Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). Przyczyny, diagnoza, zasady terapii.

Transkrypt

1 Literka.pl Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). Przyczyny, diagnoza, zasady terapii. Data dodania: :43:53 W referacie przedstawiłam, w oparciu o fachową literaturę przedmiotu, definicję Zespołu Nadpobudliwości Psychoruchowej, biologiczne i społeczne przyczyny ADHD. Omówiłam również objawy nadpobudliwości psychoruchowej w sferze poznawczej (zaburzenia koncentracji uwagi), ruchowej (nadruchliwość), emocjonalnej (impulsywność). Dokonałam także charakterystyki trzech podtypów ADHD, wyróżnionych ze względu na rodzaj występujących objawów: podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi, z przewagą nadruchliwości i impulsywności oraz typu mieszanego. W końcowej części referatu przedstawiłam zasady postępowania terapeutycznego z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo, zarówno w zakresie pracy indywidualnej, jak i grupowej. 1. Definicja nadpobudliwości psychoruchowej. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany w literaturze jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi lubzaburzenia hiperkinetyczne,to grupa zaburzeń charakteryzujących się brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencja do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ich ukończenia oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów). 2. Przyczyny nadpobudliwości psychoruchowej. a) czynniki biologiczne Cechy układu nerwowego predysponujące do zachowań nadpobudliwych: przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem wzmożona ruchliwość procesów nerwowych, tzn. szybkie przechodzenie od stanu pobudzenia w stan hamowania i odwrotnie. W takiej sytuacji łatwo dochodzi do wyczerpania układu nerwowego, tzw. Asenizacji, która może predysponować jednostkę do zwiększonej wrażliwości emocjonalnej i poznawczej na bodźce otoczenia. Czynniki uszkadzające OUN w okresie płodowym, okołoporodowym oraz późniejszym: czynniki uszkadzające komórkę nerwową (alkohol, narkotyki), choroby zakaźne lub inne choroby w czasie ciąży,

2 zatrucia ciąży (leki, alkohol, papierosy), niewłaściwe odżywianie się w czasie ciąży, urazy mechaniczne w czasie ciąży, poważne choroby oraz urazy mechaniczne czaszki w wieku dziecięcym (np. zapalenie opon mózgowych, wypadki połączone ze wstrząsem mózgu) b) czynniki społeczne: atmosfera domowa, nieprawidłowy styl wychowania w rodzinie, wymagania najbliższego otoczenia, w tym instytucji do których dziecko uczęszcza, brak zaspokojenia podstawowych potrzeb psychicznych dziecka, słaby kontakt lub deficyt kontaktów dziecka z rodzicami, szybkie tempo życia, obcowanie z głośnymi i agresywnymi wzorcami kontaktów międzyludzkich i sposobów spędzania wolnego czasu propagowanymi przez mass media. Objawy nadpobudliwości występują najczęściej na skutek korelacji czynników biologicznych z czynnikami społecznymi. 3. Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Objawy nadpobudliwości psychoruchowej mogą występować w jednej, dwóch lub wszystkich trzech strefach funkcjonowania dziecka tj, poznawczej (zaburzenia koncentracji uwagi), ruchowej (nadruchliwość), emocjonalnej (impulsywność). Zaburzenia koncentracji uwagi: dziecko nie jest w stanie koncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych, pracy, w czasie wykonywania innych czynności; popełnia błędy wynikające z niedbałości, często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach, często wydaje się, że nie słucha tego co się do niego mówi, często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnieniem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciwstawiania się lub niezrozumienia instrukcji, często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć, nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego, jak nauka szkolna lub odrabianie zajęć domowych, często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć, np. zabawki, przybory, łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców, często zapomina o różnych codziennych sprawach. Sześć lub więcej z podanych wyżej dziewięciu objawów zaburzeń koncentracji uwagi musi się utrzymywać przez co najmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym funkcjonowanie dziecka lub w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju. Nadruchliwość

3 u dziecka występują często nerwowe ruchy rąk lub stóp, bądź nie jest w stanie usiedzieć na miejscu, wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia, często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe; w domu, w szkole, dziecko ma często trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem, często jest w ruchu, «biega jak nakręcone», często jest nadmiernie gadatliwe. Impulsywność często wyrywa się z odpowiedzią, zanim pytanie zostanie sformułowane w całości, często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej, często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmowy lub zabawy). Sześć lub więcej z podanych wyżej dziewięciu objawów zaburzeń koncentracji uwagi musi się utrzymywać przez co najmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym funkcjonowanie dziecka lub w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju. Do rozpoznania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej konieczne jest wystąpienie 12 spośród 18 podanych objawów. Większość objawów powinna wystąpić przed 7 rokiem życia dziecka. Niektóre objawy powinny wystąpić w więcej niż jednej sytuacji społecznej (np. szkoła i dom). Diagnozy dokonuje lekarz. Ze względu na rodzaj objawów wyróżniono trzy podtypy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). a) Podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi dziecko nie może się skupić na tym co mówi nauczyciel, zapomina o czym przed chwilą rozmawiało, a w czasie odrabiania lekcji interesuje się wszystkim dookoła, tylko nie pracą. Takie dzieci są często odbierane jako mniej zdolne lub nie radzące sobie z nauką. W miarę spokojnie siedzą w ławce, nie wzbudzając swoim zachowaniem niepokoju dorosłych. Po kilku minutach pracy zaczynają zajmować się czymś innym, na klasówkach popełniają niefortunne błędy źle przepisują cyfry lub znaki działań arytmetycznych, nie rozwiązują zadań, bo nie są w stanie przeczytać ich treści do końca. b) Podtyp z przewagą nadruchliwości i impulsywności dzieci te są stale w ruchu, ciągle zmieniają miejsce, oglądają telewizję skacząc po łóżku i zmieniają bez przerwy kanały. Najprzyjemniejszą dla nich rozrywką jest wszystko, co kojarzy się z ruchem lub szybkością. W szkole nie mają kłopotów z przyswojeniem sobie materiału, ale szybko się nudzą i wstają z ławki. Odpowiadają na każde pytanie nauczyciela, nawet jeśli było skierowane do innego ucznia. Mają słabe relacje z kolegami i nauczycielami. c) Podtyp mieszany - u tych dzieci występują zarówno nasilone objawy niepokoju ruchowego, słaba kontrola impulsów oraz objawy zaburzeń koncentracji uwagi. Ten typ zespołu nadpobudliwości psychoruchowej występuje najczęściej, jednak u każdego dziecka można rozpoznać w kolejnych, przeprowadzanych co kilka lub kilkanaście

4 miesięcy badaniach inny podtyp tego zaburzenia. Wynika to z faktu, że w różnym wieku bardziej są nasilone i widoczne odmienne problemy. U małego dziecka rodzice i otoczenie zwracają uwagę na to, że nie może ono spokojnie usiedzieć w miejscu. W szkole nauczyciel zwraca uwagę na to, że dziecko już nie tylko nie może spokojnie usiedzieć w miejscu, ale także nie potrafi skupić się na lekcji. Z czasem chodzenie po klasie zostaje zastąpione uczuciem niepokoju ruchowego, a na pierwszy plan wysuwają się objawy zaburzeń koncentracji uwagi. U chłopców częściej występuje podtyp mieszany ADHD, u dziewcząt podtyp z zaburzeniami koncentracji uwagi. 4. Zasady postępowania terapeutycznego z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo. Działania terapeutyczne podejmowane wobec dziecka z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) powinny być kompleksowe, uwzględniać: pracę indywidualną z dzieckiem, pracę grupową (np. w formie socjoterapii), pracę z rodziną oraz w razie potrzeby specjalny program o charakterze wychowawczym. Zasady pracy indywidualnej: izolacja od wielobodźcowego środowiska, spokojna, nacechowana ciepłem i życzliwością atmosfera w rodzinie, jasny i konsekwentnie przestrzegany system reguł i zasad, kierujących życiem dziecka, począwszy od rozkładu dnia, po system praw i obowiązków dla każdego członka rodziny, stałe, powtarzające się reguły, dotyczące długich i krótkich okresów czasu, pomoc w porządkowaniu świata fizycznego, w którym dziecko przebywa (segregowanie, układanie przedmiotów z najbliższego otoczenia), pomoc w zakończeniu czynności przez dziecko, zanim przejdzie do następnej, organizacja ukierunkowanej aktywności ruchowej (sportowej, zabawowej), formułowanie oraz pilnowanie przez osobę dorosłą realizacji celów działalności dziecka, które powinny być jasno określone, niebyt odległe w czasie oraz proste do realizacji, stała kontrola działalności dziecka oraz przypominanie o zobowiązaniach, załatwianie wszelkich problemów związanych z dzieckiem w momencie jego wyciszenia, bez stosowania agresji oraz kar fizycznych. Cele pracy grupowej: stwarzanie okazji do przeżycia i nauczenia się kontrolowanych sposobów odreagowania napięcia emocjonalnego i fizycznego, nauka rozpoznawania treści przeżywanych emocji, organizowanie sytuacji skłaniających dziecko do skupienia uwagi czy pohamowania spontanicznych reakcji, poszerzanie repertuaru gier i zabaw grupowych, które nie mają charakteru agresywnego rywalizacyjnego, a zarazem dają możliwość przeżycia pozytywnych doświadczeń społecznych aranżowanie sytuacji wzmacniających poczucie własnej wartości i poprawiających samoocenę dziecka.

5 LITERATURA WYKORZYSTANA 1. Michalik A., Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, [w:] «Wychowawca»nr 9(129)/ Nartowska H., Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa Nartowska H., Wychowanie dziecka nadpobudliwego, Nasza Księgarnia, Warszawa Opolska T., Potempska E., Dziecko nadpobudliwe. Program korekcji zachowań, CMPP MEN, Warszawa Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M., Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, Lublin 1999 Opracowała: Anna Bajorek Literka.pl Literka.pl