Układ moczowy nerki miedniczki kielichami nerkowymi moczowody pęcherz moczowy cewka moczowa Stosunek nerek do narządów sąsiednich korzeniem nerkowym
|
|
- Henryka Kot
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 1 Układ moczowy Do narządów moczowych należą obie nerki (tu odbywa się wytwarzanie moczu), oraz narządy odprowadzające mocz do których nalezą: obie miedniczki z kielichami nerkowymi (położone wewnątrz nerki w zatoce nerkowej), moczowody, nieparzysty pęcherz moczowy oraz cewka moczowa. Nerki to największe narządy przestrzeni zaotrzewnowej. Leżą na tylnej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa na poziomie dwóch dolnych kręgów piersiowych i trzech górnych kręgów lędźwiowych. Nerka lewa rośnie trochę silniej niż nerka prawa i z tego powodu znajduje się wyżej (wysokość trzonu jednego kręgu). Niższe położenie nerki prawej nie jest powodowane wątrobą, chociaż później narząd ten może wpływać hamująco na rozwój nerki prawej ku górze. Charakterystyczne położenie obok siebie w jamie brzusznej aorty brzusznej (strona lewa) i żyły głównej dolnej (prawa strona) wpływa na asymetrię długości żył i tętnic nerkowych. Żyła nerkowa lewa będzie dłuższa w porównaniu do ż. nerkowej prawej (dłuższy dystans do przebycia) natomiast tętnica nerkowa lewa będzie krótsza w porównaniu do t. nerkowej prawej. Stosunek nerek do narządów sąsiednich: powierzchnia przednia nerki prawej graniczy z nadnerczem prawym, wątrobą, częścią zstępującą dwunastnicy, okrężnicą (zgięcie prawe) oraz jelitem czczym. Powierzchnia przednia nerki lewej graniczy z nadnerczem lewym, żoładkiem, śledzioną, trzustką, zgięciem lewym okrężnicy i jelitem cienkim. Nerka wraz z nadnerczem objęta jest torebką tłuszczową. Bezpośrednio na nerce leży właściwa osłonka nerki - osłonka włóknista. Na nerce odróżniamy dwie powierzchnie: przednią - brzuszną i tylną - grzbietową, dwa końce: biegun górny i biegun dolny oraz dwa brzegi: brzeg boczny - wypukły i brzeg przyśrodkowy wklęsły. Na brzegu przyśrodkowym występuje podłużne pęknięcie zwane wnęką. Do wnęki wchodzi tętnica nerkowa oraz nerwy, wychodzą z niej: żyła nerkowa, moczowód oraz naczynia limfatyczne. Wszystkie struktury wchodzące i wychodzące do/z nerki nazywamy korzeniem nerkowym. Wnęka przedłuża się w głęboką szczelinę zatokę nerkową (widoczną na przekroju podłużnym). Zatoka nerkowa wypełniona jest tkanka tłuszczową. Przebiegają w niej naczynia nerkowe i nerwy oraz początkowe odcinki narządów odprowadzających mocz: kielichy i miedniczka nerkowa. Na przekroju podłużnym nerki (przecinającym nerkę równolegle do jej obu powierzchni) w części centralnej widoczna jest zatoka nerkowa natomiast miąższ występuje obwodowo. Miąższ nerkowy składa się z kory i rdzenia, które z łatwością można odróżnić gołym okiem. Kora nerkowa stanowi zewnętrzną cześć miąższu nerki (grubość 5-7 mm). Wnika ona również pomiędzy elementy rdzenia (piramidy) wpuklając się aż do zatoki nerkowej. Na przekroju podłużnym wspomniane wypustki kory maja postać przegród rozdzielających piramidy i nazywane są słupami nerkowymi. Kora obejmuje więc piramidy prawie całkowicie, wyjątek stanowią wierzchołki piramid brodawki nerkowe, które uwypuklają się do zatoki. Piramida wraz z pokrywającą ją na obwodzie korą stanowi płat nerkowy (na przekroju widoczny jako piramida z dwoma przyległymi słupami nerkowymi).. Podstawa piramidy skierowana jest ku obwodowi. Liczba piramid rdzenia bywa różna (od 10
2 2 do 20). Każda brodawka nerkowa objęta jest kielichem miedniczki nerkowej do którego ścieka mocz ostateczny. W kilkakrotnym powiększeniu na szczycie brodawki nerkowej widać drobne otworki w liczbie otwory brodawkowe, będące ujściami przewodów brodawkowych. Takie pole usiane otworkami ma nazwę pola sitowego. Zwykle w jedną brodawkę łącza się 2-3 piramidy. Rdzeń z podstaw piramid wnika w obręb kory co jest widoczne jako jasne rozchodzące się promieniście prążki (promienie rdzeniowe) stanowiące część promienistą kory. Kora położona pomiędzy promieniami rdzeniowymi stanowi tzw. część skłębioną (inne nazwy: labirynt kory lub część właściwa). Elementy kanalika nerkowego znajdujące się w korze właściwej to ciałka nerkowe oraz części kręte kanalika tzn. kanalik proksymalny i dystalny (dawna nazwa kanalik krety I i II rzędu). Elementy kanalika znajdujące się w rdzeniu to pętle Henlego i cewki zbiorcze. Cewki zbiorcze łączą się następnie w krótkie przewody brodawkowe uchodzące w obrębie pola sitowego na brodawce nerkowej. Dla przypomnienia - budowa nefronu. Początkową częścią jest ciałko nerkowe (kłębuszek nerkowy) zbudowane z kłębuszka naczyniowego i torebki kłębuszka. Wewnętrzna część torebki zwana blaszką trzewną pokrywa pętle naczyniowe tworząc razem ze ścianą naczynia błonę filtracyjną. Zewnętrzna blaszka torebki nosi nazwę blaszki ściennej. W każdym ciałku nerkowym wyróżniamy dwa bieguny: biegun naczyniowy (miejsce wejścia do kłębuszka tętniczki doprowadzającej i wyjścia tętniczki odprowadzającej) i biegun kanalikowy z którego wychodzi drugi odcinek nefronu czyli kanalik główny. Kanalik główny nefronu dzieli się na kanalik bliższy, pętlę nefronu (pętla Henlego) oraz wstawkę (kanalik dalszy). Przy pomocy wstawek mocz przedostaje się do cewki zbiorczej. Z połączenia kilku cewek zbiorczych powstaje przewód brodawkowy. Części nerki unaczynione przez jedną większą gałąź tętniczą zwane są segmentami tętniczymi nerki, co stwarza dogodne warunki do resekcji pojedynczego segmentu w stanach patologicznych. Odróżniamy trzy segmenty tętnicze nerki: górny, dolny i tylny, zaopatrywane odpowiednio przez gałąź tętniczą przedmiedniczkową górną, przedmiedniczkową dolna i zamiedniczkową. Te trzy segmenty występują prawie stale i dlatego nazywane są segmentami zasadniczymi albo głównymi. Drogi odprowadzające mocz. Mocz ostateczny przedostaje się do kielichów nerkowych mniejszych (około 9 w każdej nerce) które łączą się ze sobą w 3 kielichy nerkowe większe, uchodzące do wspólnego większego zbiornika miedniczki nerkowej. Z miedniczki nerkowej mocz odpływa długim, cienkim moczowodem do pęcherza moczowego. Zmienność kształtu miedniczki i kielichów jest bardzo duża. Wyróżniamy typ bańkowaty (krótkie kielichy mniejsze i większe prowadzące do obszernej miedniczki), typ rozgałęziony (długie kielichy z krótką miedniczką) oraz postacie przejściowe (duża zmienność międzyosobnicza). Moczowód ma długość cm przy czym lewy moczowód jest nieco dłuższy od prawego. W zależności od przebiegu w jamie brzusznej i w jamie miednicy mniejszej wyróżniamy cześć brzuszną (tu odcinek przynerkowy i podnerkowy) i cześć miedniczną (tu odcinek ścienny przylegający do ściany miednicy mniejszej i odcinek trzewny przylegający do pęcherza). Na przekroju poprzecznym przez moczowód wysokie fałdy błony śluzowej
3 3 ograniczają gwiazdkowate światło. Od strony światła błona śluzowa wysłana jest nabłonkiem przejściowym (cechy charakterystyczne: zmienna grubość w zależności od wypełnienia przewodu, brak ustalonych warstw, nieprzepuszczalny dla wody). Pod błoną śluzową występuje błona podśluzowa umożliwiająca tworzenie fałd i ich spłaszczanie. Następna idąc od światła błona mięśniowa moczowodu układa się w trzy warstwy: podłużną wewnętrzną, środkową warstwę mięśni okrężnych i podłużną zewnętrzną. Najbardziej zewnętrzną warstwę moczowodu stanowi błona zewnętrzna. Pęcherz moczowy jest zbiornikiem mięśniowym do którego nieustannie kroplami ścieka mocz z obu moczowodów. Części anatomiczne pęcherza (widoczne tylko przy pęcherzu wypełnionym) to szczyt (skierowany do przodu i ku górze) trzon, dno i szyja (skierowana do przodu i do dołu). Pęcherz moczowy położony jest w miednicy mniejszej za spojeniem łonowym. U mężczyzn leży on do przodu od odbytnicy, u kobiet miedzy odbytnicą a pęcherzem znajduje się macica i pochwa. Z narządów miednicy mniejszej pęcherz moczowy położony jest najbardziej do przodu. Pusty pęcherz leży zaotrzewnowo pełny pokrywa się otrzewną na większej powierzchni (położenie śródotrzewnowe). W pęcherzu moczowym wyróżniamy dwa antagonistyczne mięśnie: mięsień wypieracz pęcherza (inaczej wypieracz moczu) oraz mięsień zwieracz pęcherza (mięsień trójkąta pęcherzowego lub zwieracz wewnętrzny cewki moczowej). Zwieracz gładki jest wspomagany przez prążkowany, zależny od naszej woli zwieracz zewnętrzny cewki. Przestrzeń w pęcherzu moczowym ograniczona przez ujścia moczowodów: prawego i lewego oraz ujście wewnętrzne cewki moczowej nazywana jest trójkątem pęcherza moczowego (w jego obrębie brak jest tkanki podśluzowej i błona śluzowa zrastając się z mięśniówką nie ulega pofałdowaniu). Naczynia i nerwy pęcherza moczowego: Tętnice pęcherza pochodzą z jednego źródła - tętnicy biodrowej wewnętrznej. Tętnice pęcherzowe górne pochodzą z drożnej części tętnicy pępkowej a tętnica pęcherzowa dolna odchodzi bezpośrednio od tętnicy biodrowej wewnętrznej. Pęcherz moczowy posiada unerwienie współczulne i przywspółczulne. Włókna współczulne pochodzą z rdzenia lędźwiowego (Th 11 -L 3 ) a ich pobudzenie zatrzymuje mocz w pęcherzu hamuje napięcie m. wypieracza i pobudza napięcie zwieracza pęcherza. Pobudzenie włókien przywspółczulnych ma działanie antagonistyczne pobudza napięcie wypieracza i rozluźnia zwieracz pęcherza. Narządy zmysłów 1. Narząd wzroku Na narząd wzroku składa się oko i narządy dodatkowe. Oko jest to z kolei gałka oczna i wychodzący z niej nerw wzrokowy.
4 4 Ściana gałki ocznej zbudowana jest z trzech warstw. Błona zewnętrzna dzieli się na przeźroczystą rogówkę (w części przedniej) i twardówkę zwaną również białkówką. Rogówka charakteryzuje się większą krzywizną i wygląda jakby była wprawiona w twardówkę jak szkiełko zegarka. Do twardówki (najtwardszej części ściany gałki ocznej) przyczepiają się mięśnie poruszające gałką oczną. W twardówce występują otwory dla naczyń krwionośnych oraz w okolicy bieguna tylnego otwór przez który przechodzi nerw wzrokowy. Na granicy pomiędzy rogówką a twardówką znajduje się zatoka żylna twardówki (nr ). Środkową warstwę ściany gałki ocznej stanowi błona naczyniowa, którą dzielimy na tęczówkę (w części przedniej), ciało rzęskowe oraz naczyniówkę. Tęczówka oprócz naczyń krwionośnych i melaniny zawiera dwa mięśnie regulujące średnicę źrenicy: zwieracz i rozwieracz źrenicy (pierwszy o przebiegu okrężnym drugi o podłużnym przebiegu włókien mięśniowych). Na ciele rzęskowym na specjalnych włókienkach obwódkowych zawieszona jest soczewka. Mięśnie ciała rzęskowego kurczą się i rozkurczają co powoduje odpowiednio napinanie i rozluźnianie włókienek obwódkowych, a co za tym idzie zmianę wymiaru przednio-tylnego soczewki (akomodacja). Drugą funkcją ciała rzęskowego, związaną z obecnością naczyń krwionośnych, jest produkcja tzw. cieczy wodnistej (jest to produkt filtracji krwi w naczyniach ciała rzęskowego). Ciecz wodnista składa się z wody oraz niewielkiej ilości NaCl i odżywia te struktury które są pozbawione naczyń własnych tj. soczewkę i rogówkę. Gromadzona jest w przedniej komorze oka (pomiędzy rogówką, tęczówką i soczewką) i tylnej komorze oka (pomiędzy tęczówką, soczewką, ciałem rzęskowym i ciałem szklistym) a odpływa w zatoce żylnej twardówki. Kolejną częścią błony naczyniowej jest naczyniówka zbudowana już wyłącznie z naczyń krwionośnych (żyły wirowate nr 20, tętnice rzęskowe tylne krótkie nr 21 i 24, tętnice rzęskowe przednie nr 26, tętnica środkowa siatkówki przebiegająca wewnątrz włókien nerwu wzrokowego wraz z żyłą o tej samej nazwie nr 23). Najbardziej wewnętrzną warstwą ściany gałki ocznej jest błona nerwowa (siatkówka nr 9). Siatkówkę pokrywającą tęczówkę i ciało rzęskowe na ich tylnej powierzchni nazywamy siatkówką ślepą gdyż nie zawiera receptorów. Siatkówka pokrywająca naczyniówkę zawiera czopki i pręciki i nazywana jest siatkówką wzrokową. W obrębie siatkówki wzrokowej w okolicy bieguna tylnego gałki ocznej wyróżniamy dwa charakterystyczne miejsca: tarczę nerwu wzrokowego której w polu widzenia odpowiada plamka ślepa oraz plamkę żółtą. W obrębie tarczy nerwu wzrokowego brak jest receptorów światłoczułych, jest to miejsce przez które nerw wzrokowy opuszcza gałkę oczną. Plamka żółta zlokalizowana kilka milimetrów
5 5 od plamki ślepej to z kolei miejsce najlepszego widzenia będące nagromadzeniem receptorów zwłaszcza czopków. W siatkówce wzrokowej możemy wyodrębnić dwie różne rozwojowo i czynnościowo warstwy: barwnikowa z melaniną (kolor naszych gałek ocznych pozbawionych twardówki jest czarny) i nerwowa zawierająca pręciki i czopki. We wnętrzu gałki ocznej znajdują się: ciecz wodnista wypełniająca komory oka, soczewka na której załamują się promienie świetlne i ciało szkliste zajmujące 5/6 wnętrza. Ciało szkliste stanowi ośrodek optyczny dla promienia świetlnego, przyczynia się do utrzymywania stałego ciśnienia wewnątrz gałki ocznej oraz niweluje drgania powstałe podczas jej ruchów. Nerw wzrokowy (II nerw czaszkowy) zbiera włókna nerwowe z części wzrokowej siatkówki i przebiega przez oczodół (wychodzi z oczodołu przez kanał nerwu wzrokowego na skrzydłach mniejszych kości klinowej) do jamy czaszki. Możemy w nim wyróżnić odcinek wewnątrzgałkowy (0,7 mm), wewnątrzoczodołowy (od gałki ocznej do kanału w kości klinowej 30 mm), odcinek wewnątrz kanału wzrokowego (5 mm) oraz odcinek wewnątrzczaszkowy przebiegający do skrzyżowania wzrokowego nad trzonem kości klinowej (10 mm). W oczodole i kanale wzrokowym nerw wzrokowy objęty jest pochewkami odpowiadającymi oponom mózgowia. Skrzyżowanie nerwów wzrokowych znajduje się nad trzonem kości klinowej. Krzyżują się te włókna nerwowe które wychodzą z części przyśrodkowych siatkówek wzrokowych. Włókna nerwu wzrokowego wychodzące z części bocznych siatkówki nie ulegają skrzyżowaniu i wpadają do pasma wzrokowego (w mózgu) po tej samej stronie co gałka oczna. Odbiór i kojarzenie wrażeń wzrokowych odbywa się w części potylicznej kory mózgowej (ośrodki wzrokowe: analiza koloru, ruchu, kształtu i glebi). Do narządów dodatkowych w narządzie wzroku zaliczamy narządy ochronne: powieki, narząd łzowy, spojówkę i ciało tłuszczowe oraz narządy kierunkowe czyli mięśnie gałki ocznej. Powieki przykrywają gałkę oczną od przodu. Wyróżniamy w nich powierzchnię przednią-skórną i powierzchnie tylną-spojówkową. Jedna powierzchnia przechodzi w drugą na wolnym brzegu powieki. Pod skórą leży cześć mięśnia okrężnego oka oraz mięsień dźwigacz powieki górnej. Następną warstwą jest tzw. tarczka zbudowana z tkanki łącznej tworząca szkielet powiek (nadaje im kształt) oraz zawierająca gruczoły łojowe). Najbardziej
6 6 wewnętrzną warstwą powiek jest delikatna błona śluzowa zwana spojówką (znajduje się również na gałce ocznej pokrywając przedni odcinek twardówki aż do rąbka rogówki). Dzięki spojówce możliwe jest otwieranie i zamykanie powiek bez tarcia. Ciało tłuszczowe oczodołu wypełnia wolne przestrzenie nie zajęte przez inne twory. Stanowi ochronę przed urazami mechanicznymi. Narząd łzowy składa się z gruczołu łzowego i dróg odprowadzających: kanalików łzowych, woreczka łzowego i przewodu nosowo-łzowego. Gruczoł łzowy znajduje się w części górno-bocznej oczodołu. Gdy brak zewnętrznych czynników drażniących gruczoł łzowy wydziela niewielka ilość wydzieliny aby zwilżyć rogówkę i spojówkę (około 0,5 ml na 14 h). Wzmożone wydzielanie występuje w odpowiedzi na bodźce pobudzające nerw wzrokowy: silny blask światła, czynniki psychiczne. Wydzielina gruczołu łzowego zbiera się w kącie przyśrodkowym oka w tzw. jeziorku łzowym. Drogi łzowe rozpoczynają się dwoma punktami łzowymi prowadzącymi do kanalików łzowych: górnego i dolnego biegnących do woreczka łzowego (jama w kości łzowej na przyśrodkowej ścianie oczodołu) a następnie kanałem nosowo-łzowym (znajduje się w szczęce) łzy spływają do przewodu nosowego dolnego w jamie nosowej. Do narządów kierunkowych zaliczamy 6 mięśni dzięki którym możliwe są ruchy gałki ocznej. Są to 4 mięśnie proste: górny, dolny, boczny i przyśrodkowy (przebiegają przy odpowiednich ścianach oczodołu) oraz dwa mięśnie skośne (górny i dolny). Wszystkie wymienione mięśnie z wyjątkiem mięśnia skośnego dolnego rozpoczynają się krótkimi ścięgnami dokoła ujścia kanału wzrokowego w tzw. pierścieniu ścięgnistym. Końcowe przyczepy wszystkich mięśni znajdują się na twardówce. 2. Narząd smaku Zasadniczo zmysł smaku związany jest z językiem. Komórkami receptorowymi są kubki smakowe (chemoreceptory) umieszczone w brodawkach językowych, będących wyniosłościami błony śluzowej. Kubki smakowe znajdują się w brodawkach okolonych, liściastych i grzybowatych. Dwa pierwsze typy brodawek to właściwe narządy smaku, kubki smakowe są położone nie na powierzchni górnej brodawki (jak w przypadku brodawek grzybowatych) ale w błonie śluzowej obu ścian bocznych rowka (smak jest odczuwalny
7 7 znacznie wydatniej niż po przelotnym tylko zetknięciu się z brodawkami grzybowatymi). Na dnie rowka otaczającego brodawkę uchodzą małe gruczoły surowicze (Ebnera), których płynna wydzielina wypłukuje rowek usuwając substancje smakowe. Lokalizacja brodawek na języku: - brodawki grzybowate występują pojedynczo głównie na końcu i brzegach języka - brodawki okolone są ustawione do przodu od obu ramion bruzdy granicznej - brodawki liściaste znajdują się na brzegach języka w tylnej części trzonu Bodźce smakowe przewodzone są do mózgu przez nerw jezykowo - gardlowy (IX nerw czaszkowy, zaopatruje brodawki okolone i liściaste), błędny (X, ) oraz twarzowy (VII, zaopatruje brodawki grzybowate). Kora smakowa (ośrodki smaku) znajduje się w płacie ciemieniowym. 3. Narząd przedsionkowo ślimakowy (ucho) Narząd ten obejmuje dwa narządy ściśle ze sobą związane pod względem morfologicznym, czynnościowo niezależne: narząd ślimakowy (narząd słuchu) i narząd przedsionkowy (narząd równowagi). W narządzie przedsionkowo ślimakowym powszechnie zwanym uchem odróżniamy trzy części: ucho zewnętrzne (przyjmuje fale dźwiękowe i przenosi je na błonę bębenkową), ucho środkowe (przenoszenie drgań błony bębenkowej na błędnik przez łańcuch trzech kosteczek słuchowych) oraz ucho wewnętrzne (błędnik, tu znajdują się komórki receptorowe dla narządu słuchu i równowagi). Ucho zewnętrzne rozpoczyna się małżowiną uszną (fałd skórny wzmocniony zrębem chrzestnym) przechodzącym w przewód słuchowy zewnętrzny (cześć boczna tego przewodu ma chrzęstny szkielet a cześć przyśrodkowa utworzona jest przez kość skroniową). Część środkowa małżowiny tworząca zagłębienie to muszla małżowiny. Brzeg wolny małżowiny jest zaokrąglony, jego zawiniętą część nazywamy obrąbkiem a dolne zakończenie płatkiem małżowiny (płatek pozbawiony jest podłoża chrzęstnego). W części przyśrodkowej małżowiny wyróżniamy skrawek który zakrywa od przodu wejście do przewodu słuchowego zewnętrznego.
8 8 Ucho środkowe składa się z błony bębenkowej, jamy bębenkowej zawierającej kosteczki słuchowe, trąbki słuchowej oraz przestrzeni powietrznych (np. jama sutkowa). Błona bębenkowa (grubość 0,1 mm) stanowi granicę pomiędzy uchem zewnętrznym a środkowym. Kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko leżą w górnej części jamy bębenkowej. Młoteczek poprzez rękojeść zrasta się z błoną bębenkową a poprzez głowę łączy się stawowo z trzonem kowadełka. Odnoga długa kowadełka łączy się z głową strzemiączka. Podstawa strzemiączka łączy się z okienkiem owalnym przedsionka. Trąbka słuchowa jest przewodem długości 3-4 cm łączącym jamę bębenkowa z nosową częścią gardła. Jest przewodem który otwiera się podczas ziewania i przełykania a jej funkcją jest doprowadzanie powietrza z gardła do ucha środkowego w celu utrzymania równowagi ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej. Drugą funkcją jest odprowadzanie śluzu z ucha środkowego do gardła. Ucho zewnętrzne i ucho środkowe służą do przewodzenia fal dźwiękowych, natomiast ucho wewnętrzne zawiera nabłonki zmysłowe dla narządu ślimakowego (słuchu) oraz dla narządu przedsionkowego (równowagi). Oba te narządy zmysłów czynnościowo są zupełnie rożne jednak anatomicznie są złączone w jeden. Narząd przedsionkowy posiadają najniższe kręgowce a narząd słuchu w pełni rozwinięty jest dopiero u ssaków. Ucho wewnętrzne ze względu na swą skomplikowana budowę nazywane jest błędnikiem. Błędnik kostny jest układem jam i kanałów położonych w części skalistej kości skroniowej we wnętrzu którego zanurzony jest w specjalnym płynie - perylimfie (przychłonce) błędnik błoniasty. Błędnik kostny zbudowany jest z przedsionka (części środkowej), ślimaka położonego do przodu od przedsionka oraz 3 kanałów półkolistych położonych ku tyłowi od przedsionka. Zaliczamy tu również przewód słuchowy wewnętrzny gdyż jest on drogą prowadzącą nerwy i naczynia zaopatrujące błędnik. Kanały półkoliste: przedni, tylny i boczny są położone w płaszczyznach wzajemnie prostopadłych. Charakterystyczne są bańki kostne - poszerzenia w miejscu wyjścia kanałów z przedsionka. Kanał przedni i tylny uchodzą do przedsionka wspólną odnogą. Ślimak zbudowany jest z wrzecionka (kość gąbczasta) dookoła którego owinięty jest kanał spiralny ślimaka. Błędnik błoniasty objęty jest błędnikiem kostnym ale nie stanowi jego odlewu. Wnętrze błędnika błoniastego wypełnione jest również płynem śródchłonką (endolimfą). W błędniku błoniastym wyróżniamy dwa pęcherzyki: woreczek i łagiewkę oraz przewody: ślimakowy wychodzący z woreczka, 3 przewody półkoliste wychodzące z łagiewki oraz przewód
9 9 śródchłonki. Woreczek i łagiewka mieszczą się w przedsionku błędnika kostnego i połączone są ze sobą poprzez przewód śródchłonki. Przewód ślimakowy znajduje się w kanale spiralnym ślimaka a przewody półkoliste w jednoimiennych kanałach półkolistych błędnika kostnego. Przewody półkoliste posiadają jeden koniec poszerzony- bańki błoniaste zlokalizowane w bańkach kostnych. Nabłonek zmysłowy dla narządu przedsionkowego znajduje się w łagiewce, woreczku (błona z otolitami) oraz w bańkach przewodów półkolistych (grzebienie bańkowe), w miejscach tych rozpoczyna się nerw przedsionkowy. Nabłonek zmysłowy dla narządu słuchu (ślimakowego, Cortiego) znajduje się na całej długości przewodu ślimakowego i tu rozpoczyna się nerw ślimakowy. Nerw ślimakowy i przedsionkowy łącza się w VIII nerw czaszkowy (przedsionkowo- ślimakowy) przebiegający w kanale słuchowym wewnętrznym w kości skroniowej. Kora kojarzeniowa dla narządu słuchu i równowagi mieści się w płacie skroniowym. 4. Narząd powonienia Lokalizacja nabłonka zmysłowego: okolica węchowa znajduje się w jamie nosowej na małżowinie nosowej górnej i w odpowiadającej jej części przegrody jamy nosowej. W okolicy węchowej brak jest nabłonka migawkowego. Komórki węchowe (komórki zmysłowe) posiadają wypustkę obwodową, odcinek środkowy zawierający jądro oraz wypustkę dośrodkową. Z wypustek dośrodkowych komórek węchowych przechodzących przez kość sitową do opuszki węchowej powstaje nerw węchowy (I nerw czaszkowy, wygląda jak cienkie krótkie nici). Ośrodki korowe dla narządu powonienia znajdują się w płacie skroniowym.
a/ narząd słuchu b/ narząd statyczny
Ucho Ucho = narząd przedsionkowoślimakowy a/ narząd słuchu b/ narząd statyczny I. Ucho zewnętrzne: 1/ małŝowina uszna 2/ przewód słuchowy zewnętrzny - szkielet: chrzęstny, kostny - skóra: włosy, gruczoły
Bardziej szczegółowoTemat: Budowa i działanie narządu wzroku.
Temat: Budowa i działanie narządu wzroku. Oko jest narządem wzroku. Umożliwia ono rozróżnianie barw i widzenie przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Oko jest umiejscowione w kostnym oczodole.
Bardziej szczegółowoNARZĄD WZROKU
NARZĄD WZROKU Oko można porównać do kamery cyfrowej, wyposażonej w: system soczewek (rogówka, soczewka, ciało szkliste) automatyczną regulację ostrości obrazu (akomodacja) automatyczną regulację przesłony
Bardziej szczegółowoTajemnice świata zmysłów oko.
Tajemnice świata zmysłów oko. Spis treści Narządy zmysłów Zmysły u człowieka Oko Budowa oka Model budowy siatkówki Działanie oka Kolory oczu Choroby oczu Krótkowzroczność Dalekowzroczność Astygmatyzm Akomodacja
Bardziej szczegółowoZmysł słuchu i równowagi
Zmysł słuchu i równowagi Ucho Jest narządem słuchu i równowagi. Składa się zasadniczo z trzech części: ucha zewnętrznego (1), środkowego (2) i wewnętrznego (3). Ucho zewnętrzne Składa się z małżowiny usznej
Bardziej szczegółowo8. Narządy zmysłów. 1. Budowa i działanie narządu wzroku. 2. Ucho narząd słuchu i równowagi. 3. Higiena oka i ucha
8. Narządy zmysłów 1. Budowa i działanie narządu wzroku 2. Ucho narząd słuchu i równowagi 3. Higiena oka i ucha 4. Zmysły powonienia, smaku i dotyku Senses the ability to perceive information from the
Bardziej szczegółowoZmysł wzroku Narząd wzroku Zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe jest określana jako zmysł wzroku. Anatomiczną postacią tego zmysłu
Bardziej szczegółowoPytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego
Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego CZASZKA 1. Połączenia ścisłe kości czaszki. Ciemiączka 2. Staw szczytowo-potyliczny 3. Staw
Bardziej szczegółowoANATOMIA FUNKCJONALNA
BOGUSŁAW MARECKI ANATOMIA FUNKCJONALNA TOM II UKŁADY: naczyniowy, oddechowy, trawienny, moczowy, płciowy, nerwowy, wewnątrzwydzielniczy, narządów zmysłów, powłoka wspólna Akademia Wychowania Fizycznego
Bardziej szczegółowow drgania mechaniczne, a drgania w impulsy nerwowe. Odpowiada także za zmył równowagi (błędnik).
Ucho narząd słuchu występujący jedynie u kręgowców. Najbardziej złożone i rozwinięte uszy występują u ssaków. Ucho odbiera fale dźwiękowe, przekształca je w drgania mechaniczne, a drgania w impulsy nerwowe.
Bardziej szczegółowoOKO BUDOWA I INFORMACJE. Olimpia Halasz xd Bartosz Kulus ; x
OKO BUDOWA I INFORMACJE Olimpia Halasz xd Bartosz Kulus ; x OCZY - narządy receptorowe umożliwiające wykrywanie kierunku padania światła i jego intensywności oraz, wraz ze wzrostem złożoności konstrukcji,
Bardziej szczegółowoZadanie 1. Dokoocz zdanie wybierając odpowiedz spośród podanych *A-F].Do aparatu ochronnego oka zalicza się :
Narządy zmysłu Arkadiusz Pikora Zadanie 1. Dokoocz zdanie wybierając odpowiedz spośród podanych *A-F].Do aparatu ochronnego oka zalicza się : A.Powieki B. Naczyniówkę C. Twardówkę D. Spojówkę E. Soczewkę
Bardziej szczegółowoPodstawy anatomii, wykłady
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Nauk Przyrodniczych Zakład: Anatomii i Antropologii Podstawy anatomii, wykłady Osoby prowadzące przedmiot: Barbara Duda, prof. nadzw. dr hab.,
Bardziej szczegółowoTEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp.
Załącznik C.64. TEMOZOLOMIDUM 1. TEMOZOLOMIDUM C16 2. TEMOZOLOMIDUM C16.0 3. TEMOZOLOMIDUM C16.1 4. TEMOZOLOMIDUM C16.2 5. TEMOZOLOMIDUM C16.3 6. TEMOZOLOMIDUM C16.4 7. TEMOZOLOMIDUM C16.5 8. TEMOZOLOMIDUM
Bardziej szczegółowoAutonomiczny układ nerwowy - AUN
Autonomiczny układ nerwowy - AUN AUN - różnice anatomiczne część współczulna część przywspółczulna włókna nerwowe tworzą odrębne nerwy (nerw trzewny większy) wchodzą w skład nerwów czaszkowych lub rdzeniowych
Bardziej szczegółowoTemat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.
Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.
Bardziej szczegółowoUkła ł d d n e n rwo w w o y w n rządy d zm ysłó ł w
Układ nerwowy narządy zmysłów Podział receptorów ze względu na rodzaj przetwarzanej energii Mechanoreceptory receptory dotyku (ciałka Paciniego, tarczki Merkela, ciałka Ruffiniego, ciałka Meissnera, =
Bardziej szczegółowoUkład moczowo - płciowy
Układ moczowo - płciowy Układ moczowy Wydala z ustroju zbędne produkty przemiany materii, utrzymuje równowagę wodną i elektrolitową środowiska wewnętrznego organizmu. Nerka: - narząd parzysty, połoŝony
Bardziej szczegółowoWykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego
Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Układ moczowy Dwie nerki wydzielające mocz Dwa moczowody prowadzące mocz z nerek do pęcherza moczowego Pęcherz moczowy, gdzie jest
Bardziej szczegółowoUkład moczowo -płciowy
Układ moczowo -płciowy Układ moczowy Wydala z ustroju zbędne produkty przemiany materii, utrzymuje równowagę wodną i elektrolitową środowiska wewnętrznego organizmu. Nerka: - narząd parzysty, położony
Bardziej szczegółowoPytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego
Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego KOŃCZYNA GÓRNA Kości i ich połączenia 1. Stałe i niestałe składniki stawów 1. Połączenia
Bardziej szczegółowoFLUOROURACILUM. Załącznik C.26. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1039 Poz.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1039 Poz. 42 Załącznik C.26. FLUOROURACILUM 1 FLUOROURACILUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2 FLUOROURACILUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3 FLUOROURACILUM
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA TĘCZÓWKA SOCZEWKI KOMORA TYLNA MIĘŚNIE SOCZEWKI
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY MIĘŚNIE SOCZEWKI TĘCZÓWKA ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA KOMORA TYLNA SOCZEWKA MIĘŚNIE SOCZEWKI NACZYNIÓWKA TWARDÓWKA CIAŁKO SZKLISTE
Bardziej szczegółowoDziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM 1. IRINOTECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINOTECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINOTECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU
Bardziej szczegółowoDNO ŻOŁ DKA TRZON ŻOŁ DKA UJŚCIE ODŹWIERNIKA ODŹWIERNIK KRZYWIZNA MNIEJSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA KRZYWIZNA WIĘKSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA
Zał cznik C.64. TEMOZOLOMIDUM L.p. 1. TEMOZOLOMIDUM C16 2. TEMOZOLOMIDUM C16.0 3. TEMOZOLOMIDUM C16.1 4. TEMOZOLOMIDUM C16.2 5. TEMOZOLOMIDUM C16.3 6. TEMOZOLOMIDUM C16.4 7. TEMOZOLOMIDUM C16.5 8. TEMOZOLOMIDUM
Bardziej szczegółowoNarządy zmysłów, skóra
Narządy zmysłów, skóra ESPZiWP Układ węchowy ssaków Z receptorów węchowych impuls nerwowy przekazywany jest do opuszki węchowej zlokalizowanej bezpośrednio nad receptorami, a następnie informacje przekazywane
Bardziej szczegółowoRegulacja nerwowo-hormonalna. 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza.
Regulacja nerwowo-hormonalna 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza. 2. Zaznacz nazwę struktury, która koordynuje działalność wszystkich
Bardziej szczegółowoUKŁAD MOCZOWY. Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) Typy nerek u ssaków:
Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) - labirynt - promienie rdzenne (podzielony na piramidy = płaty) - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna piramida promienie rdzenne UKŁAD
Bardziej szczegółowoIRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA
Załącznik C.35.a. IRINOTECANUM Lp 1. IRINO TECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINO TECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINO TECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 4. IRINO TECANUM C15.2 BRZUSZNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU
Bardziej szczegółowoPracownia do biologii
Altay East Europe KATALOG 2008 Pracownia do biologii Projekt kompleksowego wyposażenia pracowni dydaktycznych Altay East Europe Sp. z o.o. ul. Młynarska 7, 01-205 Warszawa Tel. (+48)022-331-82-29 Fax (+48)022-331-82-30
Bardziej szczegółowoDwupłciowy tułów ludzki do ćwiczeń [ BAP_2009554.doc ]
Dwupłciowy tułów ludzki do ćwiczeń [ ] OPIS Rozkładany, 24-częściowy tułów z niełamliwego, nieulegającego odkształceniom plastiku, przystosowanego do mycia. Wysokość: 85 cm. Głowa jest odłączalna. Dla
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII
07.10.2015 PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ OSTEOLOGIA, ANATOMIA JAM CIAŁA Wykład Inauguracyjny. Anatomia budowa ciała ludzkiego. Reguły opisu anatomicznego. Ogólna budowa kości i ich połączeń. 14.10.2015 Biomechanika
Bardziej szczegółowoTemat z produkcji zwierzęcej NARZĄDY ZMYSŁÓW: UCHO
AUTOR: Arkadiusz Kamiński KL. I, SEMESTR I TECHNIKUM ROLNICTWA SZKOŁA: NIEPUBLICZNA SZKOŁA POLICEALNA W STASZOWIE (uprawnienia szkoły publicznej) Temat z produkcji zwierzęcej NARZĄDY ZMYSŁÓW: UCHO Staszów,
Bardziej szczegółowoØYET - OKO ROGÓWKA (HORNHINNEN)
ØYET - OKO ROGÓWKA (HORNHINNEN) Błona (hinne) ta to okno oka na świat. Ma 5 mm grubości i składa się z 5 warstw. Warstwa zewnętrzna to nabłonek (epitelet). Chroni on oko przed uszkodzeniem i zapewnia gładką
Bardziej szczegółowoREGULAMIN I ZASADY BHP OSTEOLOGIA OSTEOLOGIA (CIĄG DALSZY) SYNDESMOLOGIA I ARTROLOGIA
TEMATYKA ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU "ANATOMIA CZŁOWIEKA" REALIZOWANA PRZEZ STUDENTÓW I ROKU WYDZIAŁU NAUK MEDYCZNYCH KIERUNEK DIETETYKA W SEMESTRZE ZIMOWYM 2010/2011 I 04. 10. 2010 05. 10. 2010 II 11. 10. 2010
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII
12.10.2016 PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ OSTEOLOGIA, ANATOMIA JAM CIAŁA Wykład Inauguracyjny. Anatomia budowa ciała ludzkiego. Reguły opisu anatomicznego. Ogólna budowa kości i ich połączeń. 19.10.2016 Biomechanika
Bardziej szczegółowomgr Grzegorz Witkowski Układ oddechowy
mgr Grzegorz Witkowski Górne drogi odd: - Jama nosowa - Gardło Dolne drogi odd: - Krtań - Tchawica - Oskrzela - Płuca Jama nosowa Nos zewnętrzny: - Trójścienna piramida - Koniec górny: nasada nosa - Boczne
Bardziej szczegółowoNarządy płciowe Gruczoły płciowe Drogi przewodzące komórki płciowe Narządy płciowe zewnętrzne
Narządy płciowe Gruczoły płciowe Drogi przewodzące komórki płciowe Narządy płciowe zewnętrzne Męskie narządy płciowe prącie: moszna Zewnętrzne narządy płciowe: Wewnętrzne narządy płciowe : jądra męski
Bardziej szczegółowoAdam Zborowski. ATLAS anatomii człowieka
Adam Zborowski ATLAS anatomii człowieka Kraków 2007 SPIS TREŚCI schemat komórki ludzkiej...12 rodzaje komórek...13 składniki komórkowe krw i... 14 rodzaje komórek...15 rodzaje nabłonków jednowarstwowych...
Bardziej szczegółowokora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe
UKŁAD Ogólna budowa nerki - labirynt - promienie rdzenne - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny zatoka MOCZOWY kolumna piramida promien. rdzenne kielichy mniejsze wewn. kielichy większe
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1 Anatomia ogólna 1. 2 Głowa i szyja Czaszka i mięśnie głowy Nerwy czaszkowe 64
1 Anatomia ogólna 1 Ogólne zasady budowy ciała ludzkiego 1 Położenie narządów wewnętrznych, punkty palpacyjne i linie topograficzne 2 Płaszczyzny i kierunki ciała 4 Osteologia 6 Kościec ciała ludzkiego
Bardziej szczegółowoSkóra mm. prosty. Wątroba lewy płat. Żołądek - artefakty. Żyła wrotna. Trzustka - trzon. ŻGD Żyła śledzionowa. Aorta
Skóra mm. prosty Wątroba lewy płat Żyła wrotna Żołądek - artefakty Trzustka - trzon ŻGD Żyła śledzionowa Aorta Fig. 1. Przekrój poprzeczny przez nadbrzusze ŻGD - Żyła główna dolna Fig. 1. Przekrój poprzeczny
Bardziej szczegółowoUKŁAD MOCZOWY. Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) Typy nerek u ssaków:
Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) - labirynt - promienie rdzenne (podzielony na piramidy = płaty) - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna piramida promienie rdzenne UKŁAD
Bardziej szczegółowoUkład wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany
Bardziej szczegółowo5. Powstawanie dwulistkowej tarczki zarodkowej. Drugi tydzień rozwoju 107 Zaburzenia w rozwoju w pierwszych dwóch tygodniach...
SPIS TREŚCI CZĘŚĆ OGÓLNA 1. Zarys historii embriologii................ 16 2. Układ rozrodczy................... 26 Układ rozrodczy męski.................. 26 Narządy rozrodcze wewnętrzne...............
Bardziej szczegółowoUKŁAD ROZRODCZY MĘSKI
Gonady Jądro UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI produkują gamety produkują hormony płciowe Kanalik nasienny Zrazik jądra: kanaliki nasienne tkanka łączna śródmiąŝszowa zawierająca: naczynia krwionośne, włókna nerwowe,
Bardziej szczegółowoGEMCYTABINUM. Załącznik C.28. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1050 Poz.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1050 Poz. 42 Załącznik C.28. GEMCYTABINUM 1 GEMCYTABINUM C11 NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA (NASOPHARYNX) 2 GEMCYTABINUM C11.0 ŚCIANA GÓRNA CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA
Bardziej szczegółowoTHIOTEPUM. Załącznik C.55. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1382 Poz.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1382 Poz. 71 Załącznik C.55. THIOTEPUM 1. THIOTEPUM C38 NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY SERCA, ŚRÓDPIERSIA I OPŁUCNEJ 2. THIOTEPUM C38.0 SERCE 3. THIOTEPUM C38.1 SRÓDPIERSIE PRZEDNIE
Bardziej szczegółowoAnatomia nerek i miednicy w badaniu USG
Anatomia nerek i miednicy w badaniu USG Anna Torres clinical_anat@imul.pl Chair of Anatomy, Department of Didac;cs and Medical Simula;on, imul.pl; www.csmlublin.pl Plan na dziś Wiedza Przekroje anatomiczne
Bardziej szczegółowoPACLITAXELUM. Załącznik C.47. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA
Załącznik C.47. PACLITAXELUM Lp 1. PACLITAXELUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. PACLITAXELUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. PACLITAXELUM C00.1 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI DOLNEJ 4. PACLITAXELUM
Bardziej szczegółowoNowotwory u dzieci we wskazaniach innych niż wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego zakwalifikowanych do poniższych rozpoznań wg ICD-10
Załącznik C.64. TEMOZOLOMIDUM Nowotwory u dzieci we wskazaniach innych niż wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego zakwalifikowanych do poniższych rozpoznań wg ICD-10 L.p. 1 TEMOZOLOMIDUM C22.0
Bardziej szczegółowoRozdział 3. Ograniczenia i połączenia dołów i przestrzeni czaszki Rozdział 4. Mięśnie i powięzie głowy, szyi i karku
Spis treści 7 Spis treści Rozdział 1. Okolice głowy, szyi i karku... 13 Rozdział 2. Kościec głowy i szyi... 23 2.1. Kościec głowy... 23 2.1.1. Czaszka mózgowa... 23 2.1.1.1. Ściana przednia... 23 2.1.1.2.
Bardziej szczegółowoUKŁAD MOCZOWY (UKŁAD WYDALNICZY) CZŁOWIEKA. Andrzej Czubaj, Nadzieja Drela,
UKŁAD MOCZOWY (UKŁAD WYDALNICZY) CZŁOWIEKA Andrzej Czubaj, czubaj@biol.uw.edu.pl Nadzieja Drela, ndrela@biol.uw.edu.pl WSPÓŁDZIAŁANIE NARZĄDÓW W OSMOREGULACJI I WYDALANIU FUNKCJA UKŁADU MOCZOWEGO Utrzymanie
Bardziej szczegółowoUkład nerwowy. /Systema nervosum/
Układ nerwowy /Systema nervosum/ Autonomiczny układ nerwowy Autonomiczny układ nerwowy = = wegetatywny -jest częścią UN kontrolującą i wpływającą na czynności narządów wewnętrznych, w tym mięśni gładkich,
Bardziej szczegółowoUkład oddechowy. Drogi oddechowe. + płuca + opłucna
Układ oddechowy Układ oddechowy Drogi oddechowe + płuca + opłucna I. Górne drogi oddechowe: nos i gardło 1. Nos - szkielet nosa zewnętrznego: kostny - kości nosowe, wyrostki czołowe szczęk chrzęstny -
Bardziej szczegółowoGEMCYTABINUM. Załącznik C.28. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1260 Poz.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1260 Poz. 71 Załącznik C.28. GEMCYTABINUM 1 GEMCYTABINUM C11 NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA (NASOPHARYNX) 2 GEMCYTABINUM C11.0 ŚCIANA GÓRNA CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA
Bardziej szczegółowokora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe
UKŁAD Ogólna budowa nerki - labirynt - promienie rdzenne - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny zatoka MOCZOWY kolumna piramida promien. rdzenne kielichy mniejsze wewn. kielichy większe
Bardziej szczegółowoAnatomia i fizjologia słuchu
Anatomia i fizjologia słuchu dr med. Michał Karlik Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Fizjologia przewodnictwo powietrzne przewodnictwo kostne 1-Inner hair cell
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014 Kierunek studiów: Kosmetologia
Bardziej szczegółowoI. TEST SPRAWDZAJĄCY WIELOSTOPNIOWY : BODŹCE I ICH ODBIERANIE
I. TEST SPRAWDZAJĄCY WIELOSTOPNIOWY : BODŹCE I ICH ODBIERANIE INSTRUKCJA Test składa się z 28 pytań. Pytania są o zróżnicowanym stopniu trudności, ale ułożone w takiej kolejności aby ułatwić Ci pracę.
Bardziej szczegółowoObowiązuje mianownictwo w języku łacińskim.
PROGRAM ĆWICZEŃ WYDZIAŁ LEKARSKI 2011/2012 Ćwiczenie 1 03 05.10.2011 Wprowadzenie do zajęć prosektoryjnych. Obowiązuje mianownictwo w języku łacińskim. Ogólne miana anatomiczne. Płaszczyzny, osie i kierunki
Bardziej szczegółowoOptyka geometryczna - soczewki Tadeusz M. Molenda Instytut Fizyki US
Optyka geometryczna - soczewki Tadeusz M. Molenda Instytut Fizyki US Budowa oka 1. twardówka 2. naczyniówka 3. kanał Schlemma 4. wyrostek rzęskowy 5. rogówka 6. tęczówka 7. źrenica 8. komora przednia oka
Bardziej szczegółowoPOŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA
POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA KRĘGOSŁUP (columna vertebralis) Kręgosłup nie jest sztywnym słupem kostnym składa się z kręgów zrośniętych ze sobą w odcinkach krzyżowym i guzicznym oraz ruchomych połączeo w części
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ 1 PIES DOMOWY vii
SPIS TREŚCI Wprowadzenie... xii Przedmowa do wydania polskiego... xiii Mianownictwo i orientacja anatomiczna... xv Klasyfikacja zwierząt... xv Zasady mianownictwa... xviii Miana oznaczające położenie,
Bardziej szczegółowoSkóra. - jest dużym i rozległym narządem, osiąga powierzchnię około 2 m 2. - u dorosłego człowieka waży 4-5 kg, co stanowi 6% masy ciała
Skóra - jest dużym i rozległym narządem, osiąga powierzchnię około 2 m 2 - u dorosłego człowieka waży 4-5 kg, co stanowi 6% masy ciała - grubość skóry jest zmienna i w zależności od okolicy ciała wynosi
Bardziej szczegółowoBiologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 6 :
Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia zajecia 6 : 12.11.15 Kontakt: michaladammichalowski@gmail.com https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/ I gr 08:30 10:00 (s. Cybulskiego; 08.10. 19.11.) II gr
Bardziej szczegółowoDLA PLACÓWKI EDUKACJI USTAWICZNEJ EFIB mgr Weronika Szaj, wszelkie prawa zastrzeżone
Układ pokarmowy przewód pokarmowy wątroba trzustka DLA PLACÓWKI EDUKACJI USTAWICZNEJ EFIB Przewód pokarmowy: ściany: błona śluzowa nabłonek wielowarstwowy płaski jama ustna, gardło, przełyk nabłonek jednowarstwowy
Bardziej szczegółowoKlatka piersiowa. 5. Ściany klatki piersiowej. 8. Płuca i opłucna. 6. Jama klatki piersiowej. 7. Śródpiersie. 9. Anatomia powierzchniowa
Grzbiet 1. Kości, więzadła i stawy Kręgosłup: opis ogólny...................................... 2 Budowa kręgosłupa......................................... 4 Odcinek szyjny kręgosłupa..................................
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103
ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku
Bardziej szczegółowoAnatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego
Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego Krzysztof Letachowicz Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Kierownik: Prof.
Bardziej szczegółowoWYDALANIE. Usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. opracowanie: Robert Duszyński
WYDALANIE Usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. opracowanie: Robert Duszyński 1 UKŁAD WYDALNICZY Elementy układu wydalniczego: * para nerek * moczowody * pęcherz moczowy * cewka
Bardziej szczegółowoSZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ
Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ DZIELI SIĘ NA: kości obręczy kończyny dolnej, który stanowią kości miedniczne, kości części wolnej kończyny dolnej: - kość udowa
Bardziej szczegółowoTkanka nabłonkowa. Gruczoły i ich podział
Tkanka nabłonkowa Gruczoły i ich podział Tkanka nabłonkowa 4 główne typy nabłonka: 1. Pokrywający 2. Wchłaniający = resorbcyjny 3. Gruczołowy egzo-, endokrynny 4. Wyspecjalizowany czuciowy, rozrodczy Brak
Bardziej szczegółowoANATOMIA CZŁOWIEKA REPETYTORIUM NA PODSTAWIE ANATOMII CZŁOWIEKA A. BOCHENKA M. REICHERA PRZYGOTOWALI UZUPEŁNIAJĄC I REDAGUJĄC
ANATOMIA CZŁOWIEKA REPETYTORIUM NA PODSTAWIE ANATOMII CZŁOWIEKA A. BOCHENKA M. REICHERA PRZYGOTOWALI UZUPEŁNIAJĄC I REDAGUJĄC RYSZARD ALEKSANDROWICZ BOGDAN CISZEK KRZYSZTOF KRASUCKI & PZWL ANATOMIA CZŁOWIEKA
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 7
Wstęp.............................................................. 7 I. Plan budowy ciała ludzkiego... 9 Okolice ciała ludzkiego........................................................................
Bardziej szczegółowoMechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory
Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość
Bardziej szczegółowoSlajd 1 KOŃCZYNA DOLNA: MIĘŚNIE OBRĘCZY. Slajd 2. Slajd 3 MM WEWNĘTRZNE
Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 KOŃCZYNA DOLNA: MIĘŚNIE OBRĘCZY Do tej grupy należą mięśnie działające na staw biodrowy jako: zginacze, prostowniki, odwodziciele, przywodziciele oraz rotatory uda. Otaczają one
Bardziej szczegółowoTemat 3. 1.Budowa oka 2.Widzenie stereoskopowe 3.Powstawanie efektu stereoskopowe 4.Stereoskop zwierciadlany
Temat 3 1.Budowa oka 2.Widzenie stereoskopowe 3.Powstawanie efektu stereoskopowe 4.Stereoskop zwierciadlany Budowa oka oko + narządy dodatkowe Oko = gałka oczna + nerw wzrokowy Narządy dodatkowe = Aparat
Bardziej szczegółowoWielkością i kształtem przypomina dłoń zaciśniętą w pięść. Położone jest w klatce piersiowej tuż za mostkiem. Otoczone jest mocnym, łącznotkankowym
Wielkością i kształtem przypomina dłoń zaciśniętą w pięść. Położone jest w klatce piersiowej tuż za mostkiem. Otoczone jest mocnym, łącznotkankowym workiem zwanym osierdziem. Wewnętrzna powierzchnia osierdzia
Bardziej szczegółowoPACLITAXELUM. Zał cznik C.47. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA
Zał cznik C.47. PACLITAXELUM Lp 1. PACLITAXELUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. PACLITAXELUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. PACLITAXELUM C00.1 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI DOLNEJ 4. PACLITAXELUM
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp. I. Plan budowy ciała ludzkiego 9 Okolice ciata ludzkiego Układy narządów *P. Określenie orientacyjne w przestrzeni
Wstęp 7 I. Plan budowy ciała ludzkiego 9 Okolice ciata ludzkiego Układy narządów *P Określenie orientacyjne w przestrzeni Płaszczyzny ciała Osie ciała II. Układ bierny i czynny ruchu (osteologia, syndesmołogia,
Bardziej szczegółowoWSTĘP. 6. Układ oddechowy złożony z dróg oddechowych i płuc.
WSTĘP Biologia jest nauką zajmującą się opisywaniem budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Dzielimy ją na takie działy, jak: morfologia, która jest nauką o budowie organizmu, i fizjologia, która jest
Bardziej szczegółowoTABELA NORM USZCZERBKU NA ZDROWIU EDU PLUS
Załącznik nr do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Edu Plus zatwierdzonych uchwałą 0/04/03/204 Zarządu InterRisk TU S.A. Vienna Insurance Group z dnia 04.03.204 r. I. USZKODZENIA GŁOWY. ZŁAMANIE KOŚCI POKRYWY
Bardziej szczegółowovoice to see with your ears
voice to see with your ears Łukasz Trzciałkowski gr00by@mat.umk.pl 2007-10-30 Zmysł słuchu to zmysł umożliwiający odbieranie (percepcję) fal dźwiękowych. Jest on wykorzystywany przez organizmy żywe do
Bardziej szczegółowoAnatomia. Dr n. med. Jarosław Zawiliński
1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych 2. Kierunek Pielęgniarstwo Nazwa przedmiotu Anatomia 3. Imię i nazwisko osoby /osób prowadzącej Dr n. med. Jarosław Zawiliński 4. Nazwa modułu: Nauki
Bardziej szczegółowoNARZĄD WZROKU. Ogólna topografia oka. Warstwy ściany gałki ocznej: Twardówka. Rogówka. rogówka. ciałko rzęskowe tęczówka. Warstwy:
NARZĄD WZROKU Oko można porównać do kamery cyfrowej, wyposażonej w: system soczewek (rogówka, soczewka, ciało szkliste) automatyczną regulację ostrości obrazu (akomodacja) automatyczną regulację przesłony
Bardziej szczegółowoAnatomia uszka lewego przedsionka w sercu ludzkim
Anatomia uszka lewego przedsionka w sercu ludzkim Rafał Kamiński I Kardiochirurgiczne spotkanie edukacyjne, Grudziądz 2015 Wstęp Embriologia i anatomia serca w zarysie Znaczenie kliniczne uszka prawego
Bardziej szczegółowoZadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum
Zadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum Informacje do zadań 1. i 2. A C D B Schemat przedstawia szkielet kończyny górnej. Zadanie 1. (0 2) Podaj nazwy kości oznaczonych literami
Bardziej szczegółowoSZKIELET OSIOWY. Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3
Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 SZKIELET OSIOWY Szkielet osiowy zbudowany jest z czaszki, kręgosłupa, żeber i mostka. CZASZKA (cranium) Czaszka składa się z dwóch części: tylno górnej, która stanowi czaszkę mózgową
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI ANATOMIA OGÓLNA ŚCIANY TUŁOWIA. Rozdział 1. Rozdział 2
Rozdział 1 ANATOMIA OGÓLNA 1.1. Wiadomości wstępne... 9 1.2. Ogólna budowa ciała... 11 1.3. Określanie położenia struktur anatomicznych w przestrzeni... 15 1.4. Rozwój listków zarodkowych. Początki organogenezy...
Bardziej szczegółowoDźwięk i słuch. Percepcja dźwięku oraz funkcjonowanie narządu słuchu
Dźwięk i słuch 1 Percepcja dźwięku oraz funkcjonowanie narządu słuchu Broszura ta jest pierwszą z serii broszur firmy WIDEX poświęconych słuchowi oraz tematom z nim związanym. Od fal dźwiękowych do słyszenia
Bardziej szczegółowoZarys budowy układu moczowego... 7. Budowa i funkcje pęcherza moczowego... 13
Zarys budowy układu moczowego... 7 Budowa i funkcje pęcherza moczowego... 13 Choroby pęcherza moczowego... 19 Zapalenie pęcherza moczowego i dróg moczowych... 20 Inne infekcje układu moczowego... 26 Kamica
Bardziej szczegółowoANATOMIA wykład 2 Układ Sercowo - Naczyniowy. 18 października 2006
1. Naczynia krwionośne. tętnice krew płynie od serca do tkanek (sieci naczyń kapilarnych / włosowatych) bez względu na to czy zawierają krew natlenowaną czy odtlenowaną) krew od serca grube ściany oddają
Bardziej szczegółowoV REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY
V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek
Bardziej szczegółowoTemat 3. 1.Budowa oka 2.Widzenie stereoskopowe 3.Powstawanie efektu stereoskopowe 4.Stereoskop zwierciadlany
Temat 3 1.Budowa oka 2.Widzenie stereoskopowe 3.Powstawanie efektu stereoskopowe 4.Stereoskop zwierciadlany Budowa oka oko + narządy dodatkowe Oko = gałka oczna + nerw wzrokowy Narządy dodatkowe = Aparat
Bardziej szczegółowoMIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ
Slajd Slajd 2 Slajd 3 MIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ Podział mięśni klatki piersiowej Wyróżnia się trzy grupy mm klatki piersiowej: mięśnie powierzchowne, mięśnie głębokie, przepona Mięśnie powierzchowne Związane
Bardziej szczegółowoKARTA ODPOWIEDZI KONKURS BIOLOGICZNY ETAP REJONOWY
Nr zad. Max punktów 1. 4 pkt. KARTA ODPOWIEDZI KONKURS BIOLOGICZNY ETAP REJONOWY Prawidłowe odpowiedzi Punktacja Uwagi 1. a) Wirusy nie mają budowy komórkowej. b) Są pozbawione własnego metabolizmu. 2.
Bardziej szczegółowoW01 Świadczenie pohospitalizacyjne. W11 Świadczenie specjalistyczne 1-go typu. W12 Świadczenie specjalistyczne 2-go typu
W01 Świadczenie pohospitalizacyjne zgodnie z definicją świadczenia W11 Świadczenie specjalistyczne 1-go typu zgodnie z definicją świadczenia W12 Świadczenie specjalistyczne 2-go typu konieczne wykazanie
Bardziej szczegółowo1. Protezowanie aparatami (przewodnictwo powietrzne i kostne). 2. Ćwiczenia logopedyczne.
2. Implantacje mikroelektrod do ślimaka przekazywanie odpowiednio dobranych sygnałów elektrycznych do receptorów w sposób sterowany komputerem. Rehabilitacja w uszkodzeniach słuchu: 1. Protezowanie aparatami
Bardziej szczegółowoSZKIELET KOOCZYNY DOLNEJ
SZKIELET KOOCZYNY DOLNEJ SZKIELET KOOCZYNY DOLNEJ DZIELI SIĘ NA: kości obręczy kooczyny dolnej, który stanowią kości miedniczne, kości części wolnej kooczyny dolnej: - kośd udowa, - kości goleni, - kości
Bardziej szczegółowo