Kryteria diagnostyczne ASD I PTSD według DSM-5. Dorota Merecz, Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy IMP- Łódź

Transkrypt

1 Kryteria diagnostyczne ASD I PTSD według DSM-5 Dorota Merecz, Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy IMP- Łódź merecz@imp.lodz.pl

2 Uwagi wprowadzające Podstawą tworzenia kryteriów diagnostycznych w DSM-5 jest analiza latentnej struktury zaburzenia W przypadku PTSD od czasu opublikowania DSM-IV istniało kilka propozycji modeli opisujących wewnętrzną strukturę PTSD: 4-czynnikowy model emocjonalnego odrętwienia ( King, Leskin i in., 1998)(EN) 4-czynnikowy model dysforii (Simms, Watson & Doebbeling, 2002)(DYS) 5- czynnikowy model dysforycznego pobudzenia ( Elhai i in. 2011) (DA) Później powstały kolejne: 6- czynnikowy model anhedonii (Liu i in., 2014)(Anhed) 6 czynnikowy modele uzewnętrznionych zachowań (Tsai i in, 2014)(EB) 7-czynnikowy model hybrydowy (Armour i in., 2016)(Hybryda)

3 Dlaczego zdaniem ekspertów APA ważna jest znajomość struktury PTSD? różne podejścia diagnostyczne prowadzą do odmiennej oceny występowalności zaburzenia zainfekowanie dużym współczynnikiem współwystępowalności z innymi zaburzeniami Rzetelność metod diagnostycznych Rozwijanie technik i planów leczenia

4 Uwagi wprowadzające Piątą edycję DSM opublikowano w roku 2013 PTSD i ASD nie wchodzą już do kategorii zaburzeń lękowych Wraz z innymi jednostkami klinicznymi zostały zgrupowane w kategorii: Zaburzenia związane z traumą i stresem DSM-5 wprowadza również kryteria diagnostyczne dla PTSD u dzieci poniżej 6 roku życia liczba objawów PTSD została rozszerzona do 20. PTSD jest zróżnicowanym zaburzeniem składającym się z 4 wiązek symptomów

5 Uwagi wprowadzające Diagnoza PTSD wg nowych kryteriów diagnostycznych może być postawiona tylko osobom, które doświadczają: przynajmniej 1 symptomu z grupy ponownego przeżywania przynajmniej 1 symptomu z grupy unikania Dwóch lub więcej symptomów z grupy NACM- negatywnych zmian w procesach poznawczych i nastroju Dwóch i więcej symptomów z grupy negatywnych zmian w pobudzeniu i reaktywności I jednocześnie mają znaczące trudności w codziennym funkcjonowaniu przez okres co najmniej miesiąca

6 R-ponowne przeżywanie, A-unikanie, NACM- negatywne zmiany poznawcze i emocjonalne; AR-pobudzenie i reaktywność, N- odrętwienie, H- nadmierna czujność; D- dysforia, DA dysforyczne pobudz., AApobudzenie lękowe, Objawy (Elhai i in, 2011;Armour i in., 2014, 2015) DSM-5 EN Dys DA 1. Intruzywne myśli R R R R 2. Koszmary senne R R R R 3. flashbacks R R R R 4. Wzmożona reaktywność emocjonalna R R R R 5. Wzmożona reaktywność fizjologiczna R R R R 6. Unikanie myśli A A A A 7. Unikanie przypomnień A A A A 8. Amnezja dot. traumy NACM N D NACM 9. Negatywne przekonania NACM N D NACM 10. Obwinianie siebie/innych NACM D NACM 11. Negatywne emocje związane z traumą NACM D NACM 12. Utrata zainteresowań NACM N D NACM 13. Wyobcowanie NACM N D NACM 14. Ograniczony afekt NACM N D NACM 15. Irytacja/ gniew AR H D DA 16. Zachowania autodestruktywne AR AR DA 17. Nadmierna czujność AR H AR AA 18. Nadmierna reakcja przestrachu AR H AR AA 19. Trudności w koncentracji AR H D DA 20. Zaburzenia snu AR H D DA

7 KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DSM-5 PTSD- DOROŚLI I DZIECI POWYŻEJ 6 LAT DSM

8 DSM-IV TR DSM - V A. Osoba przeżyła traumatyczne wydarzenie, w którym wystąpiły następujące czynniki: 1. Doświadczenie, bycie świadkiem lub stanięcie w obliczu wydarzenia albo wydarzeń, które obejmowały śmierć, poważny uraz lub ich zagrożenie albo też zagrożenie fizycznej integralności danej osoby lub innych. A2. Reakcja obejmowała intensywny lęk, bezsilność lub przerażenie. A. Ekspozycja na śmierć, zagrożenie śmiercią, poważne zranienie lub przemoc seksualną przejawiająca się w jeden lub więcej poniżej wymienionych sposobów: 1. Bezpośrednie doświadczenie zdarzenia traumatycznego 2. Bycie świadkiem (osobiste) zdarzenia, które przytrafiło się innym 3. Uzyskanie informacji o tym, że ktoś z bliskich ( rodzina, przyjaciele) uczestniczył w zdarzeniu traumatycznym. W przypadku śmierci lub zagrożenia utratą życia członka rodziny/ bliskich przyjaciół zdarzenie musi być nacechowane przemocą lub przypadkowe 4. Doświadczanie powtarzających się lub ekstremalnych ekspozycji na awersyjne szczegóły zdarzenia traumatycznego (np. ratownicy zbierający szczątki ludzkie, policjanci mający wgląd w drastyczne detale znęcania się nad dziećmi) A2 pominięte

9 DSM-IV TR DSM - V B. Doświadczenie powodujące uraz jest uporczywie przeżywane w jeden (lub więcej) z następujących sposobów: B1. Powracające, natrętne i powodujące cierpienie wspominanie zdarzenia, obejmujące obrazy, myśli i odczucia. Uwaga: U małych dzieci mogą występować powtarzające się zabawy, w których przejawiają się tematy lub aspekty wydarzeń powodujących uraz. B2. Powracające, niepokojące sny na temat danego wydarzenia. uwaga: U dzieci mogą występować przerażające sny bez rozpoznawalnej treści. B. Obecność jednego lub więcej niżej wymienionych objawów intruzji związanych ze zdarzeniem traumatycznym, które pojawiły się po zdarzeniu traumatycznym: B1. Powtarzające się, niechciane i intruzywne stresujące wspomnienia traumatycznego wydarzenia (wydarzeń) uwaga: u dzieci powyżej 6 r.ż. mogą pojawiać się powtarzające się zabawy, w których tematy związane ze zdarzeniem traumatycznym lub pewne aspekty tego zdarzenia są odtwarzane B2. Powtarzające się stresujące sny, których treść i /lub afekt odnosi się do zdarzenia traumatycznego uwaga: u dzieci mogą to być przerażające sny bez rozpoznawalnej treści

10 DSM-IV TR DSM - V Kryterium B. ciąg dalszy B3. Działanie lub odczuwanie takich emocji, jakby wydarzenie powodujące uraz się powtarzało [obejmują poczucie ponownego przeżywania wydarzenia, złudzenia, omamy i dysocjacyjne, flashbacki [te występujące przy przebudzeniu lub w stanie nietrzeźwym]. Uwaga: U małych dzieci może wystąpić ponowne odgrywanie roli specyficzne dla wydarzenia powodującego uraz. B4. Silny psychologiczny niepokój przy narażeniu na wewnętrzne lub zewnętrzne sygnały, które symbolizują albo przypominają zdarzenie traumatyczne. B5. Fizjologiczna reakcja na narażenie na wewnętrzne lub zewnętrzne sygnały, które symbolizują albo przypominają zdarzenie traumatyczne Kryterium B ciąg dalszy B3. Reakcje dysocjacyjne ( np. wtargnięcia - flashback), w których jednostka czuje się lub działa jak gdyby zdarzenie traumatyczne się powtarzało (takie reakcje mogą pojawiać się na kontinuum, którego najbardziej skrajnym wyrazem jest całkowita utrata świadomości otoczenia. uwaga: u dzieci odtwarzanie sytuacji związanych z traumą może pojawić się w zabawie B4. Intensywna lub przedłużona reakcja stresowa na ekspozycję na zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które symbolizują lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego B5. Znaczące fizjologiczne reakcje na zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które symbolizują lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego

11 DSM-IV TR C. Uporczywe unikanie bodźców związanych z wydarzeniem powodującym uraz oraz redukcja ogólnego reagowania (co nie jest zauważalne przed urazem) manifestujące się poprzez obecność trzech (lub więcej) następujących objawów: C1. Usiłowanie unikania myśli, uczuć lub rozmów związanych z wydarzeniem powodującym uraz. C2. Usiłowanie unikania czynności, miejsc lub ludzi przywołujących wspomnienia urazu. Pozostałe punkty z kryterium C przeniesione do innych wiązek symptomów DSM - V C. Utrzymujące się unikanie bodźców związanych ze zdarzeniem traumatycznym, pojawiające się po zdarzeniu traumatycznym i manifestujące się poprzez przynajmniej jedno z poniższych zachowań: C1. Unikanie lub podejmowanie wysiłków by uniknąć stresujących wspomnień, myśli lub odczuć o zdarzeniu traumatycznym lub blisko z nim związanych C2. Unikanie lub podejmowanie wysiłków by uniknąć zewnętrznych przypomnień ( ludzi, miejsc, rozmów, aktywności, przedmiotów, sytuacji), które wzbudzają stresujące wspomnienia, myśli lub odczucia o zdarzeniu traumatycznym lub są z nimi blisko związane.

12 DSM-IV TR C3. Niezdolność do przywołania w pamięci istotnych aspektów urazu. C7. Poczucie braku perspektyw, jeśli chodzi o przyszłość (np. osoba nie oczekuje, że zrobi karierę, weźmie ślub, będzie miała dzieci lub długość jej życia będzie normalna). DSM - V D. Negatywne zmiany w procesach poznawczych i nastroju związane ze zdarzeniem traumatycznym, które pojawiły się lub pogorszyły po zdarzeniu traumatycznym i przejawiają się w jednym lub więcej z poniższych objawów: D1. Niezdolność do pamiętania istotnych aspektów zdarzenia traumatycznego (zwykle jako skutek amnezji dysocjacyjnej a nie urazu głowy, działania alkoholu lub leków) D2. Utrzymujące się, przesadzone negatywne przekonania lub oczekiwania na temat siebie, innych lub świata ( np.: jestem zły, nikomu nie można zaufać, świat jest niebezpieczny, mój system nerwowy jest zdewastowany)

13 DSM-IV TR C4. Znaczne zmniejszenie zainteresowania lub uczestniczenia w istotnych aktywnościach C5. Poczucie oderwania lub wyobcowania w stosunku do innych. C6. Ograniczony zakres odczuwanych emocji (np. niemożliwość odczuwania miłości). DSM - V D3. Utrzymujące się zniekształcenia poznawcze na temat przyczyn i konsekwencji zdarzenia traumatycznego, które doprowadzają jednostkę do winienia siebie lub innych D4. Utrzymujące się negatywne stany emocjonalne( np. strach, horror, gniew, wina lub wstyd) D5. Znacząco obniżone zainteresowanie lub uczestnictwo w ważnych aktywnościach D6. Poczucie wyobcowania, oddalenia się od innych D7.Utrzymująca się niezdolność do doświadczania pozytywnych emocji (np. niezdolność do przeżywania szczęścia, zadowolenia czy uczucia miłości)

14 DSM-IV TR D. Uporczywe objawy wzmożonego pobudzenia (niewystępujące przed urazem) przejawiające się w postaci dwóch (lub więcej) następujących objawów D2. Nerwowość lub wybuchy gniewu. D4. Nadmierna czujność D5. Wyolbrzymiona reakcja przestrachu D3. Trudności z koncentracją. D1. Trudności z zasypianiem lub kontynuowaniem snu. DSM - V E. Znaczące zmiany w pobudzeniu i reaktywności związanej ze zdarzeniem traumatycznym, które pojawiły się lub pogłębiły po zdarzeniu traumatycznym i przejawiają się w co najmniej dwóch z poniższych objawów: E1. Poirytowanie wyrażone w zachowaniu i wybuchy gniewu ( przy niewielkiej lub braku prowokacji), zwykle wyrażane w postaci werbalnej lub fizycznej agresji wobec ludzi i przedmiotów. E2.Lekkomyślne lub autodestruktywne zachowanie E3. nadmierna czujność E4. wyolbrzymiona reakcja przestrachu E5. Problemy w koncentracji E6. Zaburzenia snu ( np. trudności z zaśnięciem, ciągłością snu, sen nie dający wypoczynku)

15 DSM-IV TR E. Czas trwania zaburzenia (objawów kryteriów B, C i D) wynosi ponad 1 miesiąc. Ostry jeśli czas trwania symptomów nie jest dłuższy niż 3 miesiące. Chronicznyjeśli objawy trwają trzy miesiące lub dłużej. F. Zaburzenie powoduje klinicznie znaczne cierpienie lub zaburzenie zawodowego, społecznego lub innych ważnych obszarów funkcjonowania. DSM - V F. Czas trwania zaburzenia ( kryteria B, C, D i E) jest dłuższy niż 1 miesiąc G. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny dystres lub zakłócenia w życiu społecznym, zawodowym lub innych ważnych obszarach funkcjonowania H. Zaburzenie nie wynika z fizjologicznych skutków używania substancji psychoaktywnych (np. alkoholu, leków) ani nie jest skutkiem innych uwarunkowań medycznych

16 DSM-IV TR DSM - V Wyróżnienia: Z objawami dysocjacyjnymi: jednostka spełnia kryteria diagnostyczne dla PTSD, i dodatkowo, w odpowiedzi na stresor doświadcza utrzymujących się lub powtarzających się objawów w postaci (co najmniej jeden): 1. depersonalizacji: utrzymujące się lub powtarzające się doświadczenia poczucia oderwania, jakby jednostka stawała się zewnętrznym obserwatorem własnych procesów umysłowych, odczuć z ciała, poczucia śnienia, poczucia nierzeczywistości własnego ja, własnego ciała, lub poczucia wolnego upływu czasu. 2. derealizacji: utrzymujące się lub powtarzające doświadczenia nierzeczywistości otoczenia Uwaga: aby użyć tego podtypu, symptomy dysocjacyjne nie są wynikiem fizjologicznych skutków stosowania substancji psychoaktywnych ani skutkiem uwarunkowań medycznych ( np. napadów padaczkowych)

17 DSM-IV TR Wyróżnienia: Z odroczonym początkiem: jeśli symptomy pojawiają się przynajmniej 6 miesięcy po stresorze DSM - V Wyróżnienia: Z opóźniona ekspresją: jeśli kryteria diagnostyczne PTSD nie zostały w pełni spełnione przynajmniej do 6 miesiąca po zdarzeniu traumatycznym ( chociaż pojawienie się części objawów może być natychmiastowe)

18 PTSD kryteria diagnostyczne dla dzieci sześcioletnich i młodszych. A. W przypadku dzieci w wieku lat 6 i młodszych ekspozycja na śmierć lub ryzyko śmierci, poważne obrażenia lub przemoc seksualną manifestująca się w jeden lub więcej z poniższych sposobów: 1. Bezpośrednie doświadczenie zdarzenia traumatycznego 2. Bycie świadkiem (osobiście) zdarzenia, które przytrafiło się innym, szczególnie głównym opiekunom Uwaga: nie dotyczy ekspozycji na wyżej wymienione treści za pomocą mediów elektronicznych, telewizji, filmów lub zdjęć 3. Uzyskanie informacji o tym, że ktoś z bliskich ( rodzic, opiekun) uczestniczył w zdarzeniu traumatycznym.

19 B. Obecność jednego lub więcej niżej wymienionych objawów intruzji związanych ze zdarzeniem traumatycznym, które pojawiły się po zdarzeniu traumatycznym: 1. Powtarzające się, niechciane i intruzywne stresujące wspomnienia traumatycznego wydarzenia ( wydarzeń) uwaga: spontaniczne i intruzywne wspomnienia nie muszą wydawać się stresujące, mogą być wyrażana poprzez zabawę 2. Powtarzające się stresujące sny, których treść i /lub afekt odnosi się do zdarzenia traumatycznego uwaga: może się zdarzyć, że nie można uzyskać pewności co do związków przerażających treści snów ze zdarzeniem traumatycznym 3. Reakcje dysocjacyjne ( np. wtargnięcia- flashback), w których dziecko czuje się lub działa jak gdyby zdarzenie traumatyczne się powtarzało ( takie reakcje mogą pojawiać się na kontinuum, którego najbardziej skrajnym wyrazem jest całkowita utrata świadomości otoczenia. Odtwarzanie sytuacji związanych z traumą może pojawić się w zabawie 4. Intensywna lub przedłużona reakcja stresowa na ekspozycję na zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które symbolizują lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego 5. Znaczące fizjologiczne reakcje na zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które symbolizują lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego

20 C. Jeden lub więcej z poniższych objawów odnoszących się albo do utrzymującego się unikania bodźców kojarzonych ze zdarzeniem traumatycznym albo negatywne zmiany w procesach poznawczych lub emocjonalnych. Objawy te muszą pojawić się po zaistnieniu zdarzenia lub zaostrzyć po jego wystąpieniu: Utrzymujące się unikanie bodźców: 1. Unikanie lub podejmowanie wysiłków by uniknąć aktywności, miejsc lub fizycznych symboli, które wzbudzają wspomnienia zdarzenia traumatycznego 2. Unikanie lub podejmowanie wysiłków by uniknąć ludzi, rozmów, kontaktów interpersonalnych, które wzbudzają wspomnienia zdarzenia traumatycznego.

21 C. ciąg dalszy opisu kryterium Negatywne zmiany w procesach poznawczych: 3. Znacząco poniesiona częstość negatywnych stanów emocjonalnych ( np. strach, wina, smutek, wstyd, zmieszanie) 4. Znacząco obniżone zainteresowanie lub uczestnictwo w ważnych aktywnościach, włączając ograniczenie aktywności w formie zabawy 5. Zachowania o charakterze wycofania społecznego 6. Utrzymujące się ograniczenia w wyrażaniu pozytywnych emocji

22 D. Znaczące zmiany w pobudzeniu i reaktywności związanej ze zdarzeniem traumatycznym, które pojawiły się lub pogłębiły po zdarzeniu traumatycznym i przejawiają się w co najmniej dwóch z poniższych objawów: 1. Poirytowanie wyrażone w zachowaniu i wybuchy gniewu ( przy niewielkiej lub braku prowokacji), zwykle wyrażane w postaci werbalnej lub fizycznej agresji wobec ludzi i przedmiotów (włączając ekstremalne napady złości). 2. Wzmożona czujność 3. wyolbrzymiona reakcja przestrachu 4. Problemy w koncentracji 5. Zaburzenia snu ( np. trudności z zaśnięciem, ciąglością snu, sen nie dający wypoczynku)

23 E. czas trwania zaburzenia jest dłuższy niż 1 miesiąc F. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny dystres lub zakłócenia w relacjach z rodzicami, rodzeństwem, innymi opiekunami lub w zachowaniach w szkole. G. Zaburzenie nie wynika z fizjologicznych skutków używania substancji psychoaktywnych ( np. alkoholu, leków) ani nie jest skutkiem innych uwarunkowań medycznych

24 Wyróżnić jeśli: Z objawami dysocjacyjnymi: jednostka spełnia kryteria diagnostyczne dla PTSD, i dodatkowo, w odpowiedzi na stresor doświadcza utrzymujących się lub powtarzających się objawów w postaci ( co najmniej jeden): 1. depersonalizacji: utrzymujące się lub powtarzające się doświadczenia poczucia oderwania, jakby jednostka stawała się zewnętrznym obserwatorem własnych procesów umysłowych, odczuć z ciała, poczucia śnienia, poczucia nierzeczywistości własnego ja, własnego ciała, lub poczucia wolnego upływu czasu. 2. derealizacji: utrzymujące się lub powtarzające doświadczenia nierzeczywistości otoczenia( np. świat wokół odbierany jest jako nierzeczywisty, podobny do snu, odległy, zniekształcony) Uwaga: aby użyć tego podtypu, symptomy dysocjacyjne nie są wynikiem fizjologicznych skutków stosowania substancji psychoaktywnych ani skutkiem uwarunkowań medycznych ( np. napadów padaczkowych)

25 Wyróżnić jeśli: Z opóźniona ekspresją: jeśli kryteria diagnostyczne PTSD nie zostały w pełni spełnione przynajmniej do 6 miesiąca po zdarzeniu traumatycznym ( chociaż pojawienie się części objawów może być natychmiastowe)

26 Zaburzenie Stresu Ostrego ASD (F 43.0) KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DSM-5

27 traumatyczne spełniające poniższe kryteria: A1. doświadczyła, była świadkiem zdarzenia, w którym ktoś poniósł śmierć, doznał poważnych obrażeń, lub była tego groźba A2. reakcję osoby na to zdarzenie charakteryzuje intensywny strach, bezradność lub przerażenie, odraza śmiercią, poważne zranienie lub przemoc seksualną przejawiająca się w jeden lub więcej poniżej wymienionych sposobów: A1.Bezpośrednie doświadczenie zdarzenia traumatycznego A2.Bycie świadkiem (osobiste) zdarzenia, które przytrafiło się innym A3.Uzyskanie informacji o tym, że ktoś z bliskich ( rodzina, przyjaciele) uczestniczył w zdarzeniu traumatycznym. W przypadku śmierci lub zagrożenia utratą życia członka rodziny/ bliskich przyjaciół zdarzenie musi być nacechowane przemocą lub przypadkowe A4 Doświadczanie powtarzających się lub ekstremalnych ekspozycji na awersyjne szczegóły zdarzenia traumatycznego (np. ratownicy zbierający szczątki ludzkie, policjanci mający wgląd w drastyczne detale znęcania się nad dziećmi) Uwaga: nie dotyczy ekspozycji na wyżej wymienione treści za pomocą mediów elektronicznych, telewizji, filmów lub zdjęć o ile taka ekspozycja związana jest z wykonywaną pracą pominięte w DSM5

28 DSM IV TR B. W trakcie przeżywania zdarzenia i po nim pojawiają się 3(lub więcej) symptomy dysocjacyjne : 1. Subiektywne uczucie odrętwienia, wyobcowania albo brak reakcji emocjonalnej 2. Ograniczenie świadomości otoczenia 3. Derealizacja 4. depersonalizacja 5. Amnezja dysocjacyjna( np. niezdolność do przypomnienia sobie ważnych aspektów traumy) DSM-V B. Obecność 9 lub więcej z następujących objawów z jakiejkolwiek z 5 kategorii: intruzji, negatywnego nastroju, dysocjacji, unikania i pobudzenia, które pojawiły się lub zaostrzyły po wystąpieniu zdarzenia traumatycznego: objawy dysocjacyjne: B5. Zmienione poczucie rzeczywistości własnego otoczenia lub Ja ( np. widzenie siebie z innej perspektywy, bycie w transie, spowolnienie czasu) B6. Niezdolność do pamiętania istotnych aspektów zdarzenia traumatycznego (zwykle jako skutek amnezji dysocjacyjnej a nie urazu głowy, działania alkoholu lub leków)

29 DSM IV TR C. Zdarzenie traumatyczne jest uporczywie ponownie przeżywane w postaci przynajmniej jednego z następujących objawów (powracające myśli, obrazy, wrażenia percepcyjne, omamy, fashbacki, poczucie silnego stresu wobec konfrontacji z bodźcami przypominającymi traumę). DSM-V B. symptomy intruzji: B1.Powtarzające się, niechciane i intruzywne stresujące wspomnienia traumatycznego wydarzenia ( wydarzeń) uwaga: u dzieci mogą pojawiać się powtarzające się zabawy, w których tematy związane ze zdarzeniem traumatycznym lub pewne aspekty tego zdarzenia są odtwarzane B2.Powtarzające się stresujące sny, których treść i /lub afekt odnosi się do zdarzenia traumatycznego uwaga: u dzieci mogą to być przerażające sny bez rozpoznawalnej treści B3. Reakcje dysocjacyjne ( np. wtargnięcia- flashback), w których jednostka czuje się lub działa jak gdyby zdarzenie traumatyczne się powtarzało ( takie reakcje mogą pojawiać się na kontinuum, którego najbardziej skrajnym wyrazem jest całkowita utrata świadomości otoczenia uwaga: u dzieci odtwarzanie sytuacji związanych z traumą może pojawić się w zabawie B4. Intensywna lub przedłużona reakcja stresowa na ekspozycję na zewnętrzne lub wewnętrzne sygnały, które symbolizują lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego

30 DSM IV TR D. znaczące unikanie bodźców które wzbudzają wspomnienia traumy (myśli, emocje, rozmowy, obszary aktywności, czynności, ludzie, miejsca) DSM-V B.objawy unikania: B8. podejmowanie wysiłków by uniknąć stresujących wspomnień, myśli lub odczuć o zdarzeniu traumatycznym lub blisko z nim związanych B9. podejmowanie wysiłków by uniknąć zewnętrznych przypomnień ( ludzi, miejsc, rozmów, aktywności, przedmiotów, sytuacji), które wzbudzają stresujące wspomnienia, myśli lub odczucia o zdarzeniu traumatycznym lub są z nimi blisko związane. sygnały, które symbolizują lub przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego

31 DSM IV TR E. Znaczące symptomy lęku lub wzmożonego pobudzenia ( np. zaburzenia snu, zaburzenia koncentracji, irytacja, wzmożona czujność, nadmiarowa reakcja przestrachu, niepokój ruchowy) DSM-V B. objawy pobudzenia: B10. Zaburzenia snu ( problemy w zasypianiu, ciągłości snu, sen bez uczucia wypoczynku) B11. Poirytowanie wyrażone w zachowaniu i wybuchy gniewu ( przy niewielkiej lub braku prowokacji), zwykle wyrażane w postaci werbalnej lub fizycznej agresji wobec ludzi i przedmiotów. B12.Wzmożona czujność B13. Problemy w koncentracji B14. Wyolbrzymiona reakcja przestrachu

32 DSM IV TR G. Zaburzenie trwa min. 2 dni, maksymalnie 4 tygodnie i pojawia się po zdarzeniu F. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny dystres i trudności DSM-V B. negatywny nastrój: B5. Utrzymująca się niezdolność do doświadczania pozytywnych emocji ( np. niezdolność do przeżywania szczęścia, satysfakcji, miłości) C. Czas trwania zaburzeń (kryterium B) zawiera się w okresie od 3 dni do miesiąca po zdarzeniu traumatycznym Uwaga: objawy występują najczęściej natychmiastowo i muszą trwać co najmniej 3 dni by spełnić to kryterium D. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny dystres lub zakłócenia w życiu społecznym, zawodowym lub innych ważnych obszarach funkcjonowania

33 R-ponowne przeżywanie, A-unikanie, NACM- negatywne zmiany poznawcze i emocjonalne; AR-pobudzenie i reaktywność, N- odrętwienie, H- nadmierna czujność; D- dysforia, DA dysforyczne pobudz., AApobudzenie lękowe, EB- zachowania; NA- negatywny afekt Objawy (Elhai i in, 2011;Armour i in., 2014, 2015) DSM-5 EN Dys DA EB Anhed Hybryda 1. Intruzywne myśli R R R R R R R 2. Koszmary senne R R R R R R R 3. flashbacks R R R R R R R 4. Wzmożona reaktywność emocjonalna R R R R R R R 5. Wzmożona reaktywność fizjologiczna R R R R R R R 6. Unikanie myśli A A A A A A A 7. Unikanie przypomnień A A A A A A A 8. Amnezja dot. traumy NACM N D NACM NACM NACM NA 9. Negatywne przekonania NACM N D NACM NACM NACM NA 10. Obwinianie siebie/innych NACM D NACM NACM NACM NA 11. Negatywne emocje związane z traumą NACM D NACM NACM NACM NA 12. Utrata zainteresowań NACM N D NACM NACM AN AN 13. Wyobcowanie NACM N D NACM NACM AN AN 14. Ograniczony afekt NACM N D NACM NACM AN AN 15. Irytacja/ gniew AR H D DA EB DA EB 16. Zachowania autodestruktywne AR AR DA EB DA EB 17. Nadmierna czujność AR H AR AA AA AA AA 18. Nadmierna reakcja przestrachu AR H AR AA AA AA AA 19. Trudności w koncentracji AR H D DA DA DA DA 20. Zaburzenia snu AR H D DA DA DA DA

34 Krótkie porównanie DSM-5 PTSD -20 objawów w 4 kategoriach (ponowne przeżywanie, unikanie, NACM, pobudzenie i reaktywność Większy nacisk na czułość diagnozy Mniej restrykcyjne kryteria dla objawów Ograniczenia czasowe( miesiąc trwania) brak Kategoria: zaburzenia związane z traumą i stresem ICD-11 PTSD- 6 objawów w 3 kategoriach (ponowne przeżywanie, unikanie i poczucie zagrożenia) Nacisk na specyficzność diagnozy Restrykcyjne kryteria dla objawów z grupy ponownego przeżywania ponowne przeżywanie zdarzenia w teraźniejszości w postaci żywych intruzywnych wspomnień, którym towarzyszy strach lub horror, flashbacki lub koszmary Brak zdefiniowanego czasu trwania zaburzenia kryteria dla Złożonego PTSD Kategoria: zaburzenia swoiście związane ze stresem Acute stress disorder Acute stress reaction ( rozdział Z problemy zdrowotne nie będące zaburzeniami czy chorobami psychicznymi) Planowane wydanie ICD rok

35 piśmiennictwo 1. Armour, C., Tsai, J., Durham, T. A., Charak, R., Biehn, T. L., Elhai, J. D., & Pietrzak, R. H. (2015). Dimensional structure of DSM-5 posttraumatic stress symptoms: Support for a hybrid Anhedonia and Externalizing Behaviors model. Journal Of Psychiatric Research, Armour, C., Elklit, A., & Shevlin, M. (2013). The latent structure of acute stress disorder: A posttraumatic stress disorder approach. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, And Policy, 5(1), Armour, C., Műllerová, J., & Elhai, J. D. (2016). A systematic literature review of PTSD's latent structure in the Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-IV to DSM-5 4. Armour, C., Tsai, J., Durham, T. A., Charak, R., Biehn, T. L., Elhai, J. D., & Pietrzak, R. H. (2015). Dimensional structure of DSM-5 posttraumatic stress symptoms: support for a hybrid Anhedonia and Externalizing Behaviors model. Journal Of Psychiatric Research, Brewin, C. R., Lanius, R. A., Novac, A., Schnyder, U., & Galea, S. (2009). Reformulating PTSD for DSM-V: life after Criterion A. Journal Of Traumatic Stress, 22(5), Cloitre, M., Garvert, D. W., Brewin, C. R., Bryant, R. A., & Maercker, A. (2013). Evidence for proposed ICD-11 PTSD and complex PTSD: a latent profile analysis. European Journal Of Psychotraumatology, Elhai, J. D., & Palmieri, P. A. (2011). The factor structure of posttraumatic stress disorder: a literature update, critique of methodology, and agenda for future research. Journal Of Anxiety Disorders, 25(6), Hyland, P., Shevlin, M., Elklit, A., Murphy, J., Vallières, F., Garvert, D. W., & Cloitre, M. (2016). An Assessment of the Construct Validity of the ICD-11 Proposal for Complex Posttraumatic Stress Disorder. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, And Policy 9. Hyland, P., Shevlin, M., McNally, S., Murphy, J., Hansen, M., & Elklit, A. (2016). Exploring differences between the ICD-11 and DSM-5 models of PTSD: Does it matter which model is used?. Journal Of Anxiety Disorders, King, D. W., Leskin, G. A., King, L. A., & Weathers, F. W. (1998). Confirmatory factor analysis of the clinician-administered PTSD Scale: Evidence for the dimensionality of posttraumatic stress disorder. Psychological Assessment, 10(2), Maercker A i in. (2013 Diagnosis and classification of disorders specifically associated with stress: proposals for ICD-11. World Psychiatry, 12: Pietrzak, R. H., Tsai, J., Armour, C., Mota, N., Harpaz-Rotem, I., & Southwick, S. M. (2015). Functional significance of a novel 7-factor model of DSM-5 PTSD symptoms: results from the National Health and Resilience in Veterans study. Journal Of Affective Disorders, 13.Seligowski, A. V., & Orcutt, H. K. (2016). Support for the 7-factor hybrid model of PTSD in a community sample. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, And Policy, 8(2), Wang, L., Zhang, L., Armour, C., Cao, C., Qing, Y., Zhang, J., &... Fan, G. (2015). Assessing the underlying dimensionality of DSM-5 PTSD symptoms in Chinese adolescents surviving the 2008 Wenchuan earthquake. Journal Of Anxiety Disorders,