2014, T.55 ss
|
|
- Władysława Mróz
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Prace i Studia Geograficzne 2014, T.55 ss Maria Wąsowska Uniwersytet Warszawski Wydział Geografii i Studiów Regionalnych m_wasowska@wp.pl PERCEPCJA RYZYKA WULKANICZNEGO NA WYSPACH Volcanic risk perception on the islands Słowa kluczowe: percepcja, ryzyko, społeczeństwo, wulkan, wyspa, zagrożenie przyrodnicze Key words: perception, risk, society, volcano, island, environmental threat WPROWADZENIE Artykuł ma charakter przeglądu literatury naukowej dotyczącej relacji człowiek-środowisko. Celem pracy jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób percepcja ryzyka i zagrożenia wulkanicznego wpływa na postawy ludności zamieszkującej wyspy wulkaniczne? Percepcja ryzyka przez ludzi zamieszkujących tereny zagrożone, szczególnie u podnóży i na stokach wulkanów, jest istotna dla badania oraz zarządzania ryzykiem wulkanicznym. Zarówno termin ryzyko jak i zagrożenie są trudne do jednoznacznego zdefiniowania, ponadto badania ich percepcji na wyspach wulkanicznych zazwyczaj odnoszą się do pojedynczych przypadków. Wybrano artykuły dotyczące zaludnionych wysp, na których znajduje się przynajmniej jeden czynny wulkan, przy założeniu, że wyspy o zróżnicowanej powierzchni będą położone w różnych szerokościach geograficznych. Przytoczono przykłady zachowań mieszkańców Wyspy Północnej Nowej Zelandii, Sycylii, Santorini, Nowej Brytanii i Heimey. Istotną wydaje się też różna gęstość zaludnienia. Skorzystano zatem również z publikacji prezentujących wyniki badań przeprowadzonych na gęsto zaludnionej Jawie i znacznie mniej zaludnionych Azorach 1. 1 Średnia gęstość zaludnienia na Jawie (ok os/km2) jest dziesięciokrotnie większa niż na Azorach (ok. 106 osób/km2) (
2 164 Maria Wąsowska Na świecie znajduje się około aktywnych wulkanów, które w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat wybuchały w sumie około 5700 razy. W większości były to erupcje stosunkowo łagodne, o sile VEI 2 = 2 (np. Stromboli). 3 Wpływ na postrzeganie erupcji ma ich częstotliwość, czas trwania oraz negatywne skutki jakie ze sobą niosą. I właśnie straty wynikające z wybuchów wulkanów są bardzo istotne w skali lokalnej dla ludności i gospodarki obszaru objętego ich skutkami. Warto odnotować, że w skali globalnej szkody wywołane przez wulkanizm nie należą do największych 4. Erupcje wulkanów, których, jak zauważyli G. Philipson i inni (2013), okresy uśpienia były dłuższe i trwały na ogół stulecia, czy tysiąclecia, powodowały więcej ofiar śmiertelnych. Według badań przeprowadzonych przez M.R. Auker i innych (2013), w wyniku wybuchów wulkanów w ostatnich czterech wiekach zginęło około osób, przy czym większość pojedynczych erupcji spowodowała mniej niż 10 ofiar śmiertelnych. Wpływ na ich liczbę, oprócz VEI (im wyższy stopień VEI, tym więcej ofiar śmiertelnych), ma również gęstość zaludnienia (im większa, tym więcej ofiar śmiertelnych). W celu odpowiedniego przygotowania społeczeństwa do wystąpienia wzmożonej działalności wulkanicznej prowadzone są badania i nieustanny monitoring wulkanów, szczególnie tych znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie terenów gęsto zaludnionych. Nawet jeśli prawdopodobieństwo i natężenie wyników erupcji pozostaje stałe, rosnące zaludnienie i rozwój ekonomiczny w sąsiedztwie zwiększa podatność i w konsekwencji ryzyko (Paton i in. 2000, s.86). Nowoczesne technologie (rozmieszczone na stokach sejsmografy, spadkomierze, tensometry czy termometry, z których dane przekazywane są do obserwatoriów wulkanologicznych) pozwalają z pewnym wyprzedzeniem w czasie przewidzieć zbliżający się wybuch wulkanu. Jak wynika z badań przeprowadzonych w 2013 roku przez G. Philipson a i in., przeciętny czas niepokoju wulkanu przed wybuchem, np. w przypadku stratowulkanów, wahał się od 2 dni do 2 miesięcy, natomiast znacznie dłuższy był okres niepokoju poprzedzający wybuch wulkanów tarczowych. Dlatego też, dzięki kampaniom edukacyjnym, systemom ostrzegania i realizacji przygotowanych wcześniej planów ewakuacji i efektywnemu zarządzaniu ryzykiem można uchronić ludność przed utratą życia oraz ograniczyć poniesione przez nią straty materialne. 2 VEI (Volcano Explosivity Index) indeks eksplozywności wulkanicznej jest otwartą, dziewięciostopniową skalą. Została opracowana w 1982 roku głównie w oparciu o wysokość chmury pyłów i objętość wydobywającego się materiału piroklastycznego. (źródła: si.edu/world/eruptioncriteria.cfm i data dostępu: ). 3 Opracowane na podstawie: Graniczny M., Mizerski W., (2007, s.67); Decker R.W., Decker B.B.(1992, s ) oraz Scarth A. (1999, s. 157). 4 więcej o tym pisał I. A. Riezanow, 1986.
3 Percepcja ryzyka wulkanicznego na wyspach 165 PERCEPCJA RYZYKA I ZAGROŻENIA WULKANICZNEGO Rozróżnienie terminów zagrożenie i ryzyko jest istotne w kontekście dalszej treści zawartej w niniejszym artykule. Zatem, zagrożenie przyrodnicze (ang. natural hazard) oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia w określonym czasie, w danym miejscu potencjalnie niszczącego zjawiska naturalnego (UNDRO 1979, s.5), a ryzyko (ang. risk), zgodnie z definicją UNDRO, oznacza spodziewaną liczbę strat ludzkich, rannych, uszkodzenia dobytku, zakłócenia działalności gospodarczej z powodu szczególnego zjawiska naturalnego i w konsekwencji wynik szczególnego ryzyka i elementów podlegających ryzyku (UNDRO 1979, s.5). Ryzyko ponosi ludność zamieszkująca zagrożone tereny, jak również temuż ryzyku podlega infrastruktura mieszkaniowa i techniczna, a co za tym idzie cała działalność gospodarcza człowieka na danym obszarze. Poziom zagrożenia zależy przede wszystkim od siły (mierzonej w skali VEI), typu (np. eksplozywny) i częstotliwości erupcji. Natomiast ryzyko wzrasta wraz ze wzrostem, między innymi, gęstości zaludnienia. Wielu autorów zwraca uwagę na trudność oceny ryzyka (Graniczny, Mizerski 2009, Lisowski 2000, Plit 1989), a M. Graniczny i W. Mizerski (2009) argumentują to złożonością czynników: populacji ludności zamieszkującej w pobliżu wulkanu, obecności lub braku systemu ostrzegawczego i zdolności do współpracy służb ratunkowych z miejscową ludnością w stanie kryzysu (Graniczny, Mizerski 2009, s. 66). Leszek Baran (2012) zaznacza, że ryzyko zależy nie tylko od charakteru zdarzenia ekstremalnego, ale i uwarunkowań społeczno-ekonomicznych i psychospołecznych. Do tych uwarunkowań zalicza: gęstość zaludnienia danego obszaru, poziom jego zurbanizowania oraz uprzemysłowienia, odnoszony do zagrożeń stan świadomości społeczeństw czy społeczności, ich zamożność i zaawansowanie cywilizacyjne (w tym system informowania oraz ostrzegania), a także poziom zorganizowania i jego efektywność, warunkowane dodatkowo i weryfikowane w czasie sytuacji kryzysowych sprawnością i przygotowaniem uczestników działań reaktywnych (Baran 2012, s.32) i jak zwraca uwagę, można założyć, że ludzka aktywność powoduje zwiększenie poziomu zagrożeń (i w konsekwencji strat), więc możliwe jest ich minimalizowanie poprzez odpowiednie zmiany zachowania człowieka (tamże). Podzielił on zagrożenia na dwie grupy. Mianem nieznanych-nieznanych określił zagrożenia, których rodzaj i czas wystąpienia nie są możliwe do przewidzenia. Natomiast mianem znanych-nieznanych, zjawiska znane ze względu na swoją istotę, a nieznane ze względu na czas ich wystąpienia do nich właśnie można zaliczyć zjawiska wulkaniczne. Postrzeganie zagrożeń zależy od wielu czynników, jednak bardzo ważna jest tu wiedza o zjawisku, które zagraża, przy czym jest to szczególnie istotne w przypadku zjawisk, na których skalę ludzie nie mają wpływu. W przypadku charakteryzujących się pewną nieregularnością erupcji wulkanów ich percepcja może być zróżnicowana. Ludzie są nadzwyczaj tolerancyjni wobec zagrożeń przyrodniczych, czasem wręcz obojętni, ( ) zachowują w zbiorowej pamięci
4 166 Maria Wąsowska doświadczenie klęski żywiołowej przez około 10 lat (Lisowski 1996, s.73). Wojciech Biernacki i inni (2009) w swoich badaniach na temat postaw społeczności lokalnych wobec zagrożeń przyrodniczych i klęsk żywiołowych zaznaczyli, że ludzie, jako ważne dla ich życia, podają te zdarzenia, które miały miejsce w ciągu ostatniego dziesięcio- dwudziestolecia. Można również odnotować odsuwanie od siebie widma zagrożenia. Na takie zachowania zwróciła uwagę D. Rucińska (2012), która przytoczyła powstałe w 2010 roku pojęcie amnezji osuwiskowej. PRZEGLĄD DOTYCHCZASOWYCH WYNIKÓW BADAŃ Na Azorach I.E. Rego i A.M. Arroz (2012), przy współpracy z badaczami geologicznego ryzyka i przedstawicielami nauk społecznych, przeprowadziły badania percepcji zagrożenia i ryzyka. Z dokonanej przez nie wstępnej analizy zgromadzonych danych wynika, że erupcje wulkanów nie znajdują się wśród zdarzeń ekstremalnych, których obawiają się mieszkańcy Azorów (nawet na wyspie Terceira, gdzie ostatni wybuch wulkanu był w 2000 roku). Podobnie M.S. Davis i in. (2005) w swoich badaniach wykazali, że dla mieszkańców okolic Etny, wśród wymienianych przez nich problemów, zagrożenie wulkanizmem zostało stosunkowo nisko sklasyfikowane. Etna wymieniana była jako trzecia w kolejności ich ważności; jednak 47% respondentów myśli o możliwości wybuchu. Dla porównania przytaczają przykład Wezuwiusza, który przez mieszkańców najbardziej zagrożonej strefy, został wymieniony na dziewiątej pozycji 5. Analogicznym przykładem na odsuwanie widma zagrożenia są też wyniki badań przeprowadzonych przez wyżej wymienionych autorów (Patton i in. 2000) na Wyspie Północnej Nowej Zelandii. Dla percepcji ryzyka, według J.C. Gillard i C.J.L. Dibben (2008), istotne są czynniki społeczne i kulturowe, jak również polityczne i ekonomiczne. Jednocześnie zaznaczają, że czynniki te mają wpływ na podejmowanie przez ludność decyzji. Ponadto D. Paton i in. (2000) oraz J. Baker i in. (2001) podkreślają, że dla percepcji zjawisk wulkanicznych istotne jest, czy mieszkańcy danego obszaru doświadczyli zdarzenia ekstremalnego, takiego jak trzęsienie ziemi czy erupcja wulkanu. Stwierdzili oni, że bezpośrednie doświadczenie miało pozytywny wpływ na pojmowanie ryzyka (Paton i in. 2000, s.87). Zatem wcześniejsze, bezpośrednie doświadczenie erupcji może być istotne dla kształtowania postaw ludzi wobec ryzyka, zwiększa świadomość społeczności; ludzie wiedzą jak reagować w obliczu zagrożenia i w sytuacji erupcji wulkanu, ostrzeżenia zostaną potraktowane przez nich poważnie. Obok indywidualnych doświadczeń jednostki, istotne są informacje przekazywane przez agencje do spraw sytuacji nadzwyczajnych i środki masowego przekazu. Należałoby się spodziewać, że społeczność, która jest dobrze poinformowana o zagrożeniach, będzie lepiej przygotowana w przypadku ich wystąpienia. Jednak, co zauważyli wyżej wymienieni autorzy, o ile bezpośrednie 5 Davis, Ricci, Mitchell, 2005, ( ).
5 Percepcja ryzyka wulkanicznego na wyspach 167 doświadczenie miało pozytywny oddźwięk w pojmowaniu ryzyka, o tyle nie zawsze przekładało się na przygoto-wanie ludzi do wystąpienia ekstremalnego zdarzenia. Godny przytoczenia jest tu przykład mieszkańców Auckland (Nowa Zelandia), którzy pomimo świadomości zagrożenia wulkanicznego 92%, tylko 10% z nich zgromadziło wodę i żywność, 9% miało zestaw pierwszej pomocy, a zaledwie 7% radio (Paton i in. 2000, s. 86). Niezależnie od akcji informacyjnych mieszkańcy odbierają zagrożenie wulkaniczne przez pryzmat swoich własnych doświadczeń co potwierdzają badania D. Patona i in. (2000) po wybuchu nowozelandzkiego wulkanu Ruapehu (1995/1996). Wskazali oni również, że zróżnicowane postrzeganie wybuchu przez społeczność wynikało z relacji między zjawiskiem a społecznymi i ekonomicznymi skutkami zagrożenia. Jednak dopóki jednostka nie będzie świadoma zagrożenia, nie zacznie procesu podejmowania decyzji (Gillard, Dibben 2008, s. 164 za: Burton i in. 1993). W celu poprawienia świadomości ludności zamieszkującej zagrożone tereny są prowadzone różne działania i jak zauważa Paton i in. (2000) publiczne kampanie edukacyjne są powszechnym środkiem wpływu na pojmowanie ryzyka (Paton i in. 2000, s.87) Douglas Paton i in. (2001) zwrócili uwagę na społeczne uwarunkowania chęci poprawy przygotowania ludności zamieszkującej tereny zagrożone. Wśród tych uwarunkowań wymieniają oni zaufanie do instytucji odpowiedzialnych za ostrzeganie, wiarę w możliwość złagodzenia skutków i wynikające z tego korzyści, czy wreszcie zaangażowanie społeczeństwa. Jak zaznaczają M.S. Davis i inni (2005) odpowiednie przygotowanie, poczynając od ostrzeżeń o spodziewanym wystąpieniu zjawiska, ewentualnej ewakuacji, poprzez zaopatrzenie w konieczne do przetrwania produkty (woda, żywność) po umiejętność radzenia sobie w stresujących sytuacjach, może wpłynąć na zmniejszenie strat i obrażeń, czy nawet ocalenie życia. Im większe zaufanie do rządu i instytucji zarządzających ryzykiem, tym mniejsze straty. Według badań przeprowadzonych przez J. Beckar a i innych (2001) głównym źródłem informacji jest radio, a ważnym staje się Internet. Mieszkańcy rejonów wulkanicznych, mimo istniejącego zagrożenia, z którego w większości zdają sobie sprawę, chcą mimo wszystko mieszkać na tych obszarach. Zwycięża tu silna identyfikacja z miejscem zamieszkania, co stanowi swego rodzaju problem przy zarządzaniu ryzykiem. Jak zauważyli D. Domine- Hoves i D. Minos-Minopoulos (2004) mimo licznych programów edukacyjnych na wyspie Santorini ludność tam mieszkająca, nie wykazuje zrozumienia dla zagrożenia wulkanicznego. Podobnie w badaniach przeprowadzonych na Azorach (Rego, Arroz 2012) respondenci wskazywali silne powiązania z miejscem urodzenia, zamieszkania, historią życia i relacjami międzyludzkimi; istotne dla nich jest również piękno otoczenia, a nie bez znaczenia są też przyczyny materialne (np. posiadanie domu). W obliczu zagrożenia i ewentualnej odbudowy po zniszczeniach bardzo istotna jest solidarność społeczności lokalnej. Przykładem na solidarność, zaufanie i współpracę ludności w obliczu zagrożenia, dobrą organizację oraz fizyczne przeciwstawienie się sile wulkanu jest przypadek
6 168 Maria Wąsowska Wyspy Heimaey z archipelagu Vestmannaeyjar. Wulkan zagrażał jedynemu miastu na wyspie Heimaey. Dnia 23 stycznia 1973 roku doszło do erupcji wulkanu Helgafell (do tego momentu uznawanego z wygasły). Ludność zamieszkującą wyspę ewakuowano, a pozostały tylko służby ochronne. Wypływająca z nowo powstałego krateru Eldfell lawa zagrażała portowi i przetwórniom rybnym, od których było zależne dalsze życie mieszkańców wyspy. Aby zatrzymać potoki lawy sprowadzono ze Stanów Zjednoczonych Ameryki specjalistyczne pompy, które przepompowując wodę morską przyspieszyły krzepnięcie lawy i w ten sposób spowolniły jej przemieszczanie i uchroniły najważniejszy dla miejscowej społeczności port. Ostatecznie po trwającej pięć miesięcy erupcji i przymusowej banicji dwie trzecie mieszkańców wróciło na wyspę. 6 Chociaż zamieszkiwanie obszarów objętych ryzykiem wulkanicznym wydaje się irracjonalne, to jednak, po głębszych badaniach można je mniej lub bardziej racjonalnie wyjaśnić. Ludność wykorzystuje regiony zagrożone w celu zapewnienia sobie i swoim rodzinom środków egzystencji. Jak podkreślają Gillard i Dibben (2008) bodźcem do zasiedlenia stoków Etny było poszukiwanie lepszego życia. Ponadto osadnictwo w bezpośrednim sąsiedztwie wulkanów miało i ma również związek z kulturowymi i religijnymi tradycjami danego regionu. Wulkany, według wierzeń mieszkańców, zamieszkiwali bowiem bogowie. Wulkan Rabaul na Nowej Brytanii (w Papui Nowej Gwinei, erupcja w o sile VEI 4 wymusiła ewakuację ludności z leżącego u jego podnóży miasta Rabaul), nadal stanowi bardzo ważne miejsce dla społeczności Tolai. Podobnie Pinatubo odgrywa ważną rolę w życiu kulturowym ludu Aeta z Filipin i takich przykładów jest bardzo wiele. Interesujący jest przypadek ludności zamieszkującej na Jawie (Indonezja) w otoczeniu wulkanu Merapi. Jak podają J.C. Gillard i C.J.L. Dibben (2008) P.M. Laksono w 1988 przeprowadził badanie społeczności rejonu wulkanu Me-rapi i stwierdził, że przesiedleni przez rząd na Sumatrę mieszkańcy woleli jednak mieszkać na stokach aktywnego, stanowiącego nieustanne zagrożenie wulkanu, niż w potencjalnie bezpieczniejszym, ale nieznanym sobie miejscu, co paradoksalnie, w ich ocenie było bardziej ryzykowne. W 2004 roku kolejny raz została ewakuowana ludność zamieszkująca podnóża wulkanu Merapi, jednak znów nie chciała przebywać w nowym, zaproponowanym przez rząd miejscu. To zachowanie powtórzyło się również podczas ostatniej wzmożonej aktywności Merapi ( r.). Podobnie ludność z miejscowości Glagaharjo została ewakuowana, ale wróciła natychmiast, gdy zagrożenie minęło, a stało się to już po kilku godzinach 7. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na negatywny stosunek do ewakuacji było utworzenie Parku Narodowego Merapi (2004 r.), gdzie okoliczni mieszkańcy nie ufając zapewnieniom władz o możliwości powrotu i obawiając się utraty swojej ziemi, woleli podjąć ryzyko poświęcenia dobytku, 6 i ( ) 7 ( )
7 Percepcja ryzyka wulkanicznego na wyspach 169 a nawet życia, by pozostać w dotychczasowych miejscowościach 8. Isabel Estrela Rego i Ana Moura Arroz (2012) wskazały na dwa główne rodzaje reakcji społeczności zamieszkującej tereny zagrożone: w przypadku, gdy zdarzenia ekstremalne są regularne lub częste ludność oddala się od źródła zagrożenia, jeżeli pozwalają na to możliwości finansowe, a w przypadku, gdy zdarzenia są rzadkie i nieregularne - ignoruje je. Może to prowadzić przede wszystkim zarówno do licznych ofiar w ludziach jak i znacznych strat ekonomicznych. Jednak podejście większości ludności zamieszkującej tereny zagrożone do zaistnienia w bliżej nieznanej przyszłości np. erupcji wulkanu, wynika w dużej mierze z przeświadczenia, że nie mają kontroli nad skalą zjawiska i jego przebiegiem, co niejednokrotnie prowadzi do nie podejmowania żadnych działań, mających na celu przygotowanie na wypadek katastrofy i ograniczenie jej negatywnych skutków. W swoich badaniach I.E. Rego i A.M. Arroz (2012) zauważyły, że dane dotyczące zarządzania ryzykiem przed katastrofą na Azorach wskazują na brak istnienia kultury ostrożnościowej, co przejawia się w bierności społeczności lokalnej w zakresie działań przygotowujących do wydarzeń ekstremalnych. Bierność w podejmowaniu indywidualnych działań prewencyjnych może wynikać też z negatywnego podejścia społeczności lokalnej do jednostek odpowiedzialnych za działania prewencyjne i zarządzanie kryzysowe, nieufności wobec instytucji i publikowanych przez nie komunikatów. Część społeczeństwa wierzy jednak, że znajomość zagrożenia, wiedza na temat odpowiedniego przygotowania przed zdarzeniem, czy zachowania w trakcie zaistniałego zjawiska, stwarza możliwości przygotowania się na sytuację kryzysową. WNIOSKI Rosnąca gęstość zaludnienia na obszarach ryzyka powoduje automatycznie zwiększenie ryzyka wulkanicznego niezależne od siły erupcji wulkanu. Percepcja zagrożenia i ryzyka wulkanicznego ma znaczący wpływ na postawy ludności zamieszkującej tereny w pobliżu wulkanów. Ludność ta przyjmuje postawy odsuwania ryzyka wulkanicznego na dalszy plan (np. wulkany, w przeprowadzonej na Azorach ankiecie, nie są wymieniane wśród zagrożeń, których obawiają się mieszkańcy). Bezpośrednie doświadczenie ryzyka ma wpływ na pojmowanie zagrożenia, ale nie zawsze ma przełożenie na przygotowanie ludzi na wypadek wystąpienia tego zjawiska (np. Nowa Zelandia). Znaczną rolę odgrywa zaufanie do służb zajmujących się zarządzeniem ryzkiem i współpraca ludności miejscowej. Wpływ na odpowiednie przygotowanie oraz reakcję mieszkańców, w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej, ma wiedza zarówno na temat samego zjawiska, jak i sugerowanych zachowań tuż przed oraz w trakcie jego wystąpienia. Pozwala 8 ( )
8 170 Maria Wąsowska to ograniczyć straty w przypadku wystąpienia erupcji, jednak mieszkańcy obszarów wulkanicznych niejednokrotnie przybierają bierną postawę. Nie bez znaczenia jest przywiązanie do miejsca urodzenia i tradycji. Identyfikacja ludzi z miejscem zamieszkania, podobnie jak kulturowe i religijne tradycje w danym regionie w niektórych przypadkach stanowi problem w zarządzaniu ryzykiem (np. Merapi). Dla społeczności zamieszkujących rejony wulkaniczne ważne są też korzyści ekonomiczne, które stanowią bodziec do zasiedlania stoków wulkanów. Właśnie dlatego ludzie, pomimo ponoszenia znacznego ryzyka, wciąż zamieszkują te obszary. Istotna rolę w ograniczaniu ryzyka, obok czynników gospodarczych, społecznych i politycznych, odgrywają badania naukowe. Literatura Auker M.R., Sparks R.S.J., Siebert L., Crosweller H.S. i Ewert J., 2013, A statistical analysis of the global historical fatalities record, Journal of Applied Volcanology, 2, 2, Baran L., 2012, O doniosłości medycyny katastrof i ratunkowej w społeczeństwie ryzyka, Ostry dyżur 5, 3-4, Becker J., Smith R., Johnston D., Munro A., 2001, Effects of the Ruapehu eruptions on communities in central North Island, New Zeland, and people s perceptions of volcanic hazards after the event, Australian Journal of Disaster and trauma Studies, vol ( ). Biernacki W., Bokwa A., Działek J., Padło T., 2009, Społeczności lokalne wobec zagrożeń przyrodniczych i klęsk żywiołowych, IGiGP UJ, Kraków. Davis M.S., Ricci T., Mitchell L.M., 2005, Perceptions of Risk for Volcanic Hazards At Vesuvio and Etna, Italy, Australian Journal of Disaster and trauma Studies, vol , ( ). Decker R.W, Decker B.B., 1992, Mountains of fire. The nature of volcanoes, Cambridge University Press. Domiey-Howes D., Minos-Minopoulos D., 2004, Perceptions of hazard and risk on Santorini, Journal of Volcanology and Geothermal Research 137, Graniczny M., Mizerski W., 2009, Katastrofy przyrodnicze, PWN, Warszawa Gillard J.-C., Dibben C.J.L., 2008, Volcanic risk perception and beyond, Journal of Volcanology and Geothermal Research 172, Kundzewicz Z.W., Matczak P., 2010, Zagrożenia naturalnymi zdarzeniami ekstremalnymi, Nauka nr 4, Lisowski A., 1996, Skutki występowania wybranych zagrożeń naturalnych i ich percepcja w Polsce, UW, Warszawa. Maślankiewicz K., 1961, Wulkany, PWN, Warszawa. Paton D., Smith L., Johnston D.M., 2000, Volcanic Hazards: Risk Perception and preparedness, New Zealand Journal of Psychology 29, 2, Paton D., Johnston D., Bebbington M.S., Lai C.-D., Hughton B.F., 2001, Direct and vicarious experience of volcanic hazards: implication for risk perception and adjustment adoption, Australian Journal of Emergency Management 15, 4, Philipson G., Sobradelo R., Gottsmann J., 2013, Global volcanic unrest in the 21st cen-
9 Percepcja ryzyka wulkanicznego na wyspach 171 tury: An analysis of the 1rst decade, Journal of Volcanology and Geothermal Research 264, Plit F., 1989, Geografia klęsk żywiołowych nowa gałąź geografii? [w:] Kostrowicki J. (red), 1989, Przegląd Geograficzny 61, 1-2, Rego I. E., Arroz A. M., 2012, Places of fear and attachment how Azoreans perceive seismic and volcanic risk, Global Journal of Community Psychology Practice 3, 4, 1-9. Riezanov I.A., 1986, Wielkie katastrofy w historii Ziemi, PWN, Warszawa. Rucińska D., 2012, Ekstremalne zjawiska przyrodnicze a świadomość społeczna, WGiSR UW, Warszawa. Scarth A., 1999, Vulcan s fury: Man against the Volcano, New Haven, CT: Yale University Press, UNDRO, Natural Disasters and Vulnerability Analysis report of Expert Group Meeting 1979, Boston Public Library, ( ). Strony internetowe: wybuch_wulkanu_na_heimaey.html ( ) ( ) ( ) ( ) miliarda-dolarow-strat,57072,1 ( ) ( ) ( ) ROW.html ( ) ( ) ( ) SUMMARY The areas of active volcanism are mostly densely populated. This article has scientific literature review character referring to human towards environment relation with aim to answer the question in what way perception of volcanic risk and threat acts upon attitude of people inhabiting volcanic islands. The articles chosen for review refer to inhabited islands with at least one active volcano with presumption that islands are of different size and latitudes. This article refers to studies of perception of risk in the Azores, New Zealand North Island, Sicily, and Santorini. Moreover, examples of human s attitude to volcanoes on Java, New Britain and Heimaey are also presented. Population takes advantage of benefits of these regions (e.g. fertile soils) pushing from mind a looming ghost of possible catastrophe. So, for communities inhabiting volcanic regions, economic benefits are
10 172 Maria Wąsowska important and constitute encouragement for settling on the slopes of volcanoes. Growing density of population in the areas of active volcanism causes automatic increase of volcanic risk independently of strength of a volcanic eruption. Affection of a population to the place of living has significant influence on volcanic risk perception. Communities living and working in these areas tend to push this risk away (e.g. according to the survey carried out on the Azores, volcanoes are not mentioned among threats the inhabitants are afraid of). The awareness of danger, cooperation with volcanic risk management services and confidence in local authorities have great importance for the population. The knowledge of the phenomenon itself as well as actions suggested just before and during its occurrence have influence on proper preparation and response of inhabitants in case of a crisis situation. It helps to limit losses in case of eruption, although inhabitants of volcanic areas behave inactively. It is worth noticing that beside economic, social and political conditions, scientific researches have important role in limiting of the risk.
Community Work in a Decade of Crisis. Dr. Val Harris From Sostenga
Community Work in a Decade of Crisis Dr. Val Harris From Sostenga Concept of Transition Transition from one situation to another situation: Where the new situation is clear to communities W przypadku,
SOCIETY VERSUS THE EFFECTS OF VOLCANIC ACTIVITY ON THE SELECTED ISLANDS
ORIGINAL ARTICLE ECREG STUDIES Economic and Regional Studies Studia Ekonomiczne i Regionalne ISSN 2083-3725 Volume 8, No. 2, 2015 www.ers.edu.pl ARTYKUŁ SOCIETY VERSUS THE EFFECTS OF VOLCANIC ACTIVITY
2016, T.61 Z.1 ss
Prace i Studia Geograficzne 2016, T.61 Z.1 ss.185-196 Maria Wąsowska Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa e-mail: m_wasowska@wp.pl
Ryzyko w działalności przedsiębiorstw przemysłowych. Grażyna Wieteska Uniwersytet Łódzki Katedra Zarządzania Jakością
Ryzyko w działalności przedsiębiorstw przemysłowych Grażyna Wieteska Uniwersytet Łódzki Katedra Zarządzania Jakością Plan Prezentacji Cel artykułu Dlaczego działalność przemysłowa wiąże się z ryzykiem?
REGULAMIN POWIATOWEGO CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W RAWICZU
ZATWIERDZAM: Załącznik do Zarządzenia Nr 7/08 Starosty Rawickiego Rawicz, dnia 24 stycznia 2008 r. z dnia 24 stycznia 2008 r. REGULAMIN POWIATOWEGO CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W RAWICZU Biuro ds. Ochrony
Wulkany. Wojtek Jóźwiak
Wulkany Wojtek Jóźwiak Wulkan(z łac. Vulcanus imię rzymskiego boga ognia) miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne (solfatary, mofety, fumarole) i materiał piroklastyczny.
Zarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 3. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody pięciu kroków, grafu ryzyka, PHA
Zarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 3. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody pięciu kroków, grafu ryzyka, PHA Szczecin 2013 1 Wprowadzenie W celu przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego
2014, T.55 ss
Prace i Studia Geograficzne 2014, T.55 ss.145-1149 Witold Skomra Rządowe Centrum Bezpieczeństwa e-mail: witold.skomra@rcb.gov.pl METODYKA OCENY RYZYKA NA POTRZEBY SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO RZECZYPOSPOLITEJ
Akademia Młodego Ekonomisty. Zarządzanie ryzykiem
Akademia Młodego Ekonomisty dr Bartłomiej J.Gabryś Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 25 września 2017 r. bo przypadek to taka dziwna rzecz, której nigdy nie ma dopóki się nie zdarzy bo przypadek to
Geneza i cele pracy. Interakcja wzrokowo-słuchowa w percepcji hałasu turbin wiatrowych. Michał Gałuszka
Geneza i cele pracy Interakcja wzrokowo-słuchowa w percepcji hałasu turbin wiatrowych Michał Gałuszka Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Akustyki Interakcja wzrokowo-słuchowa Człowiek
Spis treści. Wprowadzenie... 9
STUDIA POLITOLOGICZNE VOL. 16 Spis treści Wprowadzenie............................................. 9 STUDIA I ANALIZY Grażyna Ulicka Marketing polityczny a treści i postrzeganie polityki........... 11
No matter how much you have, it matters how much you need
CSR STRATEGY KANCELARIA FINANSOWA TRITUM GROUP SP. Z O.O. No matter how much you have, it matters how much you need Kancelaria Finansowa Tritum Group Sp. z o.o. was established in 2007 we build trust among
INDYWIDUALNA KARTA PRACY NA LEKCJI ODWRÓCONEJ OGNISTY ODDECH ZIEMI. Na podstawie wiadomości przedstawionych przez grupy projektowe rozwiąż zadania:
ZAŁĄCZNIK nr 6 INDYWIDUALNA KARTA PRACY NA LEKCJI ODWRÓCONEJ OGNISTY ODDECH ZIEMI Na podstawie wiadomości przedstawionych przez grupy projektowe rozwiąż zadania: GRUPA 1 Zadanie 1. Na rysunku przedstawiono
Wypracowane rezultaty. Krajowa Konferencja OKRĄGŁY STÓŁ Łańcuch Zaufania
Wypracowane rezultaty Krajowa Konferencja OKRĄGŁY STÓŁ Łańcuch Zaufania Co użytkownicy wiedzą o TeleZdrowiu? Część I Pomimo iż, TeleZdrowie obecne jest na rynku już 20 lat, wciąż powszechny jest brak zrozumienia
Rozdział I Postanowienia Ogólne
Załącznik Nr 11 do Zarządzenia Nr Burmistrza Miasta i Gminy w Bogatyni z dnia 03.02.2014r. REGULAMIN GMINNEGO ZESPOŁU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W BOGATYNI Rozdział I Postanowienia Ogólne 1. 1. Regulamin
Zarządzenie Nr 43/2010/2011 Rektora Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie z dnia 6 lipca 2011r.
Zarządzenie Nr 43/2010/2011 Rektora Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie z dnia 6 lipca 2011r. w sprawie: Polityki Zarządzania Ryzykiem w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa
Zarządzanie jakością w logistyce ćw. Artur Olejniczak
ćw. artur.olejniczak@wsl.com.pl Plan spotkań Data Godziny Rodzaj 18.03.2012 4 godziny ćw. 14:30-15:30 dyżur 14.04.2012 4 godziny ćw. 28.04.2012 4 godziny ćw. 14:30-15:30 dyżur 19.05.2012 4 godziny ćw.
Ryzyko. Ekonomika i organizacja produkcji. Materiały do zajęć z EiOP - L. Wicki Niebezpieczeństwo. Hazard. Zarządzanie ryzykiem
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw Ekonomika i organizacja produkcji Ryzyko Zarządzanie ryzykiem Dr inż. Ludwik Wicki Pojęcia występujące w ubezpieczeniowej
Rola mediów w obliczu klęsk żywiołowych na przykładzie ruchów masowych w Karpatach
Rola mediów w obliczu klęsk żywiołowych na przykładzie ruchów masowych w Karpatach mgr Damian Hełdak mgr Kamila Płazińska mgr Piotr Lizak Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie Instytut Geografii
Elżbieta Andrukiewicz Ryszard Kossowski PLAN BEZPIECZEŃSTWA INFORMACJI
Elżbieta Andrukiewicz Ryszard Kossowski PLAN BEZPIECZEŃSTWA INFORMACJI Information Security Protecting the Global Enterprise Donald L. Pipkin, Hewlett-Packard Company Prentice Hall PTR Upper Saddle River,
w sprawie organizacji i działania systemu wczesnego ostrzegania w gminie Kędzierzyn- Koźle
ZARZĄDZENIE NR 543/ZK/2015 PREZYDENTA MIASTA KĘDZIERZYNKOŹLE w sprawie organizacji i działania systemu wczesnego ostrzegania w gminie Kędzierzyn Koźle Na podstawie art. 17 ust. 6 i 7 ustawy z dnia 21 listopada
Metodyka opracowania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym
Metodyka opracowania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym Dr hab. inż. Andrzej Tiukało prof. IMGW PIB Warszawa 13.01.2015 Celem zarządzania ryzykiem powodziowym jest ograniczenie potencjalnych negatywnych
The list of 20 abstracts, prepared in March 2005 CIS (994-1013) [Nr 31]
The list of 20 abstracts, prepared in March 2005 CIS (994-1013) [Nr 31] 994. pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej : Część A. Program realizacji badań naukowych i prac rozwojowych 1.01 31.12.2002.
Finanse ubezpieczeń społecznych
Finanse ubezpieczeń społecznych Wykład 1. Istota i zakres zabezpieczenia społecznego. Dlaczego państwo musi pomagać ludziom argumenty za i przeciw? (Muszalski 2004, rozdz. 1, 2, 3, Davis rozdz. 2, Averting...
Tychy, plan miasta: Skala 1: (Polish Edition)
Tychy, plan miasta: Skala 1:20 000 (Polish Edition) Poland) Przedsiebiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne (Katowice Click here if your download doesn"t start automatically Tychy, plan miasta: Skala 1:20 000
Na podstawie art ustawy z dnia 2016 r.. o ochronie ludności (Dz. U. z r. Nr.), ustala się co następuje:
ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 2016 r. w sprawie zasad przygotowania i zapewnienia działania systemu wykrywania i alarmowania (SWA) oraz systemu wczesnego ostrzegania (SWO) na terytorium Rzeczypospolitej
ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS.
ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS. Strona 1 1. Please give one answer. I am: Students involved in project 69% 18 Student not involved in
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WIELKOŚĆ KOSZTÓW POŚREDNICH ROBÓT BUDOWLANYCH
ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ Seria: BUDOWNICTWO z. 95 2002 Nr kol. 1559 Agnieszka LEŚNIAK* Politechnika Krakowska CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WIELKOŚĆ KOSZTÓW POŚREDNICH ROBÓT BUDOWLANYCH Streszczenie.
DIALOG SPOŁECZNY W OŚWIACIE
DIALOG SPOŁECZNY W OŚWIACIE GRUPA ROBOCZA PLATFORMY EDUKACJI Gdańsk, 30.09-02.10.2016r. Analiza skutków niżu demograficznego w oświacie. Zdefiniowanie wyzwań stojących przed partnerami społecznymi Irena
Kształtując przyszłość, jakiej chcemy. refleksje z raportu podsumowującego Dekadę Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju ( ).
Kształtując przyszłość, jakiej chcemy refleksje z raportu podsumowującego Dekadę Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju (2005-2014). W jaki sposób pomóc ludziom wydobyć się z ubóstwa i znaleźć dobrą pracę,
KARTA KURSU. Podstawowe terminy i wiadomości z zakresu geografii ekonomicznej.
Geografia, stopień II studia stacjonarne, 2018/2019, semestr 1 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Geografia rolnictwa Geography of agriculture Koordynator Dr Tomasz Padło Zespół dydaktyczny Dr Tomasz Padło
NIEPEWNOŚĆ I RYZYKO PODEJMOWANIA DECYZJI W TEORII ZARZĄDZANIA
dr Ireneusz Drabik NIEPEWNOŚĆ I RYZYKO PODEJMOWANIA DECYZJI W TEORII ZARZĄDZANIA Procesy decyzyjne w administracji publicznej w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej Międzynarodowa konferencja naukowa
Trendy w turystyce wiejskiej wynikające z Programu Rozwoju Turystyki na Obszarach Wiejskich w Polsce
Trendy w turystyce wiejskiej wynikające z Programu Rozwoju Turystyki na Obszarach Wiejskich w Polsce W najbliższej dziesięciolatce turystyka wiejska powinna być: ważnym elementem koncepcji wielofunkcyjności
BADANIE JAKOŚCIOWE NA TEMAT ZAGROŻEŃ DLA KONSUMENTÓW STWARZANYCH PRZEZ TOWARY PODRABIANE
BADANIE JAKOŚCIOWE NA TEMAT ZAGROŻEŃ DLA KONSUMENTÓW STWARZANYCH PRZEZ TOWARY PODRABIANE CZERWIEC 2019 R. BADANIE JAKOŚCIOWE NA TEMAT ZAGROŻEŃ DLA KONSUMENTÓW STWARZANYCH PRZEZ TOWARY PODRABIANE CZERWIEC
PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE ZWIĄZANE Z WYKORZYSTANIEM POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO W SPRAWACH GOSPODARCZYCH
dr Marta Janina Skrodzka PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE ZWIĄZANE Z WYKORZYSTANIEM POSTĘPOWANIA MEDIACYJNEGO W SPRAWACH GOSPODARCZYCH Wprowadzenie Mediacja jest przedstawiana, jako alternatywna
Baza wiedzy o zmianach klimatu i adaptacji do ich skutków oraz kanałów jej upowszechniania w kontekście zwiększenia odporności gospodarki, środowiska
Baza wiedzy o zmianach klimatu i adaptacji do ich skutków oraz kanałów jej upowszechniania w kontekście zwiększenia odporności gospodarki, środowiska i społeczeństwa na zmiany klimatu oraz przeciwdziałania
Publiczne Fora Partnerskie: Zaangażowanie lokalnej społeczności w rozwój usług zdrowotnych.
Polish version: Public Partnership Forums: Involving local people in developing local health services Publiczne Fora Partnerskie: Zaangażowanie lokalnej społeczności w rozwój usług zdrowotnych. O czym
Sustainable mobility: strategic challenge for Polish cities on the example of city of Gdynia
Katedra Rynku Transportowego Sustainable mobility: strategic challenge for Polish cities on the example of city of Gdynia dr Marcin Wołek Department of Transportation Market University of Gdansk Warsaw,
KRAJOBRAZ W PERCEPCJI SPOŁECZNEJ 3-5 październik 2018 r.
KRAJOBRAZ W PERCEPCJI SPOŁECZNEJ 3-5 październik 2018 r. dr Katarzyna Pukowiec-Kurda Katedra Geografii Regionalnej i Turyzmu Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Śląski Przygotowanie opracowania pt. Identyfikacja
Zarządzanie ryzykiem w projektach informatycznych. Marcin Krysiński marcin@krysinski.eu
Zarządzanie ryzykiem w projektach informatycznych Marcin Krysiński marcin@krysinski.eu O czym będziemy mówić? Zarządzanie ryzykiem Co to jest ryzyko Planowanie zarządzania ryzykiem Identyfikacja czynników
PROJEKT SPRAWOZDANIA
PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Gospodarcza i Monetarna 25.9.2013 2013/2174(INI) PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie ubezpieczeń od klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka (2013/2174(INI))
DOI: / /32/37
. 2015. 4 (32) 1:18 DOI: 10.17223/1998863 /32/37 -,,. - -. :,,,,., -, -.,.-.,.,.,. -., -,.,,., -, 70 80. (.,.,. ),, -,.,, -,, (1886 1980).,.,, (.,.,..), -, -,,,, ; -, - 346, -,.. :, -, -,,,,,.,,, -,,,
INSTRUKCJA ALARMOWANIA
Załącznik do zarządzenia nr 11 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 18 lutego 2016 r. UNIWERSYTET ŚLĄSKI WYDZIAŁ (ADMINISTRACJA) INSTRUKCJA ALARMOWANIA K A T O W I C E 2016 rok Katowice,
Zarządzenie Nr 90/2008 Burmistrza Miasta Czeladź. z dnia 09.05. 2008
Zarządzenie Nr 90/2008 Burmistrza Miasta Czeladź z dnia 09.05. 2008 w sprawie : wprowadzenia procedury Identyfikacji zagrożeń oraz oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w Urzędzie Miasta Czeladź
ZANIA SOJUSZNICZE W RAMACH NATO, MINIMALIZACJA SKUTKÓW ATAKÓW TERRORYSTYCZNYCH LUB SABOTA
Marek KOMOROWSKI p.o. Dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa ZOBOWIĄZANIA SOJUSZNICZE W RAMACH NATO, MINIMALIZACJA SKUTKÓW ATAKÓW TERRORYSTYCZNYCH LUB SABOTAŻOWYCH JAKO ELEMENTY SYSTEMU ZARZĄDZANIA
kierunek Bezpieczeństwo wewnętrzne
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Edwarda F. Szczepanika w Suwałkach Sprawozdanie z ankietyzacji absolwentów studiów niestacjonarnych I stopnia Wydział Ochrony Zdrowia kierunek Bezpieczeństwo
Zarządzenie nr 116/2012 Burmistrza Karczewa z dnia 21 sierpnia 2012 roku
Zarządzenie nr 116/2012 Burmistrza Karczewa z dnia 21 sierpnia 2012 roku w sprawie ustanowienia systemu zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Karczewie Na podstawie rozdziału 6 ustawy z dnia 27 sierpnia
Szacowanie ryzyka na potrzeby systemu ochrony ludności w Polsce. Stan obecny oraz kierunki przyszłych rozwiązań.
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego Państwowy Instytut Badawczy Szacowanie ryzyka na potrzeby systemu ochrony ludności w Polsce. Stan obecny oraz kierunki przyszłych
ISTOTNYCH. o COBIT 5
ISTOTNYCH 5FAKTÓW o COBIT 5 Informacja jest kluczowym zasobem wszystkich organizacji. Od momentu powstania informacji do jej zniszczenia, technologie informatyczne odgrywają znaczącą rolę w jej przetwarzaniu
Formularz recenzji magazynu. Journal of Corporate Responsibility and Leadership Review Form
Formularz recenzji magazynu Review Form Identyfikator magazynu/ Journal identification number: Tytuł artykułu/ Paper title: Recenzent/ Reviewer: (imię i nazwisko, stopień naukowy/name and surname, academic
------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------ ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE, OCHRONA LUDNOŚCI I OBRONA CYWILNA W POLSCE ----------------------------------------------------------------------------------------------
ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE OCHRONA LUDNOŚCI BEZPIECZEŃSTWO IMPREZ MASOWYCH
ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE OCHRONA LUDNOŚCI BEZPIECZEŃSTWO IMPREZ MASOWYCH ---------------------------------------------------------------------------------------------- WYDZIAŁ BEZPIECZEŃSTWA I ZARZĄDZANIA
OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA
Załącznik nr 2 do Ogłoszenia OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Organizator: Akcelerator Technologii Informatycznych Pionier Sp. z o.o. ul. Ligocka 103 40 568 Katowice Opis Przedmiotu Zamówienia dla ogłoszenia
styczeń 2017 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna
styczeń 2017 r. Projekt badawczy: Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru Długów Informacja sygnalna PORTFEL NALEŻNOŚCI POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW dr hab. Piotr Białowolski
PLAN SZKOLENIA Z POWSZECHNEJ SAMOOBRONY LUDNOŚCI W 2015 ROKU
ZATWIERDZAM PREZYDENT MIASTA LUBLIN (-) dr Krzysztof ŻUK URZĄD MIASTA LUBLIN WYDZIAŁ BEZPIECZEŃSTWA MIESZKAŃCÓW I ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO Załącznik Nr 2 do Zarządzenia Nr 75/2/2015 Prezydenta Miasta Lublin
Plany adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców
Kraków 14.12.2017 2 Plany adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców Termin realizacji: 24 miesiące Źródła finansowania: Projekt finansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu
ANALIZA STOPNIA ZADŁUŻENIA PRZEDSIĘBIORSTW SKLASYFIKOWANYCH W KLASIE EKD
Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 13, Nr 1/2009 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Humanistyczno Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach G ospodarowanie zasobami organiza
POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W MIEJSKO-GMINNYM OŚRODKU KULTURY SPORTU I REKREACJI W GNIEWKOWIE
Strona1 ZAŁĄCZNIK NR 2 do Zarządzenia Nr DOK.0151.2.7.2016 Dyrektora MGOKSIR z dnia 30.08.2016r. POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W MIEJSKO-GMINNYM OŚRODKU KULTURY SPORTU I REKREACJI W GNIEWKOWIE zwana dalej:
ZASADY, ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE POWSZECHNEGO OSTRZEGANIA I ALARMOWANIA LUDNOŚCI O ZAGROZENIACH
POWIATOWE CENTRUM ZARZADZANIA KRYZYSOWEGO tel. 86 2784894, email: email: wydział.zarzadzania.kryzysowego@powiatkolno.pl ZASADY, ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE POWSZECHNEGO OSTRZEGANIA I ALARMOWANIA LUDNOŚCI
Prawo tworzenia stowarzyszeń, członkowstwo, władze.
Prawo tworzenia stowarzyszeń, członkowstwo, władze. 1. Komu przysługuje prawo tworzenia. Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje: obywatelom polskim, mającym pełną zdolność do czynności prawnych, którzy
ZARZĄDZENIE NR 26/2011 STAROSTY RAWSKIEGO SZEFA OBRONY CYWILNEJ POWIATU. z dnia 20 lipca 2011 r.
ZARZĄDZENIE NR 26/2011 STAROSTY RAWSKIEGO SZEFA OBRONY CYWILNEJ POWIATU w sprawie zakresu oraz sposobu organizacji działania w przypadku, gdy ewakuację I stopnia zarządzi organ kierujący akcją ratunkową
629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 DZIAŁANIA WŁADZ I WYSPECJALIZOWANYCH SŁUŻB W CZASIE POWODZI. OCENA PONIESIONYCH STRAT
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
IMPLEMENTATION AND APLICATION ASPECTS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT. Scientific monograph edited by Edyta Sidorczuk Pietraszko
IMPLEMENTATION AND APLICATION ASPECTS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT Scientific monograph edited by Edyta Sidorczuk Pietraszko SPIS TREŚCI WSTĘP Edyta Sidorczuk Pietraszko... 9 Rozdział 1. Metody pomiaru zrównoważonego
Konserwatorska i czynna ochrona przyrody Czym jest ochrona przyrody? dr Wiktor Kotowski Zakład Ekologii Roślin i Ochrony Środowiska UW
Konserwatorska i czynna ochrona przyrody Czym jest ochrona przyrody? dr Wiktor Kotowski Zakład Ekologii Roślin i Ochrony Środowiska UW 1 Czym jest przyroda? wszystko czego nie stworzył człowiek (Wikipedia)
Procesy zarządzania ryzykiem ekologicznym
Studia Ecologiae et Bioethicae 7(2009)1 Marta DOŁĘGA Instytut Paliw i Energii Odnawialnej Warszawa Krzysztof BIERNAT IEiB WFCh UKSW Warszawa Procesy zarządzania ryzykiem ekologicznym Wprowadzenie Wystąpienie
Statystyki niewypłacalności dotyczące ratingów wystawianych. przez agencję ratingową EuroRating
www.eurorating.com tel.: +48 22 349 24 89 fax: +48 22 349 28 43 email: info@eurorating.com ul. Cynamonowa 19 lok. 548, 02777 Warszawa (Poland) Statystyki niewypłacalności dotyczące ratingów wystawianych
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym w Polsce
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Plany zarządzania ryzykiem powodziowym w Polsce Tomasz Walczykiewicz, Roman Konieczny, Paweł Madej, Małgorzata Siudak, Renata Bogdańska-Warmuz,
ZARZĄDZENIE Nr 90/09 WÓJTA GMINY MROZY z dnia 16 grudnia 2009 roku
ZARZĄDZENIE Nr 90/09 WÓJTA GMINY MROZY z dnia 16 grudnia 2009 roku w sprawie wprowadzenia procedury identyfikacji zagrożeń oraz oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w Urzędzie Gminy Mrozy Na podstawie
SZKOLENIE KOMENDANTÓW GMINNYCH ZOSP RP. Temat nr 5: Zarządzanie kryzysowe na szczeblu gminy. Autor: Eugeniusz Wojciech Roguski
SZKOLENIE KOMENDANTÓW GMINNYCH ZOSP RP Temat nr 5: Zarządzanie kryzysowe na szczeblu gminy Autor: Eugeniusz Wojciech Roguski ZAGROŻENIA NATURALNE I TECHNICZNE OCHRONA CYWILNA BEZPIECZEŃSTWO OBYWATELI POLITYKA
Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition)
Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz Click here if your download doesn"t start automatically Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz
Prof. dr hab. Ewa Malinowska mgr Emilia Garncarek mgr Krystyna Dzwonkowska-Godula. Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki
Prof. dr hab. Ewa Malinowska mgr Emilia Garncarek mgr Krystyna Dzwonkowska-Godula Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki Kapitał ludzki kobiet i mężczyzn wybrane aspekty: Zdrowie Wygląd Kapitał społeczny
Zasady funkcjonowania systemu kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Lublin i jednostkach organizacyjnych miasta Lublin akceptowalny poziom ryzyka
w sprawie określenia zasad funkcjonowania systemu kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Lublin i jednostkach organizacyjnych miasta Lublin - wydanie drugie Zasady funkcjonowania systemu kontroli zarządczej
WO w sprawie organizacji i działania systemu wczesnego ostrzegania w powiecie cieszyńskim ZMIENIONE PRZEZ WO , WO
Biuletyn Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Cieszynie https://bip.powiat.cieszyn.pl/artykul/144/912/wo-120-39-2012-w-sprawie-organizacji-i-d- ialania-systemu-wczesnego-ostrzegania-w-powiecie-cieszynskim-zmienione-przez-wo-
Bezpieczeństwo i koszty wdrażania Informatycznych Systemów Zarządzania Hubert Szczepaniuk Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego
Bezpieczeństwo i koszty wdrażania Informatycznych Systemów Zarządzania Hubert Szczepaniuk Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego Problem wdrażania IT w organizacji Wskaźnik powodzeń dużych
Motywy podjęcia studiów na kierunku Edukacja Techniczno-Informatyczna w AGH
Marta CIESIELKA, Małgorzata NOWORYTA AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Polska Motywy podjęcia studiów na kierunku Edukacja Techniczno-Informatyczna w AGH Wstęp Wybór studiów
Zagrożenia bezpieczeństwa informacji. dr inż. Wojciech Winogrodzki T-Matic Grupa Computer Plus Sp. z o.o.
Zagrożenia bezpieczeństwa informacji dr inż. Wojciech Winogrodzki T-Matic Grupa Computer Plus Sp. z o.o. Czym jest bezpieczeństwo informacji? Bezpieczeństwo informacji to: (teoretycznie) stan wolny od
Prognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela/Strasburg, 25 lutego 2014 r. Prognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze W zimowej prognozie Komisji Europejskiej przewiduje się
Stopnie alarmowe, warunki ich wprowadzania oraz zadania wykonywane w ramach poszczególnych stopni alarmowych
Stopnie alarmowe, warunki ich wprowadzania oraz zadania wykonywane w ramach poszczególnych stopni alarmowych Stopnie alarmowe, warunki ich wprowadzania oraz zadania wykonywane w ramach poszczególnych stopni
Monika Ciak-Ozimek. Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stan obecny i wdrażanie
Monika Ciak-Ozimek Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stan obecny i wdrażanie Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami Projekt ISOK jest realizowany w ramach
Usługi edukacyjne w dzielnicy Praga Północ
Usługi edukacyjne w dzielnicy Raport z badania ilościowego Warszawa, kwiecień 2014 Wydział Badań i Analiz Centrum Komunikacji Społecznej Urząd m.st. Warszawy Informacje o źródle danych Cel: Poznanie potrzeb,
OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA W WOJEWÓDZTWACH MAŁOPOLSKIM I ŚWIĘTOKRZYSKIM
OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA W WOJEWÓDZTWACH MAŁOPOLSKIM I ŚWIĘTOKRZYSKIM Elementy zarządzania ryzykiem powodziowym 1. Zapobieganie 2. Ochrona 3. Gotowość 4. Postępowanie awaryjne 5. Wyciąganie wniosków Zarządzanie
Przedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3
Przedmiotowy system oceniania Bliżej geografii Gimnazjum część 3 1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu
Zdrowie publiczne z perspektywy społecznej. Wyniki konsultacji. Ewa Borek, Fundacja My Pacjenci
Zdrowie publiczne z perspektywy społecznej. Wyniki konsultacji Ewa Borek, Fundacja My Pacjenci Konsultacje Kwestionariusz online - opracowany przez ekspertów z zakresu zdrowia publicznego i systemu ochrony
Podstawowe finansowe wskaźniki KPI
Podstawowe finansowe wskaźniki KPI 1. Istota wskaźników KPI Według definicji - KPI (Key Performance Indicators) to kluczowe wskaźniki danej organizacji używane w procesie pomiaru osiągania jej celów. Zastosowanie
Ubóstwo kobiet badanie Eurobarometru wnioski dla Polski
Ubóstwo kobiet badanie Eurobarometru wnioski dla Polski 17% kobiet w UE znajduje się na granicy ubóstwa. Wyniki badania Eurobarometru przeprowadzonego we wrześniu 2009 roku, wskazują, że w każdej grupie
Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi:
1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia podstawowe jednostki Europy; wymienić podstawowe
Tomasz Redliński - Manager, Departament Bezpieczeństwa, PBSG Sp. z o.o. Janusz Słobosz Risk Consulting Manager, Aon Polska Sp. z o.o.
Rola Zintegrowanego Zarządzania Ryzykiem w organizacji Tomasz Redliński - Manager, Departament Bezpieczeństwa, PBSG Sp. z o.o. Janusz Słobosz Risk Consulting Manager, Aon Polska Sp. z o.o. Agenda 1. Ryzyko
Internet Rzeczy w Smart Cities. prof. dr hab. inż. Cezary Orłowski IBM Centre for Advanced Studies Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku
Internet Rzeczy w Smart Cities prof. dr hab. inż. Cezary Orłowski IBM Centre for Advanced Studies Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku miasto, które wykorzystuje technologie informacyjnokomunikacyjne, w celu
Podejmowanie decyzji o formie wejścia na zagraniczne rynki
2 Podejmowanie decyzji o formie wejścia na zagraniczne rynki Kluczowa jest sekwencja wykonywanych czynności: punktem wyjścia musi być dookreślenie strategii w zakresie internacjonalizacji (jeśli strategia
Geografia Bliżej geografii Część 3 Przedmiotowy system oceniania. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca
1. Stary Kontynent Europa 2. Jedna Europa wiele narodów 3. Zgoda i waśnie w Europie 4. Gdzie można spotkać renifera? 5. Zimna wyspa na morzu ognia Islandia podstawowe jednostki Europy; wymienić podstawowe
INSTRUKCJA ALARMOWA ZESPOŁU SZKÓŁ TECHNICZNYCH W LIPNIE
INSTRUKCJA ALARMOWA ZESPOŁU SZKÓŁ TECHNICZNYCH W LIPNIE O p r a c o w a ł a: Iwona Fydrych Podstawą opracowania Instrukcji Alarmowej Zespołu Szkół Technicznych - jest: 1) Rozporządzenie Rady Ministrów
Akademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:
Karta pracy nr 15 Obliczanie stopy bezrobocia
Karta pracy nr 15 Obliczanie stopy bezrobocia Stopa bezrobocia to procentowy udział bezrobotnych w ogólnej liczbie osób zawodowo czynnych Aby obliczyć stopę bezrobocia należy: ustalić liczbę mieszkańców
TWORZENIE MAP RYZYKA I MAP PODATNOŚCI JAKO ELEMENTU SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 4 (162) 2011 ISSN 1731-8157 Marian KOPCZEWSKI Krzysztof PAJĄK TWORZENIE MAP RYZYKA I MAP PODATNOŚCI JAKO ELEMENTU SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO Zgodnie z zapisami ustawy o zarządzaniu
Informacja o Systemie Ochrony Zrzeszenia BPS według stanu na 31 marca 2019 r.
Informacja o Systemie Ochrony Zrzeszenia BPS według stanu na 31 marca 2019 r. sporządzona na podstawie danych sprawozdawczych uczestników Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS I. Informacja o sytuacji finansowej
Spatial planning in floodplains in mountain catchments of different row, in the basin of the Upper Vistula and the Upper and Central Odra
Warsaw, October 15-16, 2015 Spatial planning in floodplains in mountain catchments of different row, in the basin of the Upper Vistula and the Upper and Central Odra Paweł Franczak 1, Karolina Listwan-Franczak
P O L I T Y K A Z A R Z Ą D Z A N I A R Y Z Y K I E M W UNIWERSYTECIE JANA K O CH ANOWSKIEGO W KIELCACH
Załącznik do zarządzenia Rektora UJK nr 69/2017 z dnia 30 czerwca 2017 r. P O L I T Y K A Z A R Z Ą D Z A N I A R Y Z Y K I E M W UNIWERSYTECIE JANA K O CH ANOWSKIEGO W KIELCACH 1 Podstawowe definicje
POMIAR BIOKONCENTRACJI ZANIECZYSZCZEŃ W OCENIE SKAŻENIA ŚRODOWISKA, NARAŻENIA ORGANIZMÓW ORAZ PROGNOZOWANIU EKOLOGICZNYCH EFEKTÓW ZANIECZYSZCZEŃ
Ekonomia i Środowisko 2 (49) 2014 Elżbieta Bonda-Ostaszewska POMIAR BIOKONCENTRACJI ZANIECZYSZCZEŃ W OCENIE SKAŻENIA ŚRODOWISKA, NARAŻENIA ORGANIZMÓW ORAZ PROGNOZOWANIU EKOLOGICZNYCH EFEKTÓW ZANIECZYSZCZEŃ
Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami
Seweryn SPAŁEK Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami MONOGRAFIA Wydawnictwo Politechniki Śląskiej Gliwice 2004 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 1. ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI W ORGANIZACJI 13 1.1. Zarządzanie