Zasady oceniania z biologii w gimnazjum w Otorowie

Transkrypt

1 Zasady oceniania z biologii w gimnazjum w Otorowie I Zasady oceniania osiągnięć uczniów: 1. Wypowiedzi ustne-obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych - z całego działu. 2. Kartkówki obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji (nie muszą być wcześniej zapowiadane, ale mogą). Uczniowie nieobecni na kartkówce piszą ją w najbliższym terminie (jeden tydzień). 3.Sprawdziany pisemne (w tym testy dydaktyczne) przeprowadzane po zakończeniu każdego działu, zapowiadane tydzień wcześniej.poprzedzone są lekcją powtórzeniową. Sprawdziany są obowiązkowe, jeżeli uczeń opuścił sprawdzian z przyczyn losowych, powinien go napisać w terminie nie przekraczającym 2 tygodnie od powrotu do szkoły. Czas i sposób do uzgodnienia z nauczycielem.w przypadku pracy niesamodzielnej uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną.. Prace pisemne powinny być ocenione i oddane w ciągu 2 tygodni. Nie ocenia się ucznia po dłuższej nieobecności w szkole. 4.Aktywność ucznia- czyli zaangażowanie w tok lekcji, udział w dyskusji, praca w grupach, korzystanie z różnych źródeł informacji, wypowiedzi podczas rozwiązywania problemów. Aktywność uczniów oceniania jest + lub bardzo dobra 3 - niedostateczna 5.W przypadku sprawdzianów pisemnych przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów : celujący - 99% - 100% bardzo dobry - 98% - 91% dobry - 90% - 75% dostateczny - 74% - 51% dopuszczający - 50% - 34% niedostateczny - 33% - 0% 6. Zeszyt przedmiotowy sprawdzany jeden raz w semestrze, biorąc pod uwagę staranność i systematyczność.

2 II. Sposoby dokumentowania osiągnięć uczniów. Podstawą dokumentowania osiągnięć uczniów są oceny wpisywane do dziennika lekcyjnego oraz dziennika elektronicznego. Wszystkie prace pisemne są przechowywane przez nauczyciela do końca roku szkolnego. Mogą być udostępniane rodzicom do wglądu w obecności nauczyciela. Analizę wyników próbnego sprawdzianu przeprowadza zespół nauczycieli a wnioski z niej wypływające są uwzględniane w dalszej pracy. Na pierwszych godzinach lekcyjnych nauczyciel zapoznaje uczniów z systemem oceniania. Nauczyciel na pierwszym zebraniu informuje rodziców o sposobie oceniania z przedmiotu. O ch cząstkowych i klasyfikacyjnych informuje się rodziców na zebraniach rodzicielskich lub w czasie indywidualnych spotkań z rodzicami, udostępniając zestawienie ocen lub umożliwiając wgląd do dziennika lekcyjnego. Informacja o grożącej ocenie niedostatecznej klasyfikacyjnej jest przekazywane zgodnie z procedurą WSO. III. Sposoby poprawiania ocen. Uczeń ma prawo w terminie do 14 dni zaliczyć sprawdzian pisemny, na którym był nieobecny. Każdą ocenę może poprawić na zasadach uzgodnionych z nauczycielem. Poprawa jest dobrowolna a termin poprawy nauczyciel ustala z uczniem (najlepiej poza lekcjami, np. podczas zajęć kółka biologicznego). Przy pisaniu poprawy punktacja nie zmienia się, kryteria są takie same jak pierwotnie. Ocena niedostateczna z poprawy nie jest wpisywana do dziennika. IV WYMAGANIA PROGRAMOWE NA POSZCZEGÓLNE OCENY ORAZ KRYTERIA OCENIANIA Z BIOLOGII.

3 dopuszczająca WYMAGANIA EDUKACYJNE kl. I dostateczna dobra bardzo dobra Dział I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU celująca rozróżnia elementy przyrody żywej i nieożywionej wymienia czynniki niezbędne do życia wskazuje źródła wiedzy biologicznej określa, jakiego sprzętu można użyć do danej - obserwacji przedstawia etapy obserwacji i doświadczenia odróżnia próbę kontrolną od badawczej dokumentuje wyniki doświadczenia i obserwacji rozróżnia części mikroskopu poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym cechy czego dotyczą wybrane działy biologii prostą obserwację i doświadczenie formułuje problem badawczy i hipotezę wnioskuje na doświadczenia i obserwacji, jak się oblicza powiększenie mikroskopu wykonuje preparat mikroskopowy (świeży) graficznie dokumentuje obserwacje przedmiot badań biologii jako nauki i jej dziedziny porównuje różnorodne organizmy przykłady zastosowania wiedzy biologicznej w życiu wartość doświadczeń i obserwacji jako bezpośrednich sposobów zdobywania wiedzy funkcje elementów mikroskopu optycznego samodzielnie przeprowadza obserwacje mikroskopowe potrzebę zdobywania wiedzy biologicznej konieczność przeprowadzania próby kontrolnej porównuje mikroskop optyczny z mikroskopem elektronowym oblicza rzeczywistą wielkośćobiektu w jednostkach miary przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenie i obserwację. główne składniki krwi funkcję składników krwi narządy układu krwionośnego główne funkcje układu krwionośnego serca czynniki wpływające na prowadzi obserwację mikroskopową preparatu trwałego krwi krwiodawstwa krążenie krwi w obiegu płucnym (małym) i ustrojowym (dużym), co to jest osocze i jaka jest jego rola w funkcjonowaniu układów krążenia i odpornościowego wyróżnia grupy krwi układu AB0 i Rh wykonuje schematyczny rysunek dokumentujący wyniki obserwacji porównuje budowę i funkcje elementów morfotycznych krwi, jak powstaje skrzep i funkcje układu krwionośnego związek między budową naczyń krwionośnych a ich funkcjami porównuje budowę i funkcje elementów morfotycznych krwi, jak powstaje skrzep i funkcje układu krwionośnego związek między budową naczyń krwionośnych a ich funkcjami

4 pracę serca wykonuje pomiar tętna i ciśnienia krwi przyczyny chorób serca i układu krążenia przyczyny nadciśnienia wyróżnia układ limfatyczny jako część układu krążenia narządy układu limfatycznego rolę płynu tkankowego w rozprowadzani u substancji po organizmie definiuje pojęcia: odporność organizmu, antygen, przeciwciało czynniki wywołujące reakcje odpornościowe organizmu przeprowadza obserwacje mikroskopowe tętnicy i żyły, jak pracuje serce badania wykonywane w diagnostyce chorób serca porównuje tętno (lub ciśnienie krwi) w czasie spoczynku i wysiłku fizycznego wpływ różnych czynników na pracę serca i układu krwionośnego aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krwionośnego rozpoznaje narządy układu limfatycznego na schemacie lub na opisu główne funkcje układu limfatycznego mikroskopowej ilustruje za pomocą schematu przepływ krwi w małym i dużym obiegu porównuje naczynia krwionośne rolę zastawek w sercu związek między pracą serca a tętnem i ciśnieniem podaje główne objawy wybranych chorób serca i układu krążenia badań profilaktycznych serca i krwi w diagnostyce chorób podaje wartości prawidłowego ciśnienia krwi, wyjaśniając oznaczenia liczbowe i funkcje narządów układu limfatycznego zależność między pracą serca a wysiłkiem fizycznym związek między trybem życia a właściwym funkcjonowanie m układu krążenia powiązania między krwią, limfą i płynem tkankowym związek między układem krwionośnym i limfatycznym przykładowe reakcje odpornościowe opisuje funkcje elementów układu odpornościowego (narządy: śledziona, grasica, węzły chłonne; komórki: makrofagi, limfocyty T, limfocyty B; cząsteczki: przeciwciała) zależność między pracą serca a wysiłkiem fizycznym związek między trybem życia a właściwym funkcjonowanie m układu krążenia powiązania między krwią, limfą i płynem tkankowym związek między układem krwionośnym i limfatycznym przykładowe reakcje odpornościowe opisuje funkcje elementów układu odpornościowego (narządy: śledziona, grasica, węzły chłonne; komórki: makrofagi, limfocyty T, limfocyty B; cząsteczki: przeciwciała) komórki jako elementy budowy poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym Dział II. JEDNOŚĆ ORGANIZMÓW funkcje poszczególnyc h składników komórki zwierzęcej wskazuje cechy pozwalające na rozróżnienie różnych komórek zwierzęcych i człowieka porównuje budowę komórek nych, zwierzęcych zależność między budową komórki zwierzęcej a jej funkcją zależność między konieczność współdziałania narządów i układów narządów pojęcie trawienie wewnątrzkomó

5 elementy budowy komórki zwierzęcej i nej elementy budowy komórki bakteryjnej rozpoznaje elementy budowy komórek na rysunkach i schematach zależność między komórką, tkanką, narządem i układem narządów przykłady odżywiających się różnymi sposobami na rodzaju pobieranego pokarmu, określa do jakiej grupy cudzożywnych należy dany organizm substraty i produkty fotosyntezy różnicę między oddychaniem komórkowym a wymianą gazową wykorzystania energii przez organizm i bakteryjnych wykonuje preparat ze świeżego materiału nego lokalizację zwierzęcych i ich funkcje w organizmach złożoność budowy zwierzęcych i ich funkcje w organizmie doświadczenia wykazujące wpływ warunków zewnętrznych na przebieg fotosyntezy sprawnie posługuje się mikroskopem optycznym sposoby trawienia pokarmu przez organizmy cudzożywne proces oddychania próby kontrolnej w doświadczen iach wyciąga wnioski z wyników doświadczeń przeprowadza doświadczenie wykrywające komórek: zwierzęcej, nej, bakteryjnej funkcje poszczególnyc h składników komórek nych i bakteryjnych budujących dany narząd opisuje hierarchiczną budowę różne sposoby odżywiania się rolę chlorofilu w fotosyntezie warunki przebiegu fotosyntezy warunki oddychania tlenowego, jego substraty i produkty warunki przebiegu procesu fermentacji oraz jego substraty i produkty doświadczenie wykrywające produkty fermentacji wykorzystania fermentacji w przemyśle i gospodarstwi e domowym rozróżnia typy budową komórek nych i bakteryjnych a ich funkcjami fotosyntezy dla istnienia życia na Ziemi porównuje substraty i produkty oddychania tlenowego i beztlenowego rozmnażania dla gatunku, a nie dla pojedynczego osobnika rkowe i pozakomórko we. przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenie wykazujące wpływ warunków zewnętrznych na przebieg fotosyntezy interpretuje wyniki doświadczeń związek między środowiskiem życia a rodzajem zapłodnienia

6 rozróżnia oddychanie tlenowe i beztlenowe narządy wymiany gazowej różnych sposoby rozmnażania się definiuje pojęcia: zapłodnienie i zygota produkty fermentacji dokumentuje wyniki doświadczenia różnice między rozwojem prostym a złożonym różnice między rozmnażaniem płciowym i bezpłciowym rozmnażania bezpłciowego korzyści z rozmnażania płciowego obupłciowych i rozdzielnopłc iowych WYMAGANIA EDUKACYJNE kl. II dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca główne cechy czynności życiowe identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela na charakterystyczn ych cech tej grupy glonów w przyrodzie i życiu człowieka rozpoznaje y zarodnikowe i nasienne środowisko życia Dział III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW (cd.) wyróżnia plechowce i organowce zarodnikowych i nasiennych glonów występujących w różnych środowiskach identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela glonów na charakterystyczn ych cech tej grupy charakterystyczn e cechy mchów i paprotników III.4. Królestwo opisuje odżywianie i oddychanie u wyodrębnia y zarodnikowe i nasienne na przyjętego kryterium klasyfikacji wyróżnia cechy plechowców i organowców przynależność mchów i paprotników do zarodnikowych mchu i paproci cechy umożliwiające biologiczne fotosyntezy i oddychania dla opisuje transport substancji w ie charakterystyczn e cechy budowy zielenic, brunatnic i krasnorostów, że glony żyjące na różnych głębokościach mają różne barwniki porównuje cechy morfologiczne glonów i lądowych biologiczne fotosyntezy i oddychania dla opisuje transport substancji w ie charakterystyczn e cechy budowy zielenic, brunatnic i krasnorostów, że glony żyjące na różnych głębokościach mają różne barwniki porównuje cechy morfologiczne glonów i lądowych

7 mszaków i paprotników mchów i paprotników mchów i paprotników w środowisku i życiu człowieka charakterystyczne cechy nasiennych identyfikuje organy nasiennych funkcje organów obserwację rozwoju i budowy y, np. fasoli rozróżnia systemy korzeniowe u naturalnych okazów główne funkcje korzenia identyfikuje korzeń np. na schemacie, rysunku, fotografii lub na opisu funkcje łodygi identyfikuje pęd np. na schemacie, fotografii, rysunku lub na opisu funkcje liścia identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela mchów lub paprotników na charakterystyczn ych cech danej grupy form życiowych nasiennych tkanki budujące organy ne i ich funkcje różnicuje y na nagonasienne i okrytonasienne rozpoznaje okazy nagonasiennych i okrytonasienny ch wyniki samodzielnej obserwacji dotyczącej rozwoju i budowy korzenia formułuje wnioski na obserwacji rozpoznaje strefy korzenia i określa ich funkcje, co stanowi pęd y podaje przykłady o pędach nadziemnych i podziemnych oraz o pędach zdrewniałych i niezdrewniałyc h odróżnia łodygę zaklasyfikowanie organizmu do mchów, widłaków, skrzypów, paproci rolę paprotników kopalnych w powstawaniu węgla porównuje budowę i funkcje nych związek między budową i funkcją korzenia do utrzymania y w podłożu oraz wchłaniania i transportu wody różnice między systemem palowym i wiązkowym i funkcje łodygi ilustruje przykładami form i funkcji łodyg, co to jest transpiracja, wykazując liścia do przeprowadzania tego procesu modyfikacji liści związanych z funkcją ilustruje przykładami kształtów liści porównuje cechy morfologiczne mchów, widłaków, skrzypów, paproci charakteryzuje skrzypy i widłaki konieczność ochrony paprotników związek między występowaniem na lądzie a obecnością zróżnicowanych cechy adaptacyjne nych (twórczej, okrywającej, miękiszowej, wzmacniającej,pr zewodzącej) do życia na lądzie ilustruje przykładami form i funkcji korzeni związek między budową a funkcją pełnioną przez poszczególne strefy korzenia przystosowań budowy korzenia do dodatkowo pełnionych funkcji (innych niż główne) modyfikacje pędu porównuje cechy morfologiczne mchów, widłaków, skrzypów, paproci charakteryzuje skrzypy i widłaki konieczność ochrony paprotników związek między występowaniem na lądzie a obecnością zróżnicowanych cechy adaptacyjne nych (twórczej, okrywającej, miękiszowej, wzmacniającej,pr zewodzącej) do życia na lądzie ilustruje przykładami form i funkcji korzeni związek między budową a funkcją pełnioną przez poszczególne strefy korzenia przystosowań budowy korzenia do dodatkowo pełnionych funkcji (innych niż główne) modyfikacje pędu w zależności od

8 przedstawia budowę zewnętrzną liścia rozróżnia niektóre gatunki polskich drzew na liści identyfikuje liść np. na schemacie, fotografii, rysunku lub na opisu identyfikuje kwiat i jego elementy na schemacie, fotografii, rysunku lub na opisu, na czym polega wiatropylność i owadopylność, że słupek i pręciki są strukturami kwiatu służącymi do rozmnażania płciowego, na czym polegają procesy zapylenia i zapłodnienia nasienia warunki niezbędne do kiełkowania wyróżnia y nagonasienne i okrytonasienne nagonasiennych i okrytonasienny ch nasiennych w życiu człowieka zielną od zdrewniałej wyróżnia cechy liścia przystosowujące go do fotosyntezy rozpoznaje liście pojedyncze i złożone, że igły nagonasiennych są liśćmi rolę elementów budowy kwiatu w rozmnażaniu płciowym rolę łagiewki pyłkowej w zapłodnieniu kwiatu główne etapy rozwoju y przebieg kiełkowania nasienia rozpoznaje rodzaje owoców (suche, mięsiste) rozsiewanych przez wiatr i zwierzęta wyniki doświadczenia sprawdzającego wpływ wybranego czynnika na proces kiełkowania nasion różnice między nasionami nagonasiennych budowę i funkcjonowa nie aparatu szparkowego zróżnicowania budowy kwiatów rozróżnia y wiatropylne i owadopylne wyróżnia typy kwiatostanów u różnych samodzielnie przeprowadza obserwację makroskopową, że nasienie jest organem przetrwalnym y, z których części słupka powstają elementy owocu podaje owoców do rozsiewania przez wiatr i zwierzęta różnice między kwiatami i liśćmi nagonasiennych i okrytonasienny ch w zależności od pełnionej funkcji przyczynę zahamowania wzrostu y po obcięciu wierzchołka pędu lokalizuje tkanki (twórczą, okrywającą, miękiszową, wzmacniającą, przewodzącą) w łodydze związek między budową a funkcjami budujących liść przystosowań liści do pełnienia innych funkcji (igła iglastych, ciernie, liście spichrzowe, wąsy czepne, liście pułapkowe) współdziałanie liści, korzeni i łodyg w funkcjonowani u y zalety wytworzenia kwiatostanów rolę łagiewki pyłkowej w procesie zapłodnienia doświadczenie wykazujące wpływ warunków środowiska na kiełkowanie nasion pełnionej funkcji przyczynę zahamowania wzrostu y po obcięciu wierzchołka pędu lokalizuje tkanki (twórczą, okrywającą, miękiszową, wzmacniającą, przewodzącą) w łodydze związek między budową a funkcjami budujących liść przystosowań liści do pełnienia innych funkcji (igła iglastych, ciernie, liście spichrzowe, wąsy czepne, liście pułapkowe) współdziałanie liści, korzeni i łodyg w funkcjonowani u y zalety wytworzenia kwiatostanów rolę łagiewki pyłkowej w procesie zapłodnienia doświadczenie wykazujące wpływ warunków środowiska na kiełkowanie nasion obecność

9 i okrytonasienny ch istotną rolę w przyrodzie rozpoznaje najpospolitsze gatunki nagonasiennych (po igłach i szyszkach) oraz okrytonasiennych (po liściach i owocach) obecność różnorodnych materiałów zapasowych w nasionach wegetatywnego rozmnażania się analizuje wyniki doświadczenia sprawdzającego wpływ wybranego czynnika na proces kiełkowania nasion skutki nadmiernej eksploatacji zasobów nych różnorodnych materiałów zapasowych w nasionach wegetatywnego rozmnażania się analizuje wyniki doświadczenia sprawdzającego wpływ wybranego czynnika na proces kiełkowania nasion skutki nadmiernej eksploatacji zasobów nych Dział IV. ZWIĄZKI CHEMICZNE W ŻYCIU ORGANIZMÓW pierwiastki życia biologiczną rolę wody w życiu grupy związków chemicznych występujących w organizmach kluczową rolę węgla jako pierwiastka biogennego dokumentuje wyniki przeprowadzoneg o doświadczenia wykazującego rolę wody w życiu y pierwiastki wchodzące IV.1. Chemiczne podstawy życia biologiczną rolę pierwiastków biogennych formułuje wnioski na doświadczenia jednostki składowe białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych doświadczenie, zgodnie z metodologią badawczą, wykazujące rolę wody w życiu y kluczową rolę enzymów w regulacji przebiegu reakcji chemicznych w komórce - doświadczenie, zgodnie z metodologią badawczą, wykazujące rolę wody w życiu y kluczową rolę enzymów w regulacji przebiegu reakcji chemicznych w komórce -

10 w skład związków chemicznych występujących w organizmach rolę białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych w organizmach organizmu organizmu składniki pokarmów: białka, cukry, tłuszcze, witaminy, sole mineralne trzy główne funkcje składników pokarmowych pokarmy bogate w białka, cukry i tłuszcze przeprowadza doświadczenie, w którym sprawdza obecność skrobi w różnych produktach spożywczych główną rolę witamin i soli mineralnych konieczność systematycznego spożywania warzyw i owoców wody jako ważnego uzupełnienia pokarmów IV.2. Składniki pokarmów człowieka źródła aminokwasów egzogennych i ich rolę ocenia zdrowotne błonnika, że należy ograniczać spożywanie pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce analizuje pokarmy pod względem zawartości witamin i soli mineralnych rolę białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych w organizmach składników pokarmowych dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu człowieka wnioskuje o obecności skrobi w produktach spożywczych na wyników przeprowadzoneg o doświadczenia pokarmów bogatych w błonnik pokarmy bogate w witaminy A, C, B 6, B 12, D, kwas foliowy, a także w magnez, żelazo, wapń skutki niedoboru w organizmie witamin i soli mineralnych analizuje pokarmy pod względem zawartości składników pokarmowych stwierdzenie, że białka zwierzęce są pełnowartości owe doświadczenie wykazujące obecność skrobi w różnych produktach spożywczych rolę w organizmie, skutki niedoboru oraz źródła wybranych składników mineralnych (wapnia, żelaza i magnezu), że najskuteczniejsze działanie mają witaminy i sole mineralne zawarte w pokarmach, a nie w tabletkach analizuje pokarmy pod względem zawartości składników pokarmowych stwierdzenie, że białka zwierzęce są pełnowartości owe doświadczenie wykazujące obecność skrobi w różnych produktach spożywczych rolę w organizmie, skutki niedoboru oraz źródła wybranych składników mineralnych (wapnia, żelaza i magnezu), że najskuteczniejsze działanie mają witaminy i sole mineralne zawarte w pokarmach, a nie w tabletkach

11 Dział V. BUDOWA I FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA narządy wchodzące w skład różnych układów opisuje (ogólnie) budowę i funkcje układów tkanki w organizmie człowieka rolę układu pokarmowego budowę zębów i ich rolę przyczyny powstawania próchnicy zębów potrzebę zachowania higieny jamy ustnej oraz okresowego wykonywania przeglądu stomatologiczneg o, na czym polega trawienie miejsce wchłaniania produktów trawienia, dlaczego potrzeby opisuje hierarchiczną budowę na wybranym układzie narządów lokalizuje tkanki w organizmie człowieka rozróżnia i wskazuje na schematycznym rysunku lub modelu narządy układu pokarmowego rolę jamy ustnej, żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i jelita grubego miejsce i produkty trawienia białek, węglowodanów i tłuszczów wskazuje na schematycznym rysunku lub modelu miejsce wchłaniania produktów trawienia stwierdza doświadczalnie trawienie skrobi w jamie ustnej zawartość dodatków do żywności V.1. Organizm człowieka zależność między budową a funkcją układów narządów cechy i funkcje tkanki nabłonkowej, mięśniowej, nerwowej, tłuszczowej, chrzęstnej, kostn ej i krwi V.2. Układ pokarmowy, na czym polega trawienie pokarmów lokalizuje narządy układu pokarmowego na modelu lub schemacie rolę ślinianek, trzustki i wątroby w procesie trawienia, że potrzeby pokarmowe ludzi zależą od wieku, stanu zdrowia, trybu życia, aktywności fizycznej wpływ na nasze zdrowie sposobu przechowywania i przygotowania żywności oblicza wartość rozpoznaje poszczególne tkanki na schemacie lub na opisu konieczność współdziałania narządów i układów narządów we właściwym funkcjonowaniu organizmu związek budowy odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją warunki, w jakich przebiega trawienie rolę enzymów trawiennych w procesie rozkładu pokarmów związek budowy odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją wady i zalety dodatków do żywności ocenia reklamy żywności wady i zalety diety rozpoznaje poszczególne tkanki na schemacie lub na opisu konieczność współdziałania narządów i układów narządów we właściwym funkcjonowaniu organizmu związek budowy odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją warunki, w jakich przebiega trawienie rolę enzymów trawiennych w procesie rozkładu pokarmów związek budowy odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją wady i zalety dodatków do żywności ocenia reklamy żywności wady i zalety diety

12 pokarmowe ludzi się różnią zawartość składników pokarmowych w wybranych produktach spożywczych na analizy treści etykiet, co to jest dieta zasady właściwego odżywiania się oblicza indeks swojej masy ciała przyczyny oraz skutki otyłości i niedowagi w wybranych produktach spożywczych na analizy treści etykiet potrzebę czytania informacji na etykietach produktów spożywczych, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną pod względem składników pokarmowych właściwie interpretuje BMI korzyści wynikające z prawidłowego odżywiania się kaloryczną posiłku porównuje swój sposób odżywiania się z właściwymi zasadami analizuje konsekwencje niewłaściwego odżywiania się wegetariańskiej analizuje swój jadłospis w odniesieniu do zasad właściwego odżywiania się wegetariańskiej analizuje swój jadłospis w odniesieniu do zasad właściwego odżywiania się

13 WYMAGANIA EDUKACYJNE kl. III dopuszczająca dostateczny dobra bardzo dobra celujący Dział VII. EKOLOGIA czynników biotycznych i abiotycznych czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania charakteryzuje na wybranych przykładach drapieżników do chwytania zdobyczy charakteryzuje na wybranych przykładach ofiar do obrony przed drapieżnikami pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych wskazuje sposoby zapobiegania chorobom wywoływanym przez pasożyty korzystne relacje między gatunkami konstruuje i zapisuje graficznie proste łańcuchy pokarmowe wskazuje producentów i konsumentów w łańcuchach i sieciach pokarmowych rolę producentów w przemianie materii nieorganicznej w organiczną rolę destruentów w przemianie materii organicznej w nieorganiczną charakteryzuje parametry wybranych czynników środowiska wodnego i lądowego pojęcie drapieżnik opisuje adaptacje zwierząt do odżywiania się pokarmem nym na wybranym przykładzie ssaka ożernego do obrony przed zgryzaniem pojęcia konkurencja i pasożytnictwo wskazuje na przykładzie dowolnie wybranych gatunków zasoby, o które konkurują organizmy jednego lub różnych gatunków istotę mutualizmu i protokooperacji identyfikuje korzystne relacje na ich opisu opisuje zależności pokarmowe w ekosystemie rolę producentów, konsumentów i destruentów w przyrodzie rolę producentów, konsumentów i destruentów w obiegu materii i przepływie energii w ekosystemie wskazuje różnorodne powiązania między elementami przyrody żywej i nieożywionej formułuje wnioski na wyników obserwacji porównuje parametry wybranych czynników środowiska wodnego i lądowego związek między natężeniem czynnika środowiska a występowaniem organizmu, jak zjadający i zjadani regulują wzajemnie swoją liczebność klasyfikuje wybrane pasożyty do grup systematycznych porównuje mutualizm i protokooperację tworzy sieci pokarmowe na przykładzie człowieka, że istnieją organizmy zajmujące różne poziomy troficzne stwierdzenie, że materia krąży między biocenozą a biotopem, że do funkcjonowania ekosystemów jest niezbędny stały dopływ energii słonecznej związek między poziomem wiedzy ekologicznej społeczeństwa a zachowaniem równowagi w środowisku współzależność czynników środowiska konieczność współistnienia w środowisku o różnym trybie życia dla utrzymania równowagi w przyrodzie skutki konkurencji opisuje adaptacje do pasożytnictwa na wybranych przykładach zwierząt ocenia wpływ relacji między gatunkami na ich szansę przeżycia przewiduje następstwa ubytku określonego gatunku w ekosystemie bogatym i ubogim w gatunki wnioskuje, że im na wyższym poziomie troficznym jest organizm, tym mniejszą ilością energii dysponuje analizuje dane liczbowe, wykresy i schematy związek między poziomem wiedzy ekologicznej społeczeństwa a zachowaniem równowagi w środowisku współzależność czynników środowiska konieczność współistnienia w środowisku o różnym trybie życia dla utrzymania równowagi w przyrodzie skutki konkurencji opisuje adaptacje do pasożytnictwa na wybranych przykładach zwierząt ocenia wpływ relacji między gatunkami na ich szansę przeżycia przewiduje następstwa ubytku określonego gatunku w ekosystemie bogatym i ubogim w gatunki wnioskuje, że im na wyższym poziomie troficznym jest organizm, tym mniejszą ilością energii dysponuje analizuje dane liczbowe, wykresy i schematy

14 Dział VIII. DZIEDZICZENIE CECH cech dziedzicznych i nabytych wskazuje DNA jako nośnik informacji genetycznej zależność DNA białko cecha wskazuje geny jako jednostki dziedziczenia, że geny występują na chromosomach istnienie różnych alleli danego genu rozpoznaje homozygotę i heterozygotę na opisu i zapisu symbolami podaje definicje pojęć genotyp i fenotyp na genotypu fenotyp rodziców i potomstwa rozróżnia chromosomy płci i autosomy identyfikuje płeć na zestawu chromosomów dziedziczenie płci u człowieka pojecie mutacja wskazuje mutacje jako przyczyny zmienności rolę DNA w przechowywaniu i powielaniu informacji genetycznej, co to jest kod genetyczny, że DNA w czasie podziałów występuje w postaci chromosomów chromosomu wskazuje na schemacie chromosomy homologiczne na liczby chromosomów rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne, co to są cechy dominujące i cechy recesywne zapisuje symbolami literowymi allele, homoi heterozygoty dziedziczenia wybranych cech człowieka daltonizmu i hemofilii jako cech sprzężonych z płcią przykłady czynników mutagennych chorób spowodowanych przez mutacje przebieg i replikacji DNA rolę DNA w komórce sposób zapisania informacji genetycznej w DNA podaje cechy kodu genetycznego, jak zmienia się liczba chromosomów podczas mitozy i podczas mejozy rozwiązuje jednogenowe krzyżówki genetyczne, posługując się szachownicą Punnetta analizuje przykłady rozwiązań krzyżówek genetycznych rozwiązuje krzyżówki jednogenowe z pełną dominacją zapisuje symbolami grupy krwi genotypy i fenotypy grup krwi u potomstwa zjawisko sprzężenia cech z płcią genotypy i fenotypy osób, u których występują allele cech sprzężonych z płcią podaje przyczyny mutacji wskazuje na mutacje jako przyczyny chorób genetycznych zależność między budową a funkcją DNA różnicę między informacją genetyczną a kodem genetycznym, że nie wszystkie zawarte w DNA informacje są odczytywane jednocześnie oblicza w podanych przykładach haploidalną i diploidalną liczbę chromosomów uniwersalność reguł dziedziczenia rozwiązuje krzyżówki jednogenowe z dominacją niezupełną wskazuje praktyczne zastosowanie zasad dziedziczenia grup krwi, np. w wykluczaniu ojcostwa rozwiązuje proste krzyżówki genetyczne obrazujące dziedziczenie cech sprzężonych z płcią klasyfikuje mutacje na genowe i punktowe inne niż mutacje przyczyny zmienności genetycznej Dział IX. EWOLUCJA ŻYCIA pojęcie dowody

15 ewolucja dowody bezpośrednie i pośrednie jako źródła wiedzy o przebiegu ewolucji na dowolnym przykładzie, że osobniki tego samego gatunku różnią się od siebie skamieniałości (odciski, szczątki kopalne) pośrednie dowody ewolucji jako fakty uzyskane w trakcie badań naukowych przejawia postawę tolerancji wobec różnych poglądów dotyczących powstania życia na Ziemi dowodów pośrednich ewolucji z zakresu anatomii porównawczej, biochemii, biogeografii wskazuje różnice między doborem naturalnym a doborem sztucznym pośrednie ewolucji na konkretnych przykładach z zakresu anatomii porównawczej, biochemii, biogeografii, że nowe gatunki powstają w wyniku utrwalania zmian cech poprzez dobór naturalny podaje cechy wspólne człowieka i zwierząt podobieństwa i różnice między człowiekiem a gorylem lub szympansem na przykładzie, że dobór naturalny prowadzi do przeżywania osobników najlepiej przystosowanych, że dobór sztuczny jest metodą tworzenia odmian i zwierząt o pożądanych przez hodowców cechach swoiste cechy ludzkie, że wszystkie odmiany ludzkie należą do jednego gatunku przynależność człowieka do strunowców, kręgowców, ssaków, łożyskowców, naczelnych na wybranych przykładach przyczyny wymierania i powstawania grup, np. dinozaurów wpływ rodzaju diety i wytworzenia narzędzi na ewolucję człowieka, że w ślad za ewolucją biologiczną postępowała ewolucja kulturalna człowieka Dział X. GLOBALNE I LOKALNE PROBLEMY ŚRODOWISKA przyczyny globalnego ocieplenia rodzaje odpadów proponuje sposoby zmniejszenia ilości odpadów, na czym polega segregowanie odpadów proponuje działania ograniczające zużycie wody i energii w gospodarstwie domowym skutków globalnego ocieplenia konieczność ograniczenia emisji gazów cieplarnianych negatywny wpływ odpadów na środowisko konieczność ograniczenia ilości odpadów, jak należy postępować ze zużytymi bateriami, lekami, świetlówkami analizuje skutki globalnego ocieplenia sposoby ograniczenia emisji gazów cieplarnianych podaje sposoby zagospodarowywania odpadów wady i zalety różnych sposobów zagospodarowania odpadów konieczność specjalnego postępowania ze zużytymi bateriami, lekami, świetlówkami analizuje dane liczbowe i wykresy analizuje możliwe skutki dalszego nasilania się globalnego ocieplenia przeprowadza pomiary i obserwacje dotyczące ilości odpadów, zużycia energii i wody analizuje wyniki pomiarów i przedstawia je na wykresach

16 Dział XI. EKOSYSTEMY ekosystemów lądowych tworzących warstwy w lesie rozpoznaje pospolite gatunki drzew różnice między środowiskiem lądowym a wodnym ekosystemów wodnych rozpoznaje wybrane gatunki i zwierząt żyjących w jeziorze ekosystemów lądowych na świecie (pustynia, stepy i sawanny, tundra, tajga, las mieszany, wilgotny las równikowy) gatunków i zwierząt występujących w tundrze, na pustyni, w wilgotnym lesie równikowym łańcuchów pokarmowych w lesie do życia w warstwach lasu na przykładzie kilku gatunków ptaków warunki życia i przykłady w strefie przybrzeżnej, strefie toni wodnej i strefie przydennej jeziora łańcuchów pokarmowych w jeziorze sposoby ochrony ryb opisuje na wybranych przykładach zwierząt do życia w określonym ekosystemie wyraża przekonanie o konieczności ochrony ekosystemów naturalnych zależności między organizmami a nieożywionymi czynnikami ekosystemu w lesie, np. wpływ naświetlenia na występowanie gatunków w warstwach lasu rolę ściółki w tworzeniu próchnicy posługuje się kluczami do oznaczania opisuje i zwierząt do życia w strefach jeziora na przykładach, że kształt ciała i ułożenie otworu gębowego ryb jest związane z miejscem ich występowania i rodzajem pokarmu porównuje zwierząt do życia w różnych warunkach środowiska na przykładzie lisa fenka, lisa polarnego, wielbłąda i niedźwiedzia polarnego stwierdzenie, że typ lasu określa się na występowania głównych gatunków drzew konieczność ochrony ryb, że występowanie określonego typu ekosystemu jest związane z warunkami środowiska (temperatura, ilość wody) Dział XII. PRZYSZŁOŚĆ KSZTAŁCENIA BIOLOGICZNEGO przydatność wiedzy biologicznej w życiu codziennym możliwości kształcenia po ukończeniu gimnazjum wskazuje źródła informacji na temat możliwości kształcenia, typów zawodów, których nauka jest związana z pogłębianiem wiedzy biologicznej swoje słabe i mocne strony konieczność poznania samego siebie w planowaniu swojej kariery, kiedy powinien wybrać w liceum biologię w zakresie rozszerzonym oraz właściwą specjalizację w technikum i uzasadnia taki wybór zawodów związanych z biologią przykłady kierunków studiów związanych z biologią podaje krótką charakterystykę zawodów związanych z biologią

17 szkół, że aby wykonywać jakiś zawód, należy spełnić określone wymagania zawodowej wyszukuje potrzebne informacje w aktach prawnych, w internecie V. Ewaluacja Przedmiotowego Systemu oceniania. Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokonuje analizy funkcjonowania Systemu oceniania na lekcjach biologii. Ewentualne zmiany będą obowiązywały od następnego roku szkolnego. System Oceniania z biologii opracował Andrzej Fijak