Dr Adam K. Gogacz ETYKA ZAWODU NAUCZYCIELA

Transkrypt

1 Dr Adam K. Gogacz ETYKA ZAWODU NAUCZYCIELA

2 Etyka Dziedzina aksjologiczna (aksjologia nauka o wartościach) Ethos (gr.) sposób zachowania Zapoczątkowana przez Sokratesa, do grona nauk wprowadzona prze Arystotelesa

3 Etyka Zakres =? Przedmiot =? Podmiot =?

4 Etyka Dobro =? Niedefiniowalne pojęcia

5 Etyka sokratejska Arete (cnota) Cnota = dobro Dobro jest przedmiotem wiedzy Uczę się, ale od siebie Dialog Metoda majeutyczna Metoda elenktyczna Wiem, że nic nie wiem Elitaryzm

6 Etyka arystotelesowska Cnoty: Dianoetyczne Etyczne Złoty środek

7 Etyka kantowska Etyka autonomiczna Etyka obowiązku, podpowiadana przez rozum, przy założeniu, że człowiek jest istotą myślącą i wolną. Człowiek żyje w dwóch światach: przyrody, gdzie jest zdeterminowany i rozumu własnego, gdzie jest wolny. Imperatyw kategoryczny: Postępuj tak, jakbyś chciał aby zasada twego postępowania stała się prawem ogólnym. Człowiek winien być traktowany jako cel sam w sobie, nigdy jako środek.

8 Etyka utylitarystyczna To jest dobre, co użyteczne dla maksymalnej liczby ludzi Bentham rachunek ilościowy Mill rachunek jakościowy Etyka wywodząca się z empiryzmu i zakładająca, że ludzie są z natury równi. Prawo reguluje zasady etyczne i ogranicza wolność, lecz jest ono oparte na zasadzie użyteczności.

9 Etyka personalistyczna Człowiek jest osobą bytem realnym, wolnym, który otwiera się na byt innych ludzi, stąd każdemu człowiekowi przysługuje godność. Godność osobowa Godność osobowościowa

10 Etyka ETYKA OPISOWA Bada istotę dobra, moralnego postępowania, pyta o człowieczeństwo i naszą naturę ETYKA NORMATYWNA (deontologia) Zajmuje się normami, czyli powinnościami METAETYKA Zajmuje się namysłem nad samą etyką. Choćby nad źródłami namysłu nad normami postępowania.

11 Etyka główny podział Relatywizm wszystkie normy mają charakter relatywny. Ponieważ moralność jest częścią kultury, jest od niej zależna. Stąd jest relatywna. Same normy również zależą od sytuacji. Absolutyzm Normy mają charakter absolutny. Są hierarchiczne, więc nie ma problemu w przypadku ich kolizji.

12 Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych: Teorie obiektywistyczne normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi. Teorie subiektywistyczne - normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.

13 Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych: Naturalizm systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych. Antynaturalizm systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych Emotywizm systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.

14 Podział ETYKI wg Rudolfa Carnapa: Ze względu na ocenę zachowań ludzi: Intencjonalizm o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją. Konsekwencjalizm - o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny. Normatywizm Dobro i zło to niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.

15 Poziomy funkcjonowania Działanie etyka czynu co robić? Istnienie etyka cnoty jakim być?

16 Formy wypowiedzi Opisowa Jasio ma jasne włosy Ekspresywna (oceniająca) Jasio jest głupi jak but Sugestywna A zostawże Jasia! Performatywna Już nie będę Jasiowi dokuczał! Gdzie w tym miejsce na normę?

17 Opis a ocena Opis to wypowiedź prezentująca fakt, o charakterze sprawozdawczym Powinien mieć charakter obiektywny (docelowo) Ocena to wypowiedź o charakterze ekspresyjnym Ma z reguły charakter subiektywny Normy mieszczą się w zakresie wszystkich innych wypowiedzi poza wypowiedzią opisową.

18 NORMA Norma to reguła, przepis charakterze powszechnym. Norma nie opisuje co jest, ale podaje co być powinno. Norma ma charakter powszechny, ale niekoniecznie uniwersalny.

19 Normy Norma powinnościowa Norma zakazująca (represyjna) Norma nakazująca (opresyjna) Nakazująca musi Zakazująca nie wolno Dopuszczająca można Przestrzegająca nie powinno się Określająca czyni się tak, że

20 NORMA MORALNA NORMA PRAWNA Autonomiczna lub Heteronomiczna Heteronomiczna Dyspozycja Człowiek, Bóg Hipoteza + Dyspozycja + (SANKCJA!!!) Zwyczaj, Państwo

21 Etyka praktyczna - deontologia Deontologia etyka powinności; w praktyce etyka związana z działalnością zawodową człowieka. Deontologia lekarska Deontologia prawnicza Deontologia menedżerska i biznesowa Deontologie społeczne: nauczycielska, psychologiczna, etc.

22 Deontologia a kodyfikacja Kodeks zawodowy Czy istnieje potrzeba tworzenia? Jaki ma status? Czy kodeks etyki, czy prawo? Bezwzględność prawa Wytyczne kodeksu ich status Kwestia sankcji

23 Potrzeby Zawód nauczyciela powiązany jest z władzą Władza rodzi problemy natury moralnej Dwa komponenty władzy (wg Pilcha): Władza zarządzania zewnętrznego (nadzór) Władza tworzenia (kreowanie)

24 Główne zasady Nauczyciel operuje w świecie dobra Wychowanie to zracjonalizowana nadzieja Trwały niesprzeczny system moralny

25 Konieczność profesjonalizacji Oddzielenie relacji profesjonalnych od osobistych (kryteria obojętność) Określenie celów Określenie obowiązków Określenie niezbędnych umiejętności Wychowawczych Dydaktycznych Organizacyjnych

26 Obowiązki profesjonalnego nauczyciela Obowiązek dbania o intelektualny, fizyczny i społeczny rozwój uczniów Obowiązek opieki i zapewnienia bezpieczeństwa; Obowiązek podnoszenia kwalifikacji dydaktyczno pedagogicznych wyrażony w zdobywaniu stopni specjalizacji Zakaz wykorzystywania dla własnych celów swojej pozycji zawodowej; Obowiązek zachowywania szczególnej ostrożności w przekazywaniu szczegółowych informacji o uczniu i jego środowisku rodzinnym

27 Czy to wystarcza? Powyższe zasady dotyczą profesjonalnego działania Jest to przedmiot etyki czynu Ale czy profesjonalny nauczyciel to dobry nauczyciel?

28 Oba poziomy funkcjonowania Nie, do bycia dobrym nauczycielem potrzeba również etyki cnoty Cnoty (przymioty, zalety): Natury intelektualnej mądrość praktyczna, roztropne, mądre działania Natury afektywnej uczucia towarzyszące działaniu cierpliwość, życzliwość

29 Mądrość praktyczna Umiejętność stosowania zasad w praktyce Mądry nauczyciel nie jest formalistą ani legalistą Poziomy źródłowe: Moralna percepcja Moralna wrażliwość Moralna wyobraźnia Moralna decyzyjność

30 Cnoty afektywne Wypracowane wg zasady złotego środka: Wrogość - > życzliwość - > pobłażanie Obojętność->troska-> nadmierne zaangażowanie

31 Problemy z troską Partykularyzm vs Uniwersalizm Właściwe powody zaangażowania

32 Czy to wystarcza? Nie, potrzebne są jeszcze trwałe dyspozycje charakteru Nauczyciel to zawód z powołania

33 Na czym budować kodeks? Nauczyciel musi wierzyć, że czegoś nauczy. To szalone, ale takie szaleństwo jest konieczne.

34 Na czym budować kodeks? Nauczyciel dzieli się tym, co posiada: Wiedzą Radością Obawami Nauczyciel to też człowiek!, ale

35 Nauczyciel nie tylko uczy, ale i wychowuje. W pamięci musi zawsze mieć to, iż jest wzorem, autorytetem. Czym zatem jest autorytet? Pomnikiem z brązu? Człowiekiem z krwi i kości?

36 7 zasad postępowania 1. zasada podmiotowości 2. zasada szanowania prywatności ucznia 3. zasada pluralizmu otwarcia na inność 4. zasada równych szans czyli, że nauczyciel wysłuchuje uczniów a nie wychodzi z założenia, iż wie najlepiej 5. zasada najmniejszej interwencji ingerowanie w życie i sprawy jednostki tylko o tyle, o ile sama ona tego pragnie 6. zasada nadrzędności dobra indywidualnego nad dobrem kolektywnym 7. zasada traktowania człowieka jako osoby wolnej, zdolnej do dokonywania wyborów.