Program konserwatorski remontu stolarek dzrwiowych i bramy wjazdowej gmachu dawnych szkół wydziałowych przy ul Loretańskiej 16, 18 w Krakowie

Transkrypt

1 1

2 Spis treści WSTĘP...4 I. HISTORIA OBIEKTU...5 II. OPIS...8 II.1. Budynek dawnej szkoły wydziałowej róg ul. Kapucyńskiej i Loretańskiej....8 II.1.1 Drzwi wejściowe wejście główne...8 II.1.2 Drzwi wejściowe od strony podwórza....9 II.1.3 Brama wjazdowa...9 II.2. Budynek dawnej szkoły wydziałowej przy ul. Loretańskiej II.2.1 Drzwi wejściowe elewacja zachodnia...10 II.2.2 Drzwi wejściowe elewacja północna...11 III. STAN ZACHOWANIA I PRZYCZYNY ZNISZCZEŃ OBIEKTU...12 III.1 Drzwi wejściowe...12 III.2 Brama wjazdowa...14 IV. TECHNOLOGIA WYKONANIA OBIEKTU...16 V. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH...17 V. 1 Wnioski i założenia...17 V.1.1. Elementy drewniane...17 V.1.2 Elementy metalowe...19 V. 2 Proponowany przebieg prac...19 V.2.1 Elementy drewniane

3 V.2.2 Elementy metalowe...20 MATERIAŁY ARCHIWALNE...22 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA

4 WSTĘP Opracowanie stanowi program prac dotyczący konserwacji stolarki drzwiowej i bramy wjazdowej zabytkowego budynku dawnych szkół wydziałowych przy ul. Loretańskiej 16, 18 w Krakowie, autorstwa Jana Zawiejskiego. Połączone gmachy pełnią obecnie funkcję siedziby Zespołu Szkół Energetycznych. Stan zachowania wymienionych elementów stolarki, ze względu na zły stan techniczny grozi ustawicznym pogarszaniem prowadzącym do ich stopniowej degradacji, w wielu przypadkach nie spełniając już właściwej im funkcji. Ponadto wpływa on na widoczne obniżenie walorów zabytkowych, artystycznych i naukowych zabytkowego obiektu. Podstawą programu była dokładna obserwacja stanu zachowania obiektu, kwerenda archiwalna oraz bibliograficzna. Na jej podstawie opracowany został program prac konserwatorskich zawierający dokumentację opisową, materiały archiwalne oraz dokumentację fotograficzną aktualnego stanu zachowania. 4

5 I. HISTORIA OBIEKTU Gmach będący obecnie siedzibą Zespołu Szkół Energetycznych w Krakowie, jest w rzeczywistości połączeniem dwóch, powstałych w tym samym czasie budowli, wzniesionych jako szkoły wydziałowe. Autorem projektów oraz nadzorującym prace był jeden z czołowych przedstawicieli krakowskiego nurtu historyzmu Jan Zawiejski. W jego bogatym dorobku, na który składały się niezwykle różnorodne projekty i realizacje niezwykle istotną rolę odegrały właśnie projekty szkół. W jedynej poświęconej życiu i twórczości monografii architekta czytamy m. in.: Drugim, obok teatrów, kierunkiem działalności architektonicznej Zawiejskiego w zakresie użyteczności publicznej były projekty szkół. Stanowią one najliczniejszą i przy tym najbardziej zróżnicowaną grupę wśród budowli wzniesionych przez Zamiejskiego. Projektowaniem szkół zajmował się architekt w latach pełniąc w tym czasie urząd krakowskiego budowniczego miejskiego. Miasto przeżywało wówczas okres wyraźnego boomu inwestycyjnego związanego z przekształcaniem się w wielkomiejski organizm urbanistyczny. Jednym z symptomów unowocześniania i rozrastania się Krakowa stały się budynki szkolne. Tylko w latach w obrębie dzisiejszej drugiej obwodnicy komunikacyjnej na niewielkim obszarze wzniesiono osiem nowoczesnych gmachów szkół najniższego stopnia. Autorem wszystkich tych budowli był Jan Zawiejski.1 W tym czasie na terenie Galicji obowiązywały ustalone standardy dotyczące sposobu rozplanowania i urządzenia różnego rodzaju budynków szkolnych przede wszystkim w zależności od ich docelowego przeznaczenia. Dlatego też układ przestrzenny tego typu budynków podlegał zazwyczaj z góry narzuconym regułom podyktowanym względami użytkowymi. Zazwyczaj reprezentacyjny charakter tego typu placówek wymagał natomiast odpowiedniej oprawy formalnej, 1 J. Purchla, Jan Zawiejski. Architekt przełomu XIX i XX wieku., Warszawa 1986, s

6 w związku z czym indywidualny charakter budowle te zyskiwały dzięki oryginalnym projektom elewacji. Schemat propagowany przez Zawiejskiego polegał na wzniesieniu dwutraktowego korpusu głównego złożonego z ciągu sal szkolnych od strony ulicy oraz korytarza komunikacyjnego od strony podwórka, a także na dostawieniu w głębi parceli jednej lub dwóch jednotraktowych oficyn.2 Decyzja o budowie dwóch szkół wydziałowych na rogu ul. Kapucyńskiej 6 i Loretańskiej 16 oraz przy ul. Loretańskiej 18 podjęta została na posiedzeniu Rady Miejskiej Krakowa w dniu 26 czerwca 1905 roku. Pod zabudowę przeznaczono pozostałą po zatwierdzonym rok wcześniej projekcie budowy Akademii Handlowej część parceli Pod Kapucynami, gdzie mieściła się wcześniej ujeżdżalnia garnizonowa. W tym samym roku zatwierdzono projekty, według których, pod nadzorem Zawiejskiego, wzniesiono oba budynki na przełomie roku. Jedynymi zachowanymi dokumentami z czasu realizacji projektów Zawiejskiego są szczegółowe kosztorysy dotyczące wykonania budynku, w których mowa m. in. o wyburzeniu dotychczasowej zabudowy w miejscu planowanej inwestycji, poszczególnych a elementów także o takich wytycznych jak odnośnie kamieniarka, budowy stolarszczyzna oraz czy wykonanie elementów detalu architektonicznego. 3 Gmachy dawnych szkół wydziałowych stanowią przykład późnej twórczości Zawiejskiego, w którym podobnie jak powstałej mniej więcej w tym samym czasie Akademii Handlowej połączył charakterystyczne dla siebie elementy historyzmu z rodzącym się nurtem modernistycznym. Szczególnie w elewacjach budynku przy ul. Loretańskiej 18 daje się zauważyć biegłe połączenie elementów modernizujących jak dekoracyjne obramienia okien parteru, pozostające pod wyraźnym wpływem stylistyki secesyjnej z rozwiązaniami typowymi dla architektury historyzmu jak zwieńczenie skrzydła południowego kształtem 2 Tenże, s Kosztorysy dotyczące wykonania budynku przy ul. Loretańskiej 16-18, ABM Szkoły 22 f. 3, Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddz. V. 6

7 nawiązujące do średniowiecznej wieży. Oba gmachy zachowały do dnia dzisiejszego swą pierwotną funkcję budowli użyteczności publicznej, przez cały czas swojego istnienia służąc jako lokale szkolne. Do roku 1936 mieściła się tutaj między innymi szkoła im. św. Jadwigi oraz szkoła im. Jana Kochanowskiego. Być może właśnie wówczas oba gmachy połączono w jeden przebijając przejścia w ścianach granicznych na wszystkich kondygnacjach różnicę poziomów zniwelowano wprowadzając schodki. We wszystkich dokumentach już w tym czasie oba budynki traktowane są wspólnie jako gmach przy ul. Loretańskiej 16, 18. Od roku 1936 siedzibę objęło Kuratorium Szkół Ekonomiczno-Handlowych. W latach trzydziestych przeprowadzono generalny remont szkoły. Być może też w tym czasie dobudowano pawilon mieszczący salę gimnastyczną. Po wojnie, z dniem 1 lutego 1945 roku budynki stały się siedzibą prywatnego żeńskiego gimnazjum handlowego, które upaństwowiono w roku W roku 1957 zlikwidowano gimnazjum żeńskie, a gmach oddano na potrzeby nowo powołanego Technikum Energetycznego Ministerstwa Energetyki. Z dniem 9 maja 1961 na mocy uchwały Rady Miejskiej Krakowa szkolę przemianowano na Technikum Energetyczne, którego siedziba znajduje się tu do dziś. Dnia 17 czerwca 2011 zabytkowe budowle zostały wpisane do rejestru zabytków pod wspólnym nr A 1269/M. Do dnia dzisiejszego nie powstało opracowanie monograficzne dotyczące obu zabytkowych obiektów. 7

8 II. OPIS Jak już powiedziano dzisiejsza siedziba Zespołu Szkół Energetycznych jest wynikiem połączenia dwóch, pierwotnie odrębnych budynków, połączonych obecnie na potrzeby funkcjonowania szkoły za pomocą wtórnych klatek schodowych przeprutych w ścianach granicznych na każdej kondygnacji. Dlatego też obie budowle, choć zgodnie z zamysłem Zawiejskiego spójne stylistycznie, pod względem opisu traktować należy w sposób odrębny. Mamy więc do czynienia z narożnym budynkiem wzniesionym u zbiegu ulic Loretańskiej 16 i Kapucyńskiej 6 oraz sąsiadującym z nim bezpośrednio budynkiem przy ul. Loretańskiej 18. Również stolarka obu zabytkowych budynków wykazuje nieznaczne różnice pod względem kompozycyjnym. W związku z tym oba zespoły opisane zostały osobno. II.1. Budynek i Loretańskiej. dawnej szkoły wydziałowej róg ul. Kapucyńskiej II.1.1 Drzwi wejściowe wejście główne. Wejście główne budynku pod nr 16 znajduje się w skrajnej prawej osi fasady od strony ulicy Loretańskiej. Dwuskrzydłowe drzwi konstrukcji ramowo-płycinowej posiadają skromną dekorację w dolnej strefie skrzydeł. W partii górnej obu skrzydeł pionowe prostokątne kwatery przeszklone podwójnie szkłem białym. W dolnej strefie kompozycyjną podstawę obu skrzydeł stanowią deski w formie cokolików o profilowanej krawędzi górnej. Ponad nimi płaszczyzna skrzydeł artykułowana jest płycinami o profilowanej ramie, w której umieszczono prostokątne filunki o profilowanych krawędziach. W przestrzeń pomiędzy kwaterami dolnymi a przeszkleniem górnej partii 8

9 skrzydeł wpisano mniejsze, poziome kwatery o podłużnym wykroju, pod względem formy analogiczne do płycin poniżej. Listwa przymykowa wsparta kompozycyjnie na cokoliku, o płaskim trzonie dekorowanym płyciną obwiedzioną prostą ramką o wyoblonej krawędzi, zwieńczona prostokątnym nasadnikiem podtrzymującym profilowane ślemię. Wysokie, prostokątne nadświetle szklone szkłem białym. Ozdobna kuta klamka o dekoracyjnym wykroju stylizowanego liścia z równie dekoracyjnie wykrojonym, ornamentalnym szyldziku. II.1.2 Drzwi wejściowe od strony podwórza. Drzwi drewniane, dwuskrzydłowe konstrukcji ramowo-płycinowej. W górnej strefie skrzydła w dwóch trzecich szklone szkłem biały. Prostokątne, przeszklone kwatery podzielone w połowie za pomocą wąskich szprosów. Od wewnątrz kwatery zabezpieczone dodatkowo metalową kratą. U dołu bezpośrednio pod przeszklonymi kwaterami podłużnie, poziome płyciny obwiedzione profilowanymi ramkami, wypełnione filunkami o profilowanej krawędzi. Prosta listwa przymykowa pozbawiona dekoracji, ponad nią szerokie ślemię ozdobione górą profilowaną listwą. Wysokie, dwukwaterowe nadświetle o łukowatym wykroju szklone szkłem białym. II.1.3 Brama wjazdowa. Brama wjazdowa prowadząca do sieni wiodącej na podwórze znajduje się w skrajnej osi lewej elewacji północnej. 9

10 Drewniana dwuskrzydłowa brama o łukowatym wykroju. Każde z prostokątnych skrzydeł od frontu podzielone na dwie pionowe kwatery wypełnione ukośnym deskowaniem. Kompozycyjna podstawę obu skrzydeł stanowi szeroka deska tworząca rodzaj cokołu. Skrzydła od strony sieni podzielone na cztery kwatery wypełnione pionowym deskowaniem. Prosta listwa przymykowa, pozbawiona dekoracji podobnie jak ślemię. Ponad ślemieniem łukowata kwatera, o dwu skrzydłach wypełnionych ukośnym deskowaniem. II.2. Budynek dawnej szkoły wydziałowej przy ul. Loretańskiej 18. II.2.1 Drzwi wejściowe elewacja zachodnia. Wejście główne budynku pod nr 18 znajduje się w skrajnej lewej osi fasady od strony ulicy Loretańskiej. Dwuskrzydłowe drzwi konstrukcji ramowo-płycinowej posiadają skromną dekorację w dolnej strefie skrzydeł. W partii górnej obu skrzydeł pionowe prostokątne kwatery przeszklone podwójnie szkłem białym. W dolnej strefie kompozycyjną podstawę obu skrzydeł stanowią deski w formie cokolików o profilowanej krawędzi górnej. Ponad nimi płaszczyzna skrzydeł artykułowana jest płycinami o profilowanej ramie, w której umieszczono prostokątne filunki o profilowanych krawędziach. W przestrzeń pomiędzy kwaterami dolnymi a przeszkleniem górnej partii skrzydeł wpisano mniejsze, poziome kwatery o podłużnym wykroju, pod względem formy analogiczne do płycin poniżej. Listwa przymykowa wsparta kompozycyjnie na cokoliku, o płaskim trzonie dekorowanym płyciną obwiedzioną prostą ramką o wyoblonej krawędzi, zwieńczona prostokątnym nasadnikiem podtrzymującym profilowane ślemię. 10

11 Wysokie, łukowate nadświetle szklone szkłem białym. Ozdobna kuta klamka o dekoracyjnym wykroju stylizowanego liścia z równie dekoracyjnie wykrojonym, ornamentalnym szyldziku. II.2.2 Drzwi wejściowe elewacja północna. Dwuskrzydłowe drzwi konstrukcji ramowo-płycinowej posiadają oszczędną dekorację w dolnej strefie skrzydeł. W partii górnej obu skrzydeł pionowe prostokątne kwatery przeszklone podwójnie szkłem białym. W dolnej strefie kompozycyjną podstawę obu skrzydeł stanowią deski w formie cokolików o profilowanej krawędzi górnej. Ponad nimi płaszczyzna skrzydeł artykułowana jest płycinami o profilowanej ramie, w której umieszczono prostokątne filunki o profilowanych krawędziach. W przestrzeń pomiędzy kwaterami dolnymi a przeszkleniem górnej partii skrzydeł wpisano mniejsze, poziome kwatery o podłużnym wykroju, pod względem formy analogiczne do płycin poniżej. Listwa przymykowa wsparta kompozycyjnie na cokoliku, o płaskim trzonie dekorowanym płyciną obwiedzioną prostą ramką o wyoblonej krawędzi, zwieńczona prostokątnym nasadnikiem podtrzymującym profilowane ślemię. Wysokie nadświetle o łukowatym wykroju szklone szkłem białym. Ozdobna kuta klamka o dekoracyjnym wykroju stylizowanego liścia z równie dekoracyjnie wykrojonym, ornamentalnym szyldziku. 11

12 III. STAN ZACHOWANIA I PRZYCZYNY ZNISZCZEŃ OBIEKTU III.1 Drzwi wejściowe Wszystkie drzwi wejściowe odznaczają się bardzo złym stanem zachowania. Drzwi są wielokrotnie przemalowywane w naturalnych odkrywkach zaobserwować można do kilku warstw malarskich o zróżnicowanej grubości. W związku z tym drewno pokryte jest obecnie grubą warstwą farby, która wyobla formę stolarek powodując wysoce niekorzystny efekt estetyczny. Potęguje go sposób położenia poszczególnych warstw, zazwyczaj niefachowy, z widocznymi śladami po pędzlu, zaciekami oraz bez uprzedniego opracowania powierzchni drewna. Zbyt gruba warstwa przemalowań na skutek pracy drewna wywołanej zmianami temperatury i wilgotności jest popękana, a w wielu miejscach odspojona od powierzchni. Występują również liczne ubytki farby odsłaniające wcześniejsze warstwy malarskie lub powierzchnię drewna. O wtórnym charakterze kolejnych przemalowań świadczy obserwacja naturalnych odkrywek, w których widoczna jest miejscowo, prawdopodobnie pierwotna warstwa malarska w postaci mazerunku. Potwierdzeniem tych obserwacji mogą być zachowane zapisy archiwalne zawierające wycenę prac z zakresu stolarszczyzny, której elementy miały być fladrowane. 4 Taki sposób wykańczania powierzchni drewna użytkowej stolarki był zresztą typowy dla przełomu XIX i XX w., a więc również w czasie realizacji obu projektów Zawiejskiego. Przeprowadzone w roku 2007 badania stratygraficzne w obrębie stolarki okiennej potwierdziły występowanie warstwy mazerunku, najprawdopodobniej imitującego strukturę drewna dębowego jako najstarszej warstwy malarskiej.5 Logiczną konsekwencją byłoby zastosowanie tej formy 4 Kosztorysy... 5 M. Sawicki, Wyniki badań określających układ nawarstwień i pierwotną kolorystykę stolarki okiennej w budynku zespołu Szkół Energetycznych przy ul. Loretańskiej 16 w Krakowie., Kraków, 2007, archiwum Zespołu Szkół Energetycznych w Krakowie. 12

13 aranżacji malarskiej w pozostałych elementach stolarki. Ze względu na wieloletnią eksploatację stolarek drewno jest bardzo zniszczone. Szczególnie w dolnej partii poszczególnych drzwi widoczne są znaczne ubytki spowodowane uszkodzeniami mechanicznymi. Część drzwi zabezpieczono doraźnie blachą, przez co zmieniła się pierwotna kompozycja stolarek blacha zasłoniła bowiem dekorację zabezpieczonych partii. Dodatkowe zniszczenia wynikają z nadmiernej pracy drewna spowodowanej wahaniami wilgotności oraz temperatury. Spowodowały one częściowe spaczenie drewnianych elementów, poszerzenie rozeschniętych szczelin technicznych oraz pęknięcia wywołane nadmiernym skurczem drewna. Zniszczenia wywołane zostały ponadto doraźnymi, najczęściej niefachowymi naprawami. Łączenia stolarskie wzmocniono miejscowo gwoźdźmi. Niektóre ubytki mechaniczne zostały uzupełnione kitami o nieopracowanej powierzchni, które obecnie wykruszają się i odspajają. W partii skrzydeł drzwi wejściowych budynku pod nr 16 widoczny jest brak szyb w miejscu pierwotnie podwójnie przeszklonym. Wręby w ramie przeznaczone pod montaż szyby zostały uzupełnione w sposób niefachowy, najprawdopodobniej za pomocą kitu. Powoduje to wysoce niekorzystny efekt estetyczny uzupełnienia zostały wykonane bardzo pobieżnie, bez odpowiedniego opracowania formy i powierzchni. Ponadto w powstałej wtórnie wnęce gromadzą się zabrudzenia kurz, sadza, pajęczyny. Stosunkowo dobrze zachowały się ornamentalne metalowe klamki drzwi wejściowych w elewacjach od ul. Loretańskiej. Powierzchnia metalu nie jest skorodowana, nie obserwuje się również uszkodzeń mechanicznych. Jednakże wielokrotne przemalowania drzwi objęły również klamki, przez co pokryte są one grubą warstwą farby. Powoduje to wyoblenie i zatarcie pierwotnej formy ornamentalnych szyldzików obniżając ich walory estetyczne, stylistyczne i zabytkowe. 13

14 III.2 Brama wjazdowa Obecny kształt bramy wjazdowej od ul. Kapucyńskiej, prowadzącej poprzez sień na podwórze szkoły, w formie szerokiej arkady zwieńczonej spłaszczonym łukiem, zastąpił pierwotny, węższy otwór o wykroju prostokątnym.(il. 2) Brak wystarczających przekazów źródłowych nie pozwala na ustalenie kiedy dokonano tego przekształcenia. Zapewne nastąpiło to już w II połowie XX w. - otwór powiększono prawdopodobnie po to, aby umożliwić wjazd na podwórze samochodom dostawczym i osobowym. Obecny stan zachowania drewnianej bramy jest zły. Na powierzchni drewna obserwuje się liczne ubytki mechaniczne będące wynikiem eksploatacji. Podobnie jak wszystkie drzwi wejściowe brama była wielokrotnie przemalowywane w naturalnych odkrywkach zaobserwować można do kilku warstw malarskich o zróżnicowanej grubości. W związku z tym drewno pokryte jest obecnie grubą warstwą farby, która wyobla formę stolarek powodując wysoce niekorzystny efekt estetyczny. Potęguje go sposób położenia poszczególnych warstw, zazwyczaj niefachowy, z widocznymi śladami po pędzlu, zaciekami oraz bez uprzedniego opracowania powierzchni drewna. Zbyt gruba warstwa przemalowań na skutek pracy drewna wywołanej zmianami temperatury i wilgotności jest popękana, a w wielu miejscach odspojona od powierzchni. Występują również liczne ubytki farby odsłaniające wcześniejsze warstwy malarskie lub powierzchnię drewna. Dodatkowe zniszczenia wynikają z nadmiernej pracy drewna spowodowanej wahaniami wilgotności oraz temperatury. Spowodowały one częściowe spaczenie drewnianych elementów, poszerzenie rozeschniętych szczelin technicznych oraz pęknięcia wywołane nadmiernym skurczem drewna. Zniszczenia wywołane zostały ponadto doraźnymi, najczęściej niefachowymi naprawami. Łączenia stolarskie wzmocniono miejscowo gwoźdźmi. Niektóre ubytki mechaniczne zostały uzupełnione kitami o nieopracowanej 14

15 powierzchni, które obecnie wykruszają się i odspajają. il. 2 Kraków, Loretańska 16. Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej, początek XX w. Widok od ul. Kapucyńskiej widoczny pierwotny prostokątny otwór bramy prowadzącej na podwórze. Wysoce niekorzystny efekt estetyczny, oprócz opisanych już zniszczeń powodują napisy graffiti na skrzydłach bramy, wykonane farbą w sprayu. 15

16 IV. TECHNOLOGIA WYKONANIA OBIEKTU Wszystkie drzwi oraz brama wjazdowa wykonane z drewna iglastego, konstrukcji ramowo-płycinowej. Powierzchnia drewnianych drzwi i bramy wjazdowej zabezpieczone obecnie farbą olejną. Osadzone na zawiasach pionowych wpuszczonych w framugę. Brama wyposażona w zdalnie sterowane urządzenie samozamykające. Szklenie skrzydeł na kit, szyby osadzone we wrębach ramy. Klamki metalowe. Dolne partie skrzydeł zabezpieczone blachą. 16

17 V. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH V. 1 Wnioski i założenia. V.1.1. Elementy drewniane. Opisany stan zachowania stolarki oraz zamieszczona w dalszej części opracowania dokumentacja fotograficzna świadczą o zasadności i konieczności przeprowadzenia zabiegów w zakresie konserwacji technicznej i estetycznej, w celu przywrócenia pożądanej wytrzymałości mechanicznej drzwi i bramy wjazdowej jak również właściwej estetyki. Ze względu na skomplikowany proces konserwacji konieczny jest demontaż części elementów stolarki i wykonanie poszczególnych zabiegów w warunkach pracownianych. Z tego względu zakłada się zdemontowanie skrzydeł drzwi i po odpowiednim zabezpieczeniu przewiezienie ich do pracowni konserwatorskiej. Pozostałe elementy stolarki poddane zostaną konserwacji in situ. Wszelkie działania poprzedzić muszą dokładne badania stratygraficzne mające na celu odsłonięcie pierwotnej warstwy malarskiej, jej przyblizonego stanu zachowania oraz zakresu występowania jak również prześledzeniu układu chronologicznego następujących po niej nawarstwień. Zakłada się w związku z tym wykonanie odkrywek schodkowych w wytypowanych partiach stolarki pozwalających na miarodajne odczytanie układu stratygraficznego przemalowań. Dopiero po wykonaniu sond możliwe będzie przystąpienie do właściwych prac konserwtaorskich. W celu przywrócenia omówionym elementom stolarki właściwej im estetyki i stylistyki pierwotnej zakłada się odsłonięcie pozostałości pierwotnej warstwy malarskiej poprzez usunięcie wszystkich wtórnych nawarstwień, w formie przemalowań olejnych oraz wadliwych uzupełnień ubytków. Nawarstwienia zostaną usunięte w sposób mechaniczny szpachelkami, lub chemiczny za 17

18 pomocą odpowiedniego preparatu do usuwania powłok olejowych. Najlepsza metoda, nie powdoująca dodatkowych zniszczeń zostanie dobrana na podstawie prób. Po usunięciu wtórnych nawarstwień możliwa będzie zarówno właściwa ocena rzeczywistego stanu drewna jak i pozostałości pierwotnej warstwy malarskiej. Właściwa ocena stanu zachowania drewnianych elementów stolarki będzie możliwa dopiero w po usunięciu wtórnych nawarstwień. W razie konieczności przewiduje się impregnację drewna w roztworze paraloidu B72 w ksylenie o odpowiednim stężeniu metodą powlekania. Równocześnie z impregnacją wykonana zostanie profilaktyczna dezynsekcja i dezynfekcja zapobiegająca ewentualnemu rozwojowi owadów i drobnoustrojów. W tym celu do roztworu impregnatu dodany zostanie 5% roztwór parachlorometakrezolu w alkoholu metylowym. Po wykonaniu impregnacji elementy stolarki zostaną pozostawione w celu odparowania rozpuszczalnika. Po wykonaniue ewentualnej impregnacji możliwa będzie naprawa zniszczonych połaczeń stolarskich oraz uzupełnienie większych ubytków drewna poprzez wykonanie drewnainych wstawek z drewana odpowiedniego gatunku. Mniejsze ubytki mechaniczne drewna zostaną uzupełnione kitem trocinowym do drewna. Kolejne zabiegi uwarunkowane będą rzeczywistym stanem zachowania warstwy pierwotnej. Na obecnym etapie można, z duża dozą prawdopodobieństwa załóżyć, iż stan zachowania będzie raczej nikły. W przypadku zachowania mniej niż 30 % warstwy pierwotnej zakłada się zabezpieczenie jej pozostałości warstwą szelaku rozpuszczonego w alkoholu wysokoprocentowym, a następnie wyrównanie powierzchni drewna odpowiedniej grubości warstwą gruntu. Powierzchnia uzupełnień zostanie wyszlifowana tak, aby uzyskać jednolitą gładką powierzchnię pod warstwę malarską. Powierzchnia gruntu zostanie zaizolowana 7% roztworem szelaku w alkoholu etylowym wysokoprocentowym. Zakłada się ponadto ponowne przeszklenie skrzydeł drzwi wejściowych 18

19 budynku pod nr 16. Następnie wszystkie omówione elementy stolarki zostaną pomalowane zgodnie z wynikami badań stratygraficznych. V.1.2 Elementy metalowe. Zakłada się przeprowadzenia kompleksowych zabiegów konserwatorskich zabytkowych metalowych klamek wszystkich drzwi wejściowych. Powierzchnia metalu zostanie oczyszczona z nawarstwień w formie wtórnych przemalowań. Przemalowania zostaną usunięte chemicznie za pomocą odpowiedniego preparatu do usuwania powłok olejowych. W celu zabezpieczenia metalu przed ponownym rdzewieniem powierzchnia powleczona zostanie zostanie preparatem typu Cortanin, dodatkowo zaś farbą antykorozyjną do metalu. V. 2 Proponowany przebieg prac. V.2.1 Elementy drewniane 1. Dokumentacja fotograficzna. 2. Demontaż poszczególnych elementów stolarki, zabezpieczenie i przewiezienie do pracowni. 3. Wykonanie badań stratygraficznych w formie odkrywek pasowych. 4. Usunięcie wtórnych nawarstwień warstw malarskich, wadliwych uzupełnień ubytków, e.t.c. - mechanicznie za pomocą szpachelek, noży szewskich lub chemicznie w zależności od wyników prób na wytypowanie najskuteczniejszej metody. 5. W zależności od rzeczywistego stanu zachowania drewna wykonanie 19

20 impregnacji strukturalnej drewna roztworem paraloidu w ksylenie z dodatkiem 5% roztworu parachlorometakryzolu w alkoholu metylowym w celu równoczesnej dezynfekcji i dezynsekcji drewna. 6. Naprawa zniszczonych połączeń stolarskich i uszkodzeń mechanicznych takich jak rozszczepienie drewna. 7. Uzupełnienie większych ubytków drewna wstawkami drewnianymi. W tym celu wytypowane partie stolarki zostaną przycięte w sposób pozwalający na wklejenie drewnianych uzupełnień. Wstawki wklejone zostaną za pomocą kleju stolarskiego akrylowego. 8. Uzupełnienie mniejszych ubytków mechanicznych. Ubytki drewna zostaną uzupełnione masą trocinową do drewna. Po wyschnięciu uzupełnienia zostaną opracowane za pomocą papieru ściernego o odpowiedniej granulacji tak, aby nadać im odpowiednią fakturę i płaszczyznę. 9. Wyrównanie powierzchni drewna za pomocą gruntu kredowego, po uprzednim zabezpieczeniu pozostałości pierwotnej warstwy malarskiej za pomocą szelaku. Powierzchnia uzupełnień zostanie opracowana za pomocą papierów ściernych o odpowiedniej granulacji. 10. Zaizolowanie powierzchni szelakiem (roztwór 7% szelaku rubinowego w alkoholu etylowym wysokoprocentowym). 11. Wykonanie polichromii w kolorystyce i technologii odpowiadającej warstwie pierwotnej. 12. Montaż elementów stolarki. V.2.2 Elementy metalowe 1. Usunięcie przemalowań chemicznie, za pomocą odpowiedniej pasty do usuwania powłok olejowych. Prepart naniesiony zostanie za pomicą pędzla, pozostawiony na czas odpowidni dla odspojenia wartwy i usuniety wraz znią za pomocą szpachelki lub noża szewskiego tak aby nie uszkodzić powierzchni metalu. 20

21 2. Zabezpieczenie powierzchni metalu przed dalszą korozją za pomocą preparatu Cortanin. W tym celu powierzchnia metalu powleczona zostanie preparatem za pomocą pędzla. 3. Zabezpieczenie powierzchni metalu farbą antykorozyjną. 21

22 MATERIAŁY ARCHIWALNE 22

23 il. 1 Kraków, Loretańska 18. Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej, projekt elewacji sygnowany przez Zawiejskiego. ABM MI-41, p. 19, Archiwum Państwowe w Krakowie oddział. V 23

24 il. 2 Kraków, Loretańska 16. Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej, początek XX w., ABM MI-41, p. 17, Archiwum Państwowe w Krakowie oddział. V 24

25 il. 3 Kraków, ul. Loretańska 18. Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Wrzesień 1927 r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 1-N

26 il. 4 Kraków, ul. Loretańska 18. Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Wrzesień 1927r., sygn. 1-N

27 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA 27

28 il. 1 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Fasada zachodnia główne drzwi wejściowe. Widoczne: liczne ubytki mechaniczne drewna i warstw malarskich, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień. 28

29 il. 2 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Fasada zachodnia główne drzwi wejściowe. Widoczne: liczne ubytki mechaniczne drewna i warstw malarskich, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień. 29

30 il. 3 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Fasada północna główne drzwi wejściowe. Widoczne: liczne ubytki mechaniczne drewna i warstw malarskich, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień, częściowo zaślepione kwatery przeszklone, dolna partia drzwi zabezpieczona blachą, z której złuszczają się warstwy malarskie. 30

31 il. 4 Kraków, ul. Loretańska 16,18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja podwórzowa drzwi wejściowe. Widoczne: liczne ubytki mechaniczne drewna i warstw malarskich, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień, dolna partia drzwi zabezpieczona blachą, z której złuszczają się warstwy malarskie. 31

32 il. 5 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia główne drzwi wejściowe. Widoczne: liczne ubytki mechaniczne drewna i warstw malarskich, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień. il. 6 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: ubytki mechaniczne drewna i złuszczających się warstw malarskich odsłaniające powierzchnię drewna, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień. 32

33 il. 7 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: ubytki mechaniczne drewna i złuszczających się warstw malarskich odsłaniające powierzchnię drewna, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień. il. 8 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: ubytki mechaniczne złuszczających się warstw malarskich odsłaniające wcześniejsze warstwy malarskie, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień. 33

34 il. 9 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja podwórzowa drzwi wejściowe. Widoczne: ubytki mechaniczne drewna i złuszczających się warstw malarskich odsłaniające powierzchnię drewna oraz wcześniejsze warstwy malarskie, wyoblenie formy na skutek wielokrotnego przemalowywania i niefachowych uzupełnień, warstwa malarska położona w grubej warstwie, z wyraźnymi zaciekami. il. 10 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: ubytki mechaniczne warstw malarskich odsłaniające wcześniejsze nawarstwienia. 34

35 il. 11 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań pokrywających zarówno drewno jak i metalowy szyldzik klamki, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej, zabrudzenie powierzchni. il. 12 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej, brak jednej z szyb, zabrudzenie powierzchni. 35

36 il. 13 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej. il. 14 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej. 36

37 il. 15 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej. il. 17 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej. 37

38 il. 18 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań pokrywająca drewno i metalowy szyldzik klamki, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej. il. 19 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej. 38

39 il. 15 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań pokrywająca drewno i metalowy szyldzik klamki, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania i ubytki warstwy malarskiej, ubytki mechaniczne drewna. il. 16 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, ubytki mechaniczne drewna, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej. 39

40 il. 17 Kraków, ul. Loretańska 18, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, spękania warstwy malarskiej. il. 17 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja podwórzowa drzwi wejściowe. Widoczne: rozeschnięte szczeliny techniczne, gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, niefachowe uzupełnienia ubytków spękane i wykruszone, spękania i ubytki warstwy malarskiej odsłaniające powierzchnię drewna, rozeschnięte łączenia stolarskie. 40

41 il. 18 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja zachodnia drzwi wejściowe. Widoczne: złuszczająca się warstwa malarska ukazująca powierzchnię drewna. il. 19 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja podwórzowa drzwi wejściowe. Widoczne: gruba warstwa kolejnych przemalowań, ubytki mechaniczne warstwy malarskiej, odsłaniające powierzchnię drewna. 41

42 il. 20 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna brama wjazdowa. Widoczne wtórne przemalowanie powierzchni drewna. il. 21 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna brama wjazdowa. Widoczne: wtórne przemalowanie drewna, silne zabrudzenie powierzchni, ubytki mechaniczne drewna i zabrudzenie powierzchni, graffiti. 42

43 il. 22 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna brama wjazdowa. Widoczne: wtórne przemalowanie drewna, silne zabrudzenie powierzchni, ubytki mechaniczne drewna i zabrudzenie powierzchni, graffiti. il. 23 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna brama wjazdowa. Widoczne: wtórne przemalowanie drewna, silne zabrudzenie powierzchni, ubytki mechaniczne drewna i zabrudzenie powierzchni, graffiti. 43

44 il. 24 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna brama wjazdowa. Widoczne: wtórne przemalowanie drewna, silne zabrudzenie powierzchni, ubytki mechaniczne drewna i zabrudzenie powierzchni. il. 25 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna brama wjazdowa. Widoczne: wtórne przemalowanie drewna, silne zabrudzenie powierzchni, ubytki mechaniczne drewna i zabrudzenie powierzchni. 44

45 il. 26 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna brama wjazdowa. Widoczne: wtórne przemalowanie drewna, silne zabrudzenie powierzchni, ubytki mechaniczne drewna i zabrudzenie powierzchni. 45

46 il. 19 Kraków, ul. Loretańska 16, Jan Zawiejski, budynek dawnej szkoły wydziałowej. Elewacja północna brama wjazdowa. 46