Badania leśne w najbliższych dwóch dekadach rynek podaży i popytu oraz źródła finansowania

Transkrypt

1 Badania leśne w najbliższych dwóch dekadach rynek podaży i popytu oraz źródła finansowania Tomasz Zawiła-Niedźwiecki Zimowa Szkoła Leśna, Sękocin Stary,

2 Źródła: Bayerisches Forsterwaltung, 2010: Jahresbereicht Bayerische Staatsministerium fűr Ernãhrung, Landwirtschaft und Forsten. Drabarczyk J., 2010: Zaangażowanie lasów w badania naukowe. Głos Lasu Nr 4 (478). Forst Brandenburg, 2010: Bericht zur Lage und Entwicklung der Forstwirtschaft in Brandenburg Land Brandenburg Ministerium fűr Infrastructur und Landwirtschaft. v. Gilsa H. Frhr., Gross F., 2010: Personalsteuerung bei Forst BW. AFZ der Wald, No. 15. Klocek A., 2008: Nauki leśne próba oceny funkcjonowania ich finansowania. Leśne Prace Badawcze, vol. 69 (3). Päivinen R., 2008: Developing Strategies for an International Research Organisation, in: Forest Research Management in an Era of Globalisation, Proceedings of the IUFRO Unit 6/06, Society of American Foresters and International Union of Forest Research Organisations, p. 21 Dane z DGLP, ID PAN i wydziałów leśnych.

3 Plan prezentacji: cele i istota nauk leśnych, uwarunkowania zewnętrzne badań leśnych, finansowanie badań w ogóle i badań leśnych w szczególności, polskie ośrodki badań leśnych i zatrudnienie, nakłady na badania leśne.

4 Cele nauk eksplanacyjne: zrozumienie i opisywanie, niezależne od przydatności praktycznej; predykcyjne: wiedza praktyczna, wymóg operacyjności badań (lepsza organizacja, planowanie, prognozowanie), zasada skuteczności (osiąganie celów), zasada racjonalności działania (ekonomia sił i środków)

5 Istota nauk leśnych aspekt empiryczny: obserwacja rzeczywistości leśnej, doświadczalnictwo, eksperymenty, formułowanie hipotez przyczynowo-skutkowych i ich weryfikacja, zmienność przestrzenna i czasowa struktury oraz warunków rozwoju lasu: lokalny charakter badań, a co za tym idzie szereg rozwiązań ma lokalny charakter, czasowe ograniczenia wnioskowania, uogólnianie na podstawie fragmentarycznych obserwacji, a optymalizacja rozwiązań lokalnych, kilkusetletnie badania w leśnictwie i ciągle brak podstaw do formułowania praw, teorii i modeli wielu procesów przyrodniczych i ekonomicznych, ewolucja preferencji społecznych względem funkcji lasu (sięganie poza dyscypliny uważane za klasycznie leśne).

6 Uwarunkowania zewnętrzne: rynek badań leśnych w Europie jest ograniczony, wszystkie ibl-e w Europie funkcjonują dzięki sponsorowaniu - państwowe fundusze finansowanie rzędu 70-75% (Paivinen, 2008): szybko reagują, posługują się informacją nieprzypadkową (bazy zawierające wieloletnie i usystematyzowane dane), przekazują podstawy wiedzy dla praktyki, zajmują się też bieżącymi problemami praktyki leśnej, prowadzą długookresowy monitoring, przeważają projekty problem oriented nad indywidualnymi, małymi tematami badawczymi, coraz więcej projektów interdyscyplinarnych (partnerzy), centralizacja badań (mniejsze i słabsze ośrodki zanikają lub stają się satelitami silniejszych), każdy kraj mający znaczące leśnictwo posiada dobrze rozwinięty instytut badawczy.

7 Uwarunkowania zewnętrzne (cd.): Zagadnienia badawcze uznawane w Europie za hot spots : zmiany klimatu, zrównoważone leśnictwo i nim zarządzanie, gospodarcze znaczenie lasów, waloryzacja pozaprodukcyjnych funkcji lasów, bioenergia, las a woda, genetyka i selekcja, urbanizacja (lasy miejskie i wokół miast), pożary lasów, ochrona lasu, ochrona przyrody, restytucja gatunków i siedlisk, wspomaganie podejmowania decyzji (nowe technologie).

8 Schematyczne scenariusze różnych strategii leśnictwa Wielofunkcyjna gospodarka leśna uwzględniająca produkcję drewna (docenianie drewna) Brak integracji las/przemysł Scenariusz I Priorytetem: zasoby leśne (sytuacja obecna: produkcja drewna + ograniczenia gospodarowania) Integracja łańcucha leśnodrzewnego Scenariusz II Priorytetem: przemysł, miejsca pracy, wartość dodana (surowiec + racjonalizacja ograniczeń gospodarowania, integracja) Wielofunkcyjna gospodarka leśna, ale nie nastawiona na produkcję drewna Scenariusz III Wartości środowiskowe (funkcje środowiskowe dominują) Scenariusz IV Obszary specjalizacji funkcji (intensywna produkcja plantacyjna, a inne lasy spełniają funkcje pozaprodukcyjne) COST FOREST FORESIGHT, 2010

9 Konsekwencje dla badań Wspólne cele badawcze dla wszystkich scenariuszy: - funkcjonowanie ekosystemów wraz z modelowaniem procesów przyrodniczych, - zasoby genetyczne, - hodowlana dynamika lasu (modele wspomagające zarządzanie lasami różnowiekowymi i mieszanymi), -zarządzanie ryzykiem, - technologie przerobu drewna, - zagadnienia ekonomiki środowiska i technologii drewna.

10 Pozycja leśnictwa w gospodarce wybranych krajów 0,6 0,4 0,2 0 Austria Niemcy Polska % zatrudnionych 0,17 0,12 0,36 % udział w PKB 0,5 0,08 0,36 Środki przeznaczane na badania leśne nie są wysokie, bo rola leśnictwa w gospodarstwie narodowym jest mała.

11 4 2 0 Aus tria Niemcy Polska % zatrudnionych w l. 0,17 0,12 0,36 % udział l. w PKB 0,5 0,08 0,36 % PKB na badania ogółem 2,4 2,5 0,6 Nakłady na badania i rozwój w Polsce stanowią jedynie 17% średnich nakładów na jednego mieszkańca w UE Kraj Proporcje nakładów na naukę i wojsko USA 1 : 1 Izrael, Iran 1 : 4 Polska

12 4 2 0 Aus tria Niemcy Polska % zatrudnionych w l. 0,17 0,12 0,36 % udział l. w PKB 0,5 0,08 0,36 % PKB na badania ogółem 2,4 2,5 0,6 Nakłady na badania i rozwój w Polsce stanowią jedynie 17% średnich nakładów na jednego mieszkańca w UE Kraj Proporcje nakładów na naukę i wojsko USA 1 : 1 Izrael, Iran 1 : 4 Polska 1 : 4

13 Ilość zatrudnionych w instytutach badawczych leśnictwa w przeliczeniu na 100 tys. ha lasu w wybranych krajach europejskich W 1938 roku na 3,3 mln ha lasów państwowych w Polsce pracowało 187 pracowników IBLP, czyli wskaźnik ten wynosił 4,1.

14 Polskie ośrodki nauk leśnych Instytut Badawczy Leśnictwa, Wydziały Leśne Kraków, Poznań, Warszawa, Instytut Dendrologii PAN w Kórniku, inne instytuty n b., inne uczelnie, nowe wydziały leśne i podobne, inne

15 Zatrudnienie w głównych jednostkach naukowo-badawczych leśnictwa (2011) Instytucja Stan.nauk. % Stan.nienauk. % Razem % IBL WL SGGW WL UP WL UR ID PAN Razem % 13% 31% 19% 16%

16 Zmiana struktury zatrudnienia w IBL w latach Rok Zatrudn. % Nauk. (%) Inż. techn. (%) Admin. (%) Spadek o % 36 % 70 % 60 %

17 Ilość tematów w 2011 (marzec) IBL Uczelnie

18 Koszty badań ponoszone przez LP ,9 21,2 18,6 19,2 20, ,8 28, ,6 16,5 26,

19 Forest Research Funding in Europe Total app. 290 M in 2007 Budżet - 33% Podm. g.- 53% Śr. zagr.- 14% (N=43 FRIs in 31 countries) Päivinen 2008

20 Kto nie inwestuje w innowacje ten inwestuje w ignorancję Dziękuję za uwagę