Zamierzone uwolnienie GMO. Dane ogólne

Transkrypt

1 Tytuł Zamierzone uwolnienie GMO Opis Wniosek o wydanie decyzji w sprawie zamierzonego uwolnienia GMO INFORMACJE OGÓLNE O WNIOSKU Dane ogólne Numer wniosku 02-04/2002 Status zgłoszenia Wydano decyzję Data zgłoszenia Znak decyzji... Data wydania decyzji Data decyzji Numer decyzji... Numer uchwały... Tytuł zamierzonego uwolnienia Wniosek o zgodę na zamierzone uwolnienie do środowiska w celach innych niż wprowadzenie do obrotu genetycznie zmodyfikowanych drzew śliwy w zakresie oceny odporności transgenicznych śliw na wirusa ospowatości śliwy (PPV) w warunkach polowych Title Cel zamierzonego uwolnienia Celem prac jest pełna ocena odporności wybranych klonów transgenicznych na ospowatość śliwy w warunkach polowych przy silnej presji infekcyjnej. W USA choroba ta nie występowała do roku 1999, a obecnie stwierdzono jej obecność tylko na ograniczonym obszarze i porażone rośliny usunięto. W Polsce choroba ta niestety ciągle występuje, mimo postępów w jej zwalczaniu i stanowi najpoważniejsze zagrożenie w uprawie śliwy. Wprowadzenie odmian śliw odpornych na szarkę miałoby wielkie znaczenie dla społeczności lokalnych gdzie istniały wieloletnie tradycje uprawy tego gatunku (na przykład na Podhalu). Niemożliwe jest uzyskanie pełnej oceny odporności polowej w warunkach laboratoryjnych, bez uwolnienia GMO do środowiska. Doświadczenie w małej skali umożliwi też doświadczalną ocenę czynników ryzyka. Badane klony prawdopodobnie nie będą bezpośrednio oferowane do uprawy, ale mogą być wykorzystane do uzyskania szeregu odmian wartościowych gospodarczo drogą hodowli klasycznej lub inżynierii genetycznej. Planowane jest między innymi usunięcie z transgenu części sekwencji związanych z opornością na antybiotyk oraz genu GUS. Nasz udział w badaniach może ułatwić Polsce czerpanie korzyści z efektów końcowych tych prac, lub przynajmniej zmniejszyć koszty zakupu licencji w przyszłości. Abstract Strona 1 z 25

2 Użytkownik 1.INFORMACJE O UŻYTKWONIKU GMO I OSOBACH ODPOWIEDZIALNYCH ZA PRZYGOTOWANIE I PRZEPROWADZENIE ZAMIERZONEGO UWOLNIENIA 1.1. Nazwa i siedziba lub nazwisko i adres użytkownika GMO Dane osoby prawnej Nazwa użytkownika Kod pocztowy Miejscowość Ulica Numer budynku 18 Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa Skierniewice ul. Pomologiczna Numer lokalu... Adres ... Telefon (46) Faks (46) Imię i nazwisko oraz informacja o kwalifikacjach fachowych osoby (osób) odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska Dane osoby odpowiedzialnej Tytuł naukowy Imię pracownika Nazwisko pracownika Dr Tadeusz Malinowski Telefon... Faks... Adres ... Kwalifikacje zawodowe pracownika Doktor nauk rolniczych w zakresie ogrodnictwa magister biofizyki Strona 2 z 25

3 Uwolnienie 2. INFORMACJE O ZAMIERZONYM UWOLNIENIU GMO DO ŚRODOWISKA a) Tytuł zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska Wniosek o zgodę na zamierzone uwolnienie do środowiska w celach innych niż wprowadzenie do obrotu genetycznie zmodyfikowanych drzew śliwy w zakresie oceny odporności transgenicznych śliw na wirusa ospowatości śliwy (PPV) w warunkach polowych Title b) Cel zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska i krótkie streszczenie Celem prac jest pełna ocena odporności wybranych klonów transgenicznych na ospowatość śliwy w warunkach polowych przy silnej presji infekcyjnej. W USA choroba ta nie występowała do roku 1999, a obecnie stwierdzono jej obecność tylko na ograniczonym obszarze i porażone rośliny usunięto. W Polsce choroba ta niestety ciągle występuje, mimo postępów w jej zwalczaniu i stanowi najpoważniejsze zagrożenie w uprawie śliwy. Wprowadzenie odmian śliw odpornych na szarkę miałoby wielkie znaczenie dla społeczności lokalnych gdzie istniały wieloletnie tradycje uprawy tego gatunku (na przykład na Podhalu). Niemożliwe jest uzyskanie pełnej oceny odporności polowej w warunkach laboratoryjnych, bez uwolnienia GMO do środowiska. Doświadczenie w małej skali umożliwi też doświadczalną ocenę czynników ryzyka. Badane klony prawdopodobnie nie będą bezpośrednio oferowane do uprawy, ale mogą być wykorzystane do uzyskania szeregu odmian wartościowych gospodarczo drogą hodowli klasycznej lub inżynierii genetycznej. Planowane jest między innymi usunięcie z transgenu części sekwencji związanych z opornością na antybiotyk oraz genu GUS. Nasz udział w badaniach może ułatwić Polsce czerpanie korzyści z efektów końcowych tych prac, lub przynajmniej zmniejszyć koszty zakupu licencji w przyszłości. Abstract Strona 3 z 25

4 3. INFORMACJE O GMO Strona 4 z 25 Biorca a) Charakterystyka biorcy; organizmu rodzicielskiego (o ile występuje) 3.1. Nazwa taksonomiczna Prunus domestica L. Jeżeli w powyższym słowniku wybrana została wartość "Żadne z powyższych" należy wypełnić pole: 3.2. Taksonomia Rodzina Roseace, Rodzaj Prunus Inne nazwy (w szczególności: nazwa zwyczajowa, nazwa szczepu, nazwa hodowlana) śliwa (siewka śliwy z odmiany Stanley) 3.4. Cechy fenotypowe i genetyczne Prunus domestica L. drzewo, roślina wieloletnia, rozmnażająca się w cyklu płciowym 3.5. Stopień pokrewieństwa pomiędzy dawcą i biorcą lub między organizmami rodzicielskimi dawca jest w naturze pasożytem obligatoryjnym biorcy (wirusem) 3.6. Opis technik identyfikacji i detekcji śliwa może być przedmiotem bezpośredniej obserwacji, identyfikacja transgenu w ewentualnych siewkach lub innych roślinach możliwa za pomocą szeregu technik: histochemicznie (GUS), amplifikacja transgenu metodą PCR, hybrydyzacja molekularna 3.7. Dokładność, powtarzalność i specyficzność technik identyfikacji i detekcji 3.8. Opis geograficznego zasięgu i naturalnego środowiska organizmu wraz z informacją o naturalnych wrogach, ofiarach, pasożytach, konkurentach, symbiontach i gospodarzach strefa klimatu umiarkowanego 3.9. Możliwość przeniesienia informacji genetycznej do innych organizmów. Krzyżowanie z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi Stabilność genetyczna organizmów i czynniki na nią wpływające Cechy patologiczne, ekologiczne i fizjologiczne a) cechy patologiczne, stosownie do istniejących norm dotyczących ochrony zdrowia ludzi lub ochrony środowiska b) wymiana pokoleń w naturalnym ekosystemie; płciowe i bezpłciowe cykle reprodukcyjne c) zdolność do samodzielnego utrzymania się w środowisku, w tym wytwarzanie diaspor między innymi przez nasiona, spory. Specyficzne czynniki wpływające na przeżywalność i rozsiewanie

5 d) patogenność: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, wpływ na organizmy nieobjęte celowym działaniem GMO. Możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów); zdolność do kolonizacji innych organizmów e) oporność na antybiotyki i możliwość wykorzystywania tych antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt i w profilaktyce f) rola w procesach środowiskowych, produkcja, przemiany metaboliczne, rozkład materii organicznej, inne Charakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Ogólna chcrakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Jak poniżej. a) sekwencja Nie dotyczy. b) częstotliwość użytkowania Nie dotyczy. c) specyficzność Nie dotyczy. d) obecność genów nadających oporność Nie dotyczy Opis wcześniejszych modyfikacji genetycznych Śliwa była transformowana najpierw wektorem bez genu użytkowego, następnie genem białka płaszcza wirusa mozaiki papai (PRV-CP). Rośliny, których dotyczy wniosek to pierwszy opublikowany przypadek transformacji śliwy genem białka płaszcza PPV (Scorza i in. 1994). Wszystkie te transformacje zostały dokonane przez zespół którego kierownikiem jest Scorza (Kernsville, USA) Strona 5 z 25

6 3. INFORMACJE O GMO b) Charakterystyka dawcy Dawca Nazwa taksonomiczna Żadna z powyższych Jeżeli w powyższym słowniku wybrana została wartość "Żadne z powyższych" należy wypełnić pole: Taksonomia Plum pox virus (PPV, wirus ospowatości śliwy) wirus ospowatości śliwy (synonimy: wirus szarki, plum pox potyvirus, Scharka-Virus, Scharka, Prunus virus 7 Christ., PPV), należący do rodzaju Potyvirus, rodziny Potyvirydae (Shukla i in., 1994). Według klasyfikacji ICTV (International Committee on Taxonomy of Viruses) wirus szarki ma kod Inne nazwy (w szczególności: nazw zwyczajowa, nazwa szczepu, nazwa hodowlana) szczep wirusa z którego pochodzi gen białka płaszcza użyty do transformacji: PPV-D (Dideron, pełna sekwencja wirusa zdeponowana w GenBank pod numerem: X16415) Cechy fenotypowe i genetyczne znana pełna sekwencja nukleotydowa wirusa, w tym genu białka płaszcza; szczep opisywany jako łagodniejszy od PPV-M; przenoszony przez mszyce Stopień pokrewieństwa pomiędzy dawcą i biorcą lub między organizmami rodzicielskimi dawca jest w naturze pasożytem obligatoryjnym biorcy (wirusem) Opis technik identyfikacji i detekcji ELISA - z wykorzystaniem przeciwciał poliklonalnych i monoklonalnych; RT-PCR - zestawy primerów; hybrydyzacja molekularna, W. blotting; istnieje obszerna literatura tematu, między innymi: Malinowski T. (1998) Praca doktorska; Dokładność, powtarzalność i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Opis geograficznego zasięgu i naturalnego środowiska organizmu wraz z informacją o naturalnych wrogach, pasożytach, konkurentach, symbiontach i gospodarzach wirus ospowatości śliwy występuje od co najmniej kilkudziesięciu lat w Europie i basenie Morza Śródziemnego, od kilku lat w Chile, w końcu 1999 stwierdzono w USA. Gospodarzami wirusa są: śliwy, brzoskwinie, morele, czereśnie i wiśnie (tylko niektóre szczepy wirusa są zdolne do zasiedlania czereśni lub wiśni), orzech włoski, migdał, tarnina Możliwość przeniesienia informacji genetycznej do innych organizmów Krzyżowanie z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi Stabilność genetyczna organizmów i czynniki na nią wpływające Cechy epidemiologiczne (patologiczne i fizjologiczne oraz ekologiczne) a) cechy patologiczne, stosownie do istniejących norm dotyczących ochrony zdrowia ludzi lub ochrony środowiska Strona 6 z 25

7 b) Wymiana pokoleń w naturalnym ekosystemie; płciowe i bezpłciowe cykle reprodukcyjne c) zdolność do samodzielnego utrzymania się w środowisku, w tym wytwarzanie diaspor między innymi przez nasiona, spory. Specyficzne czynniki wpływające na przeżywalność i rozsiewanie d) patogenność: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, wpływ na organizmy nieobjęte celowym oddziaływaniem GMO; możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów); zdolność do kolonizacji innych organizmów e) oporność na antybiotyki i możliwość wykorzystywania tych antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt i w profilaktyce f) rola w procesach środowiskowych, produkcja, przemiany metaboliczne, rozkład materii organicznej, inne Charakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Charaktetystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Jak poniżej. a) sekwencja Nie dotyczy. b) częstość mobilizacji Nie dotyczy. c) specyficzność Nie dotyczy. d) obecność genów nadających oporność Nie dotyczy Opis wcześniejszych modyfikacji genetycznych Strona 7 z 25

8 3. INFORMACJE O GMO c) Charakterystyka wektora Właściwości i źródło wektora Wektor pełny opis konstrukcji wektora i metody transformacji opublikowano w pracy Scorza i in., (1994), której kopię załączono do wniosku Sekwencja transpozonów, wektorów i innych niekodujących odcinków genetycznych, użytych do konstrukcji GMO i zrobienia wektorów wprowadzających oraz pozwalających na ich funkcjonowanie w GMO NOS, NPTII, NOS, promotor CaMV35S, gen białka płaszcza PPV-D, NOS, promotor CaMV35S, GUS, NOS plus uwaga jak w punkcie Częstość mobilizacji wbudowanego wektora lub zdolność przenoszenia i metody określenia tych procesów Informacje o tym, w jakim stopniu wektor jest ograniczony do DNA wymaganego do spełnienia planowanych funkcji wektor zawiera gen oporności na kanamycynę (stosowany w procesie selekcji stransformowanych roślin), promotor CaMV 35S oraz gen kodujący białko płaszcza wirusa ospowatości śliwy, szczep Dideron (dający pożądaną odporność na wirusa), gen GUS który może być wykorzystany do monitorowania obecności transgenu w roślinach (również potomnych, choć w tym ostatnim przypadku istnieje bardzo mało prawdopodobna możliwość, że w kolejnym pokoleniu geny PPV-CP i GUS ulegną niezależnej segregacji) Strona 8 z 25

9 3. INFORMACJE O GMO d) Charakterystyka GMO Strona 9 z 25 GMO Informacje związane z modyfikacjami genetycznymi a) metody modyfikacji Dokładny opis w publikacji Scorza i in. (1994), której kopię załączam b) metody konstrukcji i wprowadzenia insertu bądź insertów do biorcy lub usunięcia sekwencji Transformacja z wykorzystaniem A. tumefaciens. szczep C58/Z707 lub EHA101 i wektora binarnego pga482gg/ppv-cp-33 Dokładny opis w publikacji Scorza i in., (1994), której kopię załączam c) opis insertu i/ lub konstrukcji wektora metody użyte do scharakteryzowania: PCR, Southern (DNA), Northern (RNA), Western (białka) blotting d) metody użyte do selekcji e) czystość insertu - obecność sekwencji o nieznanych funkcjach Oprócz genu białka płaszcza PPV z promotorem, który ma zapewnić odporność na wirusa insert zawiera gen selekcyjny: NPT II oraz markerowy GUS z E. coli f) sekwencja, lokalizacja i funkcja wprowadzonych/ usuniętych/ zmienionych fragmentów DNA, ze szczególnym odniesieniem do jakiejkolwiek znanej szkodliwej sekwencji Pełna sekwencja RNA wirusa, w tym nukleotydy kodujące białko płaszcza szczepu PPV-D: GenBank accession number: X16415, nukleotydy: g) umiejscowienie insertu w komórce (chromosomy, mitochondria, chloroplasty, cytoplazma) i metody identyfikacji umiejscowienia insertu choromosomy metody identyfikacji: DNA blotting h) wielkość usuniętego fragmentu i jego funkcje Informacje o uzyskanym GMO Informacje o uzyskanym GMO jak poniżej a) opis zmienionych cech genetycznych i fenotypowych GMO odporność na wirusa ospowatości śliwy - zwiększona b) struktura i liczba kopii każdego wektora lub dodanego kwasu nukleinowego w GMO od 1 do 4 kopii genu, co stwierdzono metodą DNA blotting c) stabilność genetyczna i fenotypowa bardzo stabilny d) charakterystyka i poziom ekspresji nowego materiału genetycznego; metody i czułość pomiaru; części organizmu, gdzie występuje ekspresja (np. korzeń)

10 Zastosowany promotor nie jest selektywny - umożliwia ekspresję we wszystkich tkankach Jednak ekspresja transgenu zależy od klonu oraz pory roku. Wykrywanie ekspresji na poziomie RNA - Northern blotting możliwe w liściach. W klonie C5 wykrywalne ilości RNA utrzymują się tylko przez część sezonu wegetacyjnego. Później na skutek mechanizmu kosupresji poziom RNA spada poniżej poziomu wykrywalności tą metodą. Białko jest produkowane w ilościach wykrywalnych metodą W. blotting we wszystkich klonach z wyjątkiem C5, który charakteryzuje się najwyższym stopniem odporności na wirusa. e) funkcja nowego białka Ekspresja białka transgenu nie jest konieczna do spełnienia pożądanej funkcji - ochrony przed wirusem. Wręcz przeciwnie - w klonie C5 nie można stwierdzić obecności białka PPV-CP metodą W. blotting. Ze względu na mechanizm gene silencing ilości białka wirusowego produkowanego przez transgeniczne rośliny są dużo niższe niż w roślinach naturalnie porażonych wirusem f) techniki identyfikacji i detekcji wprowadzonej sekwencji, wektorów i białka oraz metabolitów będących produktami wprowadzonego genu kwasy nukleinowe: PCR, RT-PCR, DNA, RNA blotting, GUS assay białka: W. blotting g) czułość, wiarygodność (w rozumieniu ilościowym) i specyficzność technik identyfikacji i detekcji dostępne metody umożliwiają wiarygodne wykrycie transgenu h) zmiany współczynnika rozmnożenia, zdolności do rozsiewania i przeżywalności GMO w porównaniu do organizmu biorcy bez wyraźnych zmian z wyjątkiem potencjalnej przewagi związanej z odpornością na wirusa Opis wcześniejszych uwolnień GMO USA: od 1992 śliwy z PRV-CP, od 1995 śliwy z PPV-CP Rumunia: od 1995 śliwy z PPV-CP Hiszpania: od 1997 śliwy z PPV-CP Ustalenia zdrowotne Ustalenia zdrowotne jak poniżej a) efekty toksyczne lub alergiczne GMO lub produktów ich metabolizmu nie stwierdzono GUS gene jest zaakceptowany w USA b) produkty stwarzające zagrożenie c) porównanie GMO z dawcą, biorcą lub organizmem rodzicielskim (o ile występuje), w odniesieniu do patogenności śliwy nie są patogenne GMO są potencjalnie odporne na patogena - PPV d) zdolność do kolonizacji e) patogenność organizmu dla ludzi, którzy są immunokompetentni (o sprawnym układzie odpornościowym) f) wywołane dolegliwości i mechanizm patogenności, włączając inwazyjność i złośliwość (zjadliwość) choroby Strona 10 z 25

11 g) zaraźliwość (zakaźność) h) dawka infekcyjna i) zakres gospodarzy i możliwość ich zmiany j) możliwość przeżycia poza organizmem gospodarza k) obecność wektorów lub możliwość rozprzestrzeniania się l) stabilność biologiczna bardzo wysoka m) formy oporne na antybiotyki kanamycyna n) możliwość leczenia Strona 11 z 25

12 Strona 12 z 25 Warunki uwolenienia 4. Informacje dotyczące warunków zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska a) Informacje o zamierzonym uwolnieniu do środowiska 4.1. Opis proponowanych zamierzonych uwolnień do środowiska, zawierający zamierzone i przewidywane skutki Ocena odporności transgenicznych śliw na wirusa ospowatości śliwy (PPV) w warunkach polowych, w obecności silnej presji infekcyjnej 4.2. Dane dotyczące zamierzonego uwolnienia do środowiska a) termin zamierzonego uwolnienia początek... koniec... czas uwolnienia kwietniu 1996 roku, dotychczas pąki kwiatowe były usuwane lub całkowicie izolowane na wybranych pędach za pomocą rękawa foliowego; Proponowane jest zaniechanie usuwania i izolowania kwiatów począwszy od roku 2002 lub 2003 (zależnie od terminu ewentualnego pozwolenia) w celu umożliwienia swobodnego zapylenia i zawiązywania owoców. Umożliwi to także ocenę prawdopodobieństwa przeniesienia się transgenu na nie-transgeniczne śliwy rosnące na polu doświadczalnym. Oznacza to ocenę jednego z czynników ryzyka w doświadczeniu w naturalnych warunkach, w małej skali. b) charakter zamierzonego uwolnienia (jednorazowe, wielokrotne, czasowe) jednorazowe, z pozostawieniem drzew w polu do roku 2006 włącznie 4.3. Przygotowanie miejsca i jego charakterystyka uprawa standardowa 4.4. Metody używane do uwolnienia do środowiska wysadzenie roślin 4.5. Planowana ilość uwolnionego do środowiska GMO 60 (w tym 10 nie-transformowanych kontroli) 4.6. Zmiany siedliska (typ i metoda uprawy, nawadnianie lub inne działania i ich znaczenie) 4.7. Sposoby ochrony pracowników w czasie zamierzonego uwalniania GMO do środowiska przy zabiegach ochrony roślin - standardowe procedury 4.8. Traktowanie terenu po zakończeniu uwolnienia do środowiska GMO (typ i metoda uprawy, nawadnianie lub inne działania i ich znaczenie) uprawa i ochrona standardowa 4.9. Przewidywane techniki eliminacji lub inaktywacji GMO po zakończeniu eksperymentu wyrwanie i spalenie drzew Informacje i wyniki dotyczące wcześniejszego wprowadzenia do środowiska GMO, zwłaszcza w różnych skalach i różnych ekosystemach

13 USA, Rumunia, Hiszpania W wyniku badań stwierdzono bardzo wysoką potencjalną przydatność klonu C5 do hodowli śliw odpornych na szarkę (ospowatość śliwy). Nie zaobserwowano żadnych niebezpiecznych zjawisk. Nie stwierdzono niekontrolowanej ucieczki transgenu nawet do podkładek na których był naszczepiony transgeniczny zraz (patrz: R.Scorza - Raport z przebiegu testów - załącznik 5) Strona 13 z 25

14 Środowisko 5. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA, DO KTÓREGO MA NASTĄPIĆ ZAMIERZONE UWOLNIENIE GMO 5.1. Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna powiat: skierniewicki gmina: Skierniewice miejscowość: Skierniewice Wybierz województwo łódzkie 5.2. Wielkość terenu poletko doświadczalne o powierzchni 1200 m2, będące częścią pola doświadczalnego o powierzchni około m Fizyczne lub biologiczne pokrewieństwo uwalnianego organizmu z ludźmi lub innymi ważnymi organizmami (gatunki pokrewne dzikie i użytkowe) śliwa Prunus domestica L Sąsiedztwo ważnych biotopów lub obszarów chronionych Około 10 kilometrów od Bolimowskiego Parku Krajobrazowego 5.5. Odległość od najbliższego obszaru chronionego wody pitnej i obiektów wyróżniających się cennymi walorami przyrodniczymi około 10 kilometrów 5.6. Charakterystyka klimatyczna regionu 5.7. Charakterystyka geograficzna, geologiczna i gleboznawcza teren nizinny, 5.8. Flora i fauna, włączając rośliny uprawne, żywy inwentarz i gatunki wędrowne śliwy, brzoskwinie, czereśnie, jabłonie, trawy, mszyce, pszczoły, ptaki 5.9. Opis ekosystemów będących i niebędących celem wprowadzenia, na których może wystąpić efekt docelowo: sady śliwowe niedocelowo w przypadku szerokiego wprowadzenia GMO do uprawy: możliwość skrzyżowania z dziko rosnącymi roślinami, na przykład ałyczą i wytworzenie krzyżówek, z których część może być odporna na wirusa (w przypadku potomstwa klonu C5 stwierdzono w USA, że około 50% ) Porównanie naturalnego środowiska organizmu biorcy z proponowanym terenem uwolnienia do środowiska odpowiada w pełni naturalnemu środowisku Informacja o planowanych zmianach zagospodarowania terenu i planach rozwoju regionu, które mogą mieć wpływ na środowiskowe oddziaływanie zamierzonego uwolnienia Liczebność społeczności lokalnej w zależności od obszaru zamierzonego uwolnienia Pole doświadczalne znajduje się na skraju miasta Skierniewice (całkowita liczba ludności 50 tysięcy). W promieniu 1 km około 100 mieszkańców. Nie przewiduje się kontaktów ludności z GMO Główne kierunki działalności gospodarczej społeczności lokalnej, korzystającej z naturalnych zasobów obszaru Strona 14 z 25

15 Strona 15 z 25

16 Oddziaływanie 6. Informacje o oddziaływaniach między GMO a środowiskiem a) Charakterystyka oddziaływań środowiska na przeżycie, rozmnażanie i rozpowszechnianie GMO 6.1. Cechy biologiczne mające wpływ na przetrwanie, rozmnażanie i rozprzestrzenianie 6.2. Cechy biologiczne mające wpływ na przetrwanie, rozmnażanie i rozprzestrzenianie klimat - wrażliwość na mróz 6.3. Wrażliwość na specyficzne warunki b) Oddziaływanie ze środowiskiem 6.4. Przewidziane środowisko GMO sady śliwowe 6.5. Wyniki badań nad zachowaniem i charakterystyką GMO w kontrolowanych warunkach wzrostu, takich jak laboratoryjnie odtworzone ekosystemy, komory wzrostu, cieplarnie i inne jeden z badanych klonów odporny na wirusa ospowatości śliwy (Ravelonandro i in., 1997) kwitnienie, owocowanie - bez wyraźnych różnic w stosunku do wyjściowych odmian (Dr. Scorza, komunikat ustny 6.6. Zdolność przenoszenia materiału genetycznego a) z GMO do organizmów występujących w ekosystemie do siewek z nasion wytworzonych w owocach GMO do siewek powstałych w wyniku zapylenia pyłkiem z GMO roślin z gatunków należących do rodzaju Prunus, ale nie do ewentualnie zapylonych roślin (załączone wyniki badań przeprowadzonych w USA, Kearnsville przez dr Scorzę) b) z organizmów występujących w ekosystemie do GMO z Agrobacterium tumefaciens, gdyby bakteria ta występowała w glebie 6.7. Prawdopodobieństwo selekcji, po uwolnieniu do środowiska, prowadzące do nieoczekiwanej ekspresji niepożądanych cech w GMO według obecnej wiedzy - niemożliwe 6.8. Stosowane środki dla zabezpieczenia i sprawdzenia stabilności genetycznej; opis mechanizmów genetycznych, które mogą zapobiegać lub minimalizować rozprzestrzenianie się materiału genetycznego; metody sprawdzania stabilności genetycznej Drzewa są stabilne genetycznie. Dotychczas usuwano lub izolowano za pomocą rękawa foliowego kwiaty, eliminując przenoszenie pyłku z transgenicznych roślin do otoczenia Proponuje się zaniechanie tego od roku 2002 lub 2003 (w zależności od terminu ewentualnego pozwolenia) 6.9. Szlaki biologicznego rozprzestrzeniania, znane lub potencjalne sposoby rozsiewania, włączając wdychanie, przyjmowanie pokarmu, przenikanie przez glebę lub skórę, inne z pyłkiem kwiatowym, który może być przenoszony przez pszczoły, inne owady lub wiatr Opis ekosystemów, do których GMO mógłby być przeniesiony Strona 16 z 25

17 c) Potencjalny wpływ na środowisko Możliwość nadmiernego rozmnażania w środowisku nie ma Konkurencyjność GMO w stosunku do niezmodyfikowanych biorców lub organizmów rodzicielskich zwiększona odporność na wirusa ospowatości śliwy (PPV) Identyfikacja i opis organizmów objętych celowym oddziaływaniem GMO Przewidywany mechanizm i rezultaty oddziaływania między GMO a organizmem objętym celowym oddziaływaniem GMO Identyfikacja i opis innych organizmów, na które mogą wpływać niezamierzone oddziaływania Prawdopodobieństwo zmian biologicznych oddziaływań lub zmiany gospodarza nie można wykluczyć pojawienia się szczepów wirusa, które przełamią odporność. Jednak w świetle obecnej wiedzy, na przykład wyników stosowania ochrony krzyżowej plantacji papai przez zakażanie roślin łagodnym szczepem wirusa PRV nie wydaje się to prawdopodobne. Ewentualny efekt miałby znaczenie gospodarcze ale nie zdrowotne Znane lub przewidywane wpływy na organizmy nieobjęte celowym oddziaływaniem GMO w środowisku, zmiany konkurencyjności w stosunku do ofiar, gospodarzy, symbiontów, wrogów, pasożytów i patogenów niekorzystnym zjawiskiem może być heteroenkapsydacja wirusów normalnie nie przenoszonych przez mszyce białkiem transgenu i uzyskanie przez nie jednorazowej zdolności do przeniesienia. Jednak należy podkreślić, że w przyrodzie zjawisko to występuje w naturalnie porażonych PPV roślinach w większym stopniu i nie stwierdzono negatywnych efektów. Dodatkowo, badane GMO były testowane na obecność innych wirusów z wynikiem negatywnym Możliwy wpływ na środowisko, wynikający z wzajemnego oddziaływania GMO i organizmów nieobjętych celowym oddziaływaniem GMO jak wyżej, wpływ niższy niż w przypadku naturalnie porażonych PPV roślin Możliwe pozytywne i negatywne cechy u innych krzyżujących się gatunków, które mogą ujawniać się na skutek przeniesienia genów z GMO Znany lub przewidywany udział w procesach biogeochemicznych Inne potencjalnie możliwe interakcje i zależności ze środowiskiem biotycznym i abiotycznym Strona 17 z 25

18 Pracownicy 7. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO PRACOWNIKÓW 7.1. Imię i nazwisko oraz informacje o kwalifikacjach fachowych osoby odpowiedzialnej za działanie polegające na zamierzonym uwolnieniu GMO Dane pracownika Tytuł Imię... Nazwisko... Telefon... Faks... Adres ... Kwalifikacje zawodowe 7.2. Liczba osób zatrudnionych przy realizacji projektu (lista imienna) 7.3. Wykształcenie i doświadczenie pracowników (w tym odbyte szkolenia) Strona 18 z 25

19 Tryb kontroli 8. INFORMACJE DOTYCZĄCE TRYBU KONTRLOLI I MONITOROWANIA PROCESU UWALNIANIA GMO DO ŚRODOWISKA a) Informacje o technice monitorowania 8.1. Metody monitorowania GMO i efektów uwolnienia do środowiska lustracja (obserwacja wizualna) testy ELISA na obecność PPV, GUS assay 8.2. Specyficzność, czułość i wiarygodność technik monitorowania PCR, GUS assay - swoiste, umożliwiające identyfikację transgenu możliwe odróżnienie RNA genu CP i RNA z cząstek wirusa na podstawie sekwencji (pełna sekwencja insertu jest znana) 8.3. Techniki detekcji materiału genetycznego przenoszonego do innych organizmów PCR, GUS assay - swoiste, umożliwiające identyfikację transgenu 8.4. Czas trwania i częstotliwość monitorowania co roku (od 2003 do 2006) siewki z nasion wybranych śliw rosnących w doświadczeniu byłyby testowane na obecność transgenu b) Kontrola zamierzonego uwalniania do środowiska 8.5. Metody i procedury zmierzające do uniknięcia lub zminimalizowania rozprzestrzeniania GMO poza miejscem uwolnienia do środowiska (izolacja przestrzenna lub mechaniczna) izolacja przestrzenna od roślin z którymi GMO mogłoby utworzyć siewki 8.6. Metody i procedury mające na celu ochronę miejsca uwolnienia GMO przed wtargnięciem osób nieupoważnionych betonowe ogrodzenie z bramą zamykaną na kłódkę 8.7. Metody i procedury ochrony miejsca uwolnienia przed innymi organizmami standardowy schemat ochrony sadów towarowych przed chorobami i szkodnikami c) Izolacja przestrzenna 8.8. Planowana odległość od gatunków pokrewnych, zdolnych do krzyżowania się, dzikich i uprawnych 8.9. Metody zapobiegania niekontrolowanemu rozprzestrzenianiu się diaspor i pyłku d) Plany reagowania na zagrożenie Metody i procedury kontroli GMO, w przypadku nieoczekiwanego rozprzestrzenienia traktowanie herbicydami, spalenie roślin Plany ochrony zdrowia ludzi i środowiska, w przypadku wystąpienia niepożądanych efektów zakaz spożywania owoców, zniszczenie (spalenie) drzew Metody postępowania z GMO, stwarzającym zagrożenie (unieczynnienie, usunięcie ze środowiska) traktowanie herbicydami, spalenie Strona 19 z 25

20 8.13. Metody eliminacji: roślin, zwierząt, gleby, inne, narażonych na kontakt z GMO po lub w trakcie rozprzestrzeniania traktowanie herbicydami Metody izolacji obszarów zagrożonych rozprzestrzenieniem się GMO usunięcie roślin (traktowanie herbicydami) Strona 20 z 25

21 Odpady 9. INFORMACJE DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI 9.1. Rodzaj wytwarzanych odpadów liście rośliny transgenicznej i pędy (obcięte przy usuwaniu kwiatostanów) 9.2. Oczekiwana ilość odpadów do 300 kg rocznie 9.3. Możliwe zagrożenia kradzież zrazów i rozmnożenie bez licencji 9.4. Opis planowanego postępowania z odpadami, uwzględniający metody bezpiecznej dla zdrowia ludzi i środowiska dezaktywacji odpadów Liście podlegają naturalnemu rozkładowi. Po zakończeniu doświadczenia drzewa będą wyrwane i spalone. Strona 21 z 25

22 Poprzednie uwolnienia 10. INFORMACJE O WYNIKACH POPRZEDNICH ZAMIERZONYCH UWOLNIEŃ GMO DO ŚRODOWISKA a) Data wydanej zgody... Numer wydanej zgody... Termin poprzedniego uwolnienia (wybierz daty lub wpisz) Początek... Koniec... Czas uwolnienia od 1992, USA, Kearnsville śliwy z genem PRV-CP od 1995, USA, Kearnsville śliwy z genem PPV-CP od 1995, Rumunia, śliwy z genem PPV-CP od , Hiszpania, śliwy z genem PPV-CP b) Miejsce wprowadzenia USA, Kearnsville, Rumunia, Hiszpania c) Cel wprowadzenia w USA: ogólna ocena drzew transgeniczych (w kraju tym wirus ospowatości nie występował. Dlatego nie prowadzono doświadczeń z porażonymi roślinami w otwartym polu) w Rumunii i Hiszpanii: ocena odporności na ospowatość śliwy w warunkach polowych przy silnej presji infekcyjnej d) Obserwacje po wprowadzeniu e) Wnioski z poprzedniego wprowadzenia GMO o których mowa we wniosku mogą przyczynić się do rozwiązania problemów spowodowanych obecnością wirusa ospowatości śliwy. Dotychczas stosowane sposoby walki z tym patogenem są niestety mało skuteczne. Przeprowadzenie doświadczeń w polu z kwitnącymi roślinami w ograniczonej skali pozwoli zweryfikować ocenę stopnia odporności badanych roślin na wirusa ospowatości śliwy (PPV), w szczególności wpływ ewentualnego porażenia wirusem na owocowanie f) Rezultaty wprowadzenia związane z ryzykiem dla zdrowia ludzi i środowiska nie stwierdzono żadnych ujemnych skutków dla zdrowia ludzi lub środowiska g) Wnioski dotyczące kumulatywnego wpływu na zdrowie ludzi i środowisko Strona 22 z 25

23 Komentarze 11. KOMENTARZE I UWAGI DODATKOWE, INNE INFORMACJE, UZNANE PRZEZ UZYTKOWNIKA ZA WAŻNE DLA ZACHOWANIA BEZPIECZEŃSTWA Komentarze i uwagi dodatkowe Strona 23 z 25

24 12. ZAŁĄCZNIKI 1) Ocena zagrożenia przygotowana dla uwalnianych organizmów genetycznie zmodyfikowanych 2) Dokumentacja związana z opracowaniem oceny zagrożenia wraz ze wskazaniem metod przeprowadzenia tej oceny 3) Techniczna dokumentacja zamierzonego uwolnienia 4) Program działania w przypadku zagrożenia dla zdrowia ludzi lub dla środowiska związanego z zamierzonym uwolnieniem Załączniki brak brak brak brak 5) Mapa wektora brak 6) Plany pól doświadczalnych brak 7) Streszczenie wniosku brak DOKUMENTY DODAWANE PRZEZ PRACOWNIKA MINISTERSTWA ŚRODOWISKA Nazwa załącznika Załącznik Wniosek Nazwa załącznika Załącznik Opinia Komisji ds GMO Nazwa załącznika Załącznik Decyzja Strona 24 z 25

25 Strona 25 z 25 Zamierzone uwolnienie GMO