Uprawnienie do świadczenia substytucyjnego nie będzie przysługiwać osobom, które dopuściły się czynów godzących w niepodległość i suwerenność

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Uprawnienie do świadczenia substytucyjnego nie będzie przysługiwać osobom, które dopuściły się czynów godzących w niepodległość i suwerenność"

Ewa Czajkowska
7 lat temu
Przeglądów:

1 UZASADNIENIE W 2009 roku przypada 70 rocznica wybuchu II wojny światowej. Ta najkrwawsza z wojen szczególnie dotknęła obywateli Rzeczypospolitej, którzy doznali wyjątkowych cierpień od obu totalitaryzmów nazistowskiego i komunistycznego. Zadośćuczynienie tym cierpieniom stało się możliwe dopiero w wyniku wolnościowych przemian, które nastąpiły w Europie po 1989 r. Polskie ofiary nazizmu uzyskały już pewne świadczenia ze środków przekazanych nam przez rząd Republiki Federalnej Niemiec w 1991 r. (wypłaty realizowane przez Fundację Polsko-Niemieckie Pojednanie). Do tej pory nie została jednak rozwiązana kwestia odszkodowań dla Polaków represjonowanych w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w latach Prawnym spadkobiercą ZSRR jest Federacja Rosyjska, z którą od 1993 r. Rzeczpospolita Polska prowadzi z różną intensywnością rozmowy na temat odszkodowań dla polskich obywateli represjonowanych w ZSRR. Choć strona rosyjska wielokrotnie deklarowała chęć pozytywnego rozwiązania tego problemu, przedstawiane przez nią konkretne propozycje były niestety dalece niesatysfakcjonujące. Można spodziewać się, że kwestia odszkodowań prawdopodobnie również w najbliższym czasie nie znajdzie pozytywnego rozwiązania. Stąd przed Państwem Polskim stoi zadanie zapobieżenia sytuacji, iż wszelkie rozmowy na ten temat staną się bezprzedmiotowe, gdyż nie będą już żyły osoby, które owe odszkodowania miałyby otrzymać. Dlatego niniejsza ustawa przewiduje wypłacanie z budżetu państwa ofiarom określonych represji radzieckich tzw. świadczenia substytucyjnego. Jego wypłata z budżetu byłaby aktem solidaryzmu społecznego.

2 2 Obecnie bowiem taki obowiązek realizujący się poprzez obciążenie polskich obywateli kosztami świadczeń, które co do zasady winno wypłacić inne państwo, nigdy nie powstał. Wypłata świadczenia substytucyjnego jest motywowana przekonaniem, że osobom, które doznały krzywd w ZSRR, należy się zadośćuczynienie. Ponieważ jego uzyskanie od faktycznego dłużnika, jakim jest Federacja Rosyjska, napotyka istotne przeszkody, przedkładany projekt ustawy ma na celu umożliwienie szybszego zaspokojenia słusznych roszczeń naszych obywateli. Jest to uprawnienie przyznane tej grupie osób, która cierpiała za to, że była obywatelami polskimi. Do represji, z którymi wiąże się możliwość ubiegania o świadczenie substytucyjne projekt zalicza przebywanie: 1) w obozach internowanych oraz w obozach podległych Głównemu Zarządowi do Spraw Jeńców Wojennych i Internowanych (GUPWI) NKWD, a od marca 1946 r. Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (MWD) ZSRR i obozach podległych Wydziałowi Obozów Kontrolno-Filtracyjnych NKWD, a od marca 1946 r. Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (MWD) ZSRR; 2) w więzieniach oraz poprawczych obozach pracy i poprawczych koloniach pracy podległych Głównemu Zarządowi Obozów i Kolonii Poprawczych (Gułag) NKWD, a od marca 1946 r. Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (MWD) ZSRR; 3) na przymusowym zesłaniu lub deportacji w ZSRR. W myśl projektu, podleganie wyżej wymienionym represjom nie przesądza jeszcze o możliwości uzyskania jednorazowego świadczenia substytucyjnego. Projekt oprócz pozytywnych przesłanek, których zaistnienie wiąże się z możliwością ubiegania o świadczenie substytucyjne wymienia bowiem również negatywne przesłanki uzyskania tego świadczenia. Uprawnienie do świadczenia substytucyjnego nie będzie przysługiwać osobom, które dopuściły się czynów godzących w niepodległość i suwerenność

3 3 Państwa Polskiego (ich katalog zamieszczony w art. 4 projektu ustawy jest prawie tożsamy z katalogiem czynów uniemożliwiających korzystanie z uprawnień określonych w ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego). Osoby, które czynnie wspierały totalitaryzm komunistyczny lub nazistowski nie mogą oczekiwać specjalnego traktowania przez wolną Polskę i jej obywateli. Dopuszczając się określonych czynów (kolaboracja z okupantami, służba w komunistycznym aparacie bezpieczeństwa, stosowanie represji) przyczyniły się do niszczenia przez okupantów wspólnoty polskich obywateli i jej najdoskonalszego wzoru niepodległego państwa. Pozbawienie ich prawa do świadczenia substytucyjnego nie jest więc karą, a jedynie nie udzieleniem uprawnienia. Projektowana ustawa wyklucza możliwość przyznania świadczenia substytucyjnego osobom, które otrzymały z tytułu represji doznanych od organów ZSRR - odszkodowanie na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Powołana ustawa umożliwiła już bowiem w określonym w niej zakresie uzyskanie świadczeń związanych z represjami doznanymi w ZSRR. Jednocześnie w art. 5 ust. 2 projektu zobowiązano Ministra Sprawiedliwości do przekazywania Kierownikowi Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wykazu osób, które otrzymały odszkodowanie lub zadośćuczynienie na podstawie powołanej ustawy. Świadczenie przyznawane będzie decyzją Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wydawaną na wniosek zainteresowanej osoby, w oparciu o dowody przedstawione przez tą osobę jak również zebrane przez Kierownika na podstawie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach

4 4 będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. Postępowanie dotyczące przyznania lub odmowy przyznania świadczenia substytucyjnego, w zakresie nieuregulowanym w ustawie, toczyć się będzie w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Wypłaty świadczenia z uwagi na jego jednorazowy charakter dokonywał będzie Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w terminie trzech miesięcy od dnia wydania decyzji przyznającej świadczenie i określającej jego wysokość. Jednocześnie w art. 7 ust. 3 projektu przewidziano delegację dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego do wydania rozporządzenia określającego sposób oraz tryb wypłaty świadczenia. Projekt przewiduje również zmiany w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zmiany wprowadzone w wymienionych ustawach wynikają z konieczności uwzględnienia w obowiązującym ustawodawstwie postanowień projektowanej ustawy. Zmiana wprowadzona w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ma uniemożliwić dublowanie się świadczeń uzyskanych z tytułu doznanych represji. Natomiast zmiana projektowana w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, zmierza do zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych świadczenia substytucyjnego przewidzianego w projekcie ustawy. Ustawa ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2010 r. uwzględniając konieczność dokonania stosownych zmian w budżecie, za wyjątkiem art. 5 ust. 2, który wejdzie w życie z dniem ogłoszenia ustawy. Wejście w życie przedmiotowego projektu ustawy pociągnie za sobą skutki dla budżetu państwa, będącego źródłem finansowania proponowanych

5 5 rozwiązań, których dokładne oszacowanie na obecnym etapie nie jest w pełni możliwe. Biorąc jednak pod uwagę, że obecnie żyje w Polsce ok osób, które uzyskały decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych potwierdzającą fakt ich deportacji lub uwięzienia w ZSRR oraz fakt, iż duża część z tych osób otrzymała już odszkodowania na podstawie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego liczbę osób, które uzyskają świadczenie substytucyjne należy szacować na ok Średni czas przebywania na deportacji lub w obozie w ZSRR wynosi dla tych osób 69 miesięcy, co oznacza, że koszty wejścia w życie ustawy należy szacować na ok. 966 mln zł. Wejście w życie projektowanej ustawy nie spowoduje skutków gospodarczych, przewiduje się natomiast pozytywny efekt społeczny w postaci długo oczekiwanego zaspokojenia społecznego poczucia sprawiedliwości. W ramach konsultacji społecznych projekt ustawy został skierowany do zaopiniowania przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz organizację kombatancką Związek Sybiraków. Przedmiot regulacji niniejszej ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.

Podobne dokumenty

USTAWA. z dnia 2009 r.

USTAWA. z dnia 2009 r. P r o j e k t USTAWA z dnia 2009 r. o świadczeniu substytucyjnym przysługującym osobom represjonowanym w latach 1939 1956 przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich Art. 1. Świadczenie substytucyjne,