W pierwszych czterech tygodniach rozpoznaje się ASD, natomiast w przypadku utrzymujących się i przewlekłych objawów diagnozuje się już PTSD.

Transkrypt

1 DOŚWIADCZENIE WYPADKU PTSD (ang. post traumatic stress disorder) tj. zespół stresu pourazowego i ASD (ang. acute stress disorder) tj. ostra reakcja na stres, to normalne reakcje na nienormalne, dramatyczne wydarzenia. Podstawowym kryterium odróżniającym oba zaburzenia jest długość utrzymujących się objawów. W pierwszych czterech tygodniach rozpoznaje się ASD, natomiast w przypadku utrzymujących się i przewlekłych objawów diagnozuje się już PTSD. Doświadczenie wypadku często zmienia bieg naszego życia. Skutki urazu psychicznego, jakiego doznajemy w chwili traumatycznego wydarzenia potafią zburzyć naszą równowagę na tygodnie, na miesiące, czasem na lata. Zespół stresu pourazowego dotyka nie tylko uczestników wypadków, katastrof, ofiar gwałtów i przemocy, ale też świadków tragedii. Jednym z najczęstszych traumatycznych zdarzeń wywołujących PTSD i ASD są wypadki komunikacyjne. Na rozwój zaburzeń wpływ ma wiele czynników, m.inn. stan psychofizyczny, w którym znajdowała się osoba przed wypadkiem, doświadczone utraty w wyniku wypadku, doznane - często trwałe - obrażenia ciała. W okresie powypadkowym ogromny wpływ na kondycję psychiczną uczestnika wypadku, bezpośredniego czy pośredniego (świadka, bliskich ofiar), ma wsparcie społeczne (zwłaszcza rodziny i przyjaciół) oraz dostęp do fachowej pomocy psychologicznej. II KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE PTSD I ASD: PTSD (z ang. post-traumaic stress disorder) tj. zespół stresu pourazowego rozpoznaje się, gdy: A. Osoba była narażona na zdarzenie traumatyczne, przy czym spełnione są dwa kryteria: 1) Osoba doświadczyła, była świadkiem lub została skonfrontowana ze zdarzeniem lub zdarzeniami, w których ktoś poniósł śmierć, doznał poważnych obrażeń lub istniała groźba śmierci, poważnych obrażeń lub utraty fizycznej integralności (własnej i innych) 2) Reakcje osoby na to zdarzenie charakteryzuje intensywny strach, bezradność lub zgroza. Uwaga: u dzieci objawy te mogą być zastąpione dezorganizacją zachowania, niepokojem ujawniającym się w zachowaniu. B. Traumatyczne zdarzenie uporczywie powraca i jest ponownie przeżywane w jeden (lub więcej) z podanych sposobów: 1) Powtarzające się i intruzywne stresogenne przypomnienia zdarzenia: obrazy, myśli lub wrażenia percepcyjne. Uwaga: u dzieci młodszych mogą pojawiać się powtarzające się gry i zabawy, w których odgrywane są pewne tematy lub aspekty traumy. 2) Powtarzające się stresujące sny o zdarzeniu. Uwaga: u dzieci mogą to być przerażające sny bez rozpoznawalnego kontekstu.

2 3) Działanie i odczuwanie, tak jakby zdarzenie traumatyczne się powtarzało (włączając poczucie ponownego przeżywania doświadczenia, iluzje, halucynacje, dysocjacyjne epizody reminiscencji [flashback], również te pojawiające się na jawie i podczas intoksykacji). 4) Silny stres psychologiczny podczas ekspozycji na wewnętrzne bądź zewnętrzne czynniki/sygnały, które symbolizują bądź przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego. 5) Fizjologiczne reakcje na bodźce zewnętrzne/wewnętrzne jakiś aspekt zdarzenia, które symbolizują bądź przypominają jakiś aspekt zdarzenia traumatycznego. C. Występuje uporczywe unikanie bodźców związanych z traumą i ogólne odrętwienie psychiczne (nieobecne przed traumą), przejawiające się trzema (lub więcej) z poniższych objawów: 1) Wysiłki czynione w celu uniknięcia myśli, uczuć lub rozmów związanych z traumą. 2) Wysiłki czynione w celu uniknięcia działań, miejsc lub ludzi, którzy wywołują wspomnienia o traumie. 3) Niezdolność do przypomnienia sobie ważnego aspektu zdarzenia traumatycznego. 4) Znacznie obniżone zainteresowanie lub uczestnictwo w ważnych działaniach. 5) Poczucie wyobcowania. 6) Ograniczony zakres afektu (np. niezdolność do przeżywania miłości i innych pozytywnych emocji). 7) Pesymistyczna ocena przyszłości i perspektyw życiowych (nie wierzy w możliwość osiągnięcia czegoś w życiu, możliwość zawarcia związku małżeńskiego, posiadania dzieci czy normalnego życia). D. Utrzymują się symptomy wzmożonego pobudzenia (nieobecne przed traumą) wyrażone obecnością dwóch lub więcej z poniższych objawów: 1) Trudności z zasypianiem, sen płytki częste przebudzenia. 2) Dysforia (irytacja i gwałtowne wybuchy gniewu). 3) Trudności z koncentracją. 4) Wzmożona czujność. 5) Wyolbrzymiony odruch orientacyjny. E. Czas trwania zaburzenia (symptomów z kryterium B, C, D) jest dłuższy niż 1 miesiąc. F. Zaburzenie powoduje klinicznie dystres lub załamanie w życiu społecznym, zawodowym lub innych istotnych obszarach funkcjonowania. Wyróżnia się stan: ostry: jeśli czas trwania objawów jest krótszy niż trzy miesiące chroniczny: jeśli objawy trwają trzy miesiące i dłużej z odroczonym początkiem: jeśli pojawienie się symptomów wystąpiło przynajmniej po sześciu miesiącach od wystąpienia zdarzenia ASD (z ang. acute stress disorder), tj. ostre zaburzenie po stresie traumatycznym A. Osoba była poddana działaniu traumatycznego zdarzenia, podczas którego obydwa z

3 poniższych: 1) Osoba doświadczyła, była świadkiem lub została skonfrontowana ze zdarzeniem lub zdarzeniami, których ktoś poniósł śmierć, doznała poważnych obrażeń lub istniała groźba śmierci, poważnych obrażeń albo utraty fizycznej integralności (własnej lub innych). 2) Reakcję osoby na to zdarzenie charakteryzuje intensywny strach, bezradność lub zgroza. B. Zarówno w trakcie doświadczania bolesnego zdarzenia jak i po nim osoba przejawiała trzy lub więcej spośród następujących objawów dysocjacyjnych: 1) subiektywne poczucie odrętwienia, oderwania lub braku reakcji emocjonalnej 2) zredukowana samoświadomość (oszołomienie) 3) derealizacja 4) depersonalizacja 5) amnezja dysocjacyjna (np. niemożność przypomnienia sobie ważnych aspektów traumy) C. Traumatyczne zdarzenie jest ponownie doświadczane w co najmniej jeden z poniższych sposobów: powracające obrazy, myśli, sny, złudzenia, epizody typu flashback lub poczucie ponownego przeżywania zdarzenia lub cierpienie pod wpływem kontaktu z bodźcami przypominającymi traumatyczne zdarzenie. D. Wyraźne unikanie bodźców wywołujących traumę (np. myśli, doznań, rozmów, zajęć, miejsc, osób) F. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny dystres lub upośledza funkcjonowanie w życiu społecznym, zawodowym lub innych ważnych obszarach lub obniża zdolność osoby do prowadzenia pewnych koniecznych starań, takich jak otrzymywanie potrzebnego wsparcia czy7 mobilizacja własnych zasobów poprzez opowiedzenie członkom rodziny o traumatycznym doświadczeniu. G. Zaburzenie utrzymuje się przez min. 2 dni i mak. 4 tygodnie i występuje w przeciągu 4 tygodni od traumatycznego zdarzenia. Źródło: DSM IV TR. American Psychiatric Association, Washington W grupie największego ryzyka są dzieci, a następnie kobiety (dwukrotnie bardziej niż mężczyźni). W badaniach wskazuje się, że od 10% do 45 % z nich rozwija się PTSD. Wśród ofiar cierpiących na PTSD 45% dzieci ujawnia symptomy PTSD w szóstym tygodniu po wypadku. W badaniach wykazano, że czynniki demograficzne, jak płeć czy wiek mają wpływ na rozwijanie PTSD. Kobiety na przykład są bardziej podatne na rozwój PTSD niż mężczyźni. Z badań przeprowadzonych w 1998 r. wynika, że mają one prawie dwukrotnie wyższy wskaźnik rozwoju PTSD.Z kolei osoby w wieku lata mają dwukrotnie wyższe wskaźniki ryzyka niż osoby w kategorii wiekowej: i 35-44

4 lata. W porównaniu z osobami kategorii wiekowej lata wskaźnik ryzyka osób najmłodszych jest trzykrotnie wyższy. Wiele badań potwierdza fakt, że wraz z wiekiem zmniejsza się ryzyko rozwoju PTSD. Osoby dorosłe posiadają nie tylko dużo lepiej niż dzieci wykształcone mechanizmy obronne, ale też mają do dyspozycji wykształcone schematy poznawcze, wykorzystywane do opisu i odbioru otaczającego świata. PTSD to morderca duszy. Straumatyzowani członkowie rodziny często nie zdają sobie sprawy, że ich drażliwe zachowanie ma związek z traumą. Okres potraumatyczny nie tylko w sposób drastyczny zmienia funkcjonowanie jednostki, ale też zmienia konstelację relacji rodzinnych. Najbardziej podstawowe i najczęstsze konswekwencje traumatycznego doświadczenia: - natarczywe, intruzyjne wspomnienia związane z traumatycznym wydarzeniem; niekiedy codzienne wydarzenia mogą uruchomić lawinę uciążliwych wspomnień związanych z traumą - w chwili przypominania trudnych momentów doświadczanie reakcji fizjologicznych: kołatanie serca, duszności, trudności w oddychaniu, itp. - trudności z zasypianiem, - unikanie zjawisk, miejsc, ludzi, przedmiotów wywołujących skojarzenia z wydarzeniem traumatycznym - utrzymujący się lęk - obawa, że wydarzenie traumatyczne powtórzy się - intruzyjne agresywne myśli i odczucia - poczucie beznadziejności własnej aktualnej sytuacji - frustrujące poczucie własnej bezsilności - poczucie niesprawiedliwości losu dlaczego to dotknęło właśnie mnie? - poczucie winy za to co się stało - samoobwinianie i samooskarżanie - problemy z powrotem do normalnego życia; narastające trudności w relacjach, w pracy, w rodzinie - nieufność wobec współpracowników, rodziny, autorytetów - problemy z zależnością i zaufaniem; obawa przed byciem opuszczonym, zdradzonym, pozostawionym samemu sobie; - brak oczekiwań wobec przyszłości, poczucie braku sensu jakiejkolwiek działalności - poczucie, że należy się bardziej do świata martwych, aniżeli żywych - utrata poczucia własnej wartości - sięganie po alkohol, narkotyki, seks, rytuały jedzeniowe jako po sposób radzenia sobie z symptomami PTSD i osiągnięcie ogólnego znieczulenie (nawracające myśli, strach itd.) PTSD potrafi podporządkować sobie życie całej, najbliższej rodziny. Straumatyzowani członkowie rodziny często nie zdają sobie sprawy, że ich drażliwe zachowanie ma związek z doświadczoną traumą. Chcąc utrzymać dobre funkcjonowanie rodziny wykształcamy mechanizmy zachowań, które są nieefektywne w radzeniu sobie z

5 problemami ofiary, ale nam wydają się najlepszymi rozwiązaniami: uciszamy wszystkich, unikamy mówienia o przeszłości, rozweselamy na siłę, powstrzymujemy od wyrażania gniewu, złości, smutku, rozpaczy. Wierzymy, że będąc idealnymi żonami, mężami, dziećmi, matkami pozostali członkowie rodziny unikną problemów. Trzymanie emocji na wodzy potęguje napięcie, od którego tylko krok dzieli nas do wzajemnych, częstokroć podskórnych, oskarżeń. Zdrowym wydaje się nierzadko, że maja prawo udzielać rad ofiarom w rodzaju: "zrób to i to", "jeśli zrobisz to i to, będzie ci lepiej". Komunikaty ofiar należy odczytywać przy tym w sposób szczególny. Za nimi bowiem kryją się często dramatyczne próby odzyskania kontroli nad własnym życiem i autonomii, które zostały utracone wskutek wypadku. Kolejną drogą poradzenia sobie z PTSD stają się środki zaradcze takie, jak narkotyki, alkohol, zaburzenia jedzenia, seks czy zachowania wysoce ryzykowne. B. Dudek, Zaburzenie po stresie traumatycznym, Gdańsk, GWP, 2003 Terapia Psycholog powinien wyjaśnić, jakie są najczęściej występujące reakcje na traumę, jakie istnieją sposoby radzenia sobie z nimi, jakie są zalecane podejścia terapeutyczne, jakie są też cele i skuteczność terapii. Podstawowym celem ww. terapii w przypadku zespołu stresu pourazowego jest przepracowanie własnych myśli, emocji związanych z traumą. Terapeuta we współpracy z pacjentem próbuje zweryfikować nieadekwatne i niefunkcjonalne przekonania, strategie powstałe w wyniku zdarzenia traumatycznego, które nasilają symptomy i utrudniają funkcjonowanie. Terapeuta pomaga zintegrować także pamięć traumy i umieścić traumatyczne wydarzenie w kontekście życia. Wypadek - statystyki Wg Komendy Głównej Policji co roku zdarza się ponad 50 tysięcy wypadków drogowych w Polsce, w których rannych zostaje ponad 60 tysięcy osób, a prawie ginie. W całej Europie w wypadkach drogowych co roku ginie ok. 45 tysięcy ludzi. Statystyki / Długie weekendy (WIELKANOC) DATA WYPADKI ZABICI RANNI NIETRZEŹWI KIEROWCY

6 (WIELKANOC) DATA WYPADKI ZABICI RANNI NIETRZEŹWI KIEROWCY (WIELKANOC) DATA WYPADKI ZABICI RANNI NIETRZEŹWI KIEROWCY DATA WYPADKI ZABICI RANNI NIETRZEŹWI KIEROWCY

7 (DŁUGI WEEKEND MAJOWY) DATA WYPADKI ZABICI RANNI (WIELKANOC) DATA WYPADKI ZABICI RANNI NIETRZEŹWI KIEROWCY DATA WYPADKI ZABICI RANNI RAZEM

8 WYPADKI ZABICI RANNI źródło: Wydział Prasowy Komendy Głównej Policji Statystyki / Roczne statystyki Liczba wypadków drogowych oraz ich skutki w latach ROK WYPADKI OGÓŁEM 2001=100% ZABICI OGÓŁEM 2001=100% RANNI OGÓŁEM 2001=100% , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 Źródło: Wypadki_drogowe raporty_roczne.html Statystyki / Wakacje WAKACJE 2006 LIPIEC SIERPIEŃ RAZEM

9 WAKACJE 2005 LIPIEC SIERPIEŃ RAZEM WAKACJE 2004 LIPIEC SIERPIEŃ RAZEM WAKACJE 2003 CZERWIEC LIPIEC SIERPIEŃ RAZEM WAKACJE 2002 CZERWIEC LIPIEC SIERPIEŃ

10 RAZEM WAKACJE 2001 CZERWIEC LIPIEC SIERPIEŃ WRZESIEŃ RAZEM źródło: Wydział Prasowy Komendy Głównej Policji Statystyki / Wiek ofiar wypadków drogowych Wypadki z udziałem dzieci w 2010 roku W 2010 roku w Polsce miało miejsce 4239 wypadków drogowych z udziałem dzieci w wieku 0-14 lat. W zdarzeniach tych 112 dzieci poniosło śmierć, a 4586 doznało obrażeń. W stosunku do roku 2009 roku liczba wypadków zmalała o 811 (tj. o 16,1%), rannych mniej było o 472 dzieci (tj. o 9,4 %), a zabitych o 16 (tj. o 12,5 %). Z przedstawionych danych wynika, że tendencja spadkowa liczby wypadków i ich ofiar z udziałem najmłodszych zdecydowanie się utrzymuje. Ofiary wypadków drogowych dzieci i młodzieży w latach w poszczególnych grupach wiekowych GRUPY WIEKOWE ZABICI RANNI

11 Ofiary wypadków drogowych w latach ROK WYPADKI ZABICI RANNI OGÓŁEM 2000=100% OGÓŁEM 2000=100% OGÓŁEM 2000=100% , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 W stosunku do roku 2000 liczba wypadków z udziałem dzieci w 2010 roku spadła aż o 48,4%, zabitych o 57,7% a rannych o 49,2%. Zdecydowana większość wszystkich ofiar wypadków wśród dzieci w wieku 0-6 lat, to pasażerowie pojazdów - aż 71,9 %, w tym ofiary śmiertelne to 82,3%. Tendencja ta jest bardzo niepokojąca albowiem świadczy o tym, że najmłodsi są narażeni na utratę życia bądź zdrowia przede wszystkim z powodu błędów dorosłych. Często za kierownicą pojazdu, w którym dziecko ulega wypadkowi siedzi ktoś z jego bliskiej rodziny. W przypadku dzieci ze starszej grupy wiekowej 7-14 lat, najwięcej ofiar wypadków drogowych było wśród pieszych, jednak ofiar śmiertelnych, podobnie jak w przypadku młodszych dzieci, odnotowano najwięcej w grupie pasażerów.