Poznań, RECENZJA

Transkrypt

1 Dr hab. inż. arch. Agata Bonenberg Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej Ul. Nieszawska 13 C Poznań agata.bonenberg@put.poznan.pl tel Poznań, RECENZJA pracy doktorskiej p.t. Multisensoryczne przestrzenie publiczne. Zasady tworzenia multisensorycznych otwartych stref nauki i rekreacji, której autorką jest pani mgr inż. arch. Paulina Tota, a promotorem dr hab. inż. arch. Mateusz Gyurkovich, Prof. PK. Praca doktorska p.t. Multisensoryczne przestrzenie publiczne. Zasady tworzenia multisensorycznych otwartych stref nauki i rekreacji, której autorką jest pani mgr inż. arch. Paulina Tota jest ważnym głosem w dyskusji na temat jakości przestrzeni publicznych w Polsce i na świecie. Założenie otwarcia miast na potrzeby osób z niepełnosprawnością, w zgodzie z duchem integracji powinno być najistotniejszą przesłanką tworzenia nowych projektów przestrzenno-społecznych. W wymiarze kulturowym i obyczajowym jest to cel najwyższej wagi. W wymiarze projektowym wielkie wyzwanie wymagające wiedzy, którą Autorka gromadzi i tworzy na kartach swojej pracy. W wymiarze ludzkim łączy się z fundamentalną kwestią i obowiązkiem solidarności, wsparcia i akceptacji osób słabszych. Podstawowy postulat odniesienia do projektowania uniwersalnego, będącego szerokim spektrum idei mających tworzyć produkty, budynki i środowisko dostępne dla wszystkich jest kwestią nadrzędną i słusznie poruszoną w doktoracie. Należy mieć nadzieję, że tematyka, podejście i interpretacja którą proponuje Doktorantka przyczyni się do uwrażliwienia mieszkańców i władz przyczyniając się do spopularyzowania przedstawionych postulatów projektowych. W końcu życzyć sobie można aby efekty i wyniki dociekań Autorki były realizowane w rzeczywistych przestrzeniach miast polskich czyniąc je lepszymi miejscami dla wszystkich. 1. Charakterystyka formalna pracy Pracę doktorską rozpoczyna wstęp, w którym zarysowana jest problematyka, sprecyzowane są założenia badań, określony jest ich cel, zakres i hipoteza badawcza. Wprowadzenie zawiera opis stosowanej metodologii, kryteriów wyboru i oceny przykładów, opis konstrukcji pracy oraz stan dotychczasowych badań.

2 W części pierwszej omówiona została geneza dyskusji o przestrzeniach multisensorycznych jako wypadkowej dwóch zagadnień: percepcji przestrzeni w teorii projektowania oraz problematyki projektowania uniwersalnego. Ważnym podrozdziałem jest tu percepcja multisensoryczna jako pole badawcze w psychologii środowiskowej i neuronaukach będąca de facto otwarciem wielowątkowego i interdyscyplinarnego dyskursu prowadzonego na kartach pracy. Część wstępna ma charakter porządkująco-systematyzujący. Część druga p.t. Miejsce otwartych przestrzeni nauki i rekreacji w dyskusji o przestrzeniach publicznych współczesnego miasta dostępnego (str.83) przedstawia przestrzenie publiczne jako bogactwo oraz czynnik wzrostu i koncentracji miast, wskazując równocześnie na możliwość wykorzystania ich do rehabilitacji dzieci z niepełnosprawnością wzroku. Inkluzywna, otwarta dla wszystkich mieszkańców przestrzeń spotkań może być niezwykle cenna jako obszar wielozmysłowego rozwoju oraz doświadczania inności. Przegląd materiału teoretycznego i bibliograficznego części II również ma charakter porządkująco-systematyzujący. Część trzecia Analiza przykładów zawiera kontynuację opisu zastosowanej metodologii badawczej. Deskrypcja i inwentaryzacja fotograficzna 11 case studies uzupełniona jest waloryzacją przedstawioną na diagramach kołowych. Ta część dysertacji ma charakter analityczny i badawczy, zawiera zestawienia i obserwacje z których Autorka wyciąga istotne wnioski. Część czwarta Możliwości aplikacji wyników badań w celu stworzenia nowych koncepcji otwartych stref rekreacji i edukacji przedstawia schematy etapowania budowy poszczególnych stref placów zabaw w powiązaniu z opracowanymi matrycami wymagań w zakresie podziału funkcjonalnego. W tym sensie kontynuowany jest badawczy wątek pracy rozdziału III z podkreśleniem aplikacyjności wyników badań przedstawionych w pracy doktorskiej. Całość zamyka podsumowanie uzasadniające potrzebę użycia jednorodnych narzędzi ewaluacji oraz standardów w zakresie jakości miejskich przestrzeni publicznych. Praca doktorska zawiera w sumie 328 stron, a bibliografia rozpoczyna się na stronie 251. Praca zawiera 227 ilustracji, a materiały fotograficzne, schematy i diagramy są dziełem Autorki. Praca zawiera 11 zestawień tabelarycznych. Bibliografia obejmuje 355 pozycji. 2. Ocena merytoryczna pracy Struktura przedstawionej do oceny pracy doktorskiej jest czytelna. Prawidłowo ustalona została hierarchia omawianych zagadnień i ich pozycja w układzie pracy. Tytuły rozdziałów odpowiadają ich treści. 2

3 Główny tytuł pracy jest odpowiednio sformułowany, chociaż ze względów lingwistycznych można zastanawiać się nad słusznością powtórzenia słowa multisensoryczny, co komplikuje jego brzmienie a nie zmienia oczekiwań co do treści rozprawy. We wstępie Autorka wymienia dwa podstawowe cele naukowo badawcze oraz cel aplikacyjny. Cele naukowo-badawczym przewidują: - określenie bezpośrednich powiązań pomiędzy układem przestrzennym a jego wpływem na ogólną jakość życia, a w szczególności rehabilitację i codzienne funkcjonowanie dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością wzroku, - rozpoznanie przemian i aktualnie wiodących tendencji w projektowaniu szczególnego rodzaju miejskich przestrzeni publicznych, jakimi są multisensoryczne otwarte strefy nauki i rekreacji. Celem aplikacyjnym pracy jest: - sformułowanie wniosków przydatnych zarówno dla projektantów, jak i specjalistów z zakresu orientacji przestrzennej i rehabilitacji osób z dysfunkcjami sensorycznymi. Cele, które postawiła sobie Autorka zostały w doktoracie osiągnięte. W części I Autorka słusznie porusza wiele równoległych, interdyscyplinarnych wątków, stanowiących podbudowę teoretyczną pracy. Odnosi się do problemu integracji społecznej w kontekście rozwoju dziedzin projektowych i koncepcji projektowania uniwersalnego. Ujęcie historyczne projektowania uniwersalnego jest jednym z interesujących fragmentów doktoratu, a zaobserwowanie jego związku z koncepcjami zrównoważonego rozwoju oraz ideą miast inteligentnych osadza pracę w szerokim dyskursie współczesnej urbanistyki. Część II poświęcona jest zagadnieniom miejskim; rozpoczyna ją krótkie zarysowanie historii przestrzeni publicznych a zamyka opis przestrzeni hybrydowych w mieście postindustrialnym. Autorka wskazuje na przestrzenie publiczne jako na czynnik budowy jakości przestrzeni miejskich traktując tę materię zarówno w wymiarze kompozycyjnym jaki funkcjonalnym. Dodatkowym problemem jest atrakcyjność społeczna - przydatność przestrzeni dla człowieka z naciskiem na kwestie zdrowotne, w tym terapeutyczne. Otwierając dyskusję o miejscu dzieci z niepełnosprawnością na placach zabaw, należy bardzo pozytywnie ocenić dokonaną identyfikację i wyszczególnienie rozwiązań nieprawidłowych - błędów projektowych. Na wysoką ocenę zasługuje podrozdział dotyczący percepcji przestrzeni przez dzieci z niepełnosprawnością wzroku rozpatrywany w kontekście orientacji, zagrożeń i prawidłowych rozwiązań informacji przestrzennej. Rozdział zamyka podkreślenie istotnej roli terapeutycznej i rehabilitacyjnej przypisywanej zabawie w multisensorycznym środowisku. 3

4 Zasadnicze wartości poznawcze wnosi do pracy rozdział III p.t. Analiza przykładów otwartych stref edukacji i rekreacji, mający charakter badawczy i zawierający wymaganą ustawą nową wiedzę. Autorka w sposób prawidłowy wykorzystuje tu metodologię POE (post-occupancy evaluation) w celu wyodrębnienia pożądanych cech przestrzeni integracyjnych placów zabaw. Autorka badała przestrzeń w obszarach: dostępności, osiągalności, rozpoznawalności, użyteczności. Pewną wątpliwość logiczną może tu budzić zawarte zarówno w treści rozdziału jak i w tabeli 03. Analiza czynników wpływających na jakość i dostępność przestrzeni Darrell s Dream Boundless Playground pojęcie dostępność powtórzone zarówno jako kryterium ( tab.3.kolumna 1.) jak i jedna z miar oceny poziom dostępności ( tab3. 1 wiersz). Zdaniem recenzentki są to sformułowania za bardzo zbliżone, aby jedno opisywało drugie. Autorka analizuje 25 przykładów zawartych w tabeli 02 (str. 158) szerzej opisując 11 z nich. Dla każdego z 11 case studies pokazany został schemat lokalizacji w skali miasta, towarzyszy mu też autorska inwentaryzacja fotograficzna. Poza przykładem modelowym Darrell s Dream Boundless Playground w pracy nie zamieszczono ani planów ani schematów pozostałych placyków. Urbanistyczno-architektoniczna specyfika dysertacji wymagałaby ich ujęcia. Plany byłyby ważnym elementem opracowania, jeżeli miałoby ono spełniać rolę wsparcia merytorycznego dla projektantów i decydentów. W Części IV Możliwości aplikacji wyników badań w celu stworzenia nowych koncepcji otwartych stref rekreacji i edukacji zaprezentowane zostały 4 modele placów zabaw: małego placu zabaw, dużego placu zabaw, ogrodu sensorycznego oraz parku doświadczeń. Modelom towarzyszą matryce wymagań w zakresie podziału funkcjonalnego i zależności połączeń pomiędzy poszczególnymi strefami. Na uwagę zasługuje syntetyczne, tabelaryczne zestawienie wytycznych dla osiągalności, rozpoznawalności, dostępności, użyteczności oraz czynników dodatkowych we wszystkich omawiany w modelach. Można przypuszczać że zgodnie z założeniami Autorki wyniki badań mogą mieć wymiar aplikacyjny. Przedstawione schematy ułatwiają podejmowanie decyzji planistycznych oraz projektowych dla architektów. W Części V, która zamyka opracowanie, zostaje potwierdzona hipoteza badawcza. Autorka zebrała tu również wątki poboczne pracy, które wyznaczać mogą dalsze kierunki przyszłych badań. Zaprezentowane spostrzeżenia, wnioski i obserwacje recenzentka uznaje za trafne. 4

5 Literatura Bibliografia pracy jest bogata, aktualna i istotna dla omawianych zagadnień. Nie wszystkie pozycje bibliograficzne mają bezpośrednie odniesienia w tekście. W bibliografii znajduje się wiele pozycji autorów z Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, między innymi Z. Zuziaka, A. Zachariasz, M. Gyurkovicha, M. Motaka, W. Serugi. Ponadto Autorka powołuje się na klasyczne pozycje literatury międzynarodowej między innymi Christinana Norberga-Schultza, Kevina Lyncha i in. Materiał ilustracyjny Materiał ilustracyjny stanowi istotną część opracowania. W pracy zamieszczono głównie fotografie własne Autorki, które stanowią jedno z istotnych narzędzi poznawania, opisywania rzeczywistości oraz jej analizy. Na materiał ilustracyjny składają się również oryginalne, dobrze opracowane diagramy kołowe oceny kryteriów dostępności. 4. Wniosek końcowy Przeprowadzona ocena przedłożonej pracy doktorskiej stwarza podstawę do stwierdzenia, że dysertacja naukowa, której autorką jest pani mgr inż. arch. Paulina Tota spełnia warunki zawarte w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r, o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki z późn. zm. dla prac doktorskich. Praca stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, którym są zasady tworzenia multisensorycznych otwartych stref nauki i rekreacji, zawiera oryginalne autorskie badania i obszerną część porządkująco-systematyzującą. Autorka dochodzi do interesujących nowych wniosków i danych w zakresie procesu projektowego i realizacyjnego. Ze względu na aktualność tematu, zebrany materiał i aplikacyjne wnioski - recenzentka sugeruje monograficzną publikację pracy. W treści pracy Doktorantka wykazuje się ogólną wiedzą teoretyczną w dyscyplinie architektura i urbanistyka i bardzo pogłębioną wiedzą specjalistyczną w zakresie projektowania uniwersalnego przestrzeni publicznych. Rozprawa dowodzi umiejętności samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Wnoszę o dopuszczenie jej do publicznej obrony na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. 5