PROMOTOREM PRACY JEST PROF. DR HABIL. INŻ. ARCH. WACŁAW SERUGA

Transkrypt

1 Prof. dr hab. inż. arch. Wojciech Bonenberg POLITECHNIKA POZNAŃSKA Wydział Architektury OCENA rozprawy doktorskiej mgr inż. arch. Włodzimierza Tracza pod tytułem: Rewitalizacje przestrzeni publicznych na przykładzie małych miejscowości w województwie świętokrzyskim realizowane przy wsparciu funduszy unijnych PROMOTOREM PRACY JEST PROF. DR HABIL. INŻ. ARCH. WACŁAW SERUGA Recenzję opracowano na podstawie zlecenia Dziekana Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Podstawą merytoryczną wykonania oceny jest załączony egzemplarz pracy zawierający 126 stron A4 maszynopisu wraz z rysunkami i tabelami. 1. CHARAKTERYSTYKA ROZPRAWY Przedłożona do oceny rozprawa doktorska obejmuje 126 stron tekstu formatu A4 wraz z ilustracjami, przypisami, wykazem wykorzystanej literatury i wykazem aktów prawnych. Tekst uzupełniają załączniki w formie dwóch tabel podsumowujących wyniki ankiet oraz analiz i ocen rewitalizacji przestrzeni publicznych. Praca podzielona została na 4 rozdziały. Zaczyna ją rozdział I Wprowadzenie, w którym Autor zdefiniował cel badań, tezę pracy, określił zakres problemowy i terytorialny badań, omówił kryteria wyboru próby badawczej. Przedstawił uzasadnienie i znaczenie badań, nakreślił tło pracy uściślił zakres znaczeniowy używanych terminów dotyczących przestrzeni publicznych, rewitalizacji, funduszy i projektów unijnych, dotacji, priorytetów strategicznych, polityki spójności. Scharakteryzował stan badań, stosowane metody i narzędzia badawcze oraz przyjęte kryteria ocen. W rozdziale II zatytułowanym Tendencje w kształtowaniu przestrzeni publicznych w Europie dokonał przeglądu kierunków rozwiązań przestrzennych w miastach zachodnioeuropejskich. Zostały tu omówione przykłady, które ze względu na wielkość i charakter zabudowy przestrzeni 1

2 publicznych odpowiadają badanym miastom w województwie świętokrzyskim. Przykłady te mają charakter referencyjny w odniesieniu badanych miast województwa świętokrzyskiego. Dotyczy to takich elementów przestrzeni publicznych jak: mała architektura, woda, zieleń, wyposażenie techniczne, nawierzchnia posadzek, chodników i jezdni, standard utrzymania. Referencyjne miejscowości zachodnioeuropejskie to: - Usingen (13400 mieszkańców), w powiecie Hochtaunus, Hesja, - Kastellaun (5118 mieszkańców), w powiecie Rhein-Hunsrück, Nadrenia-Palatynat, - Kirchberg (3696 mieszkańców), w powiecie Rhein-Hunsrück, Nadrenia-Palatynat, - Wilsdruff (13671 mieszkańców), w powiecie Sächsische Schweiz- Osterzgebirge, Saksonia, - Reimich (3028 mieszkańców), w dystrykcie Grevenmacher, Luksemburg, - Halanzy / Holdingen (2809 mieszkańców), w gminie Aubange, Belgia. Podstawowy w aspekcie tematu dysertacji rozdział III poświęcony został analizie rewitalizacji przestrzeni publicznych w wybranych miejscowościach województwa świętokrzyskiego. Spośród 44 inwestycji związanych z rewitalizacją przestrzeni publicznych dofinansowanych z RPO w latach , Autor wybrał 5 reprezentatywnych przykładów (case studies). Ustalone kryteria wyboru case stidies to: - lokalizacja w województwie świętokrzyskim, - wielkość ośrodka, - okres przeprowadzenia rewitalizacji, - przedmiot rewitalizacji, - źródło finansowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych. W efekcie tak przeprowadzonej procedury wyboru zostało wyłonionych 5 przykładów reprezentatywnych: - Daszyce, (2953 mieszkańców), miasto w gminie Daszyce, powiat kielecki, - Łagów, (1650 mieszkańców), wieś w gminie Łagów, powiat kielecki (do 1869 miasto w woj. sandomierskim), - Szydłów, (1109 mieszkańców), wieś w gminie Łagów, powiat staszowski (do 1869 miasto w powiecie wiślickim), - Chmielnik, (3891 mieszkańców), miasto w gminie Chmielnik, powiat kielecki, - Chęciny, (4304 mieszkańców), miasto w gminie Chęciny, powiat kielecki. 2

3 W następnej kolejności została przeprowadzona analiza przedsięwzięć rewitalizacyjnych w tych miejscowościach w aspekcie: - planów rewitalizacji i zamówień publicznych na wykonanie usług projektowych, - rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych, - rozwiązań technicznych (nawierzchnie placów i posadzek, elementy małej architektury, urządzenia wodne, fontanny, zdroje uliczne, elementy infrastruktury technicznej - studzienki, koryta odwadniające, latarnie), - zmian w przestrzeni publicznej związanych z realizacją inwestycji rewitalizacyjnych, - wpływu rewitalizacji na sferę gospodarczą, społeczną i kulturalną, - konkurencyjności rewitalizowanych miejscowości w regionie, - efektów wynikających z polityki spójności Unii Europejskiej. Istotnym elementem skutków przedsięwzięć rewitalizacyjnych są przeprowadzone badania odbioru społecznego: wywiady kwestionariuszowe wśród losowej próby mieszkańców, badania sondażowe przedstawicieli administracji samorządowej oraz panel ekspertów poświęcony ocenie efektów rewitalizacji. Uzyskane wyniki zostały skonfrontowane z grupą referencyjną miast zachodnioeuropejskich, co pozwoliło na określenie różnic i podobieństw związanych z efektami rewitalizacji według ustalonych cząstkowych kryteriów oceny. Rozprawę zamyka rozdział IV zawierający podsumowanie wyników pracy i wnioski. Na końcu dysertacji Autor zamieścił tabele podsumowujące wyniki ankiety przeprowadzonej przez mieszkańców oraz tabelę z wynikami analiz i ocen przedsięwzięć rewitalizacyjnych. W ogólnym ujęciu rozprawa skonstruowana jest przejrzyście, napisana poprawnym językiem i wystarczająco zilustrowana materiałem rysunkowym. Drobne usterki te o charakterze redakcyjnym nie osłabiają ogólnych walorów rozprawy, która od strony formalnej nie budzi zastrzeżeń. 2. OCENA MERYTORYCZNA Przedstawiona do oceny praca doktorska dotyczy badań poświęconych doskonaleniu kształtowania architektonicznego przestrzeni publicznych. Tematyka ta jest bardzo aktualna, stanowi przedmiot badań wielu dyscyplin takich jak architektura, urbanistyka, socjologia, psychologia, zarządzanie. Oryginalność zaprezentowanego w pracy podejścia polega na analizie efektywności rewitalizacji przestrzeni publicznych w aspekcie oczekiwań i wymagań zwykłych mieszkańców. Prezentowane podejście wpisuje się w nurt inżynierii wymagań (Requirements Engineering). Chodzi tu 3

4 o doskonalenie definiowania, dokumentowania i zarządzania wymaganiami w odniesieniu do szczegółowych aspektów rewitalizacji przestrzeni publicznych. W tym ujęciu jest to kluczowa faza projektowania rewitalizacji, służąca do precyzyjnego sformułowania wymagań systemowych. Należy zaznaczyć, że w procesie rewitalizacji mamy do czynienia często z konfliktowymi wymaganiami różnych uczestników procesu inwestycyjnego (władz samorządowych, właścicieli nieruchomości, projektantów, mieszkańców, wykonawców robót budowlanych, itd.). Prezentowane ujęcie obejmuje swoim zakres identyfikację, modelowanie oraz zarządzanie wymaganiami nakierowanymi na mieszkańca. Autor przeprowadził identyfikację wymagań technicznych, technologicznych, przestrzenno-funkcjonalnych, estetycznych, które powinny być spełnione aby odpowiadać potrzebom mieszkańców. W tym ujęciu wymagania te stanowią nadrzędny cel przeprowadzonych analiz i ocen. Ten rodzaj podejścia wpisuje się user-centered design (projektowanie zorientowane na użytkownika), procesu, w którym potrzeby i pragnienia mieszkańców (beneficjentów) są przedmiotem szczególnej uwagi na każdym etapie przygotowania i realizacji rewitalizacji. Metoda ta nie tylko obliguje do analizy i prognozowania w jaki sposób mieszkańcy będą korzystać z przestrzeni publicznych (efektu prac projektowych), ale przede wszystkim ma na celu skonfrontowanie cech funkcjonalno-przestrzennych z satysfakcją mieszkańców. Autor na podstawie sformułowanych w p (str ) metod badawczych dokonał oceny odbioru społecznego działań rewitalizacyjnych w badanych miejscowościach. Istotne wnioski, które wyłaniają się z przeprowadzonych badań, to: - postulat konsultacji społecznych we wszystkich fazach przygotowania projektów i realizacji inwestycji, - postulat kompleksowego ujęcia przedsięwzięć rewitalizacyjnych, - propozycja modyfikacji polityki finansowej gmin, nakierowana na wsparcie działań sprzyjających ożywieniu gospodarczemu (np. ulgi podatkowe dla właścicieli nieruchomości włączających się w proces rewitalizacji), - zwrócenie uwagi na istotne znaczenie aktywności handlowej i gastronomicznej jako elementów ożywienia przestrzeni publicznych, - powiązanie rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych z cyklem życia inwestycji. Do ważnych postulatów, zaliczam również propozycje poprawy przygotowania i przeprowadzenia inwestycji rewitalizacyjnych przez samorządy terytorialne. W szczególności sugestie dotyczące sposobu przygotowania dokumentacji projektowej, wyboru procedury zamawiania usług projektowych, prac przedprojektowych związanych z przygotowaniem 4

5 inwestycji. Za szczególnie ważny uważam postulowany tryb wyboru projektantów w drodze konkursów architektonicznych, z wprowadzeniem do warunków konkursowych wymagań dotyczących energooszczędności i wymogów projektowania zrównoważonego. Obok wartości poznawczych odnoszących się do badanych case stidies, osiągnięte wyniki mają znaczenie dla podobnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych na terenie całego kraju. Jak już wspomniałem, do pracy wkradły drobne usterki, do których zaliczam przypisanie roli beneficjenta Unii Europejskiej w procedurze finasowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych (str. 110). Należy wyjaśnić, że Unia Europejska (w dużym uproszczeniu) jest instytucją finansującą te projekty, natomiast beneficjentem są mieszkańcy (samorządy) - czyli osoby fizyczne lub prawne, czerpiące bezpośrednie korzyści z wydatkowanych funduszy. 3. WNIOSKI KOŃCOWE W konkluzji niniejszej oceny stwierdzam, że praca doktorska mgr inż. arch. Włodzimierza Tracza podejmuje temat aktualny, a zaprezentowane podejście badawcze wpisuje się we współczesny nurt badań nad doskonaleniem rozwiązań architektonicznych przestrzeni publicznych. Autor w interesujący sposób zdyskontował doświadczenia z wrażania programów unijnych nakierowanych na politykę spójności w 5 wybranych miejscowościach województwa świętokrzyskiego. Dokonał wieloaspektowej analizy danych umożliwiających zweryfikowanie i udowodnienie podstawowej tezy, że efektem rewitalizacji przestrzeni publicznych w małych miejscowościach, realizowanych przy wsparciu dotacji unijnych, jest przywrócenie tożsamości miasta jako lokalnej ojczyzny. Recenzent pozytywnie ocenia rozprawę doktorską, w której wywód naukowy oparty jest na: a) krytycznej analizie piśmiennictwa, którego wykaz obejmuje 89 aktualnych pozycji bibliograficznych, b) bogatym i starannie opracowanym materiale graficznym, c) własnych opracowaniach porównawczo-analitycznych i tabelarycznych. Zaprezentowane wyniki badań przyczyniają się do doskonalenia środowiska architektonicznego poprzez autorskie propozycje poprawy procesu inwestycyjnego i wymagań projektowych w rewitalizacji przestrzeni publicznych. 5

6 Autor opanował metody pracy naukowej, samodzielnie sformułował, a następnie w oryginalnej formie rozwiązał jasno określony problem badawczy i wyprowadził właściwe wnioski. Praca pod tytułem: Rewitalizacje przestrzeni publicznych na przykładzie małych miejscowości w województwie świętokrzyskim realizowane przy wsparciu funduszy unijnych odpowiada warunkom stawianym rozprawom doktorskim, a jej Autor może być dopuszczony do publicznej obrony. Poznań, październik, 2016 rok. 6