materiały dla nauczyciela

Transkrypt

1 ZAŁĄCZNIK NR 1 Koncepcja zielonej gospodarki staje się w ostatnich latach bardzo popularna w Unii Europejskiej. Uważa się, że jest odpowiedzią na kryzys finansowy i gospodarczy. staje się szansą rozwojową dla krajów wspólnoty, motorem ożywiającym rozwój, głównym celem inwestycji i transferu publicznych pieniędzy, np. z funduszy strukturalnych, oraz sposobem na stwarzanie nowych miejsc pracy. Obejmuje ona odpowiedzialną społecznie i środowiskowo produkcję i konsumpcję. Istotą rozwoju Unii Europejskiej w latach będzie wprowadzenie idei zielonej gospodarki i zielonego rozwoju do głównego nurtu unijnych polityk oraz do wszystkich instrumentów finansowych, w tym do polityki spójności, polityki rolnej, polityki energetycznej, transportowej, polityki badań i rozwoju, a także pomocy humanitarnej i rozwojowej wobec krajów trzecich. Debata nad przyczynami globalnego kryzysu i programami naprawy gospodarek miała wpływ na przygotowywaną strategię Europa 2020 (Europa 2020, 2010). Obejmuje ona trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; rozwój sprzyjający integracji społecznej: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. W strategii tej Unia Europejska kontynuuje swoje priorytety rozwojowe, takie jak np. gospodarka oparta na wiedzy, konkurencyjność, innowacje, ale szczególną rolę, także w związku z kryzysem, nadaje idei zrównoważonego rozwoju. Rozwój ten nakierowany jest na rozszerzanie obszaru odnawialnych źródeł energii, inwestycje w sektory gospodarki wykorzystujące technologie przyjazne środowisku, ekologiczne innowacje. Zrównoważony rozwój staje się sposobem na stwarzanie nowych miejsc pracy. Unia Europejska pragnie stworzyć swoją przewagę konkurencyjną w gospodarce, w produkcji, w rozwoju technologii, w badaniach i w innowacjach, wykorzystując koncepcję zrównoważonego rozwoju. Europa jest liderem w rozwoju zielonej gospodarki i odnawialnych źródeł energii. Koncepcja zielonej gospodarki jako alternatywa dla dotychczasowego modelu gospodarczego Wiele międzynarodowych organizacji umieściło zieloną gospodarkę w swoich strategiach. Także Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zrównoważonego Rozwoju RIO+20 w czerwcu 2012 roku skoncentrowana była wokół koncepcji zielonej gospodarki podkreślając, że konieczne jest nowe zdefiniowanie gospodarki i nowego modelu rozwoju społeczno-gospodarczego, zwanego zielonym rozwojem gospodarki (green economy), w którym szczególną uwagę zwraca się na kwestie ochrony środowiska. W przeciwieństwie do obecnego modelu (brown economy), w znacznej mierze opartego na wykorzystaniu paliw kopalnych i innych surowców nieodnawialnych, nowy model powinien czerpać z doświadczeń ekonomii środowiskowej oraz zapewniać właściwe relacje pomiędzy gospodarką i ekosystemami. 1

2 Tab. 1. Cechy charakterystyczne brown economy i green economy Brown Economy Nieograniczony wzrost gospodarczy Oparta na paliwach kopalnych Intensywne zużywanie zasobów naturalnych (energo- i materiałochłonna) Emisja gazów cieplarnianych Niszczenie bioróżnorodności Globalne nierówności społeczne Nadkonsumpcja Bussines as usual Brak odpowiedzialności Osłabienie zaufania społecznego Green Economy Oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużycia zasobów naturalnych Odnawialne źródła energii Efektywność energetyczna Czysta produkcja Ochrona bioróżnorodności Zrównoważona konsumpcja Sprawiedliwość międzypokoleniowa i międzyregionalna Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw i inwestorów Źródło: Bożena Ryszawska, teoretyczne podstawy koncepcji i pomiar jej wdrażania w Unii Europejskiej, Wrocław jest jedną z dróg do zrównoważenia rozwoju. Jej zaletą jest większa konkretyzacja i operacjonalizacja zrównoważonego rozwoju. W koncepcji zielonej gospodarki z jednej strony zawarte jest pewne zawężenie do procesów gospodarczych, a z drugiej strony przymiotnik zielona sugeruje stałość obecności kryteriów ekologicznych. Nowym aspektem zdefiniowania zielonej gospodarki jest umieszczenie w niej odniesień społecznych i wartości. Zieleń oznacza bowiem uwzględnienie aspektów środowiskowych w każdej decyzji i procesie produkcyjnym, w całym jego cyklu, a także szacunek dla środowiska naturalnego i jego zasobów. To także chęć ochrony tych zasobów dla przyszłych pokoleń, czyli międzygeneracyjna sprawiedliwość oraz dostęp do nich w skali globalnej. Pojawienie się aspektów aksjologicznych, w tym m.in. szacunku dla środowiska naturalnego, szacunku dla potrzeb innych pokoleń, etyczności, zaufania i odpowiedzialności, sprawia, że koncepcja zielonej gospodarki staje się wielowymiarowa (wymiar ekonomiczny, społeczny i ekologiczny). Ryc. 1. obszary 2

3 W literaturze znaleźć można kilka definicji zielonej gospodarki; wszystkie one zawierają w sobie szacunek do środowiska naturalnego i uwzględniają koszty środowiskowe w działalności gospodarczej. UNEP w trakcie przygotowań do szczytu w Rio zaproponował swoje rozumienie zielonej gospodarki. wpływa na wzrost dobrobytu ludzi i równość społeczną jednocześnie zmniejszając ryzyko środowiskowe i zużycie zasobów naturalnych (Green economy, 2011). Można powiedzieć innymi słowy, że zawiera ona aspekt ekologiczny wyrażający się głównie redukcją emisji CO 2 oraz oszczędzaniem zasobów, a także aspekt społeczny polegający na przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu. może być definiowana poprzez zestaw wartości i zasad, do których należą: odpowiedzialność za skutki społeczne i środowiskowe podejmowanych działań zarówno przez przedsiębiorstwa, jak i konsumentów, sprawiedliwość i równość w wymiarze globalnym, etyczność tworząca zaufanie, szacunek wobec środowiska naturalnego. Ryc. 2. Wartości charakteryzujące koncepcję zielonej gospodarki Uważa się, że zielona gospodarka najlepiej wyraża wszystkie trzy aspekty zrównoważonego rozwoju: ekonomiczny, społeczny i ekologiczny. Nakierowana jest na poprawę dobrobytu ludzi z jednoczesnym ograniczeniem ryzyka ekologicznego i niedoboru zasobów naturalnych. Ta nowa ścieżka rozwoju jest zorientowana na nowe formy jakościowego, a nie ilościowego wzrostu wobec narastających zagrożeń dla kapitału naturalnego i społecznego. Indeks zielonej gospodarki IZG IZG został stworzony, by mierzyć postęp we wprowadzaniu zielonej gospodarki w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. Nowy, alternatywny model (zielona gospodarka) stwarza szansę na rozwiązanie wielu problemów i sprostanie globalnym wyzwaniom środowiskowym. Poszczególne kraje znajdują się na różnych etapach realizacji celów zielonej gospodarki. Cele szczegółowe są wyrażone w obszarach tematycznych obecnych we wskaźniku syntetycznym. Należą do nich: ochrona ekosystemów i bioróżnorodności, zmniejszenie emisji gazów, tworzenia odpadów i zanieczyszczeń, zasobooszczędność, zmniejszenie ubóstwa i nierówności społecznych, rozwój gospodarczy, konkurencyjność i niskie bezrobocie, rozwój zielonych sektorów gospodarki oraz aktywna polityka państwa wspierająca zieloną gospodarkę. 3

4 Tab. 2. Obszary, wskaźniki oraz ich wagi cząstkowe OBSZAR Wskaźniki dla poszczególnych obszarów I. EKOSYSTEMY/BIORÓŻNORODNOŚĆ/ KAPITAŁ NATURALNY Wskaźnik Waga cząstkowa 0,14 Zmiana w obszarze lasów i innych terenów leśnych 1 0,55 Występowanie pospolitych ptaków 2 0,45 II. EMISJE, ZANIECZYSZCZENIA, ODPADY 0,15 Emisje gazów cieplarnianych na osobę 3 0,31 Ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych na osobę 4 0,37 Tlenki siarki (SO x ) na osobę 5 0,32 III. ZUŻYCIE ZASOBÓW 0,15 Zużycie energii pierwotnej na mieszkańca 6 0,49 Produktywność zasobów 7 0,51 IV. UBÓSTWO I NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE 0,14 Osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym 8 0,40 Współczynnik Giniego ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji 9 0,31 Subiektywny dobrostan 10 0,29 V. GOSPODARKA 0,15 Stopa bezrobocia 11 0,36 Produkt krajowy brutto PKB 12 0,30 Konkurencyjność 13 0,34 VI. POLITYKA I STRATEGIE ŚRODOWISKOWE 0,12 Udział podatków środowiskowych w całkowitych przychodach podatkowych 14 0,26 Zielone zamówienia publiczne 15 0,24 Wydatki publiczne na badania i rozwój dotyczące środowiska 16 0,26 Powierzchnia obszarów chronionych 17 0,24 VII. SEKTORY ZIELONEJ GOSPODARKI 0,14 Ekologiczne/zrównoważone rolnictwo 18 0,26 Produkcja energii odnawialnej 19 0,27 Recykling 20 0,26 Zielone patenty na osobę 21 0,22 4

5 Wiodącą rolę według indeksu odgrywają kraje wyżej rozwinięte, takie jak: Szwecja, Holandia, Dania, Austria, Niemcy Wielka Brytania, Belgia, Irlandia, Francja, Finlandia. Tab. 2. Grupy krajów wg IZG Grupa Grupa pierwsza Grupa druga Grupa trzecia Kraje Szwecja, Holandia, Dania, Austria, Niemcy, Wielka Brytania, Belgia, Irlandia, Francja, Finlandia Słowenia, Luksemburg, Łotwa, Malta, Włochy, Litwa, Węgry, Estonia, Czechy, Polska, Słowacja, Hiszpania, Rumunia, Cypr, Portugalia, Bułgaria, Grecja Źródło: Bożena Ryszawska, teoretyczne podstawy koncepcji i pomiar jej wdrażania w Unii Europejskiej, Wrocław Opis ćwiczenia z liną Ekosystem : Uczniowie rozwijają kłębek wełny, trzymając ją w wielu punktach. Tworzą w ten sposób sieć przecinającą się niczym pajęczyna. Na środku przecięcia układają lalkę. Jedna, kilka osób puszcza swoją część rozwiniętej wełny. Sieć ulega zachwianiu, lalka spada. Porównujemy to do zachwiania ekosystemu. Ćwiczenie można wykonać z wykorzystaniem mocnej i długiej linki, a zamiast lalki może jeden z uczestników położyć się na rozpiętej sieci. 5