- Metody analityczne w przemyśle kosmetycznym -

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "- Metody analityczne w przemyśle kosmetycznym -"

Transkrypt

1 - Metody analityczne w przemyśle kosmetycznym - Ćwiczenie 1 Temat: Związki powierzchniowo czynne. Oznaczanie trwałości w twardej wodzie. Cel ćwiczenia: Zapoznanie ze sposobami oceny trwałości łatwo rozpuszczalnych środków powierzchniowo czynnych w twardej wodzie. Ocena wpływu temperatury na trwałość roztworów środków powierzchniowo czynnych. I. Część teoretyczna Pierwotnie przez określenie twardości wody rozumiano, że jest ona miarą właściwości wody uwidaczniającej się w zużywaniu mydła, bez wytwarzania piany przy skłócaniu. Właściwość tę powodują rozpuszczalne w wodzie sole wapnia, magnezu, a także strontu, żelaza, manganu, glinu, cynku oraz jony wodorowe. Piana zaczyna się wytwarzać dopiero wówczas, gdy nastąpi całkowite strącenie tych kationów w postaci nierozpuszczalnych związków z mydłem. Ponieważ w wodach naturalnych tylko jony wapnia i magnezu występują zazwyczaj w dużych ilościach, z biegiem czasu sumaryczną ich zawartość przyjęto traktować jako twardość wody. Pojęcie twardości jest bardzo szerokie. Oprócz twardości ogólnej (Tw o ), stanowiącej sumę zawartości jonów wapnia i magnezu, wyróżnia się twardość wapniową (Tw Ca ) powodowana obecnością jonów wapnia i twardość magnezową (Tw Mg ) powodowaną przez jony magnezu. Twardość wywołana przez wodorowęglany, węglany i wodorotlenki wapnia i magnezu nazywa się twardością węglanową (Tw W ). Twardość wywołana przez inne związki wapnia i magnezu nazywa się twardością niewęglanową (Tw N ). Twardość ogólna (Tw o ) jest sumą twardości węglanowej i niewęglanowej. Twardość ogólna Tw o Kationy Aniony Symbol Rodzaj twardości Tw W Twardość węglanowa Tw N Twardość niewęglanowa Tw Ca wapniowa Tw W Ca Ca(HCO 3 ) 2 Tw N Ca CaSO 4 Ca(OH) 2 CaCl 2 CaCO 3 Ca(NO 3 ) 2 Tw Mg magnezowa Tw W Mg Mg(HCO 3 ) 2 Tw N Mg MgSO 4 Mg(OH) 2 MgCl 2 MgCO 3 Mg(NO 3 ) 2 1

2 - Metody analityczne w przemyśle kosmetycznym - Według starszej nomenklatury twardość ogólną wody dzielono na twardość przemijającą (zmniejszającą się po przegotowaniu wody) i twardość stałą, która pozostaje po przegotowaniu. Twardość węglanową utożsamia się z twardością przemijającą, co jest niezupełnie słuszne, gdyż węglany i wodorotlenki pozostają po przegotowaniu. Zmniejszenie twardości węglanowej w podwyższonej temperaturze polega na rozkładzie wodorowęglanu wapnia i magnezu i hydrolizie powstającego węglanu magnezu: Ca(HCO 3 ) 2 = CaCO 3 + H 2 O + CO 2 Mg(HCO 3 ) 2 = MgCO 3 + H 2 O + CO 2 MgCO 3 + H 2 O = Mg(OH) 2 + CO 2 Podczas ogrzewania wody rozpuszczalność dwutlenku węgla zmniejsza się i wydziela się on do atmosfery. Równowaga węglanowo-wapniowa zostaje naruszona i z wody wytrąca się trudno rozpuszczalny węglan wapnia, który może osadzać się jako kamień kotłowy. Węglan magnezu natomiast hydrolizuje i powstaje trudnorozpuszczalny osad wodorotlenku magnezu. W odróżnieniu od twardości przemijającej, twardości trwałej, a powodowanej głównie występowanie siarczanów nie da się usunąć przez zagotowanie. Twardość trwałą można usunąć przez dodanie do wody małej ilości Na 2 CO 3 jony wapnia ulegają wówczas strąceniu w postaci trudno rozpuszczalnego CaCO 3. Twardość wody zmniejsza znacznie dodatek polifosforanów sodu, głównie Na 5 P 3 O 10, stosowany przy wyrobie proszków do prania. Jony polifosforanowe tworzą z jonami Ca 2+ i Mg 2+ kompleksy nieulegające strącaniu na włóknach tkanin po dodaniu mydła. Daleko posuniętą demineralizację wody można przeprowadzić posługując się jonitami syntetycznymi żywicami organicznymi. Twardość wody można wyrażać w różnych jednostkach. Najbardziej rozpowszechnione jest stosowanie stopni twardości. W Polsce, a także w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, niemal powszechnie przyjmuje się za jednostkę twardości tzw. stopień niemiecki (obecnie ogólnoeuropejski). W Europie Zachodniej stosuje się również stopnie francuskie albo stopnie angielskie. W Ameryce wyraża się twardość w ppm. 2

3 Jednostki stosowane do wyrażenia twardości wody Współczynniki przeliczeniowe Nazwa jednostki twardości Definicja Symbol Ca 2+ CaO CaCO 3 mmol/l meq/l ºd mg/kg a) ºe ºa ºf milimole na litr 1 mmol jonów wapnia (Ca 2+ ) mmol/l , ,020 5, ,00 w 1 l wody milirównoważniki na litr mg jonów wapnia (Ca 2+ ) meq/l 0, , ,510 2, ,00 niemiecki stopień twardości w 1 l wody 10 mg tlenku wapnia (CaO) w 1 l wody ºd 0,178 0, ,8 1,250 1, ,78 miligramy na kilogram 1 mg węglanu wapnia (CaCO 3 ) w 1 l wody angielski stopień twardości 1 gran węglanu wapnia (CaCO 3 ) w 1 galonie brytyjskim wody amerykański stopień twardości 1 gran węglanu wapnia (CaCO 3 ) w 1 galonie amerykańskim wody mg/kg a) 0,010 0,020 0, ,070 0, ,10 ºe 0,142 0,285 0,798 14,3 1 0, ,43 ºa 0,171 0,342 0,958 17,1 1, ,71 francuski stopień twardości 1 mol (=100g) węglanu wapnia (CaCO 3 ) w 10 m 3 wody ºf 1,100 0,200 0,560 10,0 0,702 0, a) Zamiast mg/kg często stosowana jest jednostka part per milion 3

4 Skala twardości wody Woda (mg/l CaCO 3 ) (mmol/l) ºd Bardzo miękka , Miękka ,89 1, O średniej wardości ,78 3, Twarda ,57 5, Bardzo twarda > 510 > 5,35 > 30 Trwałość środka powierzchniowo czynnego w twardej wodzie jest oznaczana przez rozpuszczalność związków utworzonych poprzez wymianę jonową pomiędzy środkiem powierzchniowo czynnym i jonami wapnia, albo poprzez modyfikację lub stan koloidalny wywołany siłami jonowymi, efektem solnym, wartością ph, itd. Znajomość trwałości środków powierzchniowo czynnych w twardej wodzie ma ogromne znaczenie dla wszystkich rodzajów zastosowań tych substancji, ponieważ osady wytrącające się z twardej wody mogą w praktyce obniżyć skuteczność ich działania. Ponadto, twarda woda wymaga zużycia dużych ilości środków powierzchniowo czynnych. Największą wrażliwością na twardą wodę charakteryzują się związki powierzchniowo czynne o charakterze mydeł. Jako sole słabych kwasów organicznych i jednowartościowych kationów od mocnych zasad nieorganicznych lub organicznych w roztworze wodnym mydła hydrolizują z utworzeniem cząsteczki słabego kwasu tłuszczowego. RCOONa + H 2 O RCOOH + Na + + OH - W obecności kationów metali wielowartościowych kwasy tłuszczowe tworzą nierozpuszczalne osady mydeł metalicznych. 2 RCOOH + M 2+ (RCOO) 2 M + 2 H + 4

5 II. Część doświadczalna Ćwiczenie zostało opracowane w oparciu o polskie normy: PN-EN (marzec 2001) i PN-EN (styczeń 2000). Odczynniki: Sprzęt: Nazwa Ilość Nazwa Ilość Świeżo destylowana woda, pozbawiona dwutlenku węgla. Roztwory twardej wody: [cm 3 ] 100 Łaźnia wodna Termometr (50ºC) szt. 1 Roztwór S 1, o twardości wapniowej 3 mmol (= mg) jonów wapnia(ii) w litrze; Roztwór S 2, o twardości wapniowej 4.5 mmol (= mg) jonów wapnia(ii) w litrze; Roztwór S 3, o twardości wapniowej 6 mmol (= mg) jonów wapnia(ii) w litrze Cylinder miarowy poj. 50 cm 3 z korkiem szt. 15 Kolba miarowa poj. 100 cm 3 szt. 1 Pipeta poj. 5 cm 3 szt. 2 Pipeta poj. 2 cm 3 szt. 1 Pipeta poj. 1.0 cm 3 szt. 1 Pipeta poj. 0.5 cm 3 szt. 1 Cylinder poj. 50 cm 3 szt Przygotowanie roztworów do badań Przygotować roztwór podstawowy w temperaturze 20 C. W tym celu odważyć 5 g środka powierzchniowo czynnego wskazanego przez prowadzącego zajęcia (np. proszek do prania) i przenieść do kolby miarowej o pojemności 100 cm 3, dopełnić wodą do kreski i wymieszać. Jeżeli produkty nie są łatwo rozpuszczalne w 20 C, przygotować roztwór w 50 C. Temperatura, w jakiej przygotowano próbkę, powinna być odnotowana w sprawozdaniu z pomiarów. 2. Wykonanie oznaczenia Za pomocą pipety, wprowadzić 5.0 cm 3 badanego roztworu do jednego z cylindrów i uzupełnić roztworem twardej wody S 1 do pojemności 50 cm 3. Roztwór wymieszać. W tym celu zamknąć korkiem wylot cylindra zawierającego mieszaninę, powoli odwrócić naczynie, 5

6 a następnie powoli przewrócić je do pozycji wyjściowej. Cała czynność powinna zająć 1 s; powtarzać dziesięć razy. UWAGA: Tworzenie się piany może być kłopotliwe, należy unikać tego podczas mieszania badanego roztworu z twardą wodą.. Odstawić cylinder na co najmniej 2 h w temperaturze (20 ±2) C i sprawdzić w tej temperaturze wytrącanie się osadu, zmętnienie czy opalizację. W przypadku roztworu, który zmienia się w czasie (na przykład roztwór mydła), czas od momentu sporządzenia roztworu, z przybliżeniem do 5 min, powinien być odnotowany w sprawozdaniu z badań. Jeżeli okaże się, że rozpuszczalność soli wapnia rośnie wraz ze wzrostem temperatury, przeprowadzić badanie i obserwacje w temperaturze (50 ±3) C. Wykonać podobne oznaczenie z zastosowaniem 2.5 cm 3, 1.2 cm 3, 0.6 cm 3 i 0.3 cm 3 badanego roztworu. Podobnie postępować z identycznymi objętościami badanych roztworów i z roztworami twardej wody S 2 i S 3. III. Sprawozdanie 1. Przyporządkować wynikowi każdego oznaczania liczbę punktów zgodnie z systemem punktowania zawartym w poniższej tabeli. Wygląd cieczy Liczba punktów (wartość jednostek) Klarowna Opalizująca * Mętna ** Niewielka ilość osadu Duża ilość osadu * Ciecz, która nie jest klarowna, lecz przez którą można zobaczyć przedmioty. ** Ciecz, która nie jest klarowna i przez którą nie można zobaczyć przedmiotów. W przypadku wątpliwości, dotyczących wyboru liczby punktów (na przykład: zmętnienie i mała ilość osadu), wybrać mniej korzystną liczbę punktów

7 2. Dodać 15 jednostkowych wyników i z ich sumy wyznaczyć średnią trwałość, według poniższej tabeli. Suma 15 jednostkowych wyników 15 do do do do Średnia trwałość jeden dwa trzy cztery pięć 3. Wyznaczyć trwałość różnicową. W tym celu dla każdego z trzech roztworów S1, S2 i S3 i we wzrastającej kolejności twardości, dodać pięć otrzymanych wartości jednostkowych i wyznaczyć trwałość cząstkowa dla każdego roztworu według następującej tabeli. Suma pięciu cząstkowych wartości dla każdej próbki twardej wody Trwałość cząstkowa od 5 do 6 jeden = 1 od 7 do 12 dwa = 2 od 13 do 18 trzy = 3 od 19 do 24 cztery = 4 25 pięć = 5 W ten sposób otrzymuje się trzy cyfry, wyrażające trwałość dla każdej z trzech twardości, 3 mmol/l, 4.5 mmol/l i 6 mmol/l i charakteryzujące trwałość różnicową. Graniczne wartości wynoszą np. 111dla najgorszej trwałości i 555 dla najlepszej trwałości w twardej wodzie. 7

8 IV. Wymagania teoretyczne Definicja i klasyfikacja środków powierzchniowo czynnych. Własności środków powierzchniowo czynnych. Mydła i detergenty syntetyczne podobieństwa i różnice. Pojęcie twardości wody (twardość węglanowa i trwała). Jednostki stosowane do wyrażania twardości wody. Usuwanie twardości wody. Trwałość środków powierzchniowo czynnych w twardej wodzie (średnia trwałość i trwałość różnicowa). V. Utylizacja Po zakończeniu ćwiczenia roztwory rozcieńczyć wodą z kranu i wylać do kanalizacji. VI. Zalecana literatura 1. W. Malinka, Zarys chemii kosmetycznej, VOLUMED sp. z o.o., Wrocław L. Pajdowski, Chemia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa A. Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa E. Gomółka, A. Szaynok, Chemia wody i powietrza, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław H. Elbanowska, J. Zerbe, J. Siepak, Fizyczno-chemiczne badanie wód, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań J. Ogonowski, A. Tomaszkiewicz-Potępa, Związki powierzchniowo czynne, Politechnika Krakowska, Kraków, VII. Opracowanie ćwiczenia i instrukcji: Danuta Kroczewska i Anna Kamecka (wrzesień 2004) 8

OZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA

OZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA OZNACZANIE TWARDOŚCI WODY SPOSOBEM WARTHA - PFEIFERA WSTĘP RODZAJE TWARDOŚCI WODY Twardość wody jest jej właściwością wynikającą z obecności rozpuszczonych w niej związków, głównie wapnia i magnezu. Pierwotnie

Bardziej szczegółowo

Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Wyznaczanie parametrów kolektywnych układu

Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Wyznaczanie parametrów kolektywnych układu Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Wyznaczanie parametrów kolektywnych układu Oznaczanie twardości wody metodą kompleksometryczną Wstęp

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp. Twardość wody

Spis treści. Wstęp. Twardość wody Spis treści 1 Wstęp 1.1 Twardość wody 1.2 Oznaczanie twardości wody 1.3 Oznaczanie utlenialności 1.4 Oznaczanie jonów metali 2 Część doświadczalna 2.1 Cel ćwiczenia 2.2 Zagadnienia do przygotowania 2.3

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ

POLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ UZDATNIANIE WODY DO CELÓW PRZEMYSŁOWYCH WSTĘP Woda w czystej postaci (jako H 2 O) nie występuje w przyrodzie. Jest ona zawsze roztworem soli, kwasów i zasad oraz gazów. W pewnych przypadkach ilość substancji

Bardziej szczegółowo

X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12

X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty Zadanie 1. (10

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 7 WSPÓŁOZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU I OBLICZANIE TWARDOŚCI WODY. DZIAŁ: Kompleksometria

ĆWICZENIE 7 WSPÓŁOZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU I OBLICZANIE TWARDOŚCI WODY. DZIAŁ: Kompleksometria ĆWICZENIE 7 WSPÓŁOZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU I OBLICZANIE TWARDOŚCI WODY DZIAŁ: Kompleksometria ZAGADNIENIA Stała trwałości i nietrwałości kompleksów. Rodzaje kompleksów i przykłady EDTA Wskaźniki w kompleksometrii

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 5

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 5 CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 5 Kompleksometryczne oznaczanie twardości wody w próbce rzeczywistej oraz mleczanu wapnia w preparacie farmaceutycznym Ćwiczenie

Bardziej szczegółowo

CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studentów z chemią 14 grupy pierwiastków układu okresowego

CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studentów z chemią 14 grupy pierwiastków układu okresowego 16 SOLE KWASU WĘGLOWEGO CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studentów z chemią 14 grupy pierwiastków układu okresowego Zakres obowiązującego materiału Węgiel i pierwiastki 14 grupy układu okresowego, ich związki

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 9

Spis treści. Wstęp... 9 Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp Mianem rozpuszczalności określamy maksymalną ilość danej substancji (w gramach lub molach), jaką w danej temperaturze można rozpuścić w określonej

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Właściwości fizyczne. Wodorki berylowców. Berylowce

Spis treści. Właściwości fizyczne. Wodorki berylowców. Berylowce Berylowce Spis treści 1 Właściwości fizyczne 2 Wodorki berylowców 3 Tlenki berylowców 4 Nadtlenki 5 Wodorotlenki 6 Iloczyn rozpuszczalności 7 Chlorki, fluorki, węglany 8 Siarczany 9 Twardość wody 10 Analiza

Bardziej szczegółowo

INŻYNIERIA PROCESÓW CHEMICZNYCH

INŻYNIERIA PROCESÓW CHEMICZNYCH INŻYNIERIA PROCESÓW CHEMICZNYCH PLAN ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH z CHEMII ANALITYCZNEJ 1. Alkacymetria Oznaczanie kwasowości ogólnej wody 2. Redoksymetria Redoksymetryczne oznaczania miedzi. 3. Kompleksometria

Bardziej szczegółowo

Chemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy

Chemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1 Temat: Związki powierzchniowo czynne. Oznaczanie ph oraz alkaliczności wodnych roztworów środków powierzchniowo czynnych

Ćwiczenie 1 Temat: Związki powierzchniowo czynne. Oznaczanie ph oraz alkaliczności wodnych roztworów środków powierzchniowo czynnych Ćwiczenie 1 Temat: Związki powierzchniowo czynne. Oznaczanie ph oraz alkaliczności wodnych roztworów środków powierzchniowo czynnych Cel ćwiczenia: Zapoznanie z właściwościami kwasowo-zasadowymi związków

Bardziej szczegółowo

TWARDOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOZYCIA PRZEZ LUDZI

TWARDOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOZYCIA PRZEZ LUDZI TWARDOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOZYCIA PRZEZ LUDZI ANALIZA JAKOŚCI WODY SUW JóZEFÓW W ASPEKCIE TWARDOŚCI OPRACOWANIE: Dr Anna Zdanowicz Inż. Beata Płatek Józefów, sierpień 2013 r. 1 Twardość wody którą

Bardziej szczegółowo

Zadanie: 1 (1 pkt) Czy piorąc w wodzie miękkiej i twardej zużywa się jednakowe ilości mydła?

Zadanie: 1 (1 pkt) Czy piorąc w wodzie miękkiej i twardej zużywa się jednakowe ilości mydła? Zadanie: 1 (1 pkt) Czy piorąc w wodzie miękkiej i twardej zużywa się jednakowe ilości mydła? Zadanie: 2 (1 pkt) Woda twarda powoduje tworzenie się kamienia kotłowego. Uzasadnij, pisząc odpowiednie równania

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH Ćwiczenie nr 6 Adam Pawełczyk Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych USUWANIE SUBSTANCJI POŻYWKOWYCH ZE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH

Bardziej szczegółowo

8. MANGANOMETRIA. 8. Manganometria

8. MANGANOMETRIA. 8. Manganometria 8. MANGANOMETRIA 5 8. Manganometria 8.1. Oblicz ile gramów KMnO 4 zawiera 5 dm 3 roztworu o stężeniu 0,0285 mol dm 3. Odp. 22,5207 g 8.2. W jakiej objętości 0,0205 molowego roztworu KMnO 4 znajduje się

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 8. Argentometryczne oznaczanie chlorków metodą Fajansa

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 8. Argentometryczne oznaczanie chlorków metodą Fajansa CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 8 Argentometryczne oznaczanie chlorków metodą Fajansa Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie miana roztworu AgNO 3 2. Oznaczenie

Bardziej szczegółowo

Jerzy Masełko WODA WPROWADZENIE. 1. Właściwości fizyczne i chemiczne wody

Jerzy Masełko WODA WPROWADZENIE. 1. Właściwości fizyczne i chemiczne wody Jerzy Masełko WODA WPROWADZENIE 1. Właściwości fizyczne i chemiczne wody Woda jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych związków chemicznych w przyrodzie. Woda ma interesujące anomalia o dużym znaczeniu

Bardziej szczegółowo

Litowce i berylowce- lekcja powtórzeniowa, doświadczalna.

Litowce i berylowce- lekcja powtórzeniowa, doświadczalna. Doświadczenie 1 Tytuł: Badanie właściwości sodu Odczynnik: Sód metaliczny Szkiełko zegarkowe Metal lekki o srebrzystej barwie Ma metaliczny połysk Jest bardzo miękki, można kroić go nożem Inne właściwości

Bardziej szczegółowo

Związki nieorganiczne

Związki nieorganiczne strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,

Bardziej szczegółowo

XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016

XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016 XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj

Bardziej szczegółowo

Rafał Tytus Bray. Politechnika Gdańska Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska września 2017 Ustka

Rafał Tytus Bray. Politechnika Gdańska Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska września 2017 Ustka Rafał Tytus Bray Politechnika Gdańska Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska 14 15 września 2017 Ustka Twardość wody jest jednym z najstarszych wskaźników jakości wody, pochodzącym jeszcze z czasów ery

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 4. Oczyszczanie ścieków ze związków fosforu

ĆWICZENIE 4. Oczyszczanie ścieków ze związków fosforu ĆWICZENIE 4 Oczyszczanie ścieków ze związków fosforu 1. Wprowadzenie Zbyt wysokie stężenia fosforu w wodach powierzchniowych stojących, spiętrzonych lub wolno płynących prowadzą do zwiększonego przyrostu

Bardziej szczegółowo

BADANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH WODY

BADANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH WODY ĆWICZENIE NR 1 BADANIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH WODY Cel ćwiczenia Poznanie wybranych metod oznaczania własności wody. Zakres wymaganych wiadomości 1. Własności fizykochemiczne wody. 2. Równanie Nernsta,

Bardziej szczegółowo

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M) Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.

Bardziej szczegółowo

Zakład Inżynierii Środowiska Wydział Chemii UG - Ćwiczenia Laboratoryjne z Inżynierii Środowiska. Ćwiczenie 6. Dekarbonizacja wody DEKARBONIZACJA WODY

Zakład Inżynierii Środowiska Wydział Chemii UG - Ćwiczenia Laboratoryjne z Inżynierii Środowiska. Ćwiczenie 6. Dekarbonizacja wody DEKARBONIZACJA WODY DEKARBONIZACJA WODY Dekarbonizacja jest to proces polegający na usunięciu z wody lub zmniejszeniu twardości węglanowej. Zmniejszenie twardości węglanowej uzyskuje się przez dekarbonizację: - termiczną;

Bardziej szczegółowo

Sole. 2. Zaznacz reszty kwasowe w poniższych solach oraz wartościowości reszt kwasowych: CaBr 2 Na 2 SO 4

Sole. 2. Zaznacz reszty kwasowe w poniższych solach oraz wartościowości reszt kwasowych: CaBr 2 Na 2 SO 4 Sole 1. Podkreśl poprawne uzupełnienia zdań: Sole to związki, które dysocjują w wodzie na kationy/aniony metali oraz kationy/ aniony reszt kwasowych. W temperaturze pokojowej mają stały/ ciekły stan skupienia

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA. DZIAŁ: Alkacymetria

ĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA. DZIAŁ: Alkacymetria ĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA DZIAŁ: Alkacymetria ZAGADNIENIA Prawo zachowania masy i prawo działania mas. Stała równowagi reakcji. Stała dysocjacji, stopień dysocjacji

Bardziej szczegółowo

Precypitometria przykłady zadań

Precypitometria przykłady zadań Precypitometria przykłady zadań 1. Moneta srebrna o masie 05000 g i zawartości 9000% srebra jest analizowana metodą Volharda. Jakie powinno być graniczne stężenie molowe roztworu KSCN aby w miareczkowaniu

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Środowiska S1. Chemia zajęcia laboratoryjne. Badanie fizykochemiczne wody

Inżynieria Środowiska S1. Chemia zajęcia laboratoryjne. Badanie fizykochemiczne wody Zasadowość wody Właściwością wody, którą określa się jako zasadowość, jest zdolność do zobojętniania kwasów mineralnych w określonych warunkach. Właściwość tę nadają wodzie obecne w niej wodorowęglany

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej

Bardziej szczegółowo

TWARDOŚĆ WODY. Ca(HCO 3 ) HCl = CaCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2. Mg(HCO 3 ) 2 + 2HCl = MgCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2

TWARDOŚĆ WODY. Ca(HCO 3 ) HCl = CaCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2. Mg(HCO 3 ) 2 + 2HCl = MgCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2 TWARDOŚĆ WODY Ćwiczenie 1. Oznaczanie twardości przemijającej wody wodociągowej Oznaczenie twardości przemijającej wody polega na miareczkowaniu określonej ilości badanej wody roztworem kwasu solnego o

Bardziej szczegółowo

HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE

HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Ćwiczenie 9 semestr 2 HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Obowiązujące zagadnienia: Hydroliza soli-anionowa, kationowa, teoria jonowa Arrheniusa, moc kwasów i zasad, równania hydrolizy soli, hydroliza wieloetapowa,

Bardziej szczegółowo

a) Sole kwasu chlorowodorowego (solnego) to... b) Sole kwasu siarkowego (VI) to... c) Sole kwasu azotowego (V) to... d) Sole kwasu węglowego to...

a) Sole kwasu chlorowodorowego (solnego) to... b) Sole kwasu siarkowego (VI) to... c) Sole kwasu azotowego (V) to... d) Sole kwasu węglowego to... Karta pracy nr 73 Budowa i nazwy soli. 1. Porównaj wzory sumaryczne soli. FeCl 2 Al(NO 3 ) 3 K 2 CO 3 Cu 3 (PO 4 ) 2 K 2 SO 4 Ca(NO 3 ) 2 CaCO 3 KNO 3 PbSO 4 AlCl 3 Fe 2 (CO 3 ) 3 Fe 2 (SO 4 ) 3 AlPO 4

Bardziej szczegółowo

Konkurs Chemiczny dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych rok szkolny 2013/2014

Konkurs Chemiczny dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych rok szkolny 2013/2014 ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Konkurs Chemiczny dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych rok szkolny 2013/2014 Imię i nazwisko uczestnika Szkoła Klasa Nauczyciel Imię

Bardziej szczegółowo

Obliczanie stężeń roztworów

Obliczanie stężeń roztworów Obliczanie stężeń roztworów 1. Ile mililitrów stężonego, ok. 2,2mol/l (M) roztworu NaOH należy pobrać, aby przygotować 800ml roztworu o stężeniu ok. 0,2 mol/l [ M ]? {ok. 72,7ml 73ml } 2. Oblicz, jaką

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY STECHIOMETRII

PODSTAWY STECHIOMETRII PODSTAWY STECHIOMETRII 1. Obliczyć bezwzględne masy atomów, których względne masy atomowe wynoszą: a) 7, b) 35. 2. Obliczyć masę próbki wody zawierającej 3,01 10 24 cząsteczek. 3. Która z wymienionych

Bardziej szczegółowo

RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW.

RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW. RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW. Zagadnienia: Zjawisko dysocjacji: stała i stopień dysocjacji Elektrolity słabe i mocne Efekt wspólnego jonu Reakcje strącania osadów Iloczyn rozpuszczalności Odczynnik

Bardziej szczegółowo

OBLICZANIE WYNIKÓW ANALIZ I

OBLICZANIE WYNIKÓW ANALIZ I OBLICZANIE WYNIKÓW ANALIZ I 1. Ile gramów zasady sodowej zawiera próbka roztworu, jeżeli na jej zmiareczkowanie zużywa się średnio 53,24ml roztworu HCl o stężeniu 0,1015mol/l? M (NaOH) - 40,00 2. Ile gramów

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 7

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 7 CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 7 Wykorzystanie metod jodometrycznych do miedzi (II) oraz substancji biologicznie aktywnych kwas askorbinowy, woda utleniona.

Bardziej szczegółowo

Kuratorium Oświaty w Lublinie

Kuratorium Oświaty w Lublinie Kuratorium Oświaty w Lublinie KOD UCZNIA ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 ETAP WOJEWÓDZKI Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 12 zadań. 2. Przed

Bardziej szczegółowo

Obliczanie stężeń roztworów

Obliczanie stężeń roztworów Obliczanie stężeń roztworów 1. Ile mililitrów stężonego, ok. 2,2mol/l (M) roztworu NaOH należy pobrać, aby przygotować 800ml roztworu o stężeniu ok. 0,20 mol/l [ M ]? {ok. 72,7ml 73ml } 2. Oblicz, jaką

Bardziej szczegółowo

ANALIZA OBJĘTOŚCIOWA

ANALIZA OBJĘTOŚCIOWA Metoda Mohra Kolba miarowa Na Substancja podstawowa: (Na), M = 58,5 g mol 1 Pipeta Naczyńko wagowe c Na M m Na Na kolby ETAPY OZNACZENIA ARGENTOMETRYCZNEGO 1. Przygotowanie roztworu substancji podstawowej

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenia nr 2: Stężenia

Ćwiczenia nr 2: Stężenia Ćwiczenia nr 2: Stężenia wersja z 5 listopada 2007 1. Ile gramów fosforanu(v) sodu należy zużyć w celu otrzymania 2,6kg 6,5% roztworu tego związku? 2. Ile należy odważyć KOH i ile zużyć wody do sporządzenia

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE ZAWARTOŚCI MANGANU W GLEBIE

OZNACZANIE ZAWARTOŚCI MANGANU W GLEBIE OZNACZANIE ZAWARTOŚCI MANGANU W GLEBIE WPROWADZENIE Przyswajalność pierwiastków przez rośliny zależy od procesów zachodzących między fazą stałą i ciekłą gleby oraz korzeniami roślin. Pod względem stopnia

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 6. Manganometryczne oznaczenia Mn 2+ i H 2 O 2

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 6. Manganometryczne oznaczenia Mn 2+ i H 2 O 2 CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 6 Manganometryczne oznaczenia Mn 2+ i H 2 O 2 Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie miana roztworu KMnO 4 2. Manganometryczne

Bardziej szczegółowo

Szkolny konkurs chemiczny Grupa B. Czas pracy 80 minut

Szkolny konkurs chemiczny Grupa B. Czas pracy 80 minut Szkolny konkurs chemiczny Grupa B Czas pracy 80 minut Piła 1 czerwca 2017 1 Zadanie 1. (0 3) Z konfiguracji elektronowej atomu (w stanie podstawowym) pierwiastka X wynika, że w tym atomie: elektrony rozmieszczone

Bardziej szczegółowo

5. RÓWNOWAGI JONOWE W UKŁADACH HETEROGENICZNYCH CIAŁO STAŁE - CIECZ

5. RÓWNOWAGI JONOWE W UKŁADACH HETEROGENICZNYCH CIAŁO STAŁE - CIECZ 5. RÓWNOWAGI JONOWE W UKŁADACH HETEROGENICZNYCH CIAŁO STAŁE - CIECZ Proces rozpuszczania trudno rozpuszczalnych elektrolitów można przedstawić ogólnie w postaci równania A m B n (stały) m A n+ + n B m-

Bardziej szczegółowo

Fragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH

Fragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH Fragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH Podstawy dysocjacji elektrolitycznej. Zadanie 485 (1 pkt.) V/2006/A2 Dysocjacja kwasu ortofosforowego(v) przebiega w roztworach wodnych trójstopniowo:

Bardziej szczegółowo

Twardość wody. Tw og = Tw w + Tw n

Twardość wody. Tw og = Tw w + Tw n Twardość wody Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr Urszula Lelek-Borkowska CZĘŚĆ TEORETYCZNA 1. Twardość wody. Obecność w wodzie rozpuszczalnych soli wapniowych i magnezowych powoduje tzw. twardość wody.

Bardziej szczegółowo

STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI

STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI Ćwiczenie 8 Semestr 2 STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI Obowiązujące zagadnienia: Stężenie jonów wodorowych: ph, poh, iloczyn jonowy wody, obliczenia rachunkowe, wskaźniki

Bardziej szczegółowo

b) Podaj liczbę moli chloru cząsteczkowego, która całkowicie przereaguje z jednym molem glinu.

b) Podaj liczbę moli chloru cząsteczkowego, która całkowicie przereaguje z jednym molem glinu. Informacja do zadań 1 i 2 Chlorek glinu otrzymuje się w reakcji glinu z chlorowodorem lub działając chlorem na glin. Związek ten tworzy kryształy, rozpuszczalne w wodzie zakwaszonej kwasem solnym. Z roztworów

Bardziej szczegółowo

Wapń i jego związki. -występowanie i otrzymywanie -właściwości fizyczne i chemiczne - ważniejsze związki wapnia

Wapń i jego związki. -występowanie i otrzymywanie -właściwości fizyczne i chemiczne - ważniejsze związki wapnia Wapń i jego związki -występowanie i otrzymywanie -właściwości fizyczne i chemiczne - ważniejsze związki wapnia Wapń występowanie Występowanie: występuje wyłącznie w postaci związanej CaCO 3 w minerałachkalcyt,

Bardziej szczegółowo

Świat roztworów lekcja powtórzeniowa

Świat roztworów lekcja powtórzeniowa Świat roztworów lekcja powtórzeniowa 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń zna: barwy wskaźników w różnych środowiskach, pojęcia: elektrolit, zasada, kwas, sól, reakcja odwracalna, reakcja nieodwracalna,

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe Zadanie

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny. Chemia Kl.2. I. Kwasy

Wymagania programowe na poszczególne oceny. Chemia Kl.2. I. Kwasy Wymagania programowe na poszczególne oceny Chemia Kl.2 I. Kwasy Ocena dopuszczająca zna zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje elektrolit, nieelektrolit wyjaśnia pojęcie wskaźnika i wymienia

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Sporządzanie roztworów, rozcieńczanie i określanie stężeń

Ćwiczenie 1. Sporządzanie roztworów, rozcieńczanie i określanie stężeń Ćwiczenie 1 Sporządzanie roztworów, rozcieńczanie i określanie stężeń Stężenie roztworu określa ilość substancji (wyrażoną w jednostkach masy lub objętości) zawartą w określonej jednostce objętości lub

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE I - BIAŁKA. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi.

ĆWICZENIE I - BIAŁKA. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi. ĆWICZENIE I - BIAŁKA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi. Odczynniki: - wodny 1% roztwór siarczanu(vi) miedzi(ii), - 10% wodny

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2016 Nazwa kwalifikacji: Przygotowywanie sprzętu, odczynników chemicznych i próbek do badań analitycznych

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie

Bardziej szczegółowo

KWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to:

KWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to: KWASY I WODOROTLENKI 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to: 1. kwas siarkowy (IV), kwas siarkowy (VI), kwas azotowy, 2. kwas siarkowy (VI), kwas siarkowy (IV), kwas azotowy (V), 3. kwas siarkowodorowy,

Bardziej szczegółowo

KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI

KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI 6 KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studenta z zagadnieniami katalizy homogenicznej i wykorzystanie reakcji tego typu do oznaczania śladowych ilości jonów Cu 2+. Zakres obowiązującego

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne.

Ćwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne. PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Literatura zalecana 1. P. Szlachcic, J. Szymońska, B. Jarosz, E. Drozdek, O. Michalski, A. Wisła-Świder, Chemia I: Skrypt do

Bardziej szczegółowo

KINETYKA INWERSJI SACHAROZY

KINETYKA INWERSJI SACHAROZY Dorota Warmińska, Maciej Śmiechowski Katedra Chemii Fizycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska KINETYKA INWERSJI SACHAROZY Wstęp teoretyczny Kataliza kwasowo-zasadowa Kataliza kwasowo-zasadowa

Bardziej szczegółowo

Zapisz równanie zachodzącej reakcji. Wskaż pierwiastki, związki chemiczne, substraty i produkty reakcji.

Zapisz równanie zachodzącej reakcji. Wskaż pierwiastki, związki chemiczne, substraty i produkty reakcji. test nr 2 Termin zaliczenia zadań: IIIa - 29 października 2015 III b - 28 października 2015 zad.1 Reakcja rozkładu tlenku rtęci(ii) 1. Narysuj schemat doświadczenia, sporządź spis użytych odczynników,

Bardziej szczegółowo

Chemia I Semestr I (1 )

Chemia I Semestr I (1 ) 1/ 6 Inżyniera Materiałowa Chemia I Semestr I (1 ) Osoba odpowiedzialna za przedmiot: dr inż. Maciej Walewski. 2/ 6 Wykład Program 1. Atomy i cząsteczki: Materia, masa, energia. Cząstki elementarne. Atom,

Bardziej szczegółowo

EDTA (roztwór 0,02 mol/l) Zgodnie z rozporządzeniem (WE) 1272/2008 związek nie jest. substancją niebezpieczną.

EDTA (roztwór 0,02 mol/l) Zgodnie z rozporządzeniem (WE) 1272/2008 związek nie jest. substancją niebezpieczną. Chemizne metody analizy ilośiowej (laboratorium) Kompleksometria. Przygotowanie roztworu o stężeniu 0,0 mol/l Wersenian disodu (, NaH Y H O ) krystalizuje z dwoma ząstezkami wody. Można go otrzymać w bardzo

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

PRACOWNIA ANALIZY ILOŚCIOWEJ. Analiza substancji biologicznie aktywnej w preparacie farmaceutycznym kwas acetylosalicylowy

PRACOWNIA ANALIZY ILOŚCIOWEJ. Analiza substancji biologicznie aktywnej w preparacie farmaceutycznym kwas acetylosalicylowy PRACOWNIA ANALIZY ILOŚCIOWEJ Analiza substancji biologicznie aktywnej w preparacie farmaceutycznym kwas acetylosalicylowy Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie jakościowe kwasu acetylosalicylowego 2. Przygotowanie

Bardziej szczegółowo

XIV KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO. FINAŁ 13 marca 2017

XIV KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO. FINAŁ 13 marca 2017 XIV KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO FINAŁ 13 marca 2017 KOD UCZNIA: Instrukcja dla ucznia Na małej kartce zapisz kod ucznia, swoje imię i nazwisko, klasę, nazwę szkoły

Bardziej szczegółowo

Chemia - laboratorium

Chemia - laboratorium Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Studia stacjonarne, Rok I, Semestr zimowy 01/1 Dr hab. inż. Tomasz Brylewski e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 1-617-59 Katedra Fizykochemii

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. (0-1) Proces rozpadu kwasów, zasad i soli na jony pod wpływem wody to A. elektroliza. B. dyfuzja. C. dysocjacja. D. dekantacja.

Zadanie 1. (0-1) Proces rozpadu kwasów, zasad i soli na jony pod wpływem wody to A. elektroliza. B. dyfuzja. C. dysocjacja. D. dekantacja. Zadanie 1. (0-1) Proces rozpadu kwasów, zasad i soli na jony pod wpływem wody to A. elektroliza. B. dyfuzja. C. dysocjacja. D. dekantacja. Zadanie 2. (0-1) Kwas, którego cząsteczka, rozpadając się całkowicie

Bardziej szczegółowo

profesjonalne, kompleksowe opomiarowanie i rozliczanie mediów dostarczanych do Twojego lokalu

profesjonalne, kompleksowe opomiarowanie i rozliczanie mediów dostarczanych do Twojego lokalu BIAŁYSTOK GDAŃSK WARSZAWA ul. Świętojańska 6 ul. Fieldorfa 10/3 tel. 533 025 696 tel. /85/ 654 67 53 tel. /58/ 710 05 98 profesjonalne, kompleksowe opomiarowanie i rozliczanie mediów dostarczanych do Twojego

Bardziej szczegółowo

K05 Instrukcja wykonania ćwiczenia

K05 Instrukcja wykonania ćwiczenia Katedra Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego K05 Instrukcja wykonania ćwiczenia Wyznaczanie punktu izoelektrycznego żelatyny metodą wiskozymetryczną Zakres zagadnień obowiązujących do ćwiczenia 1. Układy

Bardziej szczegółowo

- Preparatyka kosmetyczna -

- Preparatyka kosmetyczna - Ćwiczenie 5 Temat: Związki powierzchniowo-czynne. Otrzymywanie mydła. Cel: Nabycie umiejętności w preparatyce kosmetycznej poprzez otrzymywanie mydła. Rozróżnianie mydła twardego i miękkiego. I. Część

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA im. Stanisława Staszica w Krakowie OLIMPIADA O DIAMENTOWY INDEKS AGH 2017/18 CHEMIA - ETAP I

AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA im. Stanisława Staszica w Krakowie OLIMPIADA O DIAMENTOWY INDEKS AGH 2017/18 CHEMIA - ETAP I Związki manganu i manganometria AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA 1. Spośród podanych grup wybierz tą, w której wszystkie związki lub jony można oznaczyć metodą manganometryczną: Odp. C 2 O 4 2-, H 2 O 2, Sn

Bardziej szczegółowo

substancje rozpuszczalne bądź nierozpuszczalne w wodzie. - Substancje ROZPUSZCZALNE W WODZIE mogą być solami sodowymi lub amonowymi

substancje rozpuszczalne bądź nierozpuszczalne w wodzie. - Substancje ROZPUSZCZALNE W WODZIE mogą być solami sodowymi lub amonowymi L OLIMPIADA CHEMICZNA KOMITET GŁÓWNY OLIMPIADY CHEMICZNEJ (Warszawa) ETAP II O L I M P I A D A 1954 50 2003 C H EM I C Z N A Zadanie laboratoryjne W probówkach oznaczonych nr 1-8 znajdują się w stanie

Bardziej szczegółowo

2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu?

2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu? 1. Oblicz, ilu moli HCl należy użyć, aby poniższe związki przeprowadzić w sole: a) 0,2 mola KOH b) 3 mole NH 3 H 2O c) 0,2 mola Ca(OH) 2 d) 0,5 mola Al(OH) 3 2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami.

Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami. Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami. I. Gęstość propanu w warunkach normalnych wynosi II. Jeżeli stężenie procentowe nasyconego roztworu pewnej

Bardziej szczegółowo

KLASA II Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY

KLASA II Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY KLASA II Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą definiuje wskaźnik; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek; wskazuje metale aktywne i mniej aktywne; wymienia

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA

PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Ćwiczenie 1 (Karta pracy - 1a, 1b, 1c, 1d, 1e) 1. Organizacja ćwiczeń. Regulamin pracowni chemicznej i przepisy BHP (Literatura

Bardziej szczegółowo

UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW, WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE PIERWIASTKÓW 3 OKRESU

UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW, WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE PIERWIASTKÓW 3 OKRESU 5 UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW, WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE PIERWIASTKÓW 3 OKRESU CEL ĆWICZENIA Poznanie zależności między chemicznymi właściwościami pierwiastków, a ich położeniem w układzie okresowym oraz korelacji

Bardziej szczegółowo

I BIOTECHNOLOGIA. 3-letnie studia stacjonarne I stopnia

I BIOTECHNOLOGIA. 3-letnie studia stacjonarne I stopnia I BIOTECHNOLOGIA 3-letnie studia stacjonarne I stopnia PRZEDMIOT: CHEMIA OGÓLNA Z ELEMENTAMI CHEMII FIZYCZNEJ Ćwiczenia laboratoryjne semestr pierwszy 30 godz. Program ćwiczeń laboratoryjnych będzie realizowany

Bardziej szczegółowo

RÓWNOWAŻNIKI W REAKCJACH UTLENIAJĄCO- REDUKCYJNYCH

RÓWNOWAŻNIKI W REAKCJACH UTLENIAJĄCO- REDUKCYJNYCH 8 RÓWNOWAŻNIKI W REAKCJACH UTLENIAJĄCO- REDUKCYJNYCH CEL ĆWICZENIA Wyznaczenie gramorównoważników chemicznych w procesach redoks na przykładzie KMnO 4 w środowisku kwaśnym, obojętnym i zasadowym z zastosowaniem

Bardziej szczegółowo

Otrzymywanie i badanie właściwości chemicznych związków wanadu na różnych stopniach utlenienia.

Otrzymywanie i badanie właściwości chemicznych związków wanadu na różnych stopniach utlenienia. ĆWICZENIE 6 Otrzymywanie i badanie właściwości chemicznych związków wanadu na różnych stopniach utlenienia. Celem ćwiczenia jest obserwacja barwnych produktów redukcji metawanadanu(v) sodu, NaVO 3 oraz

Bardziej szczegółowo

Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana. Argentometryczne oznaczanie chlorków w mydłach

Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana. Argentometryczne oznaczanie chlorków w mydłach Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Argentometryczne oznaczanie chlorków w mydłach Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie miana roztworu AgNO

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie SO 2 w powietrzu atmosferycznym

Oznaczanie SO 2 w powietrzu atmosferycznym Ćwiczenie 6 Oznaczanie SO w powietrzu atmosferycznym Dwutlenek siarki bezwodnik kwasu siarkowego jest najbardziej rozpowszechnionym zanieczyszczeniem gazowym, występującym w powietrzu atmosferycznym. Głównym

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Technika ważenia oraz wyznaczanie błędów pomiarowych. Ćwiczenie 2. Sprawdzanie pojemności pipety

Ćwiczenie 1. Technika ważenia oraz wyznaczanie błędów pomiarowych. Ćwiczenie 2. Sprawdzanie pojemności pipety II. Wagi i ważenie. Roztwory. Emulsje i koloidy Zagadnienia Rodzaje wag laboratoryjnych i technika ważenia Niepewność pomiarowa. Błąd względny i bezwzględny Roztwory właściwe Stężenie procentowe i molowe.

Bardziej szczegółowo

XXIII KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY 2015/2016

XXIII KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 IMIĘ I NAZWISKO PUNKTACJA SZKOŁA KLASA NAZWISKO NAUCZYCIELA CHEMII I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Inowrocław 21 maja 2016 Im. Jana Kasprowicza INOWROCŁAW XXIII KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY

Bardziej szczegółowo

2.4. ZADANIA STECHIOMETRIA. 1. Ile moli stanowi:

2.4. ZADANIA STECHIOMETRIA. 1. Ile moli stanowi: 2.4. ZADANIA 1. Ile moli stanowi: STECHIOMETRIA a/ 52 g CaCO 3 b/ 2,5 tony Fe(OH) 3 2. Ile g stanowi: a/ 4,5 mmol ZnSO 4 b/ 10 kmol wody 3. Obl. % skład Fe 2 (SO 4 ) 3 6H 2 O 4. Obl. % zawartość tlenu

Bardziej szczegółowo

Zadania i struktura WSSE. Twardość wody a zdrowie człowieka

Zadania i struktura WSSE. Twardość wody a zdrowie człowieka Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie Zadania i struktura WSSE Oferta badań Twardość wody a zdrowie człowieka Opracowanie: mgr Tomasz Łaciak Uniwersytet Pedagogiczny Instytut Biologii

Bardziej szczegółowo

Wykaz produktów nie jest wyczerpujący. Złożone poniżej oświadczenia nie zwalniają z obowiązku ich weryfikacji.

Wykaz produktów nie jest wyczerpujący. Złożone poniżej oświadczenia nie zwalniają z obowiązku ich weryfikacji. HYDRODIS ADW 3814 N nowość Progowo aktywny, niewrażliwy na wapń środek wyraźnych możliwościach unoszenia brudu. Odznacza się bardzo dobrą kombinacją zdolności dyspergujących i zapobiegających powstawaniu

Bardziej szczegółowo

RÓWNOWAGA I SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNEJ

RÓWNOWAGA I SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNEJ Ćwiczenie 7 semestr RÓWNOWAGA I SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNEJ Obowiązujące zagadnienia: Kinetyka (szybkość) reakcji, czynniki wpływające na szybkość reakcji chemicznych, reguła van t Hoffa, rzędowość reakcji,

Bardziej szczegółowo

ZADANIA Z KONKURSU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ (RÓWNOWAGI W ROZTWORZE) Opracował: Kuba Skrzeczkowski (Liceum Akademickie w ZS UMK w Toruniu)

ZADANIA Z KONKURSU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ (RÓWNOWAGI W ROZTWORZE) Opracował: Kuba Skrzeczkowski (Liceum Akademickie w ZS UMK w Toruniu) ZADANIA Z KONKURSU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ (RÓWNOWAGI W ROZTWORZE) Opracował: Kuba Skrzeczkowski (Liceum Akademickie w ZS UMK w Toruniu) Za poprawne rozwiązanie zestawu można uzyskać 528 punktów. Zadanie

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Środowiska

Inżynieria Środowiska ROZTWORY BUFOROWE Roztworami buforowymi nazywamy takie roztwory, w których stężenie jonów wodorowych nie ulega większym zmianom ani pod wpływem rozcieńczania wodą, ani pod wpływem dodatku nieznacznych

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW 2017/2018. Eliminacje szkolne

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW 2017/2018. Eliminacje szkolne ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW DOTYCHCZASOWYCH GIMNAZJÓW 2017/2018 Eliminacje szkolne Podczas rozwiązywania zadań

Bardziej szczegółowo