Stanowisko Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP w sprawie finansowania szkolnictwa wyższego i nauki

Transkrypt

1 Stanowisko Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP w sprawie finansowania szkolnictwa wyższego i nauki Rada Szkolnictwa Wyższego i Nauki Związku Nauczycielstwa Polskiego jako ogólnopolska reprezentacja pracowników środowisk akademickich i naukowych od szeregu lat domaga się znaczącego zwiększenia środków budżetowych, zgodnie z przyjętymi w Unii Europejskiej założeniami Strategii Lizbońskiej i Strategii EUROPA 2020, przeznaczonych na szkolnictwo wyższe i naukę w Polsce. Te najbardziej prorozwojowe we współczesnym świecie dziedziny życia społeczno-gospodarczego, od rozwoju których w decydującym stopniu zależą wiedza i kreatywność młodego pokolenia, postęp techniczno-ekonomiczny, innowacyjność gospodarki, a zatem przyszłość Polski i jej pozycja w Europie, pozostają od wielu lat zaniedbane. Dzieje się tak pomimo, że Sejm Rzeczypospolitej Polskiej doceniając znaczenie i wagę tych zagadnień podjął 13 października 1995 roku rezolucję w sprawie długofalowych założeń polityki edukacyjnej państwa oraz finansowania szkolnictwa wyższego i nauki. Uznając, że podstawowym warunkiem rozwoju systemu edukacji narodowej jest radykalna zmiana polityki finansowej państwa wobec edukacji i nauki, Sejm RP wzywał Rząd do sukcesywnego zwiększania w budżecie państwa wydatków na szkolnictwo wyższe i naukę, tak, aby ich poziom - w roku mierzony wskaźnikiem PKB wyniósł 2% dla szkolnictwa wyższego i 1% dla nauki. Wzrost poziomu finansowania miał dotyczyć zwłaszcza płac nauczycieli akademickich i pracowników nauki, inwestycji oraz pomocy materialnej dla studentów. Niestety, pomimo politycznych deklaracji, ogromny wzrost zadań w obszarze szkolnictwa wyższego jaki nastąpił w okresie transformacji, współmierny do liczby kształconych studentów, nie pociągnął za sobą adekwatnego wzrostu nakładów ze środków publicznych, co ilustrują poniższa tabela i wykresy. Lata Nakłady na SzW [mln zł] PKB Udział w z budżetu z budżetów łącznie ze [mln zł] PKB [%] państwa jst śr. publ ,7 20, , , ,7 32, , , ,6 38, , , ,2 28, , , ,3 31, , , ,5 76, , , ,7 122, , , ,7 143, , , ,8 100, , , ,4 100, , , ,8 100, , ,87 1

2 Liczba studentów w Polsce ogółem [tys.] Lata Nakłady na szkolnictwo wyższe w relacji do PKB [%] 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0, Po roku 2005 nastąpiło obniżenie nakładów na szkolnictwo wyższe w Polsce w relacji do PKB, co bezpośrednio odbiło się na poziomie wynagrodzeń nauczycieli akademickich i znacznie ograniczyło możliwości finansowania wydatków pozapłacowych w publicznych uczelniach wyższych. Uległa załamaniu przyjęta w 2001 roku i realizowana w latach koncepcja ładu płacowego w szkolnictwie wyższym polegająca na odnoszeniu wynagrodzeń pracowników tej sfery do j w gospodarce narodowej i przeliczaniu ich odpowiednio dla grup profesorów, adiunktów, asystentów i pracowników niebędących nauczycielami akademickimi w proporcji 3:2:1:1. Wzrost procentowy PKB, kwoty bazowej dla szkolnictwa wyższego i go wynagrodzenia w gospodarce w latach w odniesieniu do 2000 roku 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, Wzrost PKB Wzrost kwoty bazowej Wzrost średn. wyn. w gospodarce 2

3 Zaniżenie w ciągu ostatnich kilku lat kwoty bazowej dotyczącej pracowników szkolnictwa wyższego w relacji do wskaźników makroekonomicznych tj. wzrostu PKB i j w gospodarce oznacza, że obecnie faktyczne zarobki pracowników szkolnictwa wyższego odbiegają znacznie od ww. zasady zł Zmiany kwoty bazowej dla pracowników szkolnictwa wyższego w latach wg ustaw budżetowych i średnich wynagrodzeń w gospodarce narodowej zł zł zł zł zł 600 zł bazowa dla szkolnictwa wyższego bazowa x mnożnik wg ustawy PoSzW wynagrodzenie w gospodarce minimalne wynagrodzenie za pracę Należy podkreślić, że bazowa wzrosła w niewielkim stopniu z 1603,56 zł w roku 2001 do 1873,84 zł w latach (przyrost o 270,28 zł), podczas gdy minimalne wynagrodzenie za pracę w tym okresie zwiększyło się od wartości 760 zł do kwoty 1386 zł tj. o 626 zł. Od roku 2005 nie zmieniły się minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli akademickich, które przykładowo wynoszą: dla asystenta 1740 zł, dla adiunkta ze stopniem naukowym doktora 2710 zł, a dla profesora nadzwyczajnego z tytułem naukowym 3570 zł. Dramatycznie niskie są w Polsce nakłady na badania i rozwój jedynie ok. 0,6% PKB (w atach ), przy j w Unii Europejskiej na poziomie 1,8%, przy czym w ałożeniach Strategii Lizbońskiej i jej kontynuacji od roku 2010 w postaci Strategii EUROPA 2020 wskaźnik ten ma wynosić 3%. Dane dotyczące finansowania badań w Polsce w mijającej dekadzie oraz w porównaniu do innych krajów pokazano poniżej. Nakłady w obszarze R+D w relacji do PKB [%] 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,

4 4 3,5 3,3 2 3,47 3,63 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0,45 0,4 6 0,48 0,54 0,5 7 0,57 0,6 0,63 0,82 0,97 1,14 1,14 1,18 1,2 7 1,31 1,53 1,54 1,63 1,7 1,76 1,83 1,8 7 2,08 2,53 2,54 2,56 2,61 0 Cypr Słowac ja Bułgaria Rumunia Pols ka Grecja Malta Łotwa Litwa Węgry W łochy Estonia Portugalia Hiszpania Irlandia Słowenia Czechy Luks emburg Holandia Anglia UE-27 Belgia Francja Niemc y Dania Aus tria USA Japonia Finlandia Szwecja Źródło: A. Rozmus, K. Cyran, efinanse nr 4/2009 O ile w latach 2011 i 2012 nakłady na badania naukowe mają znacząco wzrosnąć to w zakresie finansowania szkolnictwa wyższego i płac nauczycieli akademickich perspektywy nie są jeszcze zbyt zachęcające. Zapis odnoszący płace pracowników szkolnictwa wyższego do kwoty bazowej określanej w ustawie budżetowej dla członków korpusu służby cywilnej spowodował, że w latach wynagrodzenie w gospodarce wzrastało znacznie szybciej niż ta bazowa i w rezultacie dzisiaj ta różnica wynosi ponad 900 zł (plan na rok 2011). Dlatego uważamy za konieczne zapisanie w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym odnoszenia przeciętnych wynagrodzeń w poszczególnych grupach pracowniczych do prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce określonego w ustawie budżetowej. Ze względu na złożoną sytuacją w obszarze finansów publicznych państwa nie jest możliwe dokonanie takiej zmiany jednorazowo, dlatego uważaliśmy za celowe rozłożenie procesu wzrostu wynagrodzeń pracowników publicznych szkół wyższych na cztery lata począwszy od 2012 r. Taką projekcję obejmującą lata Rada Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP przedłożyła Pani Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego na spotkaniu w dniu 31 stycznia br. Proponowaliśmy, aby w trakcie nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym w art. 1 w zmianie 104 w art. 151 w lit. a w ust. 1 pkt 1 nadać brzmienie: 1) wysokość minimalnej oraz maksymalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego w odniesieniu do poszczególnych stanowisk oraz wysokość i warunki przyznawania innych składników wynagrodzenia, tak aby wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w uczelni publicznej, w poszczególnych grupach pracowników nie była niższa:, a) od dnia 1 stycznia 2012 r.: - w grupie stanowisk profesorów od 260% dokumentacji i informacji naukowej od 160 %, 4

5 - w grupie stanowisk asystentów, wykładowców, lektorów, instruktorów, naukowej od 90%, - w grupie pracowników niebędących nauczycielami akademickimi od 90% gospodarce określonego w ustawie budżetowej na 2012 r., b) od dnia 1 stycznia 2013 r.: - w grupie stanowisk profesorów od 270% dokumentacji i informacji naukowej od 170 %, - w grupie stanowisk asystentów, wykładowców, lektorów, instruktorów, naukowej od 95%, - w grupie pracowników niebędących nauczycielami akademickimi od 95% gospodarce określonego w ustawie budżetowej na 2013 r., c) od dnia 1 stycznia 2014 r.: - w grupie stanowisk profesorów od 285% dokumentacji i informacji naukowej od 185%, - w grupie stanowisk asystentów, wykładowców, lektorów, instruktorów, naukowej od 100%, - w grupie pracowników niebędących nauczycielami akademickimi od 100% gospodarce określonego w ustawie budżetowej na 2014 r., d) od dnia 1 stycznia 2015 r.: - w grupie stanowisk profesorów od 300% dokumentacji i informacji naukowej od 200 %, - w grupie stanowisk asystentów, wykładowców, lektorów, instruktorów, naukowej od 105%, - w grupie pracowników niebędących nauczycielami akademickimi od 105% gospodarce określanego corocznie w ustawie budżetowej, 5

6 z uwzględnieniem zasady, że wysokość indywidualnych stawek poszczególnych składników wynagrodzenia pracowników uczelni ustala rektor, o ile statut uczelni nie stanowi inaczej; ; Szacunkowe wyliczenie skutków finansowych wnoszonej poprawki w latach przedstawiają poniższe tabele opracowane na podstawie oficjalnych danych oraz prognozy wzrostu go wynagrodzenia w gospodarce o 3% rocznie do 2015r. Faktyczny wzrost skutków finansowych może być nawet niższy w związku z faktem, że w wyniku malejącej liczby studentów prawdopodobnie nastąpi spadek zatrudnienia w szkolnictwie wyższym. Ni zostały także uwzględnione transfery wewnątrz sfery finansów publicznych zatem obciążenie dla budżetu państwa będzie efektywnie niższe niż przedstawione w poniższych tabelach. wynagrodzenie w grupie nienauczycieli wynagrodzenie w grupie asystentów wynagrodzenie w grupie adiunktów wynagrodzenie w grupie profesorów wynagrodz. w gosp. nar. Rok ,88 zł 8 040,00 zł 273,11% 4 894,50 zł 166,26% 2 833,50 zł 96,25% 2 838,50 zł 96,42% ,96 zł ,00 zł 8 440,00 zł 261,30% 5 120,00 zł 158,51% 2 975,00 zł 92,11% 2 980,00 zł 92,26% ,00 zł ,00 zł 8 996,00 zł 260,00% 5 536,00 zł 160,00% 3 114,00 zł 90,00% 3 114,00 zł 90,00% ,00 zł 9 622,80 zł 270,00% 6 058,80 zł 170,00% 3 385,80 zł 95,00% 3 385,80 zł 95,00% ,00 zł ,50 zł 285,00% 6 789,50 zł 185,00% 3 670,00 zł 100,00% 3 670,00 zł 100,00% ,00 zł ,00 zł 300,00% 7 560,00 zł 200,00% 3 969,00 zł 105,00% 3 969,00 zł 105,00% Wzrost wynagrodzeń z pochodnymi w grupie nienauczycieli w grupie asystentów w grupie adiunktów w grupie profesorów Wzrost wynagrodz. [mln zł] Rok L. etatów L. etatów L. etatów L. etatów , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,643 za 4 lata 2 729, , , , , ,514 6