Zaproponowany plan wynikowy powinien zostać indywidualnie zmodyfikowany przez nauczyciela, tak aby uwzględniał warunki szkoły i możliwości uczniów.

Transkrypt

1 Wynikowy plan nauczania biologii skorelowany z pierwszą częścią cyklu edukacyjnego iologia z tangramem Poniższy plan wynikowy dotyczy realizacji cyklu iologia z tangramem. Zawiera wykaz treści materiału oraz szczegółowy opis oczekiwanych osiągnięć ucznia, które podzielono na dwa poziomy: podstawowy (wymagania konieczne i podstawowe) oraz ponadpodstawowy (wymagania rozszerzające i dopełniające). Poziom wymagań podstawowych obejmuje wiadomości i umiejętności typowe, najważniejsze, uniwersalne, niezbędne na dalszym etapie kształcenia, użyteczne w życiu na co dzień. Poziom wymagań ponadpodstawowych dotyczy treści i umiejętności trudnych, złożonych, twórczych, teoretycznych, wymagających korzystania z różnych źródeł informacji, w także zastosowania wiedzy z innych przedmiotów. W zaproponowanym planie wynikowym oznaczono kategorie celów nauczania na podstawie taksonomii : zapamiętywanie wiadomości, zrozumienie wiadomości, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych, stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych. Zaproponowany plan wynikowy powinien zostać indywidualnie zmodyfikowany przez nauczyciela, tak aby uwzględniał warunki szkoły i możliwości uczniów. Materiał nauczania Wymagania podstawowe Kat. Wymagania ponadpodstawowe Kat. ział: NUKI IOLOGIZNE 1. iologia nauka o organizmach przedmiot badań i dyscypliny biologii określa przedmiot badań biologii wymienia główne dyscypliny biologii charakteryzuje wybrane dyscypliny biologii posługuje się różnorodnymi źródłami informacji 2. Metody badawcze w biologii obserwacja i doświadczenie: planowanie i sposoby prezentacji wyników przyrządy optyczne mikroskopowanie: budowa i działanie mikroskopu świetlnego, przygotowanie preparatów mikroskopowych, dokumentowanie obserwacji wymienia podstawowe metody badawcze biologii wymienia nazwy przyrządów optycznych używanych do obserwacji biologicznych opisuje budowę mikroskopu optycznego i posługuje się nim wykonuje proste preparaty mikroskopowe oblicza powiększenie mikroskopu prowadzi obserwacje biologiczne (makro- i mikroskopowe) oraz dokumentuje je charakteryzuje metody badawcze wyjaśnia zasadę działania mikroskopu projektuje doświadczenie biologiczne (określa problem badawczy, formułuje i weryfikuje hipotezę) przygotowuje różne preparaty mikroskopowe, przeprowadza obserwację oraz wykonuje rysunek uzyskanego obrazu obiektu ocenia przydatność prowadzenia doświadczeń i obserwacji w nauce biologii ział: UOW I ZYNNOŚI ORGNIZMÓW 3. Poziomy organizacji życia hierarchiczna struktura materii pierwiastki i związki chemiczne w organizmach rola wody w organizmie i wymienia kolejne poziomy organizacji życia wymienia podstawowe pierwiastki wchodzące w skład określa skład chemiczny komórki roślinnej i zwierzęcej określa rolę węgla w określa rolę wody w charakteryzuje hierarchiczną strukturę materii analizuje kolejne poziomy organizacji w zależności od możliwości przeprowadzenia procesów życiowych porównuje skład chemiczny komórki roślinnej i zwierzęcej wykazuje związek między właściwościami wody a jej rolą w 1

2 4. udowa komórkowa założenia teorii komórkowej budowa komórek: zwierzęcej, roślinnej, bakteryjnej i grzybowej 5. Transport substancji przez błony komórkowe rodzaje transportu przez błonę zjawisko osmozy i cytozy 6. Organizmy jednoi wielokomórkowe budowa oraz procesy życiowe jednoi wielokomórkowych 7. zynności życiowe metabolizm 8. Odżywianie pozyskiwanie materii i energii przez organizmy: samożywność i cudzożywność zjawisko fotosyntezy sposoby trawienia u heterotrofów 9. Oddychanie komórkowe oddychanie tlenowe i beztlenowe (fermentacja alkoholowa i mlekowa) fotosynteza a oddychanie komórkowe przedstawia główne założenia teorii komórkowej opisuje budowę komórek: zwierzęcej, roślinnej, bakteryjnej i grzybowej rozpoznaje na schematach i preparatach wybrane organelle komórkowe określa zadania poszczególnych organelli komórkowych prowadzi obserwacje mikroskopowe różnych rodzajów komórek określa różnice między organizmami i wirusami przedstawia charakterystyczną cechę błon biologicznych wymienia typy transportu przez błony biologiczne wyjaśnia, na czym polega zjawisko osmozy i cytozy porównuje zjawiska endocytozy i egzocytozy wymienia przykłady jedno- i wielokomórkowe wymienia struktury odpowiedzialne za przebieg wybranych procesów życiowych w jedno- i wielokomórkowym organizmie określa na podstawie zapisu reakcji jej rodzaj (analiza, synteza) oraz wymienia substraty i produkty reakcji wyjaśnia znaczenie terminu metabolizm wymienia sposoby odżywiania się określa różnice pomiędzy odżywianiem się autotrofów i heterotrofów wymienia sposoby trawienia u heterotrofów przedstawia ogólne równanie fotosyntezy wymienia czynniki wpływające na intensywność fotosyntezy wyjaśnia pojęcia oddychanie komórkowe i wentylacja przedstawia ogólne równanie oddychania komórkowego tlenowego wymienia rodzaje oddychania komórkowego porównuje różne rodzaje oddychania beztlenowego oraz wyjaśnia, na czym one polegają wyjaśnia, co się dzieje z energią uwolnioną podczas oddychania komórkowego porównuje budowę komórek: zwierzęcej, roślinnej, bakteryjnej i grzybowej, wskazując cechy umożliwiające ich rozróżnienie analizuje różnice między komórkami: zwierzęcą, roślinną, bakteryjną i grzybową wykazuje związek budowy poszczególnych organelli komórkowych z pełnionymi funkcjami rozpoznaje w obrazie mikroskopowym poszczególne rodzaje komórek oraz występujące w nich organelle, analizuje biologiczne znaczenie zjawiska osmozy charakteryzuje różnicę efektywności przebiegu dyfuzji w zależności od rozmiaru komórki charakteryzuje organizmy jedno- i wielokomórkowe porównuje przebieg wybranych procesów życiowych w jedno- i wielokomórkowym organizmie wyjaśnia, jakie czynności życiowe nazywa się życiowymi charakteryzuje metabolizm jako podstawę wszystkich procesów życiowych zachodzących w komórce charakteryzuje różne sposoby odżywiania się charakteryzuje różnorodność sposobów odżywiania się heterotrofów uzasadnia, że fotosynteza oraz chemosynteza należą do autotroficznych sposobów odżywiania analizuje i interpretuje wyniki doświadczenia demonstrującego wpływ światła na intensywność fotosyntezy analizuje znaczenie procesu oddychania komórkowego dla porównuje oddychanie komórkowe tlenowe i beztlenowe analizuje zależność między fotosyntezą a oddychaniem komórkowym analizuje i interpretuje wyniki doświadczenia demonstrującego proces oddychania beztlenowego komórek drożdży 2

3 10. Wydalanie produkty metabolizmu roślin i zwierząt wyjaśnia, czym jest wydalanie wymienia główne uboczne produkty metabolizmu roślin podaje nazwy głównych azotowych produktów przemiany materii zwierząt porównuje, co się dzieje z produktami metabolizmu u roślin i u zwierząt ustala związek między środowiskiem życia a rodzajem głównych azotowych produktów przemiany materii 11. Rozmnażanie rozmnażanie bezpłciowe przez podział komórki, pączkowanie, fragmentację i zarodniki rozmnażanie płciowe: gamety, rodzaje zapłodnienia, dymorfizm płciowy, obojnactwo, partenogeneza przemiana pokoleń wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie wymienia główne sposoby rozmnażania podaje przykłady bezpłciowego i płciowego rozmnażania się wyjaśnia terminy: dymorfizm płciowy, zapłodnienie, zarodek, obojnactwo, partenogeneza, przemiana pokoleń, sporofit, gametofit wyjaśnia, na czym polega przemiana pokoleń i jakie cechy ma pokolenie dominujące charakteryzuje różne rodzaje rozmnażania się projektuje doświadczenie pokazujące rozmnażanie wegetatywne roślin porównuje organizmy potomne powstałe w wyniku różnych sposobów rozmnażania ział: KLSYFIKOWNIE ORGNIZMÓW 12. Klasyfikowanie Karol Linneusz, twórca systematyki system naturalny i sztuczny podwójne nazewnictwo gatunków jednostki klasyfikacji systematyczny podział klucze do oznaczania roślin i zwierząt określa przedmiot badań systematyki wyjaśnia, na czym polega system podwójnego nazewnictwa wymienia zasługi Karola Linneusza dla rozwoju systematyki określa kryteria podziału na królestwa wymienia nazwy jednostek taksonomicznych podaje charakterystyczne cechy przedstawicieli poszczególnych królestw posługuje się prostymi kluczami do oznaczania roślin i zwierząt uzasadnia potrzebę klasyfikowania ocenia i porównuje sztuczne i naturalne systemy podziału wyciąga wnioski dotyczące przynależności systematycznej na podstawie obserwacji stosuje zasady systematyki przy określaniu przynależności wybranych gatunków ział: WIRUSY, KTERIE, PROTISTY I GRZYY 13. Wirusy budowa i rodzaje wirusów etapy zarażania komórki przez wirusa wirusowe choroby charakteryzuje budowę wirusów wymienia cechy wirusów odróżniające je od innych podaje przykłady wirusów wymienia etapy infekcji komórki przez wirus wymienia nazwy chorób wywołanych przez wirusy wyjaśnia, dlaczego wirusy są określane jako bezwzględne pasożyty wewnątrzkomórkowe analizuje przebieg infekcji komórki przez wirus charakteryzuje znaczenie wirusów 14. Królestwo bakterii budowa i czynności życiowe bakterii znaczenie bakterii w : saprobionty, bakte- określa różnorodność środowisk życia bakterii przedstawia różnorodność kształtów i form kolonii bakterii podaje przykłady bakterii charakteryzuje czynności życiowe bakterii przedstawia znaczenie bakterii w rozróżnia formy bakterii w preparatach mikroskopowych lub na planszach wykazuje związek między budową bakterii a środowiskami ich życia, analizuje wybrane czynności życiowe bakterii 3

4 rie chorobotwórcze i symbiotyczne sposoby wykorzystania bakterii przez podaje sposoby wykorzystania bakterii przez analizuje przystosowania bakterii do życia w różnych środowiskach ocenia znacznie bakterii w i gospodarce 15. Królestwo protistów budowa i czynności życiowe protistów: roślinnych, zwierzęcych i grzybopodobnych rola protistów w wymienia przykłady protistów,\ określa środowiska życia protistów,\ porównuje czynności życiowe protistów roślinnych, zwierzęcych i grzybopodobnych, wyjaśnia znaczenie protistów w przedstawia kryteria podziału w obrębie grupy protistów analizuje wybrane czynności życiowe protistów charakteryzuje przystosowania wybranych gatunków protistów do życia w różnych środowiskach 16. Królestwo grzybów budowa i czynności życiowe grzybów (budowa grzyba kapeluszowego) znaczenie grzybów w (saprobionty, pasożyty, mikoryza) i dla zasady zbierania grzybów budowa i formy plechy porostów porosty jako organizmy pionierskie podaje charakterystyczne cechy budowy grzybów prowadzi hodowlę pleśniaka białego opisuje budowę grzybów wyjaśnia pojęcie mikoryza podaje zasady obowiązujące podczas grzybobrania wymienia pozytywne i negatywne znaczenie grzybów w i w gospodarce charakteryzuje budowę plechy porostu wymienia formy plech porostów wyjaśnia, dlaczego porosty nazywa się organizmami pionierskimi charakteryzuje budowę grzyba kapeluszowego grzybów ocenia znaczenie grzybów w i gospodarce charakteryzuje znaczenie grzyba i glonu jako składników porostu rozpoznaje wybrane formy plech porostów ocenia znaczenie porostów jako pionierskich. ział: KRÓLESTWO ROŚLIN 17. Królestwo roślin cechy wspólne i różnorodność roślin (podział roślin) podaje podział w obrębie grupy roślin wymienia cechy wspólne roślin określa podstawową różnicę między glonami i roślinami wyższymi ocenia kryterium podziału roślin na glony i rośliny wyższe wyjaśnia pochodzenie terminów: rośliny nagonasienne i rośliny okrytonasienne 18. Zielenice i krasnorosty cechy charakterystyczne, środowisko życia oraz przedstawiciele zielenic i krasnorostów określa środowiska życia zielenic i krasnorostów wymienia formy występowania zielenic i krasnorostów, podając przykłady glonów jednokomórkowych, wielokomórkowych i kolonijnych określa znaczenie zielenic i krasnorostów w i dla charakteryzuje środowisko życia i elementy budowy wybranych przedstawicieli zielenic i krasnorostów ocenia znaczenie glonów w i życiu 19. Tkanki roślinne rodzaje, budowa, lokalizacja oraz funkcje tkanek roślinnych twórczych i stałych (okrywających, miękiszowych, przewodzących i wzmacniają- wymienia rodzaje tkanek roślinnych, stosując kryterium podziału na tkanki twórcze i stałe określa cechy budowy poszczególnych tkanek roślinnych określa podstawowe funkcje poszczególnych tkanek roślinnych rozpoznaje wybrane tkanki roślin charakteryzuje budowę i rozmieszczenie poszczególnych tkanek roślinnych wykazuje związek budowy poszczególnych tkanek z funkcjami pełnionymi przez nie w roślinie wykonuje preparaty (np. przekrój przez liść), prowadzi obserwacje mikroskopowe, rozpoznając wy- 4

5 cych) 20. Organy roślinne ogólna budowa i funkcjonowanie organów roślinnych: liścia, korzenia, łodygi, kwiatu i owocu 21. udowa i funkcje korzenia zewnętrzna i wewnętrzna budowa korzenia systemy korzeniowe: palowy i wiązkowy modyfikacje korzeni 22. udowa i funkcje łodygi zewnętrzna i wewnętrzna budowa łodygi rodzaje łodyg modyfikacje łodygi reakcje ruchowe: nastie i tropizmy 23. udowa i funkcje liścia budowa zewnętrzna i rodzaje liści (rodzaje unerwienia i blaszki liściowej) budowa wewnętrzna liścia płaskiego i igły sosny wymiana gazowa i aparaty szparkowe (transpiracja) modyfikacje liści 24. Mszaki na ilustracjach lub w obrazie mikroskopowym opisuje ogólny schemat budowy rośliny naczyniowej z uwzględnieniem jej organów (liści, korzenia i łodygi, kwiatu) opisuje zewnętrzną budowę korzenia, wskazując poszczególne strefy na schemacie lub na samodzielnie wykonanym rysunku określa wewnętrzną budowę korzenia rozpoznaje w obrazie mikroskopowym przekroju poprzecznego korzenia poszczególne tkanki roślinne, rozpoznaje system korzeniowe: palowy i wiązkowy, określa funkcje korzenia, wymienia przykłady modyfikacji korzeni, opisuje zewnętrzną i wewnętrzną budowę łodygi rozpoznaje na obrazie mikroskopowym lub na schemacie przekroju poprzecznego łodygi poszczególne tkanki roślinne rozpoznaje na schematach lub okazach naturalnych rodzaje łodyg określa funkcje łodygi wymienia przykłady modyfikacji łodygi wymienia rodzaje reakcji ruchowych łodygi roślin opisuje zewnętrzną budowę liścia (nazywa jego części, określa rodzaj unerwienia i blaszki liściowej) opisuje tkankową budowę liścia płaskiego i igły sosny określa funkcje liścia określa budowę i funkcję aparatów szparkowych rozpoznaje w obrazie mikroskopowym lub na schemacie przekroju poprzecznego liścia tkanki go tworzące wymienia przykłady modyfikacji liści opisuje budowę zewnętrzną i elementy budowy wewnętrznej brane tkanki na podstawie ich charakterystycznych cech rozpoznaje poszczególne tkanki roślinne na schematach lub w trakcie obserwacji mikroskopowej przekrojów przez organy roślinne charakteryzuje budowę rośliny naczyniowej z uwzględnieniem funkcji jej organów (liści, korzenia i łodygi, kwiatu i owocu) analizuje budowę zewnętrzną i wewnętrzną korzenia wykazuje związek budowy korzenia z pełnioną w roślinie funkcją analizuje różnice w budowie i przystosowaniach do pełnienia swoich funkcji palowego i wiązkowego systemu korzeniowego, charakteryzuje wybrane modyfikacje korzeni charakteryzuje budowę zewnętrzną i wewnętrzną łodygi wykazuje związek budowy łodygi z pełnioną w roślinie funkcją charakteryzuje wybrane modyfikacje łodygi w zależności od pełnionych funkcji dokonuje podziału reakcji ruchowych roślin w zależności od działającego czynnika zewnętrznego charakteryzuje na wskazanych przykładach budowę zewnętrzną liścia (rozpoznaje rodzaj blaszki liściowej i unerwienia) wykazuje związek budowy liści z pełnionymi w roślinie funkcjami, analizuje rolę aparatów szparkowych w wymianie gazowej i transpiracji charakteryzuje wybrane modyfikacje liści w zależności od pełnionych funkcji charakteryzuje budowę ze- 5

6 budowy zewnętrznej i wewnętrznej cykl rozwojowy znaczenie w opisuje cykl rozwojowy na przykładzie mchu płonnika rozpoznaje mszaki na schematach i wśród okazów naturalnych wymienia środowiska życia określa znaczenie w i w życiu wnętrzną i wewnętrzną wskazuje poszczególne organy mchu płonnika na schemacie lub na samodzielnie wykonanym rysunku i określa ich funkcje analizuje cykl rozwojowy na przykładzie mchu płonnika wyjaśnia znaczenie w i w życiu 25. Paprotniki paprotników cechy charakterystyczne, budowa i cykl rozwojowy paproci skrzypów widłaków opisuje budowę zewnętrzną i elementy budowy wewnętrznej paprotników opisuje cykl rozwojowy paproci wymienia charakterystyczne cechy budowy paproci, skrzypów i widłaków rozpoznaje paprotniki na schematach i wśród okazów naturalnych roślin wymienia środowiska życia paprotników określa znaczenie paprotników w i w życiu charakteryzuje budowę zewnętrzną i wewnętrzną paprotników wymienia charakterystyczne cechy budowy paproci, skrzypów i widłaków oraz określa ich funkcję wyjaśnia, na czym polega niepełne przystosowanie paprotników do życia na lądzie analizuje cykl rozwojowy paproci paproci, skrzypów i widłaków za pomocą przewodników lub kluczy do oznaczania roślin wyjaśnia znaczenie paprotników 26. Rośliny nagonasienne charakterystyczne cechy budowy i cykl rozwojowy roślin iglastych przedstawiciele roślin iglastych w Polsce i na świecie przedstawia ogólną charakterystykę roślin nagonasiennych opisuje cykl rozwojowy roślin nagonasiennych na przykładzie sosny wymienia przykładowe gatunki roślin nagonasiennych występujących w Polsce i na świecie roślin nagonasiennych na podstawie pokroju oraz szyszek określa rozmieszczenie na świecie roślin nagonasiennych określa znaczenie roślin nagonasiennych charakteryzuje budowę roślin nagonasiennych, uwzględniając przystosowania do środowiska występowania analizuje cykl rozwojowy roślin nagonasiennych na przykładzie sosny, uwzględniając sposób rozmnażania uniezależniający je od wody charakteryzuje przystosowania nasion roślin nagonasiennych do wiatropylności wykazuje związek budowy organów roślin nagonasiennych z ich rozmieszczeniem geograficznym analizuje znaczenie roślin nagonasiennych 27. Rośliny okrytonasienne charakterystyczne cechy budowy budowa kwiatu rośliny owadopylnej, strategie roślin sprzyjające zapyleniu rodzaje kwiatostanów cykl rozwojowy przedstawia ogólną charakterystykę opisuje budowę kwiatu rośliny okrytonasiennej oraz rozpoznaje wybrane rodzaje kwiatostanów wymienia przykłady strategii sprzyjających zapyleniu roślin opisuje cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej analizuje charakterystyczne cechy budowy rośliny okrytonasiennej charakteryzuje budowę kwiatu rośliny okrytonasiennej rozpoznaje kwiaty i kwiatostany analizuje cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej wykazuje związek budowy kwiatu rośliny okrytonasiennej ze sposobem zapylania 6

7 28. Owoce i nasiona budowa nasienia rodzaje owoców i sposoby rozsiewania nasion kiełkowanie nasion omawia budowę nasienia bielmowego i bezbielmowego wymienia rodzaje owoców zgodnie z podziałem na owoce pojedyncze i złożone rozróżnia różne typy owoców wymienia sposoby rozsiewania nasion wymienia czynniki warunkujące kiełkowanie nasion opisuje proces kiełkowania porównuje budowę nasienia bielmowego i bezbielmowego charakteryzuje budowę nasion i owoców wykazuje związek budowy nasion ze sposobem ich rozsiewania charakteryzuje rolę poszczególnych elementów nasienia w procesie kiełkowania analizuje proces kiełkowania wykazuje wpływ czynników zewnętrznych na kiełkowanie nasion 29. ogactwo roślin różnorodność roślin przedstawicieli roślin rośliny okrytonasienne jedno- i dwuliścienne określa różnorodność form oraz środowisk życia porównuje wybrane elementy budowy dwu- i jednoliściennych omawia znaczenie charakteryzuje różnorodność form analizuje czynniki, które pozwoliły roślinom okrytonasiennym zdominować niemal wszystkie środowiska życia analizuje różnice pomiędzy roślinami okrytonasiennymi dwu- i jednoliściennymi ocenia znaczenie znaczenie roślin w i dla 7