ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA POZIOM ROZSZERZONY

Transkrypt

1 ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA POZIOM ROZSZERZONY Zasady oceniania Za rozwi zanie zada mo na uzyska maksymalnie 60 punktów. Model odpowiedzi uwzgl dnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest cis ym wzorcem sformu owania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zada zamkni tych). Za odpowiedzi do poszczególnych zada przyznaje si wy cznie pe ne punkty. Za zadania zamkni te, w których udzielono odpowiedzi wi cej ni wynika to z polecenia nale y przyzna zero punktów. Za zadania otwarte, za które mo na przyzna tylko jeden punkt, przyznaje si punkt wy cznie za odpowied w pe ni poprawn. Za zadania otwarte, za które mo na przyzna wi cej ni jeden punkt, przyznaje si tyle punktów, ile prawid owych elementów odpowiedzi, zgodnie z wyszczególnieniem w modelu, przedstawi zdaj cy. Je eli podano wi cej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) ni wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu. Je eli podane w odpowiedzi informacje wiadcz o braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawid owej odpowiedzi lub zawieraj b d merytoryczny, odpowied tak nale y oceni na zero punktów. Uwagi do zapisu modelu: Odpowiedzi alternatywne (tylko jedna z nich podlega ocenie) oddzielone s od siebie uko nikami (/), np.: ruch ko czyn /ruch i w ocenie s równowa ne. Sformu owanie zapisane w nawiasach nie jest wymagane w odpowiedzi. Jego umieszczenie w odpowiedzi nie ma wp ywu na ocen. Numer zadania... SCHEMAT OCENIANIA a) Za podanie prawid owej kolejno ci struktur pkt. 4,,,, 6, 5. b) Za podanie numeru struktury, b d cej receptorem pkt. 5. Za okre lenie poprawnej zale no ci pkt. Ze wzrostem rednicy w ókien rdzennych ro nie szybko przewodzenia impulsów nerwowych / im wi ksza rednica w ókien, tym szybciej przewodzone s impulsy nerwowe. Za poprawne opisanie osi wykresu z podaniem jednostek pkt. X rednica w ókien nerwowych [µm], Y szybko przewodzenia impulsów nerwowych [m / sek], Za poprawne wyskalowanie osi, zaznaczenie punktów i narysowanie krzywej pkt. Maksymalna punktacja za zadanie

2 Przyk ad wykresu: szybko przewodzenia impulsów nerwowych(m/s) ,,4,6,8 rednica w ókien nerwowych (mikrometry) 4. Za prawid owe wpisanie trzech znaków pkt. A- minus (-), B- minus (-), C- plus (+). 5. Za poprawne przyporz dkowanie pkt.. B,. C. 6. a) Za poprawne trzy przyporz dkowania sk adnika ciany komórkowej do grupy organizmów pkt. Prawid owa odpowied : A mureina, B chityna, C celuloza. b) Za podanie jednej funkcji ciany komórkowej ro lin pkt. ciana komórkowa nadaje / utrzymuje kszta t komórki. ochrania protoplast (przed uszkodzeniami mechanicznymi). chroni komórk przed p kni ciem. chroni (cz ciowo) przed wnikaniem drobnoustrojów. 7. Za podanie nazwy i roli ka dej z dwóch struktur po pkt. Lp. Nazwa struktury Rola w utrzymaniu autonomii. DNA koduje w asne bia ka (chloroplastów) / umo liwia podzia chloroplastów. rybosomy stanowi miejsce syntezy w asnych bia ek (w chloroplastach) 8. a) Za prawid owe okre lenie rodzaju podzia u pkt. mejoza / podzia redukcyjny. b) Za prawid owe podanie jednej z dwóch mo liwych cz ci wykresu wraz z wyja nieniem pkt: etap C nast puje redukcja / zmniejszenie liczby chromosomów, etap D redukcja ilo ci DNA do C / liczba chromosomów zredukowana / zmniejszona o po ow, etap C i D nast puje redukcja liczby chromosomów. 9. Za poprawne zaznaczenie komórki C wraz z uzasadnieniem pkt. Przyk ad uzasadnienia: komórka nab onka ma j dro, pozosta e z wymienionych komórek utraci y j dro komórkowe / nie maj j dra komórkowego. 0. Za zaznaczenie odpowiedzi B pkt.

3 Za poprawne podanie nazwy struktury komórki pkt. (matrix / macierz) mitochondrium. Za poprawne podanie nazwy zwi zku X pkt. X dwutlenek w gla / CO. Za poprawne wype nienie wiersza w tabeli porównuj cej fotosyntez i oddychanie po pkt. Porównywana cecha Fotosynteza Oddychanie Substraty. CO. zwi zki organiczne. woda. tlen Produkty. zwi zki organiczne. CO / ATP. tlen. woda / ATP Typ reakcji metabolicznych (anabolizm / katabolizm) anabolizm katabolizm Za poprawne podanie nazw dwóch sk adników si y asymilacyjnej pkt. ATP i NADPH. Za prawid owo opisan prób kontroln i badawcz oraz za poprawne okre lenie sposobu ustalania wyniku obserwacji po pkt. a) Próba kontrolna: w s oju umie ci (okre lon liczb ) nasiona suche i zakr ci go, b) Próba badawcza: w s oju umie ci (tak sam liczb ) kie kuj ce nasiona i zakr ci go. c) Sposób ustalania wyniku obserwacji: Po pewnym czasie odkr ci s oiki i obserwowa p omie na uczywie w o onym do ka dego ze s ojów) / po pewnym czasie wrzuci zapalone uczywo do obu s oików (natychmiast po odkr ceniu nakr tki) i obserwowa p omie. Za prawid owe podanie kolejno ci etapów infekcji pkt. P, S, T, Q, R. Za poprawne wyja nienie znaczenia przystosowawczego jednej z cech budowy ro liny do rodowiska pkt. du e przestwory mi dzykomórkowe wype nione powietrzem umo liwiaj ro linie unoszenie w wodzie / u atwiaj wymian gazow / tworz system kana ów przewietrzaj cych wentylacyjnych, którymi gazy oddechowe mog swobodnie si przemieszcza w ro linie. tkanka wzmacniaj ca znajduje si w centralnej cz ci ro liny, dzi ki czemu odyga jest elastyczna / odporna na zerwanie.

4 4 7. Za wpisanie do tabeli po jednej parze cech ró ni cych dwa gatunki zim i wczesnym latem po pkt. Pora Cechy morfologiczne roku D b szypu kowy D b bezszypu kowy Zima a) korona nieregularna, (rozga ziona) a) korona regularna Wczesne lato b) nasada li ci ma uszka / jest sercowato wyci ta / li cie w zarysie odwrotnie jajowate b) nasada li ci jest bez uszek / jest klinowato zbiegaj ca / li cie w zarysie eliptyczno jajowate a) Za poprawne okre lenie tendencji zmian zawarto ci poszczególnych zwi zków w nasionach pkt. cukry proste, sacharoza spadek zawarto ci, skrobia wzrost zawarto ci. b) Za poprawne podanie zwi zku zmian zawarto ci cukrów z rol biologiczn nasion pkt. nasiona s organem przetrwalnym / zawieraj cym materia y zapasowe dla rozwijaj cego si zarodka, dlatego cukry proste i sacharoza s przekszta cane w skrobi / posta zapasow, cukry proste i sacharoza s przekszta cane w skrobi, która jest materia em zapasowym niezb dnym w czasie kie kowania. Za prawid owe zaznaczenie ka dego z dwóch b dnych zda po pkt. Prawid owa odpowied : C i E. Za ka de z dwóch poprawnych uzasadnie po pkt. Przyk ady uzasadnie : ryba nie pije wody, poniewa w wodzie s odkiej ( rodowisko hipotoniczne) wskutek ró nicy st e woda wnika do cia a, ryba aktywnie pobiera sole mineralne, poniewa w wodzie s odkiej traci je wskutek ró nicy st e, ryba wydala du o moczu (rozcie czonego), by usun nadmiar wody wnikaj cej do cia a wskutek ró nicy st e. Za poprawne sformu owanie problemu badawczego pkt. Czy rodzaj uprawy wp ywa na ró norodno fauny bezkr gowców glebowych? Wp yw wybranych upraw (ro linnych) na sk ad gatunkowy bezkr gowców glebowych. Za wybór wiersza B wraz z podaniem jednej cechy budowy pkt. Przyk ady cech budowy: bardzo du a pojemno o dka, najd u sze jelito w stosunku do d ugo ci cia a. Za podanie roli sekwencji X i Y w trna po pkt. X przy czanie / wi zanie aminokwasu / podstawienie aminokwasu. Y rozpoznawanie kodonu / miejsca w mrna (koduj cego ten aminokwas) / dopasowuje si do odpowiedniego miejsca w mrna / wi e si z mrna w jego odpowiednim miejscu.

5 Za poprawne wyja nienie pkt. Po wprowadzeniu prawid owego genu do komórki nast pi jego ekspresja, dzi ki czemu nast pi wytwarzanie brakuj cego bia ka / czynnika VIII (i krew b dzie krzepn ). Wprowadzony gen koduje czynnik VIII, który po ekspresji genu / po transkrypcji (i translacji) w komórkach b dzie wytwarzany (dzi ki czemu krew b dzie mog a krzepn ). Za poprawne zaznaczenie wszystkich alleli na ka dej z dwóch par chromosomów po pkt. Przyk ady zaznacze : Za opis sposobu i efektu dzia ania restryktazy i ligazy po pkt. Restryktaza rozcina cz steczki DNA (w obr bie rozpoznawanej sekwencji nukleotydów ), w wyniku czego powstaj tzw. lepkie ko ce / wystaj ce, jednoniciowe fragmenty w rozci tych cz steczkach DNA. Ligaza czy fragmenty (ró nych) cz steczek DNA, w wyniku czego powstaje zrekombinowane DNA. Za prawid owe okre lenie wszystkich genotypów osoby I. oraz II. po pkt. Genotyp I.: I A i, I B i, ii Genotyp II.: I A i a) Za prawid owe podanie przybli onego zakresu zmienno ci cechy w ka dej populacji w pokoleniu N pkt. zakres zmienno ci cechy: I. 5 cm 0 cm, II. 5 cm 8,5 cm / 9 cm. b) Za poprawne podanie populacji wraz z uzasadnieniem pkt. Populacja II, poniewa w pokoleniu potomnym zmieni si zakres zmienno ci cechy / rozk ad cz sto ci cechy wysoko ci / nast pi o przesuni cie warto ci redniej wysoko ci. Za poprawn ocen wraz z uzasadnieniem pkt. Rozmna anie to nie prowadzi do zmienno ci o znaczeniu ewolucyjnym, poniewa przy rozmna aniu wegetatywnym nie nast puje wymiana materia u genetycznego / osobnik potomny powstaje z fragmentu osobnika macierzystego / osobnik potomny jest kopi macierzystego (pomijaj c mo liwo losowych mutacji w niektórych komórkach) osobnik potomny zwykle ma identyczny materia genetyczny jak osobnik macierzysty (przy braku mutacji). Za poprawne zaznaczenie pary narz dów analogicznych zwierz t i ro lin po pkt. B i E.

6 Za poprawne podanie nazwy grupy D organizmów i okre lenie ich roli po pkt. Nazwa destruenci / reducenci / saprobionty / saprofity. Rola rozk adaj martwe szcz tki organiczne do zwi zków nieorganicznych / mineralizuj martw materi organiczn (dostarczaj c zwi zków nieorganicznych producentom). Za poprawne uporz dkowanie uk adów pkt. Prawid owe uporz dkowanie:, 4,, a) Za podanie liczby prze ywaj cych osobników pkt. 75% b) Za poprawne podanie zakresu tolerancji pkt. 0 C-0 C a) Za poprawne opisanie próby kontrolnej pkt. Jednakow / tak sam liczb osobników gatunku A i B nale y hodowa oddzielnie w takich samych warunkach / okre lonych warunkach. b) Za poprawne sformu owanie hipotezy oraz podanie trafnego argumentu po pkt. Przyk ady hipotezy: wspólne hodowanie spowoduje spadek liczebno ci jednego z gatunków, wspó obecno spowoduje wzrost liczebno ci jednego gatunku a spadek liczebno gatunku drugiego / pokrewnego, wspó obecno gatunków (pokrewnych) spowoduje zmniejszenie ich liczebno ci. Przyk ady argumentów: mi dzy tymi gatunkami wyst pi konkurencja o jaki czynnik rodowiska (np. pokarm / miejsce), hodowane gatunki maj podobne wymagania, wi c wyst pi mi dzy nimi konkurencja. Za poprawny przyk ad pozytywnego i negatywnego wp ywu ro lin transgenicznych na rodowisko po pkt. wp yw pozytywny: zmniejszy si zanieczyszczenie rodowiska pestycydami, poniewa ro liny te s odporne na szkodniki, mo e zwi kszy si obszar naturalnych ekosystemów / nie zmniejszy si ten obszar, poniewa ro liny te jako wydajniejsze, mog by uprawiane na mniejszej powierzchni, wp yw negatywny: mo e nast pi ucieczka transgenów do naturalnych odmian ro lin uprawnych, dyskwalifikuj c je jako uprawy ekologiczne, mo e nast pi wypieranie gatunków dzikich, mniej odpornych, mo e wyst pi niekorzystne ograniczenie liczebno ci / redukcja niektórych konsumentów I i II rz du w rodowisku / mog wyst pi zak ócenia w sieci troficznej ekosystemów w wyniku zmniejszenia bioró norodno ci przez redukcj konsumentów I rz du.