1 Adresy stron www zostały podane według stanu na dzień r.

Transkrypt

1 Czy przemysł kreatywny wymaga zindywidualizowanego wsparcia? Komentarz do raportów z warsztatów realizowanych w ramach serii konferencji Rola przemysłu kreatywnego w rozwoju gospodarczym regionu organizowanych w ramach projektu Creative Poland W dniach 14, 18 i 26 marca 2013 roku w trzech miastach Polski odbyły się konferencje związane z identyfikowaniem roli przemysłu kreatywnego we współczesnej gospodarce. Ich celem było z jednej strony pobudzenie dyskusji o sektorze kreatywnym przez osoby z nim związane z drugiej strony była chęć zidentyfikowania narzędzi, które należałoby uruchomić dla wsparcia tego sektora w Polsce. Każda z konferencji była zakończona warsztatami, w których dyskutowano nad problemami tego sektora, jego współczesną sytuacją oraz potrzebami związanymi z dalszym rozwojem. Sektor kreatywny, jest jednocześnie młodym i starym sektorem w Polsce, jak i w innych krajach europejskich. Sztuka, rzemiosło, działalność artystyczna, reklamowa i inne obszary działalności, w których czynnikiem sprawczym jest ludzka kreatywność były obecne w gospodarce narodowej praktycznie od początku jej istnienia. Z drugiej strony dopiero od kilkunastu lat w literaturze zaczęto używać określenia przemysły kreatywne, jako wyodrębnionego sektora w skład którego wchodzą tego typu organizacje. Istnieje co najmniej kilka ujęć definicyjnych tego sektora, do najpopularniejszych należą określenia takie jak: przemysły prawa autorskiego, przemysły kultury, przemysły przeżyć czy przemysły kreatywne. Każde z tych określeń akcentuje inny sposób wyodrębnienia i zdefiniowania tego sektora, natomiast każde z nich wyraźnie akcentuję rolę kreatywności jako kluczowej siły sprawczej pozwalającej na funkcjonowanie w tej branży. Sektor kreatywny jest obecnie bardzo modnym sektorem. Bardzo często w dyskusji o rozwoju gospodarki krajów Unii Europejskiej akcentuje się, że to właśnie dzięki owej kreatywności Europa może odbudować swoją pozycję w globalnym świecie. Jednakże jeżeli mówimy o jakimś zjawisku, warto przytoczyć kilka definicji. Ich wartościowe studium opublikowała Komisja Europejska w publikacji The Economy of Culture in Europe dostępnej bezpłatnie on-line ( 1 ). Warto nadmienić, że także polskie instytucje mają bogaty dorobek w zakresie badania i opisywania tego zjawiska. Warto spojrzeć na bibliografię dostępną na stronach programu Obserwatorium Kultury prowadzoną przez Narodowe Centrum Kultury, czy informacje zawarte na portalu Jak zatem widać wiele definicji, ale jedna wspólna cecha, którą jest połączenie przedsiębiorczości, kreatywności i aktywności w obszarze kultury. Na przemysły kreatywne można spojrzeć jako na sektor, który wytwarza produkty łączące w sobie kilka cech: Symbolikę produkty wytwarzane przez sektor przemysłów kreatywnych charakteryzuje ich wartość symboliczna. Przekazują one bowiem określone znaczenie symboliczne lub określone komunikaty. Intelektualizm produkty wytwarzane przez sektor przemysłów kreatywnych mają określoną wartość intelektualną, która może stanowić przedmiot ochrony ze strony prawa. Wartość intelektualna jest także związana z wymaganą do ich wytworzenia kreatywnością ze strony twórcy. 1 Adresy stron www zostały podane według stanu na dzień r.

2 Kulturowość - produkty wytwarzane przez sektor przemysłów kreatywnych wytwarzają określoną wartość kulturową na którą składają się: wartość estetyczna, wartość duchowa, wartość społeczna, wartość historyczna, wartość symboliczna oraz wartość autentyczności. Nieoznaczoność - produkty wytwarzane przez sektor przemysłów kreatywnych powstają w odpowiedzi na popyt zgłaszany przez konsumentów, który jest bardzo trudny do efektywnego oszacowania i zbadania. Powoduje to trudności w oszacowaniu ryzyka związanego z prowadzeniem działalności w tej branży oraz silną asymetrię w kosztach i przychodach jej przedsiębiorstw. Nieoznaczoność przyczynia się także do trudności z prawidłowym oszacowaniem kosztów wytworzenia produktu oraz ceny akceptowanej przez rynek. Potencjał inspiracji - produkty wytwarzanie przez sektor przemysłów kreatywnych dzięki symbolicznemu charakterowi mogą tworzyć kapitał symboliczny, który stymuluje tworzenie kolejnych produktów w tych sektorach. Produkty te mogą inspirować nie tylko innych twórców branż kreatywnych, ale mogą być także inspiracją dla branż tradycyjnych. Potencjał komplementarny - produkty wytwarzane przez sektor przemysłów kreatywnych nie istnieją samoistnie. Każdy z nich wymaga określonego otoczenia (kontekstu) tworzonego przez inne sektory gospodarki tak aby mógł zaistnieć. Oznacza to, że tego typu produkty sprzyjają wytwarzaniu produktów w branżach komplementarnych wobec nich. Zdolność do generowania efektów zewnętrznych - produkty wytwarzane przez sektor przemysłów kreatywnych zarówno w momencie ich wytwarzania, jak i konsumpcji sprzyjają powstawaniu efektów zewnętrznych w gospodarce. Zdolność do kumulowanie doznań - konsumpcja produktów przemysłów kreatywnych w odróżnieniu od konsumpcji innych produktów może wpłynąć na zmianę preferencji konsumenta w zakresie dalszej ich konsumpcji. Oznacza to, że zwiększenie konsumpcji oznacza podwyższenie oczekiwań w zakresie użyteczności kolejnych produktów. Można zatem zauważyć, że stan pełnego zaspokojenia potrzeb konsumenta w przypadku produktów tego sektora może nie istnieć. Potencjał komunikacyjny - produkty przemysłów kreatywnych pełnią funkcję komunikacyjną, z jednej strony pozwalają na efektywne porozumiewanie się ludzi, z drugiej strony tworzą (lub utrwalają) określone wzorce komunikacyjne, które budują związek pomiędzy nadawcą i odbiorcą ale także mogą stać się częścią składową kodu językowego. Potencjał poznawczy i edukacyjny - produkty przemysłów kreatywnych przekazując określone wartości symboliczne służą ukazywaniu rzeczywistości jako jej odbicie co pozwala poznawać nowe obszary wiedzy lub wpływać wychowawczo na odbiorcę. Tak postrzegany sektor kreatywny w określony sposób oddziałuje na gospodarkę poprzez następujące efekty:

3 Bezpośrednie, do których można zaliczyć: o Tworzenie miejsc pracy większość podmiotów funkcjonujących w tym sektorze świadczy usługi dla określonych grup klientów, zatem tak charakterystyczna dla usług zbieżność czasu i miejsca wykonania z czasem i miejscem jej konsumowania (zakupu) oznacza, że tworzone są miejsca pracy w pobliżu konsumentów, czyli najczęściej właśnie w regionie. Także charakterystyczna dla usług niemożność magazynowania, indywidualny wymiar usługi dostosowanej do oczekiwań konsumenta oraz lokalny charakter jej świadczenia często wymagają od pracowników określonych (często wysokich kwalifikacji) i raczej nie poddadzą się migracji za granicę. o Komplementarność sektor przemysłów kultury i przemysłów kreatywnych jest komplementarny wobec innych sektorów gospodarki, co oznacza, że przyciąga do regionu inne rodzaje działalności gospodarczej, do najczęstszych należą gastronomia, usługi hotelowe i handel. o Dochody z podatków aktywnie działająca branża przemysłów kultury i przemysłów kreatywnych przyczynia się do wzrostu podatków wpływających do lokalnego budżetu Efekty pośrednie, które można scharakteryzować jako niemierzalny (lub bardzo trudny do obiektywnego oszacowania): o czynnik promocji, dzięki któremu możliwe jest wyróżnienie danego regionu wśród innych miejsc w ofercie skierowanej do turystów, inwestorów czy osób szukających miejsca do zamieszkania, o czynnik wzmacniający atrakcyjność lokalizacyjną, umożliwia przyciągnięcie tych podmiotów, które wykorzystują potencjał kreatywności oraz poszukują szerokiej oferty zagospodarowania czasu wolnego dla swoich pracowników, o czynnik aktywizujący społeczność nie tylko poprzez tworzenie nowych nisz rynkowych dla lokalnych przedsiębiorców, ale także dla aktywności o charakterze niezarobkowym, o czynnik socjalizujący, dzięki kierowaniu części oferty do grup zagrożonych lub podlegających wykluczeniu społecznemu możliwa staje się stopniowa przebudowa lokalnej społeczności. Efekty indukowane, które uwzględniają dalszy wzrost wydatków wywołany wzrostem przychodów w regionie (np. płac), wynikających z działania podmiotów sektora przemysłów kreatywnych. Powstają dzięki wydatkom (konsumpcyjnym) ponoszonym przez zatrudnionych w tych sektorach a zamieszkujących dany region. Impulsem jest tutaj zasób finansowy pozostający w regionie, który tworzy miejsce dla dalszych działań o charakterze ekonomicznym.

4 Sektor przemysłów kreatywnych ma zatem swoją specyfikę, warto też zauważyć, że ma on swoje określone problemy. Część z nich jest normalnymi problemami, z którymi borykają się codziennie inne przedsiębiorstwa. Sektor ten podobnie jak inne poszukuje: Możliwości finansowania zarówno w formie wsparcia bezpośredniego (np. dotacje celowe, oferta inwestorów) jak i pośredniego (np. konieczność obniżenia zobowiązań wobec Państwa, preferencji podatkowych czy ulg). Sposobu efektywnego dotarcia do klienta, który będzie gotowy zakupić produkty wytwarzane lokalnie bądź oddające lokalny charakter. Możliwości pokonania barier prawnych związanych z codziennym funkcjonowaniem organizacji w gospodarce. Pomysłu na zbudowanie trwałej przewagi konkurencyjnej w gospodarce, w której coraz łatwiej jest ściągnąć, skopiować rozwiązanie, czy pomysł na prowadzenie biznesu. Pomysłu na pokonanie niskiego poziomu kapitału społecznego i zaufania w społeczeństwie. Sektor kreatywny ma także specyficzne dla niego problemy, do najważniejszych należą: Wycena twórczości i brak dostrzegania przez klienta pracy jaką wykonuje twórca w związku z aktem tworzenia. Ochrona wartości niematerialnych przez system prawny oraz efektywność instytucji państwowych zaangażowanych w ochronę własności intelektualnej. Rozwiązania podatkowe, które nie uwzględniają specyfiki kreatywności i tworzenia. Edukacja klienta pozwalająca na wykrzesanie w jego gospodarstwie domowym takich potrzeb, które spowodują popyt na produkty o wartości symbolicznej. Edukacja kadr gospodarki kreatywnej, która wymaga z jednej strony przekazania określonych kompetencji związanych z kreatywnością, z drugiej zaś wiedzy technicznej pozwalającej na wytwarzanie produktów, budowanie strategii marketingowej czy aktywne planowanie rozwoju organizacji w systemie ekonomicznym. Niski poziom emancypacji tego sektora, który ciągle nie potrafi sprzedać społeczeństwu swojego potencjału, pokazać jak ważną rolę odgrywa we współczesnej gospodarce. Czy możliwe jest zatem wypracowanie rozwiązań sprzyjających pokonaniu tych barier? Inicjatywa inspirowana działaniami w ramach projektu Creative Poland ukierunkowana jest na promowanie idei partnerstwa kreatywnego. Partnerstwa grupującego różne podmioty wchodzące w skład tego sektora. Ważnym czynnikiem efektywności partnerstwa jest pokazywanie wymiernej wartości dla osoby, która chce się do niego przyłączyć. Ważnymi czynnikami zachęcającymi do ewentualnego dołączenia się do tej inicjatywy jest między innymi: Możliwość poznania innych sektorów wchodzących w skład przemysłów kreatywnych i wzajemnej inspiracji.

5 Możliwość wypracowania kierunków w których należy lobbować wśród decydentów odpowiedzialnych za tworzenie założeń polityki wspierającej rozwój tego sektora. Możliwość wspólnej promocji w kraju, jak i za granicą. Te możliwości stanowią oczywiście przykładowe kierunki rozwoju tego partnerstwa, natomiast fakt, czy będzie ono stanowiło realną siłę umożliwiającą promocję sektora kreatywnego w Polsce zależy chyba tylko od Ciebie. Jestem przekonany, że warto spróbować, zachęcam do zapoznania się z raportami z poszczególnych konferencji oraz do zapoznania się z ideą partnerstwa na rzecz przemysłu kreatywnego. dr Rafał Kasprzak Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Warszawa, kwiecień 2013.