała odporność choroba Kawasaki

32 ZakaŜenia paciorkowcowe S. pyogenes, β-hemolizujący z grupy A płonica zapalenie gardła, angina (+ tonsillitis) Liszajec (impetigo) (takŝe staphylococcus aureus) Gorączka połogowa Zapalenia płuc, zatok, ucha środkowego RóŜa (erysipelas) zakaŝenie przyranne

33 ZakaŜenia paciorkowcowe S. pyogenes, β-hemolizujący z grupy A POWIKŁANIA (następstwa) Gorączka reumatyczna Ostre kłębuszkowe zap. nerek Rumień guzowaty

34 Mononukleoza zakaźna CHOROBY OGÓLNOUSTROJOWE Wirus EBV - pharyngitis, tonsillitis acuta z nalotami, drobna osutka na podniebieniu Drobnoplamista wysypka po podaniu antybiotyku Pow. Węzłów śledziony i wątroby (leukocytoza z atypowymi limfocytami) Wysokie miana Odczyu Paula-Bunnella-Davidsohna Trwała odporność

35 Błonica (diphteria pharyngis) Brudno-białe twarde naloty na migdałkach Infekcja HIV: - infekcje oportunistyczne: HSV, Candida i inne grzyby, sarcoma Kaposi, włochata leukoplakia - po 2-3 latach AIDS (akantoza, parakeratoza, koilocytoza, EBV, HPV, Candida)

36 CYTOMEGALIA infekcja wewnątrzmaciczna, podczas porodu, przez mleko matki, droga kropelkowa, nasienie, wydzielina pochwy, transfuzje krwi, przeszczepy objawy jak mononukleoza zakaźna przy immunosupresji: zapalenie przełyku, wątroby, płuc, nerek, naczyniówki, opon (AIDS)

37 C.D. U 90% noworodków bez powikłań, u pozostałych jak erythroblastosis f. (zgon, niedorozwój umysłowy) ogólna infekcja: rozsiane martwice ze skąpym naciekiem zapalnym CSN martwice i zwapnienia pod wyściółką komory III i wodociągu - wodogłowie

38 Lichen planus = ruber (autoimmunizacja?) Pęcherzyce (pemphigus) pęcherze śródnaskórkowe (głównie pemphigus vulgaris w 80% pierwsze objawy w j. ustnej ) Pemphigoid (pęcherze podnaskórkowe) Epidermolysis bullosa Erythema multiforme (rumień wielopostaciowy) - infekcje, leki, nowotwory Twardzina uogólniona (scleroderma) Z.Parry-Romberg/scleroderma zlokalizowana/rassmussen s encephalitis

39 Lichen planus

40 gingivitis, pharyngitis, tonsillitis- angina Ludwiga w Pancytopenia- schorzeniach układowych anemia aplastyczna, zesp. mielodysplastyczne Białaczki- jw. Białaczka monocytarna- nacieki nowotworowe z pogrubieniem dziąseł, peridontitis

41 Przebarwienia- choroba Addisona, hemochromatoza, zespół Albrighta, (pubertas precox, włóknienie kości) Z. Peutz-Jeghersa Acanthosis nigricans Zespół Rendu-Webera-Oslera- AD, pajączkowate teleangiektazje jamy ustnej, warg Cukrzyca- zapalenie dziąseł i przyzębia

42 Zatrucie ołowiem (czarny rąbek na dziąsłąch wokół zębów) - bez zapalenia Zatrucie bizmutem (zapalenie dziąsła) Zatrucie rtęcią (obrzmienie dziąseł, krwawienie, obluzowanie zębów, owrzodzenia błony śluzowej) Leki przeciwmalaryczne i immunosupresyjne (szaro-niebieskie plamy na podniebieniu)

43 TORBIELE SZCZĘK Prawdziwe (z nabłonkiem) Rzekome zębopochodne niezębopochodne (bez nabłonka: cystis ossis solitaria, c.aneurysmatica)

44 Rozwojowe TORBIELE ZĘBOPOCHODNE - cystis follicularis (t. zawiązkowa) - Rogowaciejąco-torbielowaty guz zębopochodny (KCOT) od 2005 r. nowotwór niezłośliwy, dawniej: keratocystis odontogenica - cystis (cystes) alveolaris infantum Zapalne - cystis radicularis (t. korzeniowa) - cystis residualis (t. szczątkowa)

45 CYSTIS RADICULARIS Najczęstsza torbiel Ziarniniaki przywierzchołkowe Naciek zapalny, zanik kości, resorpcja korzeni Torbiel szczątkowa (residualis) torbiel korzeniowa pozostała po usunięciu zęba

46 Patogeneza - resztki nabłonka (wyspy Malasseza)- proliferacja guzek martwica w centrum torbiel gromadzenie płynu ucisk na otoczenie mediatory resorpcja kości - tkanka łączna, nabłonek wielowarstwowy płaski lub migawkowy, zapalenie

47 CYSTIS FOLLICULARIS Najczęstsza torbiel rozwojowa rŝ, nieco częściej M, okolica przed- i trzonowa Ŝuchwy Otacza koronę zęba DuŜe rozmiary, zanik kości, odczyn zapalny Szkliwiak, rak płaskonabłonkowy, rak śluzowo-naskórkowy śródkostny

48 Rogowaciejąco-torbielowaty guz zębopochodny (KCOT) dawniej: KERATOCYSTIS lub zębopochodna torbiel rogowaciejąca, odontogenic keratocyst lub torbiel pierwotna - c. primordialis Ramię i kąt Ŝuchwy, róŝny wiek, rzadka DuŜe rozmiary moŝe uwypuklać się do z.szczękowej lub przedsionka j.ustnej) Nawroty w 35%,rzadko raki Zespół Gorlina-Goltza (Nevoid basal cell carcinoma s.) - AD, gen PTCH1, mnogie KCOT, mnogie raki podstawnokomórkowe, anomalie szkieletu gł Ŝeber, zwapnienia sierpu mózgu, medulloblastoma

49 Rozwojowe TORBIELE NIEZĘBOPOCHODNE = SZCZELINOWE (fissural cysts) - cystis nasolabialis - cystis globulomaxillaris - cystis ductus nasopalatini - cystis palatina medialis - cystis dermoidalis

50 ZAPALENIA KOŚCI OSTEOMYELITIS

51 Osteomyelitis purulenta - acuta - subacuta - chronica Rozsiew hematogenny (główna droga, kości długie, trzony kregów) Przejście infekcji przez ciągłość Bezpośrednia implantacja

52 OSTEOMYELITIS ACUTA 80-90%- gronkowiec złocisty (receptory dla kolagenu i sialoprotein kości) E. Coli, Klebsiella, Pseudomonas PoniŜej 3 rŝ - Haemophilus influenzae Dorośli cukrzyca, narkomani, HIV, dializy, anemia sierpowata

53 Lokalizacja zmian: noworodki- metaphysis i/albo epiphysis dzieci- metaphysis dorośli- epiphysis i obszar pod chrząstką stawową Ŝuchwa- zapalenie przywierzchołkowe

54 Ropień w szpiku kanały Volkmana - martwica kości (48h) - ropień podokostnowy - martwak (sequestrum) - tworzenie kości wokół martwaka (involucrum) - przetoka arthritis- dzieci zapalenie kręgów (spondylitis)

55 Zapalenie podostre ropień Brodiego, przynasada piszczeli, kości udowej, kości stawu skokowego Osteomyelitis sclerosans Garre = periostitis sclerosans (rzadka chor., szczęki, dzici, młodzi dorośli) Powikłania: - złamania patologiczne, amyloidoza, endocarditis, posocznica, rak w przetoce, mięsak kości (rzadko)

56 GOJENIE KOŚCI Krwiak wrzecionowaty - czop włóknikowy - fibroblasty, naczynia, PDGF, TGF-beta, FGF - stymulacja komórek w okostnej, jamie szpikowej i otaczających tkankach miękkich - chondroblasty, osteoblasty i osteoklasty koniec 1-go tygodnia- modzel wczesna (procallus = zrost łącznotkankowy)

57 GOJENIE KOŚCI Tworzenie beleczek kostnych, róŝnicowanie komórek mezenchymalnych w chondroblastyotoczka chrzęstna wokół złamania (szczyt aktywności 2-3 tydzień) kostnienie enchondralne - callus kostny remodelowanie nowej kości pod wpływem obciąŝeń fizycznych

58 GOJENIE KOŚCI Powikłania gojenia kości: - staw rzekomy Utrudnia gojenie: - starszy wiek, brak estrogenów, witaminy C, Ca, P, cukrzyca, palenie tytoniu - przemieszczenie odłamów, odłam pośredni, infekcja

59 OSTEOMYELITIS TBC Powikłanie gruźlicy płuc (1-3%) RóŜny wiek Infekcja krwiopochodna, przez ciągłość, drogą limfatyczną Ognisko pojedyncze, AIDS- mnogie Najczęściej kręgosłup (Th, L), okolica kolana, biodra

60 Choroba Potta (zimny ropień opadowy- np. w pachwinie) Złamania kompresyjne kręgosłupa, zapalenie stawów, przetoki, amyloidoza

61 KIŁA UKŁADU KOSTNEGO Wrodzona: - osteochondritis, periostitis Nabyta: - kość nosowa, podniebienie, czaszka, kości kończyn (piszczel) - kilak (gumma)

62 CHOROBA PAGETA KOŚCI (osteitis deformans) Częsta w Anglii, Francji, Austrii (5-11%), rzadka w Skandynawii, Chinach, Japonii i Afryce Paramyksowirusy, produkcja IL-6, aktywacja osteoklastów Dorośli postać jednoogniskowa- 15%, piszczel, kość biodrowa, udowa, ramieniowa, kręgi, czaszka

63 CHOROBA PAGETA KOŚCI cd. Postać wieloogniskowa- miednica, kręgosłup, czaszka; szkielet osiowy lub proksymalne udo rzadko-ŝebra, strzałka, kości dłoni i stóp Obraz kliniczny zmienny- ból, w rtg pogrubiała kość, podniesiony poziom AP, leontiasis ossea, platybasia, osteoarthritis, złamania, kyphosis

64 CHOROBA PAGETA KOŚCI ObciąŜenie układu krąŝenia Przerzuty do kości (unaczynienie) 5-10% mięsaki (postać wieloogniskowa) Morfologicznie: - okres osteolityczny - faza mieszana osteoklastycznoosteoblastyczna - faza osteosklerotyczna

65

66 ZABURZENIA ROZWOJOWE

67 Szczeliny twarzy Zespół Robina palatoschisis, micrognathia, microglossia, glossoptosis Torbiele skrzelopochodne: - I kieszonka okolica przeduszna, zaŝuchwowa, połączenie z przewodem słuchowym zewnętrznym

68 - II kieszonka przedni brzeg mięśnia s-c-m, połączenie z gardłem - III i IV kieszonka nad mostkiem i nad obojczykiem - obraz histopatologiczny - znaczenie kliniczne Torbiel przewodu tarczowojęzykowego

69 Zaburzenia rozwojowe zębów - hypodontia - nieprawidłowy kształt i rozmiary - przedwczesne wyrzynanie (zespół nadnerczowo-płciowy, nadczynność tarczycy) - opóźnione wyrzynanie (zaklinowanie się zęba, hormony)

70 - zaburzenia w wytwarzaniu szkliwa (dziedziczne, brak wapnia, fosforu, niedoczynność przytarczyc, krzywica, kiła wrodzona, płonica, ospa wietrzna) - zaburzenia wytwarzania zębiny (dziedziczne, szkorbut)