PLATFORMA AUDYTOWA JAKO PRZYKŁAD REALIZACJI BENCHMARKINGU INNOWACYJNO CI PRZEDSI BIORSTW W REGIONIE ZACHODNIOPOMORSKIM

Transkrypt

1 A C TA U N I V E R S I TAT I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 246, 2010 * PLATFORMA AUDYTOWA JAKO PRZYKŁAD REALIZACJI BENCHMARKINGU INNOWACYJNOCI PRZEDSIBIORSTW W REGIONIE ZACHODNIOPOMORSKIM 1. WSTP Innowacyjno, bdca jednym z kluczowych determinantów kształtowania konkurencyjnoci przedsibiorstw (D r u c k e r 1992) oraz jednym z najbardziej progresywnych czynników rozwoju i wzrostu społeczno-gospodarczego (B ł a- s i a k 2005), jest wypadkow szeregu procesów o charakterze społecznym, gospodarczym oraz przestrzennym. Powszechnie uznaje si, i innowacyjno w ujciu krajowym jest wynikiem innowacyjnoci regionalnej, natomiast innowacyjno w ujciu regionalnym jest determinowana m.in. innowacyjnoci przedsibiorstw działajcych w danym regionie, funkcjonowaniem sfery badawczo-rozwojowej, jakoci kapitału społecznego oraz regulacjami w obszarze polityki innowacyjnej. Determinanty, zarówno wewntrzne, jak i zewntrzne, wpływajce oraz kształtujce innowacyjnoci przedsibiorstw s szeroko opisywane w literaturze ekonomicznej (J a n a s z 2007). Niemniej jednym z istotnych problemów współczesnej ekonomii jest problem pomiaru, oceny i porównywalnoci potencjału innowacyjnego przedsibiorstw. Dua cz czynników istotnie wpływajcych na potencjał innowacyjny przedsibiorstw ma trudno mierzalny czy te niekwantyfikowany charakter. Dodatkowym problemem jest słabo systemów monitorowania potencjału innowacyjnego przedsibiorstw w skali regionalnej, co skutkuje zł dostpnoci, jakoci i iloci danych ródłowych opisujcych stan innowacyjnoci firm regionu. Taki stan rzeczy pociga za sob nastpujce negatywne konsekwencje: informacje zwizanie z innowacyjnoci przedsibiorstw funkcjonujcych w regionie s niepełne, niespójne, rozproszone i czsto sprzeczne z sob, informacje udostpniane s ze znacznym opónieniem, * Dr, adiunkt w Katedrze Efektywnoci Innowacji Uniwersytetu Szczeciskiego. [179]

2 180 wystpuje wiele trudnoci w porównywaniu potencjału innowacyjnego przedsibiorstw, wystpuje wiele trudnoci w porównaniu, analizie oraz ocenie dynamiki zmian potencjału innowacyjnoci przedsibiorstw dla kolejnych okresów. Wskazane trudnoci zmuszaj do poszukiwania nowych rozwiza w zakresie badania i oceny potencjału innowacyjnego przedsibiorstw. Celem artykułu jest prezentacja platformy audytowej i uzyskanych za jej po- rednictwem wyników bada innowacyjnoci przedsibiorstw regionu zachodniopomorskiego. Platforma audytowa jest narzdziem badawczym stworzonym przez pracowników Katedry Efektywnoci Innowacji Wydziału Zarzdzania i Ekonomiki Usług Uniwersytetu Szczeciskiego. W artykule wykorzystano wybrane wyniki bada empirycznych przeprowadzonych przez zespół badawczy wspomnianej Katedry Efektywnoci Innowacji. 2. PLATFORMA AUDYTOWA JAK PRZYKŁAD BENCHAMARKINGU INNOWACYJNOCI REGIONALNEJ Platforma audytowa jest narzdziem opartym na autorskim systemie informatycznym i stanowi propozycj metody oceny innowacyjnoci przedsibiorstw. Platforma jest równoczenie baz danych dotyczcych innowacyjnoci podmiotów gospodarczych funkcjonujcych w regionie, dziki czemu udostpnia moliwo prowadzenia porówna benchmarkingowych innowacyjnoci przedsibiorstw. Z jednej strony platforma audytowa jest narzdziem badawczym, dziki któremu pracownicy naukowi mog pozyskiwa cenne dane wspomagajce badania nad kierunkami i determinantami kształtujcymi innowacyjno przedsibiorstw. Z drugiej za strony jest to narzdzie, które z powodzeniem mog wykorzystywa przedsibiorcy analizujcy i oceniajcy innowacyjnoci swoich firm na tle konkurencji. Ponadto wyniki audytu innowacyjnoci, uzyskane za pomoc opisywanej platformy, przedsibiorcy mog równie wykorzystywa na potrzeby aplikacji o dotacje proinnowacyjne oraz w trakcie ewaluacji i oceny efektów realizowanych projektów o charakterze innowacyjnym. Platforma została uruchomiona na serwerze Wydziału Zarzdzania i Ekonomiki Usług 1. Kady przedsibiorca zainteresowany przeprowadzeniem audytu innowacyjnoci moe zarejestrowa firm w systemie i po aktywacji konta dokona wprowadzenia danych opisujcych przedsibiorstwo. Dane te w dalszej czci zostan wykorzystane do realizacji porówna benchmarkingowych. Istotne jest, i do przeprowadzania porówna benchmarkingowych wykorzystywane 1 Platforma jest dostpna na stronie

3 Platforma audytowa jako przykład realizacji benchmarkingu bd wyłcznie dane ogólne, nie identyfikujce jednoznacznie przedsibiorstwa gwarantuje to zachowania anonimowoci uytkownikom platformy audytowej. Uytkownik, uzupełniajc dane, dziki którym mona przeprowadza badania porównawcze, moe przej do realizacji badania ankietowego. Struktura audytu innowacyjnoci odpowiada analizie kolejnych faz procesu wdroenia projektów o charakterze innowacyjnym, poczwszy od analizy sytuacji i otoczenia podmiotu, poprzez umiejtne szukanie nowych pomysłów, trafne szacowanie przyszłych wyników, pozyskanie ródeł finansowania, a skoczywszy na skutecznym i efektywnym wdroeniu inicjatyw wraz z niezbdn kontrol ich produktów i rezultatów. Audyt realizowany za pomoc ankiety badawczej opiera si na 43 pytaniach podzielonych na osiem kategorii etapów procesu rozwoju innowacyjnoci w przedsibiorstwie. Taka metodologia badania jest zgodna z powszechnie opisywan w literaturze przedmiotu ciek realizacji procesu innowacyjnego (N i e d z i e l s k i 2008, s. 240). Wypełnienie ankiety umoliwia automatyczne wygenerowanie raportu podsumowujcego badanie, łcznie z anonimowym porównaniem kondycji przedsibiorstwa w stosunku do innych podmiotów, zgodnie z wybranymi kryteriami doboru tła porówna. ANALIZA SYTUACJI I OTOCZENIA SZUKANIE POMYSŁÓW SZACOWANIE I PLANOWANIE FINANSOWANIE KULTURA INNOWACJI I KSZTAŁCENIE KOMUNIKACJA I ORGANIZACJA URYNKOWIENIE PROJEKTU WDRAANIE PROJEKTÓW Rys. 1. Schemat badania innowacyjnoci przedsibiorstwa realizowanego przez platform audytow r ó d ł o: opracowanie własne Kade badanie moe by w dowolnym momencie przerwane wówczas otrzymuje status umoliwiajcy dowoln edycj wyników. W momencie uznania przez uytkownika badania za zakoczone, badanie uzyskuje status uniemo- liwiajcy edycj, a system przygotowuje raport z badania w formacie PDF, który uytkownik systemu moe w dowolnym momencie pobra. Uytkownik moe przeprowadzi dowoln liczb bada (ankiet), co umoliwia ocen dynamiki zmian innowacyjnoci w przedsibiorstwie. Uzyskane wyniki badania ankietowego (wynik ostatniego badania) mog by porównane z dowolnie wybran grup firm, które zostały zarejestrowane w systemie.

4 182 Rys. 2. Okno prezentujce kryteria porównania benchmarkingowego platformy audytowej r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie platforma audytowa Jako kryteria realizacji porównania benchmarkingowego uytkownik moe wykorzysta m.in. nastpujce cechy opisujce zarejestrowane w bazie danych przedsibiorstwa: bran, obszar działania, obrót, wielko zatrudnienia oraz okres działalnoci (okrelany w latach). Taki dobór kryteriów umoliwia porównanie przedsibiorstwa praktycznie z dowolnie wskazanym segmentem rynku system zwraca informacj z iloma firmami zostało przeprowadzone porównanie. Zarejestrowany uytkownik systemu moe przeprowadzi dowoln liczb porówna benchmarkingowych (dowolnie dobierajc kryteria porównania), natomiast wynik kadego zrealizowanego porównania prezentowany jest w postaci raportu (raport w formacie PDF uytkownik moe pobra w chwili przeprowadzenia porównania) zawierajcego zarówno punktow ocen kadego z badanych obszarów działalnoci innowacyjnej przedsibiorstwa, jak i zestawienie rankingowe przedsibiorstwa w poszczególnych badanych obszarach. Raport zawiera równie zbiorcz graficzn prezentacj uzyskanych wyników. Ocena audytu wykorzystuje algorytm, który opiera si na porównaniu poszczególnych kategorii oceny innowacyjnoci z innymi przebadanymi podmiotami (rys. 3). Uzyskany wynik badania dla przedsibiorstwa porównywany jest wzgldem: liderów innowacyjnoci, czyli rednie z 10% podmiotów, które uzyskały najlepsze wyniki w ramach analizowanych obszarów;

5 Platforma audytowa jako przykład realizacji benchmarkingu konserwatystów, czyli rednie z 10% badanych firm, które uzyskały najsłabsze wyniki; redniego wyniku uzyskanego przez badane przedsibiorstwa. Analiza sytuacji i otoczenia Kultura innowacji i dalsze kształcenie Szukanie pomysłów Komunikacja i organizacja projektu Szacowanie i planowanie Urynkowienie projektu Finansowanie Wdraanie i kontrola projektu Ty Lider Statystyk Konserwatysta Rys. 3. Okno prezentujce ocen innowacyjnoci badanego przedsibiorstwa w wyniku porównania benchmarkingowego r ó d ł o: N i e d z i e l s k i i in. (2010) Mechanizm pozwala dokonywa licznych analiz, bowiem podmioty uczestniczce w projekcie mona rónicowa ze wzgldu na miejsce ich działalnoci (park naukowo-technologiczny, specjalna strefa ekonomiczna czy inkubator przedsibiorczoci). Ponadto moliwa jest równie analiza przedsibiorstw, które korzystały, bd te nie, z szeroko pojmowanych dotacji rozwojowych. Platforma audytowa została zaimplementowana za pomoc technologii PHP 5.0 oraz AJAX. Do realizacji systemu wykorzystano baz danych MySQL. Wybór sprawdzonych technologii jest gwarantem stabilnoci platformy. Platforma udostpniona jest na serwerze Wydziału Zarzdzania i Ekonomiki Usług rozwizanie to gwarantuje odpowiedni wydajno systemu oraz bezpieczestwo danych. 3. PILOTAOWE WYNIKI BENCHMARKINGU INNOWACYJNOCI PRZEDSIBIORSTW W REGIONIE ZACHODNIOPOMORSKIM Pierwsze pilotaowe badanie zrealizowane za pomoc platformy audytowej przeprowadzone zostało w okresie stycze luty 2010 r. wród 127 losowo wybranych przedsibiorstw z siedzib na terenie województwa zachodniopomor-

6 184 skiego. Z uwagi na charakter i ograniczon objto, w dalszej czci zaprezentowane zostan jedynie wybrane wyniki przeprowadzonego badania 2. Ze wzgldu na pilotaowy charakter bada, firmy, które uczestniczyły w projekcie, reprezentuj róne brane podzielone na sektor usług 76% ankietowanych podmiotów oraz firmy z sektora produkcyjnego 24%. Struktura wielkociowa badanych przedsibiorstw kształtowała si w sposób nastpujcy: dominujc grup stanowiły firmy małe 47%, kolejne to mikro 34%, liczba firm rednich i duych była stosunkowo zbliona i oscylowała w granicach 10%. Opisujc pierwsz grup przebadanych podmiotów, warto dodatkowo zauwa- y, i a 82% badanych podmiotów realizowało sw działalno na terenach miejskich; % firm skorzystało z dotacji na cele inwestycyjne, 17% przedsibiorstw realizowało projekty o charakterze mikkim, rozwijajc tym samym kapitał ludzki, jakim dysponuj, natomiast 3% audytowanych jednostek wdra- ało zarówno projekty twarde, jak i mikkie. Podstawowa analiza według metodyki przyjtej w realizacji badania odnosi si do ogólnej oceny klimatu innowacyjnoci w badanej firmie. Analiza tej kategorii wskazuje, i dominujc grup firm stanowi podmioty oceniajce ów klimat jako przecitny lub dobry 75% (za zdecydowanie bardziej optymistyczne mona uzna firmy usługowe 80% podmiotów, produkcyjne za 58%). Warto zauway, i blisko 20% firm produkcyjnych ocenia ten aspekt na poziomie bardzo dobrym, wród firm usługowych jest to jedynie 8%. Klimat innowacyjnoci uznawany jest za bardzo zły w obu grupach tylko przez 3% badanych. Wyniki uzyskane w tym obszarze zilustrowane s graficznie na rysunku USŁUGI PRODUKCJA PRÓBA % bardzo le le przecitnie dobrze bardzo dobrze Rys. 4. Ocena klimatu innowacyjnoci w badanych firmach r ó d ł o: N i e d z i e l s k i i in. (2010) 2 Szczegółowe wyniki uzyskane w trakcie badania pilotaowego zostały zaprezentowane w raporcie: N i e d z i e l s k i i in. (2010).

7 Platforma audytowa jako przykład realizacji benchmarkingu Kolejny prezentowany wycinek bada stanowi zestawienie informacji dotyczcych oceny efektów prowadzonej działalnoci innowacyjnej firm. Poziom innowacyjnoci jednostki okrelany jest jako udział liczby nowych produktów bd usług w jej ofercie w okresie ostatnich trzech lat, bez wzgldu na to, czy odniosły one sukces rynkowy czy te nie. Pod pojciem wskanika sukcesu naley natomiast rozumie udział liczby nowych produktów wzgldnie usług w ofercie firmy w ostatnich piciu latach, które po wdroeniu zyskały akceptacj rynku (ten aspekt był równie przedmiotem szczegółowego badania). Dopełnieniem oceny s tu wskaniki dotyczce relacji przychodów oraz zysków ze sprzeday nowych produktów/usług w stosunku do całkowitych obrotów firmy w okresie ostatnich trzech lat. Za wyróniajce si w tym wzgldzie naley uzna te firmy, dla których wartoci wymienionych wskaników przekroczyły poziom 30% (rys. 5). W badaniu przyjto, e jeeli wskaniki te oscyluj w granicach 1%, to badany podmiot plasuje si w najsłabszej grupie firm. USŁUGI PRODUKCJA sprzeda innowacji wskanik sukcesu poziom innowacyjnoci sprzeda innowacji wskanik sukcesu poziom innowacyjnoci % % Rys. 5. Ocena efektywnoci działalnoci innowacyjnej r ó d ł o: N i e d z i e l s k i i in. (2010) Dodatkowo analizujc powyszy obszar danych z rozrónieniem wyników dla sektora produkcji i usług, naley zauway, i w sektorze produkcji wszystkie trzy wskaniki: poziom innowacyjnoci, wskanik sukcesu oraz sprzeda innowacji osigaj poziom zdecydowanie wyszy ni wród podmiotów usługowych. Wskazuje to, i innowacje twarde s zdecydowanie lepiej odbierane przez rynek. Uzupełnienie dla wnioskowania stanowi tu informacje odnonie do akceptacji ze strony rynku wzgldem nowej oferty oraz nastpstw jej wprowadzenia w postaci wejcia w nowy obszar działalnoci. Klienci w zdecydowanej mierze akceptowali nowe produkty bd usługi ankietowanych firm, jednake innowacje

8 186 te tylko w 9% były tosame z wejciem w nowy obszar działalnoci przedsibiorstwa. Oceniany aspekt akceptacji klientów innowacyjnych oraz kwestia dyfuzji tych innowacji wykazuj due zrónicowanie w odniesieniu do sektora usług i produkcji szczegółowe wyniki badania prezentuje graficznie rysunek 6. Przeprowadzone badania daj moliwo zbiorczej oceny poszczególnych etapów realizacji procesów innowacyjnych w badanych przedsibiorstwach. Celem wskazania najefektywniej realizowanych etapów tego procesu wród badanych przedsibiorstw dokonano oceny punktowej zaznaczanych odpowiedzi (w skali 1 5 punktów), wyniki nastpnie zostały urednione dla całoci badanej próby oraz w podziale na sektor produkcji i usług dyfuzja innowacji USŁUGI akceptacja klientów PRODUKCJA dyfuzja innowacji akceptacja klientów % nie czasami czsto z reguły tak zawsze Rys. 6. Ocena akceptacji rynkowej wprowadzanych innowacji oraz ich dyfuzji r ó d ł o: N i e d z i e l s k i i in. (2010) Na rysunku 7 przedstawione zostały graficznie wyniki analizy poszczególnych etapów procesu innowacyjnoci. Bezwzgldnie przedsibiorcy za najsłabsze ogniwo uwaaj etap szacowania i planowania innowacyjnych rozwiza dotyczy to zarówno firm z sektora usług, jak i firm produkcyjnych. Badane firmy najwyej oceniaj etap szukania pomysłów, co moe wskazywa na duy potencjał innowacyjny firm regionu. Podobne oceny dla firm produkcyjnych uzyskano dla etapów wdroenia i kontroli projektów oraz komunikacji i organizacji działalnoci. Najwyej ocenionym etapem był etap urynkowienia nowego pomysłu, co jednoznacznie wskazuje na wag, jak badane firmy przykładaj do wprowadzenia nowych produktów i usług na rynek (co czsto jest wizane z nadziej na zwikszenie zysków).

9 Platforma audytowa jako przykład realizacji benchmarkingu ,1 3 3,3 Kultura innowacji i dalsze kształcenie 3,2 3,1 3,5 Komunikacja i organizacja projektu Urynkowienie projektu Wdraanie i kontrola projektu 3,3 3,3 3,2 3,2 3,2 3,1 3,7 3,5 3,4 Finansowanie Szacowanie i planowanie Szukanie pomysłów Analiza sytuacji i otoczenia 2,7 3,3 3, Próba 2,7 3,3 3 Usługi 3 3,5 3,4 Produkcja Rys. 7. Ocena poszczególnych etapów procesu innowacyjnego realizowanego przez badane firmy r ó d ł o: N i e d z i e l s k i i in. (2010) Ogólnie mona równie stwierdzi, i samoocena przedsibiorstw sektora produkcji jest ogólnie rzecz biorc wysza od samooceny podmiotów usługowych. 4. WNIOSKI Platforma audytowa jest nowym i autorskim rozwizaniem. Pierwsze badania zrealizowane za jej pomoc wskazuj, i jest to narzdzie bardzo skuteczne i majce duy wpływ na wspomaganie zarówno bada naukowych, jak i samych przedsibiorców zainteresowanych prowadzeniem precyzyjnej oceny funkcjonowania swoich przedsibiorstw. Do najwaniejszych zalet opisywanej platformy audytowej zaliczy naley: ogóln dostpno platformy internetowej; prostot, przejrzysto i bezpłatny udział w badaniu, trwajcym nie dłuej ni 20 minut; mechanizm pozwala na ocen dynamiki zmian w firmie, audyt bowiem mona przeprowadza cyklicznie; kondycja innowacyjna firmy moe by rónie postrzegana w zalenoci od udzielajcego odpowiedzi narzdzie pozwala zatem na konfrontacj rónych stanowisk i opinii na temat rozwoju przedsibiorstwa;

10 188 kady audyt to informacja dla firmy, jak równie kolejne badanie zarejestrowane w bazie, poszerzajce jednoczenie spektrum porównawcze, dziki czemu audyt stanowi moe ywy mechanizm badawczy. Dziki implementacji w systemie informatycznym kreatora bada (moliwo przygotowania dowolnie złoonej ankiety badawczej oraz moliwo okrelenia sposobu i kryteriów oceny uzyskanych wyników) platforma audytowa umoliwia przygotowanie i realizacj dowolnego badania ankietowego i póniejsze przeprowadzenie na uzyskanych wynikach bada benchmarkingowych. LITERATURA B ł a s i a k W., 2005, Innowacyjno jako warunek rozwoju regionu i układów lokalnych. Formy i instrumenty innowacyjnoci w rozwoju regionalnym i lokalnym, Instytut Studiów i Projektów Rozwoju, Bdzin. D r u c k e r P., 1992, Innowacja i przedsibiorczo. Praktyka i zasady, Warszawa. J a n a s z W, K o z i o ł K., 2007, Determinanty działalnoci innowacyjnej przedsibiorstw, PWE, Warszawa. N i e d z i e l s k i P., 2008, Zarzdzanie innowacjami w przedsibiorstwach usługowych, [w:] F i l i p i a k B., P a n a s i u k A. (red.), Przedsibiorstwo usługowe. Zarzdzanie, PWN, Warszawa. N i e d z i e l s k i P., D o w n a r W., S k w e r e s - K u c h t a M., 2010, Audyt innowacyjnoci. Raport z bada pilotaowych, Szczecin. THE AUDIT PLATFORM AS AN EXAMPLE OF BENCHMARKING OF ENTERPRISES INNOVATION IN WEST POMERANIA REGION (Summary) The aim of this paper is to present a platform sidelines as a research tool enabling the analysis and evaluation of innovative companies in the Western Pomerania region. The text presents the results of a study carried out by means of the described platform. Audit Platform is a research tool created by the staff of the Department of Management and Economics of Services University of Szczecin. The article uses the results of empirical research conducted by the Department of Innovation Effectiveness.