Temat: Łagry a zesłania różne formy represji sowieckich na obywatelach polskich. w latach

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Temat: Łagry a zesłania różne formy represji sowieckich na obywatelach polskich. w latach"

Dawid Włodarczyk
7 lat temu
Przeglądów:

1 Aneta Hoffmann Fundacja Kresy-Syberia Materiały dla nauczycieli do projektu O tym nie można zapomnieć edycja 2013/2014 Temat: Łagry a zesłania różne formy represji sowieckich na obywatelach polskich w latach Przed lekcją uczeń powinien wiedzieć: Jak przebiegały przygotowania (pakt Ribbentrop-Mołotow) oraz inwazje niemiecka i sowiecka na ziemie II RP we wrześniu 1939 r. Jak kształtowały się stosunki polsko-radzieckie przed 17 września 1939 roku? Jaki los spotkał dawnych obywateli polskich, którzy na mocy Traktatu Ryskiego z 1921 r. pozostali na dawnych terenach RP, a obecnie Ukrainy sowieckiej Jakie republiki wchodziły w skład ZSRR w dniu wybuchu II wojny światowej? Jak Stalin postanowił wykorzystać miliony Rosjan i obywateli podbitych w czasie II wojny światowej krajów jako pracowników przymusowych do budowy swego imperium? Znać pojęcia: Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej, okupacja sowiecka, praca przymusowa, represje, masowe deportacje, marchlewszczyzna Cele lekcji: Po zakończeniu lekcji uczeń powinien: Potrafić wskazać tereny II Rzeczypospolitej, objęte okupacją sowiecką począwszy od r. Znać szereg form represji sowieckich na obywatelach polskich, potrafić wskazać różnice między nimi, ich przyczyny i skutki Umieć odróżnić łagry od miejsc zesłań, podać różnice w życiu więźniów/ zesłańców, okresy w których obywatele polscy byli poprzez zesłania/ wyroki pracy w łagrach represjonowani przez ZSRR Potrafić wymienić miejsca zsyłek i lokalizację największych łagrów sowieckich oraz pokazać je na mapie. Rozumieć pojęcia : łagry, GUŁag, posiołki, kołchozy, sowchozy, łagiernik, Sybirak. 1

2 W trakcie lekcji uczeń rozwija umiejętności: Analizowania i interpretowania tekstów źródłowych, Analizy przyczynowo - skutkowej oraz formułowania ocen i wniosków, Czytania mapy Uwagi dotyczące prowadzenia lekcji: Temat realizowany będzie na dwóch godzinach lekcyjnych (90 minut) i może być potraktowany jako lekcja historyczno-geograficzna. Nauczyciel powinien przypomnieć w trakcie prowadzenia lekcji, jakim rodzajem źródła są relacje mówione ("oral history") nagrywane w dużym odstępie czasowym od zaistniałych wydarzeń. Metody: pogadanka z elementami wykładu praca z mapą praca ze źródłem - analiza materiałów źródłowych - nagranych w postaci video "burza mózgów" Praca pod kierunkiem nauczyciela Środki dydaktyczne: Relacje wideo łagierników, zesłańców Mapy Przebieg lekcji: Wprowadzenie: Nauczyciel w krótkim wykładzie przypomina uczniom podstawowe fakty dotyczące inwazji sowieckiej na Polskę, początków represji na obywatelach polskich od pierwszych dni okupacji, masowej skali tych wydarzeń w szczególności na najbardziej cennych przedstawicielach miejscowej ludności lub uciekinierach z Polski centralnej i zachodniej (urzędnicy, prawnicy, naukowcy, żołnierze w tym szczególnie uczestnicy wojny polsko-sowieckiej 1920 r., osadnicy wojskowi, służby mundurowe policja, leśnicy, służba więzienna, nauczyciele). Zasygnalizować cel lekcji ukazanie różnic w sytuacji represjonowanych obywateli polskich więźniów łagrów i zesłańców na skutek masowych deportacji z Kresów Wschodnich II RP. Ważne jest ukazanie ciągłości represji rosyjskich/sowieckich od Konfederacji Barskiej przez represje na Polakach na Ukrainie sowieckiej lat 1937/38 po lata II wojny światowej oraz represje na żołnierzach AK w latach Cenne jest także wspomnienie o masowości represji stalinowskich w stosunku do samych Rosjan oraz 2

3 równolegle z represjami na Polakach podobnymi działaniami w stosunku do innych podbitych w czasie II wojny światowej krajów w tym Litwy, Łotwy, Estonii, fińskiej Karelii, Rumunii itp. Celowe jest uchwycenie masowości tego zjawiska oraz jego skrupulatnego zaplanowania przez Sowietów (np. daty masowych deportacji w tym samym czasie z Polski, Łotwy i Estonii). Część właściwa: Korzystając z posiadanej wiedzy uczniowie wskazują na mapie polskie granice z czasów istnienia II Rzeczypospolitej oraz po wrześniu 1939 r. Następnie nauczyciel włącza (wybrane przez niego spośród proponowanych w pakiecie) nagrane relacje dotyczące : A. Aresztowań obywateli polskich na Kresach Wschodnich od września 1939 r., brutalnych śledztwach, wyrokach sądów wojskowych bez możliwości obrony, skazaniu na wieloletnie wyroki ITŁ (isprawitielno-trudowych łagierej) łagrów B. Masowych deportacji obywateli polskich z terenów pod okupacją sowiecką w latach 1940/41 bez udowodnionej winy, przymusowe przesiedlenia całych rodzin do miejsc zesłań w różnych częściach Rosji sowieckiej i Kazachskiej SSR. Prosi uczniów o ich uważne odsłuchanie Po obejrzeniu relacji, nauczyciel dzieli uczniów na 5-osobowe grupy i prosi ich, by poprzez metodę "burzy mózgów" wypełnili zestawienie podobieństw i różnic pomiędzy pobytem w łagrach i na zesłaniu przez polskich obywateli. Przykładowa tabela : Sytuacja obywateli polskich represjonowanych przez Rosję Sowiecką w formie pracy przymusowej w łagrach lub posiołkach/ na zesłaniu na terenie ZSRR Przyczyna represji Droga do miejsca zesłania bezpośrednia czy poprzez więzienia Pobyt samotny czy z rodziną Warunki bytowe Rodzaj pracy przymusowej Długość uwięzienia Swoboda poruszania się Możliwość kontaktów z miejscową ludnością Kontakty z rodziną w Polsce Szansa na uwolnienie łagry posiołek /na zesłaniu Po zestawieniu uwag uczniów nauczyciel zachęca wszystkich do otwartej dyskusji, zadając pytanie : jakie podobieństwa można dostrzec w sytuacji ludzi, którzy znaleźli się w sowieckich łagrów i nazistowskich obozów koncentracyjnych? W jaki sposób pobyt w łagrach czy na zesłaniu mógł wpłynąć na dalsze życie więźniów/ deportowanych? 3

4 Czy praca przymusowa więźniów i zesłańców przyczyniła się do stanu gospodarki ZSRR w czasie i po II wojnie światowej? Nauczyciel podsumowując lekcję, uzupełnia wypowiedzi uczniów. Ma także na zakończenie okazję krótko podsumować dalsze losy obywateli polskich łagierników i zesłańców z lat oraz przedstawić działalność tych osób i ich rodzin od 1989 r. celem upamiętniania tych trudnych faktów z historii Polski XX w. Praca domowa Przygotowanie w formie pisemnej lub ustnej odpowiedzi na pytanie: Czy masowe, przymusowe przesiedlenia ludności mają miejsce także we współczesnym świecie i jak można im przeciwdziałać? Załącznik do scenariusza : lista proponowanych tematycznych fragmentów z relacji wideo świadków historii z archiwum Fundacji Kresy-Syberia Załącznik do scenariusza lekcyjnego Łagry a zesłania różne formy represji sowieckich na obywatelach polskich w latach Lista proponowanych, tematycznych fragmentów z relacji wideo świadków historii z archiwum Fundacji Kresy-Syberia ( 4

5 A. Łagry sowieckie Tadeusz Cydzik : Podróż do łagru w Workucie : Praca w kopalniach Workuty : Ciekawe zdjęcia z łagru w Workucie przy biogramie płk Cydzika Jan Pacyna : Wyrok 25 łagrów i zesłanie do Czemieńskiej oblasti, warunki na zesłaniu : Wojciech Narębski : Aresztowanie i więzienie w Wilnie Teresa (Czeszko) Lipecka : Warunki w łagrze, głód : Paczki, relacje w łagrze : Władysław Uchnalewicz : Cela śmierci : Jan Walczyński : Polityczni więźniowie i zekowie : Jan Grodzicki : Rodzaje baraków w łagrze w Norylsku : B. Masowe deportacje obywateli polskich z lat Irena (Witas) Persak : Moment deportacji : 5

6 Teresa (Niedzielska) Sokołowska : Warunki bytowe na zesłaniu : Walka zesłańców o przetrwanie : Janina (Szabrońska) Krajewska : Praca przy zbiorach bawełny : Barbara (Lenkowska) Czartoszewska : Pierwsze chwile na zesłaniu : Stanisław Starczuk : Praca na zesłaniu : Zapraszamy ponadto do odwiedzania Sali Świadectw na portalu edukacyjnym Fundacji w Wirtualnym Muzeum Kresy-Syberia do samodzielnego wyboru innych fragmentów wspomnień. Wywiady są nieprzerwanie nagrywane przez pracowników i wolontariuszy Fundacji w Polsce oraz poza granicami gdzie mieszkają polscy Sybiracy i regularnie dodawane na stronę : 6

Podobne dokumenty

musimy zatem wiedzieć policzyć dokładnie zawołać po imieniu opatrzyć na drogę Zbigniew Herbert

musimy zatem wiedzieć policzyć dokładnie zawołać po imieniu opatrzyć na drogę Zbigniew Herbert IDEA Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego służy pogłębieniu refleksji nad polskim doświadczeniem konfrontacji z dwoma totalitaryzmami nazistowskim i komunistycznym. Został powołany