Artykuł opublikowano w Master of Business Administration, nr 6 (65) listopad-grudzie, rok 2003, WSPiZ. Dlaczego ludzie daj prezenty?

Transkrypt

1 mgr Jolanta Tkaczyk Katedra Marketingu WSPiZ Artykuł opublikowano w Master of Business Administration, nr 6 (65) listopad-grudzie, rok 2003, WSPiZ. Dlaczego ludzie daj prezenty? Bardzo wanym rytuałem w prawie kadym społeczestwie jest dawanie i otrzymywanie prezentów. Poprzez obdarowywanie prezentami ludzie buduj wzajemne relacje. Wizy zaufania, wiary i zalenoci towarzysz nam przez cale ycie. Prezenty mog tworzy i utrzymywa: hierarchie statusu, podkrela wyjtkowo pewnych sytuacji, wpływa na socjalizacj dzieci poprzez wprowadzanie ich w społeczne role. Dawanie prezentów ma silne symboliczne konotacje. Wiele osób uwaa nie usunicie ceny z opakowania prezentu za niewybaczalny błd, za zbrodni popełnion na symbolu, gdy prezenty maj by niepienin form wyraania uczu. Okolicznoci czyli okazje Zwyczaj obdarowywania si prezentami znajduje w Polsce mocne podstawy w narodowej tradycji. Dary, podarunki, zalenie od okolicznoci, którym towarzyszyły miały róne nazwanie. Na imieniny dawano wizanie, na nowy rok powszechny był zwyczaj dawania koldy, podarek za dobra nowin nazywał si nowinne, za znalezienie rzeczy zgubionej znalene, ofiara dla dziedzica lub zwierzchnoci poczesne, dla narzeczonej zalotne, powracajc z miasta lub podróy przywoono gociniec. Wzajemne obdarowywanie si według pradawnej zasady do ut des naleało do obowizków towarzyskich. 1 Współczesne okazje do obdarowywania prezentami mona podzieli na nastpujce grupy 2 : zwyczaje powszechne od dawna sigajce swymi korzeniami nawet czasów przedchrzecijaskich (Wszyscy wici, Boe Narodzenie, Nowy Rok, Wielkanoc) 1 Z. Gloger, Encyklopedia Staropolska, t.1 PWN Warszawa 1969, s J. Komorowska, witeczne zwyczaje domowe w wielkim miecie: studium na przykładzie Warszawy, PWN, Warszawa 1984, s. 20

2 okolicznociowe zwyczaje zwizane z cyklem ycia człowieka (narodziny dziecka, wesela, pogrzeby) doroczne zwyczaje domowe (imieniny, urodziny, rocznice lubu) okolicznociowe zwyczaje domowe (srebrne i złote gody, pierwsza komunia, pełnoletno, sukces w pracy lub nauce jednego z członków rodziny) zwyczaje zwizane z dniami o midzynarodowym zakresie (dzie matki, ojca, babci, dziadka, kobiet, dziecka, walentynki) Najbardziej popularn okazj do obdarowywania si prezentami s wita Boego Narodzenia, wówczas to znika w sklepach 30% sprzeday, a 10% wszystkich sprzedawanych w tym czasie produktów to prezenty. Przedmiot czyli prezent Prezent najczciej definiuje si jako przedmiot lub dobro niematerialne przekazywane obdarowywanemu bezwarunkowo, bez myli o manipulacji, bez oczekiwania na rewan 3 ; jako indywidualny lub społeczny akt wolnej woli, oczekiwany lub nieoczekiwany przez adresatów tego aktu 4. Prezentem moe by kady zasób materialny lub niematerialny, który da si wykorzysta jako prezent: przedmioty materialne, pienidze, usługi, dowiadczenia, działalno charytatywna, a nawet czci ciała ofiarodawcy (krew, organy na przeszczepy). Najbardziej oczekiwane prezenty w Polsce to kosmetyki, odzie, sprzty i urzdzenia do domu, sprzty rtv, audio, wideo, biuteria, ksiki, płyty, kasety, sprzt komputerowy i... pienidze 5. W 2002 roku CBOS przeprowadził badania dotyczce prezentów naszych marze. Co ósmy badany stwierdził wówczas, i nie ma znaczenia co dostanie na prezent, gdy przede wszystkim liczy si sam fakt obdarowania i intencje ofiarodawcy. Prezenty oznaczaj zazwyczaj sytuacj mił, zarówno dla obdarowujcego, jak i obdarowywanego. Wielu psychologów stwierdza jednak, e obdarowywanie prezentami, a wczeniej ich wybór moe powodowa sytuacje napicia i stresu 6. O tych sytuacjach mówi si, ze stanowi ciemn stron prezentu. Sytuacje te najczciej zwizane s z powstaniem zobowizania przyjmujc prezent, przyjmujemy na siebie obowizek zrewanowania si za 3 M. Mauss, Die Gabe, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main 1954; J. Carrier, The gift in Theory and Practise in Melanesia, Ethnology nr 31/ 1992, s. 185; 4 M. Godelier, Das Raetsel der Gabe, C. H. Beck, Muenchen 1999, s.21 5 Aktualne problemy i wydarzenia, (151) CBOS D. B. Wooten, Anxiety in gift giving, JCR Vol. 27, June 2000

3 niego w stosownym czasie. Bardzo czsto, szczególnie wród dzieci istnieje tendencja do porównywania swoich prezentów budzi to napicia zarówno dla obdarowanego jak i obdarowujcego. Sytuacja zwizana z brakiem rozpoznania potrzeb obdarowywanego, otrzymanie niechcianego, nieakceptowanego lub bezuytecznego prezentu powoduje zakłopotanie, narusza wizi społeczne i pozostawia nieprzyjemne długotrwałe wraenie. Nietrafione prezenty według Polaków to: krawaty, szaliki, skarpety, swetry, chusteczki, słodycze, niepraktyczne drobiazgi (bibeloty) oraz praktyczne rzeczy do domu 7. Kobiety najczciej wizane s ze sfer zakupów, one te czciej ni czyni to mczyni dbaj o zaspokajanie potrzeb innych. Kobiety take czeciej ni mczyni s bardziej zaangaowane w obdarowywanie prezentami. Obdarowuj wiksz liczb osób, w przypadku prezentów boonarodzeniowych zaczynaj kupowa prezenty wczeniej i powicaj wicej czasu na ich wybór i zakup anieli mczyni. Mczyni za to wydaj na prezenty wicej pienidzy. Niektórzy socjolodzy uwaaj, ze prezenty s rozpaczliwym wołaniem wyindywidualizowanych ze społeczestwa jednostek. e s tym co trzyma i wie ludzi ze sob w małych społecznociach. Obdarowywanie prezentami jawi si zatem jako akt sprzeciwu wobec współczesnego osamotnionego społeczestwa. Wobec separacji geograficznej i organizacyjnej, wobec braku czasu dla najbliszych std skłonno ludzi do wydawania mnóstwa pienidzy na prezenty przy szczególnych okazjach takich jak Boe Narodzenie. Prezent staje si zatem swoist rekompensat za brak wizi. Motywacje Trudno jednoznacznie okreli motywacje jakie przywiecaj ludziom w procesie obdarowywania. Najczciej s one wypadkow funkcji, jakie przypisuje si obdarowywaniu. Funkcje te to 8 : funkcje komunikacyjne (prezent jest czsto form symbolicznej komunikacji pomidzy obdarowujcym a obdarowywanym), funkcje wymiany społecznej (obdarowywanie prezentami definiuje i kształtuje interpersonalne relacje), funkcje wymiany ekonomicznej (obdarowywanie si prezentami bywa czsto seri kolejnych obligatoryjnych wymian), 7 Aktualne...(op.cit) 8 R. W. Belk, Gift giving behavior, Research Marketing, vol , s.96

4 funkcje socjalizacyjne (dawanie prezentów dzieciom moe kształtowa ich role społeczne, role zwizane z płci, moe edukowa). Ludzie obdarowuj si prezentami, poniewa chc sobie przekaza pewne komunikaty. Wychodzc z tego załoenia mona spojrze na proces obdarowywania przez pryzmat tradycyjnych modeli komunikacji (np. Laswella) zastpujc przy tym informacj i rodek przekazu (medium) prezentem (Rys.1) Rysunek 1. Obdarowywanie jako proces komunikacji warunki obdarowujcy kodowanie prezent dekodowanie obdarowywany reakcja ródło: R. Belk, Gift giving behavior, Research Marketing, vol. 2: Poniewa prezent zastpuje zarówno komunikat jak i rodek przekazu komunikatu do odbiorcy, znika tu tym samym problem dopasowania rodka przekazu do rodzaju komunikatu, jednake zwiksza si moliwo powstania błdów przy kodowaniu i odkodowywaniu przekazu, ze wzgldu na to, i znaczenie, symbolika bazuje na cechach samego prezentu a nie na z załoenia bardziej elastycznym i klarownym komunikacie słownym. Oznacza to, e obdarowujcy moe mie powane trudnoci we właciwym doborze prezentu, który adekwatnie bdzie wyraał zamierzone przesłanie, a obdarowywany moe le zinterpretowa komunikat dostarczany przez prezent. Reakcja, odpowied obdarowanego, ma tu charakter bardziej bezporedni anieli w przypadku klasycznego modelu komunikacji. Przede wszystkim z powodu zwyczajowego angaowania bezporednich werbalnych rodków ekspresji, przejawiajcych si w postaci podzikowania lub rewanu, obejmujcego wybór odpowiedniego prezentu. Prezenty mog by nonikiem dla wielu rónych symbolicznych znacze. Mauss (1925) twierdził, i pokazuj szacunek dla obdarowywanego, Levi-Strauss (1965) wskazywał na rol dowartociowania obdarowanego przez sam fakt otrzymania prezentu (przykład ostentacyjnej demonstracji prezentu: popatrzcie jaki jestem wany). Schwartz

5 (1967) uwaał, i prezent moe komunikowa wraenia obdarowujcego na temat obdarowywanego, bdce wynikiem jego percepcji oraz na temat samego siebie, bdce wynikiem autopercepcji. Komunikaty przekazywane przez prezenty a dotyczce obdarowanego i jego percepcji przez obdarowujcego mona by sprowadzi do stwierdze: daj ci taki prezent, bo tak osob włanie jeste lub tak osoba powiniene by 9. Przekazy bdce projekcj autopercepcji demonstruj szczególny wizerunek obdarowujcego w stosunku do osoby obdarowywanej - jestem hojny lub jestem artyst. Takie zachowanie znajduje potwierdzenie w doborze prezentów bardzo drogich lub ekstrawaganckich. Róne rodzaje prezentów nios ze sob rone komunikaty. Pienidze jako prezent mog symbolizowa brak czasu, brak pomysłu na prezent a tym samym nieznajomo potrzeb obdarowywanego lub te podkrela rónice w statusie społecznym i ekonomicznym. Prezenty praktyczne mog wyranie zaznacza brak intymnej relacji midzy obdarowujcymobdarowywanym lub ch zdystansowania si od tej relacji. Ludzie daj sobie prezenty, poniewa tak wypada, poniewa chc podkreli wizy społeczne wystpujce pomidzy obdarowujcym a obdarowywanym. Z tego punktu widzenia obdarowany zawsze poszukuje motywów obdarowujcego. Przykładowo nauczyciel otrzymuje od studenta przeciwnej płci prezent. Jednym z motywów moe by wyraenie szacunku lub zwykła kurtuazja. Takie zachowanie jest na porzdku dziennym w krajach Orientu, ale mogłoby by le zrozumiane np. w Polsce czy USA. Inna moliwa interpretacja motywów to wyraenie przez studenta uczu wzgldem nauczyciela lub te oczekiwanie rewanu w formie oceny z egzaminu, czyli jeden z kracowych przypadków prezentu łapówki. Te rónice interpretacyjne motywów mog skutkowa zupełnie innym zachowaniem i akceptacj bd te odrzuceniem prezentu w rónych przypadkach. Podarowanie pierwszego prezentu nawizuje relacje pomidzy obdarowujcym a obdarowywanym. Nastpnie powstajce zobowizania oraz wymiana prezentów z tym zwizane utrwala relacje pomidzy uczestnikami wymiany. Tak rozumiane obdarowywanie zakłada cig wzajemnych zobowiza, a nie jednorazowych aktów w formie podarunków przedstawianych tylko jednej stronie bez oczekiwanego rewanu. Natura relacji powstajcych w procesie wymiany prezentów czsto bywa okrelana poprzez przedmiot wymiany czyli prezent. Jednym z wymiarów relacji jest koszt prezentu dla obdarowujcego. Mona zaobserwowa pewn prawidłowo: im wikszy koszt tym 9 R. W. Belk, op.cit.

6 blisza relacja. Jednake moe si zdarzy, i prezent bdzie zbyt kosztowny i bdzie powodował zakłopotanie obdarowanego. Istnieniem dolnych i górnych granic akceptowalnoci cen prezentu zajmowała si m.in. C. Sherif 10. Wykazała ona na przykład, e poziomy te s uwarunkowane kulturowo i róni si w zalenoci od przynalenoci narodowej. Homans 11, jeden z twórców społecznej teorii wymiany, uwaa ponadto, e koszt prezentu powinno si rozpatrywa jako koszt relatywny w odniesieniu do zasobów obdarowujcego ten sam prezent darowany przez osob zamon i ubog bdzie zupełnie inaczej odbierany zarówno przez obdarowanego jak i obdarowujcego. Innym wymiarem relacji jest stopie intymnoci prezentu. Prezent intymny to taki, który odpowiada potrzebom i gustom obdarowywanego i nie bdzie dobrym prezentem dla kadego. Im bardziej intymny prezent tym bardziej intymny zwizek uczestników procesu obdarowywania. Niektórzy (np. Belk) dostrzegaj inny zwizek prezentu z intymnoci im bliszy ciału prezent np. bielizna, perfumy, tym bardziej relacj oceniamy jako intymn. Oprócz kosztu i intymnoci prezentu na natur relacji obdarowujcy obdarowywany ma wpływ ich wczeniejsza historia obdarowywania, czyli jakie prezenty i przy jakich okazjach wymieniały do tej pory obie strony. Ludzie obdarowuj si prezentami, poniewa im si to opłaca. W takim kontekcie obdarowujcy bdzie wrczał prezenty dopóki zyski (całkowita uyteczno) z obdarowywania bd przewyszały koszty (nie tylko ekonomiczne ale tez np. społecznej dezaprobaty). Mona wyróni cztery podstawowe ródła uytecznoci prezentów dla obdarowujcego 12 : 1. Bezpieczestwo socjalne oczekiwania zwrotu prezentu od innych w przyszłoci w przypadku zapotrzebowania (np. oczekiwania rodziców, ze dzieci si im na staro zrewanuj) 2. Humnitaryzm pomoc obdarowywanemu lub sprawienie mu przyjemnoci przez wrczenie prezentu 3. Darczynno spełnianie społecznie podanej roli darczycy 4. Presti demonstracja bogactwa i władzy Ludzie obdarowujc si prezentami tworz zobowizania. Tworzenie zobowizania 10 Por. C. W. Sherif,, S. Muzafer, R. E. Nebergall (1965), Attitude and Attitude Change: The Social Judgement- Involvement Approach, Philadelphia: W. B. Saunders Company G. Homans, Elementarformen sozialen Verhaltens, Koeln, R. Kerton, An Economic Analysis of the Extended Family in the West Indies," Journal of Developmental Studies, Vol. 9, (July) 1971, s. 423

7 jest zwizane z załoeniem, i wymiana powinna by fair. Oznacza to, i obdarowujcy dokładnie rozpatrzy jakie prezenty otrzymał od obdarowywanego i swoje bdzie dobierał włanie pod takim ktem. Nawet zwykłe wysłanie kartek boonarodzeniowych bywa czasem tak włanie rozpatrywane kartki wysyłane s do tych, którzy przysłali kartki w poprzednim roku. Mechanizm wymiany fair bywa take wykorzystywany przez przedsibiorców w celu skłonienia nabywców do zakupów drobne upominki promocyjne otrzymywane przez nich maj tworzy zobowizania i rodzi potrzeb rewanu np. poprzez zakup produktów lub usług wytwarzanych lub wiadczonych przez obdarowujcego Prezenty jakie otrzymuje od dorosłych dziecko s mu pomocne w okrelaniu swojego ja, a take w odpowiedzi na pytanie kim bd w przyszłoci. Prezenty mog mie wpływ na formowanie si takich wartoci jak: materializm, własno, dawanie i przyjmowanie, agresja, konkurencja, edukacja, estetyka. Same nie s w stanie takich wartoci stworzy, ale s potnymi rodkami komunikacji w wieku, kiedy dziecko jest szczególnie podatne na sugestie. Wrczanie prezentów dzieciom ma take zazwyczaj charakter nagrody za dobre zachowanie. Posta witego Mikołaja w kulturze chrzecijaskiej obserwuje zachowanie dzieci przez cały rok i w zalenoci od ich zachowania przynosi im odpowiednie prezenty. Prezenty, a szczególnie zabawki wystpujce w tej roli, formułuj pewne przesłania odnonie postrzegania roli płci w społeczestwie. Tylko zabawki dla niemowlt nie maj wyranego podziału na dziewczce i chłopice. Z bada wynika 13, i najlepsze lata kształtowania wartoci i postrzegania roli płci przez obdarowywanie to wczesne lata przedszkolne. Starsze dzieci zaczynaj uczestniczy w procesie zakupu produktów przeznaczonych dla nich, coraz czciej podejmuj te samodzielne decyzje zakupu. Motywacje do obdarowywania mog mie charakter jawny lub ukryty. Jeli obdarowujcy nie jest zbyt mocno zaangaowany w wybór i zakup prezentu, ma niewiele ukrytych motywów, aby podarowa prezent. Przy okazjach, w których zaangaowanie jest wysokie, ukryte motywy zaczynaj gra pierwszorzdn rol. Rodzaj sytuacji skłaniajcej do dawania prezentów moe wpływa na zaangaowanie nabywców w zakup. Na przykład. lub bliskiego przyjaciela moe skłoni do wielkich poszukiwa i do tego, aby wybra prezent droszy i o wyszej jakoci ni dajmy na to okazja 13 Por. A. Caron and S. Ward, Gift decisions by kids and parents. Journal of Advertising Research, 15/1975,s

8 w stylu - podzikowanie komu za przypilnowanie nam mieszkania. Badania dowodz, e ludzie s bardziej konserwatywni w wyborze prezentów dla swoich bliskich (np. współmałonka) ni dla siebie. Z reguły nabywaj tradycyjne, bezpieczne dobra, poniewa postrzegaj wiksze ryzyko zakupu i utrafienia w gusta innych. Obdarowywanie si prezentami moe by dobrowolne lub obligatoryjne. Prezenty dobrowolne - dawane s spontanicznie bez wyranego nacisku (presji z zewntrz). Obligatoryjne natomiast dawane s pod ogromnym naciskiem, presj norm społecznych i kulturowych. W zalenoci od tego czy mamy do czynienia z niskim czy wysokim zaangaowaniem w wybór prezentu oraz z dobrowolnym lub te obligatoryjnym prezentem mona wyróni cztery typowe grupy motywów skłaniajcych ludzi do obdarowywania. Grupy te przedstawia tabela 1. Tabela 1. Motywy obdarowywania si prezentami Stopie zaangaowania w wybór prezentu Rodzaj prezentu niski wysoki dobrowolny altruizm tworzenie zobowizania (kwiaty dla chorego przyjaciela) (diamentowe kolczyki dla partnerki) obligatoryjny zwyczaje miło, przyja (urodziny, gwiazdka, imieniny) (rocznicowy prezent dla małonka) ródło: J. C. Mowen, Consumer Behavior, Macmillan, NY 1993, s. 521 Wybór prezentu jest nie tylko zdeterminowany przez osob dawcy i obdarowanego ale symbolizuje take ich wzajemne stosunki. Obdarowujcy mog wystpowa w rónych rolach, w zalenoci od tego, czym kieruj si przy wyborze prezentu. Obdarowywanych mona podzieli według stopnia trudnoci zaspokojenia ich oczekiwa na tzw. łatwych i trudnych do obdarowania. Osoba łatwa do obdarowania to z reguły osoba, któr dobrze znamy. Trudna natomiast, to najczciej osoba nieznajoma lub taka, z któr rzadko utrzymujemy kontakt. Z tego punktu widzenia moemy mówi o szeciu typach osób obdarowujcych prezentami stosujcych róne strategie obdarowywania 14. Tabela 2. Typy obdarowujcych i strategie obdarowywania prezentami 14 C. Otnes, T. Lowrey, Y. Kim, Gift Selection for Easy and Diffucut Recipients: A social Roles Interpretation, Journal of Consumer Research vol , s

9 Obdarowywani Obdarowujcy Motywacja łatwi trudni Miły zadowolenie bezporednio pyta si kupuje prezenty, które obdarowanego zainteresowanych ju si sprawdziły Opiekun zaspokojenie potrzeb kupuje wiele prezentów nie dotyczy obdarowanego przez cały rok Kompensator powetowanie strat kupuje zabawne lub negocjuje z daje zrobione przez obdarowanym siebie prezenty Wychowawca przekazanie wiedzy, daje prezenty, które tak samo jak dla wychowanie jego zdaniem łatwego obdarowany mie powinien Zobligowany wypełnienie nie dotyczy kupuje w ostatniej zobowizania chwili z impulsu lub przyłcza si do innych Obojtny nie daje prezentów adna adna ródło: C. Otnes, T. Lowrey, Y. Kim, Gift Selection for Easy and Diffucut Recipients: A social Roles Interpretation, Journal of Consumer Research vol , s. 239 Miły wybiera najczciej prezenty dla najbliszych, przyjaciół i ukochanych. Celem prezentu w tym wypadku jest uszczliwienie obdarowanego i umocnienie społecznych wizów. Jeli obdarowywany jest bezproblemowy, najprociej zapyta si czego chce i mu to kupi. Najbardziej pracochłonna metoda to zrobi prezent samemu. Niektórzy powicaj duo czasu na polowanie na prezent - na co specjalnego, na co o specjalnym znaczeniu dla obdarowywanego. Mili kupi nawet co, co im si nie podoba, jeli wiedz, e spodoba si to obdarowywanym. (np. wikszo zabawek dla dzieci jest kupowana w ten sposób). Mili kupujc prezent dla trudnych adresatów duo ryzykuj. Dlatego czasem wymylaj prezenty na bardzo długo przed witami i kupuj je duo wczeniej (nawet na 4-6 miesicy przed gwiazdk). W przypadku braku czasu kupi ten sam prezent, który kupili kiedy i bardzo si obdarowanemu spodobał. Mało dowiadczeni lub zdesperowani Mili kupuj to, co im si podoba, majc nadziej, e spodoba si to take obdarowanym. Opiekun -to kupujcy prezenty dlatego, e s one komu potrzebne, niezalenie czy ten kto chce tego prezentu czy nie. Przykładem mog by rodzice kupujcy dla swoich dzieci

10 ubrania lub m kupujcy onie patelni. Opiekunowie czsto gromadz prezenty przez cały rok, co zaspokaja ich potrzeb ochrony obdarowywanych. Obdarowywani przez opiekunów zawsze s łatwi, poniewa bycie trudnym oznaczałoby brak jakichkolwiek potrzeb. Kompensator to rzadko spotykana rola. Kupuje prezenty w odruchu sympatii lub po to, aby pokry, zrekompensowa straty powstałe w yciu obdarowanego. Strategie obdarowywania obejmuj te stosowane zarówno przez miłych, jak i opiekunów. Wychowawca nie wyrónia łatwych i trudnych obdarowywanych., poniewa jego prezenty maj jeden cel - przekazanie wiedzy. Wychowawcy uwielbiaj wszelkie słowo pisane. Rodzice, wychowuj dzieci przez obdarowywanie ich ksikami, które według nich powinny czyta; dorosłe dzieci mog wychowywa rodziców poprzez prenumerat czasopism czy te poradniki. Jedyna strategia wybierania prezentów - kupi to, co powinien mie obdarowywany. Zobligowany najczciej kupuje prezenty na gwiazdk. O obdarowywanych zawsze myli jako o trudnych, poniewa nie zna ich gustów. Zobligowani stosuj wiele strategii np. kupuj impulsywnie, składaj si na wspólny prezent, kupuj co niedrogiego, upominek symbolizujcy ich zwizek, prosz kogo o pomoc. Obojtny nie daje w ogóle prezentów. Najczstszym powodem jest symboliczne ukaranie ludzi. Przekazuje wiadomo - nie chc adnych zwizków z ludmi. Według bada TNS OBOP w Polsce około 10% społeczestwa nie daje nikomu prezentów, najczciej jako powód wymieniana jest trudna sytuacja materialna. Dajcy prezenty mog odgrywa róne role nawet w przypadku obdarowywania jednej i tej samej osoby. Kada z nich moe odnosi si tylko do jednego prezentu (jedna rola - jeden prezent, a nie wiele ról - jeden prezent). Dlatego jeli chcemy by mili dla rodzestwa, opiekuczy i wychowujcy powinnimy kupi im odtwarzacz DVD, koszul flanelow i tom Pana Tadeusza. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie dlaczego ludzie daj prezenty. W pewnym uproszczeniu moemy przyj, e dajemy prezenty poniewa dziki temu chcemy co komu zakomunikowa, podkreli nasz zwizek z innymi osobami, spłaci zobowizania uspołeczni kogo lub wyedukowa. Jakie nie byłyby nasze motywacje zagldajc pod choink bdmy jednego pewni ładnie opakowany prezent wyszepcze: masz wiadomo.