OCENIANIE ARKUSZA POZIOM ROZSZERZONY

Transkrypt

1 OCENIANIE ARKUSZA POZIOM ROZSZERZONY Zasady oceniania Za rozwi zanie zada z arkusza mo na uzyska maksymalnie 60 punktów. Schemat oceniania uwzgl dnia jego zakres merytoryczny, ale nie jest cis ym wzorcem sformu owania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zada zamkni tych). Za odpowiedzi do poszczególnych zada przyznaje si wy cznie pe ne punkty. Za zadania otwarte, za które mo na przyzna tylko jeden punkt, przyznaje si punkt wy cznie za odpowied w pe ni poprawn. Za zadania otwarte, za które mo na przyzna wi cej ni jeden punkt, przyznaje si tyle punktów, ile prawid owych elementów odpowiedzi, zgodnie z wyszczególnieniem w schemacie, przedstawi zdaj cy. Je eli podano wi cej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) ni wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu. Je eli podane w odpowiedzi informacje wiadcz o braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawid owej odpowiedzi lub zawieraj b d merytoryczny, odpowied tak nale y oceni na zero punktów. Uwagi do zapisu modelu: Odpowiedzi alternatywne (tylko jedna z nich podlega ocenie) oddzielone s od siebie uko nikami (/), np.: ruch ko czyn / ruch i w ocenie s równowa ne. Sformu owanie zapisane w nawiasach nie jest wymagane w odpowiedzi. Jego umieszczenie w odpowiedzi nie ma wp ywu na ocen. Numer zadania.. SCHEMAT OCENIANIA Za poprawne podanie nazwy obydwu poziomów organizacji budowy oznaczonych jako a i b pkt. a komórkowy (komórka), b tkankowy (tkanka). a) Za poprawne podanie cechy budowy pkt. W fibrylach mi niowych wyst puj uk ady cienkich i grubych filamentów zbudowanych z bia ek / pr ki utworzone przez aktyn i miozyn / obecno sarkomerów. b) Za wykazanie zwi zku cechy budowy ze zdolno ci do skurczów pkt. Filamenty bia kowe / grube i cienkie / miozynowe i aktynowe (w fibrylach mi niowych) mog si wzajemnie w stosunku do siebie przemieszcza co powoduje skrócenie sarkomerów i tym samym skurcze w ókna mi niowego. Maksymalna punktacja za zadanie

2 Za prawid owe podanie nazwy ka dej struktury i jej funkcji po pkt. A Gruczo ojowy wydziela ój (substancj t uszczow ) pkt. Dopuszcza si odpowied ucznia: Namaszcza powierzchni skóry i w osy (i w ten sposób chroni powierzchni cia a przed zmoczeniem), (chroni równie skór i w osy przed nadmiernym wysuszeniem). ój ma dzia anie bakteriobójcze. B Gruczo potowy wydala pot pkt. Dopuszcza si odpowied ucznia: Ma znaczenie termoregulacyjne, (parowanie potu ch odzi powierzchni skóry). Pot ma dzia anie bakteriobójcze. Za wskazanie prawid owego szeregu pkt. Szereg III a) Za wskazanie naczynia B i poprawne wyja nienie pkt. Przyk ad wyja nienia: W naczyniu B najszybciej nast pi trawienie skrobi, poniewa amylaza dzia a we w a ciwej / optymalnej temperaturze. b) Za wskazanie naczynia C i poprawne wyja nienie pkt. Przyk ad wyja nienia: W naczyniu C skrobia nie zosta a strawiona, poniewa ze wzgl du na wysok temperatur dosz o do (nieodwracalnej) denaturacji amylazy linowej. Za podanie odpowiednich cyfr i nazw organelli pkt. mitochondrium, 4 j dro komórkowe. Za ka dy z dwóch poprawnie podanych argumentów po pkt. Przyk ady argumentów: M czyzna ró ni si od innych mieszka ców wioski budow cia a, a wi c móg pochodzi z innych okolic. W wiosce musia mieszka d ugo, poniewa w jego ciele ustali si charakterystyczny dla mieszka ców wioski poziom izotopów w gla (na skutek spo ywania przez d u szy czas takiego samego pokarmu). Za poprawne wype nienie tabeli pkt. Przyk ad wype nienia: I dyfuzja prosta, (transport) przez kana, (transport) przez przeno nik zgodnie z gradientem st e. II transport aktywny niezgodnie z gradientem st e. a) Za prawid owe okre lenie cechy komórek merystematycznych pkt. Wykazuj zdolno do szybkich / cz stych podzia ów mitotycznych. b) Za podanie merystemów wierzcho kowych korzeni i p dów pkt.

3 Za prawid owe okre lenie roli enzymu pkt. Enzym katalizuje / u atwia / przyspiesza przekszta cenie substratu w produkt. Za wskazanie trafnej w a ciwo ci pkt. Enzym po reakcji wraca do postaci aktywnej / nie zu ywa si. Enzym wykazuje powinowactwo wobec substratu. Za ka de z dwóch poprawnych wyja nie po pkt. Przyk ady wyja nie : a) Sukcesywne odprowadzanie produktu D b dzie umo liwia o dalszy przebieg ci gu reakcji (do wyczerpania si substratu A). b) Wzrastaj ce st enie produktu D b dzie (coraz silniej) hamowa aktywno enzymu, a w ko cu zahamuje / uniemo liwi przebieg reakcji. Za poprawne podanie nazwy ka dego ze zwi zków po pkt. X ATP (adenozynotrifosforan), Y dwutlenek w gla ( CO ). Za poprawne wyja nienie pkt. ATP i NADPH / si a asymilacyjna / no niki energii uzyskana w fazie jasnej / zale nej od wiat a fotosyntezy, zostaje wykorzystana w fazie ciemnej / niezale nej od wiat a fotosyntezy do redukcji zwi zanego CO i powstania zwi zków organicznych / do reakcji wi zania w gla w stromie. Za podanie prawid owej funkcji ka dego z dwóch p dów po pkt. P d oznaczony to p d od ywczy / przeprowadzaj cy fotosyntez. P d oznaczony to p d wytwarzaj cy zarodniki / zarodnie / umo liwiaj cy rozmna anie bezp ciowe. Za podanie prawid owej nazwy: li cienie / li cie pkt. Za podanie prawid owej nazwy procesu metabolicznego pkt. Hydroliza / rozk ad materia ów zapasowych / skrobi / bia ek. Oddychanie. a) Za podanie grupy I i poprawne uzasadnienie pkt. Przyk ad uzasadnienia: Ta grupa nasion by a podlewana tylko wod / w tej grupie nasiona nie by y poddawane dzia aniu czynnika do wiadczalnego. b) Za poprawne wyja nienie pkt. Przyk ady wyja nienia: Na kie kowanie nasion grupy II dzia aj hamuj co substancje zawarte w li ciach s onecznika. S onecznik wykazuje allelopati w stosunku do badanego gatunku chwastu.

4 a) Za podanie prawid owej nazwy procesu proces wymiany gazowej pkt. b) Za ka d z dwóch prawid owo podanych nazw elementów budowy po pkt. blaszki skrzelowe, pokrywa skrzelowa. Za prawid owo wskazan zale no pkt. Im wi kszy jest stosunek powierzchni cia a do jego obj to ci, tym wi ksze s (wzgl dne) straty ciep a przez t powierzchni. Za trafne porównanie cech osobników potomnych powsta ych w rozmna aniu bezp ciowym i w rozmna aniu p ciowym po pkt. a) Osobniki powsta e w rozmna aniu p ciowym nie s identyczne / ró ni si od siebie / posiadaj kombinacj cech obydwojga rodziców. b) Osobniki powsta e w rozmna aniu bezp ciowym s identyczne / takie same jak osobnik rodzicielski / maj takie same genotypy (i fenotypy). Za podanie trafnej hipotezy pkt. Drzewa li ciaste s mniej / bardziej wra liwe na zanieczyszczenia py owe (powietrza). Drzewa iglaste i li ciaste s jednakowo wra liwe na zanieczyszczenia py owe (powietrza). Ró ne gatunki drzew maj ró n wra liwo na zanieczyszczenia py owe. a) Za zapisanie prawid owej zale no ci pokarmowej pkt. Fitoplankton kryl p etwal b kitny b) Za poprawnie sformu owany problem badawczy pkt. Czy dziury ozonowe zagra aj (liczebno ci) populacji p etwala b kitnego? Czy wysokie dawki promieniowania UV zagra aj (liczebno ci) populacji p etwala b kitnego? Czy dziury ozonowe mog doprowadzi do wygini cia p etwala b kitnego? Wp yw dziur ozonowych na populacj p etwala b kitnego. a) Za okre lenie genotypów rodziców i dziecka pkt. M czyzna Bb; kobieta Bb; dziecko bb. b) Za zapisanie krzy ówki pkt. Rodzice: Bb x Bb Dzieci: BB, Bb, Bb, bb Za okre lenie prawdopodobie stwa wyst pienia b kitnej barwy oczu u dzieci pkt. Prawdopodobie stwo wyst pienia b kitnej barwy oczu wynosi 5% / 0,5 / /4.

5 Za poprawne przedstawienie ka dego z trzech etapów po pkt. I etap wycinany jest uszkodzony nukleotyd. II etap wstawiany jest w to miejsce w a ciwy / prawid owy nukleotyd. III etap naprawiana ni DNA jest czona w jedn ca o. Za poprawne okre lenie roli mejozy pkt. W wyniku mejozy wytwarzane s haploidalne osobniki / osobniki troficzne. Mejoza zwi ksza zmienno osobników. Za prawid owe uzasadnienie pkt. Mejoza umo liwia rekombinacj materia u genetycznego / powstaj ce osobniki mog uzyska nowe cechy u atwiaj ce im prze ycie / mo e prowadzi do powstania korzystnych kombinacji genów. a) Za zapisanie genotypów wymienionych osób pkt. Rodzice: matka X D X d, ojciec X D Y ( pkt) Ania i Jacek Ania X D X D lub X D X d, Jacek X d Y ( pkt). b) Za poprawne ustalenie genotypu i poprawne uzasadnienie pkt. X D X d - Wada mo e wyst pi u synów Ani jedynie wtedy, je eli b dzie ona nosicielk daltonizmu. a) Za poprawne podanie przyczyny pojawienia si cechy mutacja pkt. b) Za poprawne wyja nienie sposobu utrwalenia si cechy pkt. Przyk ad wyja nienia: Na skutek doboru naturalnego / selekcji w populacji pok onników dosz o stopniowo do wzrostu cz sto ci form przypominaj cych monarchy / zwi kszenia liczebno ci form zmutowanych, poniewa nie by y zjadane przez drapie niki. c) Za okre lenie znaczenia pojawienia si cechy pkt. Podobne do monarchów pok onniki s lepiej chronione przed drapie nikami / maj wi ksze szanse na prze ycie. Za ka d z dwóch poprawnie podanych przyczyn po pkt. Zró nicowanie pokarmu dost pnego na ró nych wyspach Archipelagu Galapagos. Izolacja geograficzna ptaków zamieszkuj cych poszczególne wyspy / brak krzy owania si osobników zamieszkuj cych ró ne wyspy. Za prawid owe okre lenie warstwy wody i za odczytanie przedzia u g boko ci pkt. Zmiany obu parametrów s najsilniejsze w warstwie przej ciowej w przedziale g boko ci ok. 4 7 metrów.

6 a) za poprawne ustalenie rodzaju sukcesji pkt. I sukcesja pierwotna; II sukcesja wtórna. b) Za poprawnie okre lon ró nic pkt. Sukcesja pierwotna zachodzi na terenie, na którym dot d nie by o adnej biocenozy, natomiast sukcesja wtórna zachodzi na terenie istniej cej ju biocenozy. Za ka dy z dwóch poprawnie sformu owanych wniosków po pkt. Przyk ady wniosków: Im wi ksze st enie SO (w powietrzu), tym wi kszy stopie uszkodzenia lasów. I mniejsze st enie SO (w powietrzu), tym mniejszy stopie uszkodzenia lasów. To samo st enie SO (w powietrzu) w ró nym stopniu wp ywa na uszkodzenie lasów. To samo st enie SO (w powietrzu) w ró ny sposób wp ywa na uszkodzenie lasów li ciastych i iglastych. Stopie uszkodzenia lasów (li ciastych i iglastych) zale y od st enia SO w powietrzu. Za podanie nazwy organizm transgeniczny / organizm zmodyfikowany genetycznie / GMO pkt. Za ka dy z dwóch podanych poprawnych przyk adów po pkt. w rolnictwie: Uprawa odpornych / daj cych du e plony odmian ro lin uprawnych. Hodowla ras zwierz t hodowlanych o du ych przyrostach masy cia a / zwi kszonej produkcji jaj / mleka itp. Uprawa odmian ro lin ozdobnych odpornych na szkodniki. w medycynie: Produkcja substancji wykorzystywanych w leczeniu / profilaktyce wielu chorób.