Renesans Czystszej Produkcji

Transkrypt

1 Renesans Czystszej Produkcji Istota Czystszej Produkcji W odniesieniu do terminu Czystsza Produkcja (ang. Cleaner production) zamiennie stosowane są terminy: Czystsze Technologie (ang. Cleaner technologies), Czyste Technologie (ang. Clean technologies), Zapobieganie Zanieczyszczeniom (ang. Pollution prevention) oraz Czysta Produkcja (ang. Clean production). Termin Czystsza Produkcja zawiera w sobie przesłanie, Ŝe jeŝeli istnieje czysta produkcja - zgodnie z jakimiś formalnie ustalonymi kryteriami - to zawsze moŝna doprowadzić do stanu czystszej produkcji - zgodnie z zasadą, Ŝe skoro jest czysto to moŝe być czyściej. Inny punkt widzenia prezentują przeciwnicy terminu Czystsza Produkcja, twierdząc, Ŝe produkcja powinna być czysta, ale to oznacza albo czystość umowną, albo modelową (nieosiągalną) produkcję bezodpadową. Nie ma zasadniczej róŝnicy w pojmowaniu istoty Czystszej Produkcji, choć interesariusze mogą posługiwać się róŝnymi terminami dla nazwania działalności słuŝącej ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko procesów, wyrobów i usług organizacji. W tym świetle słuszne wydaje się stwierdzenie, Ŝe Czystsza Produkcja jest sposobem postępowania, gwarantującym organizacji wdraŝanie zasad zrównowaŝonego rozwoju. Czystsza Produkcja jest terminem powszechnie stosowanym, ale róŝnie definiowanym. W niniejszym materiale przytoczono definicję opracowaną w ramach Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych (ang. United Nations Environmental Programme - UNEP). Definicja Czystszej Produkcji Czystsza Produkcja oznacza ciągłe stosowanie, w odniesieniu do procesów i wyrobów, zintegrowanej prewencyjnej strategii ochrony środowiska, w celu zmniejszenia zagroŝenia ludzi i środowiska: w zakresie procesów produkcyjnych Czystsza Produkcja oznacza oszczędzanie surowców i energii, eliminację surowców toksycznych oraz obniŝenie ilości i toksyczności wszystkich emitowanych substancji i odpadów zanim zostaną usunięte z procesu; w zakresie wyrobów strategia skupia się na ustaleniu związku oddziaływań w całym cyklu Ŝycia wyrobu, od wydobycia surowca do ostatecznego pozbycia się wyrobu. Czystszą Produkcję uzyskuje się przez stosowanie know-how, doskonalenie technologii i/lub poprzez zmianę postaw (źródło: Lindhqvist and Rodhe, 1994). 1

2 Odnowiona polityka przemysłowa Unii Europejskiej W Komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 10 października 2012 r., zatytułowanym Silniejszy przemysł europejski na rzecz wzrostu i oŝywienia gospodarczego przedstawiono wizję rozwoju przemysłowego państw Unii w bieŝącej dekadzie. Utrzymujący się światowy kryzys finansowy wywiera presję na przemysł europejski - produkcja jest o około 10% niŝsza niŝ przed kryzysem. Zlikwidowano ponad 3 mln miejsc pracy w przemyśle. Niskie jest zaufanie konsumentów i przedsiębiorstw. Problemy w sektorze bankowym spowodowały utrudnienia w dostępie do finansowania. Unia Europejska musi w XXI w. przywrócić przemysłowi naleŝną mu rolę. Jest to jedyny sposób, by zapewnić zrównowaŝony wzrost gospodarczy, tworzyć wysokiej jakości miejsca pracy i rozwiązywać problemy społeczne. Aby to osiągnąć, potrzebna jest całościowa wizja, skupiająca się na inwestycjach i innowacjach, ale takŝe zakładająca zmobilizowanie wszelkich środków presji dostępnych na poziomie UE. W komunikacie proponuje się partnerstwo między UE, jej państwami członkowskimi i przemysłem, by zdecydowanie przyspieszyć inwestycje w nowe technologie i stworzyć dla Europy przewagę konkurencyjną w nowej rewolucji przemysłowej. Po przeprowadzeniu konsultacji społecznych Komisja Europejska zaproponowała ukierunkowanie inwestycji i innowacji na sześć priorytetowych obszarów działania, obejmujących: 1) Rynki zaawansowanych technologii produkcyjnych w zakresie czystej produkcji Istotnym elementem nowej rewolucji przemysłowej są zaawansowane technologie produkcyjne, które umoŝliwiają czystą produkcję. Fabryki jutra będą stosować wysoce energo- i materiałooszczędne procesy oraz wykorzystywać materiały odnawialne i pochodzące z recyklingu, a takŝe coraz częściej przyjmować zrównowaŝone modele biznesowe, takie jak symbioza przemysłowa mająca na celu odzyskanie materiałów oraz rozproszonego ciepła i energii. 2

3 2) Rynki kluczowych technologii wspomagających Prognozuje się, Ŝe światowy rynek kluczowych technologii wspomagających, który obejmuje mikro- i nanoelektronikę, materiały zaawansowane, biotechnologię przemysłową, fotonikę, nanotechnologię oraz zaawansowane systemy produkcyjne, wzrośnie o ponad 50% - z 646 mld EUR do ponad 1 bln EUR w 2015 r., co stanowi około 8% unijnego PKB. Unia Europejska jest światowym liderem w dziedzinie badań i rozwoju w zakresie kluczowych technologii wspomagających i posiada ponad 30% patentów w tej dziedzinie. Jednak w przeszłości UE nie była w stanie przejść od etapu badań do wprowadzenia na rynek towarów i usług tak szybko jak jej partnerzy handlowi. 3) Rynki bioproduktów Bioprzemysł wykorzystuje zasoby odnawialne lub stosuje bioprocesy w procesach produkcyjnych. Bioprodukty oferują szereg korzyści dla konkurencyjności przemysłowej i środowiska naturalnego. W porównaniu z procesami wykorzystującymi paliwa kopalne większość biologicznych procesów produkcyjnych zakłada zuŝycie mniejszej ilości energii, emisję mniejszej ilości dwutlenku węgla (CO 2 ) i lotnych związków organicznych (LZO) oraz wytwarzanie mniejszej ilości toksycznych odpadów. Procesy te mogą przyczynić się zarówno do obniŝenia kosztów produkcji, jak i zwiększenia efektywności środowiskowej. Wzrost wielkości unijnej produkcji bioproduktów chemicznych do 2020 r., w tym biologicznych tworzyw sztucznych, biologicznych środków smarnych, biorozpuszczalników, biologicznych środków powierzchniowo czynnych i półproduktów (surowców) chemicznych, szacuje się na 5,3% rocznie. Jest to rynek o wartości 40 mld EUR, zapewniający miejsc pracy w samym przemyśle biochemicznym. 4) ZrównowaŜona polityka przemysłowa, budownictwo i surowce Ograniczenie kosztów, zwiększenie efektywności energetycznej i efektywniejsze gospodarowanie zasobami oraz zmniejszenie ilości odpadów pobudzą konkurencyjność w branŝy budowlanej. Energia zuŝywana przez budynki mieszkalne, komercyjne i publiczne stanowi 40% końcowego zuŝycia energii w UE oraz przyczynia się do emisji CO 2 i zanieczyszczenia powietrza. Nowe inwestycje w efektywność energetyczną budynków mieszkalnych i publicznych oraz w infrastrukturę mają duŝy potencjał wzrostu, szacowanego na około mld EUR rocznie do roku Ponadto proponuje się, aby znaczna część funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności była przeznaczona na wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną. 5) Czyste pojazdy i statki Pojazdy o napędach alternatywnych lub wykorzystujące paliwa alternatywne stanowią istotny etap na drodze do mobilności zgodnej z zasadami zrównowaŝonego rozwoju. Oczekuje się, 3

4 Ŝe pojazdy elektryczne i hybrydowe typu plug-in będą stanowić w 2020 r. ok. 7% rynku. Pojazdy z silnikami spalinowymi równieŝ będą w coraz większym stopniu zelektryfikowane. Obok pobudzania wzrostu i zatrudnienia, inwestycje w czysty transport mogą przynieść dodatkowe korzyści, w tym poprawę jakości powietrza i ograniczenie negatywnych skutków zdrowotnych. 6) Inteligentne sieci Potrzebna jest odpowiednia infrastruktura (w tym inteligentne sieci, rozwiązania w zakresie zdolności magazynowania i bilansowania energii) w celu włączenia energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych do systemu elektroenergetycznego, zwiększenia efektywności energetycznej, a takŝe sprostania nowemu zapotrzebowaniu, np. ze strony pojazdów elektrycznych. W trzecim pakiecie środków liberalizacji rynku energii określono wymagania dotyczące instalacji do 2020 r. inteligentnych systemów pomiarowych, w co najmniej 80% gospodarstw domowych, jako pierwszy krok na drodze do upowszechnienia inteligentnych sieci w UE. Szacuje się, Ŝe do 2020 r. UE będzie musiała zainwestować w te sieci 60 mld EUR, a do 2035 r. około 480 mld EUR. Dzięki odnowionej strategii przemysłowej przedstawionej w komunikacie Komisja Europejska spodziewa się odwrócenia negatywnych tendencji dotyczących udziału przemysłu w gospodarce europejskiej z obecnego poziomu wynoszącego ok. 15% PKB do 20% w 2020 r. Realizacja tego planu powinna być moŝliwa dzięki znacznemu zwiększeniu poziomów inwestycji, rozwojowi handlu towarami na rynku wewnętrznym (do 25% PKB w 2020 r.) oraz znacznemu wzrostowi liczby małych i średnich przedsiębiorstw eksportujących do państw trzecich. Konferencja Odrodzenie przemysłowe W dniu 6 czerwca 2013 r. odbyła się w Brukseli konferencja pod znamiennym tytułem: Odrodzenie przemysłowe. Komisja Europejska otwarła debatę na temat perspektyw polityki przemysłowej Unii Europejskiej. Komisja zakłada wzrost udziału przemysłu w produkcie krajowym brutto Unii Europejskiej z obecnego poziomu, wynoszącego ok. 15% do 20% w roku

5 Konferencja została zwołana przez Dyrekcję Generalną ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu. Komisja Europejska jest głęboko przekonana o powodzeniu polityki przemysłowej przyszłości Unii Europejskiej, chociaŝ większość wysiłków słuŝących zapewnieniu rozwoju przemysłowego naleŝy do państw członkowskich Unii. Do zadań Komisji naleŝy koordynacja i wspieranie działań podejmowanych przez poszczególne państwa członkowskie. W konferencji wzięło udział ok. 400 czołowych przywódców politycznych, przedstawicieli biznesu oraz ekspertów w dziedzinie przemysłu. W trakcie konferencji dyskusja prowadzona była w ramach trzech paneli tematycznych: 1. Nowe polityki słuŝące reindustrializacji Europy 2. Rola przemysłu w odrodzeniu przemysłowym 3. Finansowanie gospodarki realnej. Znaczenie terminu polityka przemysłowa uległo zasadniczej zmianie w podejściu Komisji Europejskiej. Obecne znaczenie tego terminu ma niewiele wspólnego z dawnym pojęciem przemysłu cięŝkiego. Wprost przeciwnie, priorytetowe obszary współczesnej polityki przemysłowej Unii obejmują: Rynki zaawansowanych technologii produkcyjnych w zakresie czystej produkcji Rynki kluczowych technologii wspomagających Rynki bioproduktów ZrównowaŜoną politykę przemysłową, budownictwo i surowce Czyste pojazdy i statki Inteligentne sieci. Dalsze działania Komisji skupiać się będą na zapewnieniu spójności pomiędzy politykami Unii Europejskiej dotyczącymi handlu, konkurencji, środowiska naturalnego, badań naukowych, rynku wewnętrznego, energii itp. w celu reindustrializacji, zainteresowania inwestowaniem oraz pobudzenia konkurencyjności. Koordynacyjne i wspierające działania Komisji Europejskiej są z pewnością waŝne, lecz źródeł wzrostu przemysłowego naleŝy szukać przede wszystkim w kreatywnych przedsiębiorstwach, prowadzących działalność w państwach członkowskich UE. (JB) Źródła informacji: Czystsza Produkcja, Materiały szkoleniowe dla przedsiębiorstw, praca zbiorowa pod kier.: Sokół W., Boba J., Nowosielski R., GIG, Katowice, 1997, Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego i Komitetu Regionów Silniejszy przemysł europejski na rzecz wzrostu i oŝywienia gospodarczego, Bruksela, ,