DOKUMENTACJA BADAŃ KONSERWATORSKICH ELEWACJI BUDYNKU KORDEGARDY W MUZEUM PAŁACU KRÓLA JANA III W WILANOWIE

Transkrypt

1 DOKUMENTACJA BADAŃ KONSERWATORSKICH ELEWACJI BUDYNKU KORDEGARDY W MUZEUM PAŁACU KRÓLA JANA III W WILANOWIE Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie ul. St. Kostki Potockiego 10/16 Autor opracowania: mgr Michał Mojecki konserwator zabytków nr uprawnień: 7906 Autorzy badań specjalistycznych: Sprawozdanie z badań stratygraficznych oraz identyfikacyjnych próbek pobranych z budynku Kordegardy: mgr Sylwia Pawełkowicz dr Dagmara Szworst - Łupina mgr Marek Wróbel Sprawozdanie z badań petrograficznych oraz analizy termicznej zapraw próbek pobranych z elewacji budynku Kordegardy: dr Wojciech Bartz Warszawa, październik 2014

2 SPIS TREŚCI Badania konserwatorskie tynków oraz powłok malarskich elewacji budynku Kordegardy na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Badania stratygraficzne opis metodyki..2 Miejsca wykonania odkrywek...4 Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Odkrywka nr Podsumowanie wyników badań wnioski konserwatorskie. 16 ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1 Sprawozdanie z badań stratygraficznych oraz identyfikacyjnych próbek pobranych z elewacji budynku Kordegardy na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Załącznik nr 2 Sprawozdanie z badań petrograficznych oraz analizy termicznej zapraw próbek pobranych z elewacji budynku Kordegardy na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. 1

3 Badania stratygraficzne opis metodyki. Przedmiotem badań konserwatorskich były wyprawy tynkarskie i warstwy malarskie elewacji budynku Kordegardy na terenie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. W ramach prac konserwatorskich przeprowadzonych w październiku 2014 roku, zrealizowano badania stratygrafii lokalnej wypraw tynkarskich i warstw malarskich z wybranych lokalizacji. Aktualne odkrywki sondażowe wykonano na partiach ścian, które poddano badaniom konserwatorskim w roku Celem badań było uzupełnienie brakujących informacji z poprzednich prac: zbadanie składu tynków oraz rozpoznanie pierwotnej kolorystyki obiektu. METODYKA PRAC KONSERWATORSKICH 1. Prace techniczne na ścianach obiektu: Wykonanie (metodą mechaniczną) odkrywek pasowych na płaszczyznach ścian obiektu oraz w miejscach charakterystycznych na detalach architektonicznych (obramienia okienne, gzymsy, dekoracje rzeźbiarskie). Na ich podstawie określono kolejność wypraw tynkarskich i warstw malarskich, ich fazy chronologiczne oraz kolorystykę. W sumie wykonano 11 odkrywek sondażowych. Odkrywki wykonane w roku 2006 posłużyły jako materiał porównawczy. Większe obszary odsłoniętych partii ścian pozwoliły na dokładniejsze określenie historycznej kolorystyki. Dokumentację fotograficzną wykonano aparatem cyfrowym Nikon D7000 z obiektywem Nikon Nikkor 18-70mm. 2. Badania specjalistyczne: Badania stratygraficzne oraz identyfikacja próbek (Załącznik nr 1) W celu potwierdzenia kolejności warstw kolorystycznych widocznych na stratygrafii lokalnej ścian budynku, wybrane próbki pobrane z obiektu (1 próbka) zostały przebadane laboratoryjnie (z uwzględnieniem dokładnej stratygrafii warstw malarskich oraz fotografii mikroskopowych danej stratygrafii). Badania petrograficzne oraz analiza termiczna próbki (Załącznik nr 2) W celu rozpoznania rodzaju historycznych wypraw wykonano badania petrograficzne próbki (1 próbka), określające spoiwo oraz charakter wypełniacza. 2

4 3. Sporządzenie sprawozdania przedstawiającego wyniki wszystkich etapów prac oraz wnioski oparte na badaniach konserwatorskich, w postaci dokumentacji fotograficznej i opisowej: W celu dokładnego oznaczenia lokalizacji odkrywek sondażowych, sporządzono rysunek z naniesionym mapowaniem badanych miejsc (Rys. nr 1). Fotografie odkrywek (widok ogólny oraz detal) oznaczono kolejno wskazując numerację poszczególnych faz. W tabelach poniżej opisano charakter warstw oraz ich przybliżoną grubość (w danym miejscu). Szarym kolorem oznaczono pierwsze po tynku warstwy, na których zidentyfikowano obecność pigmentów, pochodzących być może z pierwotnego wystroju kolorystycznego budynku. 3

5 Miejsca wykonania odkrywek. Rys. nr 1. Elewacja wschodnia budynku Kordegardy, mapowanie odkrywek. 4

6 5

7 6

8 7

9 8

10 9

11 10

12 11

13 12

14 13

15 14

16 15

17 Podsumowanie wyników badań wnioski konserwatorskie. Po zebraniu informacji uzyskanych po makroskopowej analizie warstw stratygraficznych odkrywek sondażowych oraz wniosków ze sprawozdania z badań stratygraficznych i petrograficznych, opracowano propozycję nowej kolorystyki elewacji Kordegardy. Zaleca się, aby przed przystąpieniem do malowania fasady budynku przeprowadzić próby kolorystyczne in situ a ostateczną kolorystykę zatwierdzić komisyjnie z protokolarnym zapisaniem ustaleń. Na fotografiach odkrywek nr 1,3,4,8 i 10 wykonanych na ścianach płaskich oraz gzymsach i listwach, w opisie warstw mur ceglany określono jako nr 1. W tych samych odkrywkach, jako warstwę nr 2 oznaczono zaprawę tynkarską wapienną z wypełniaczem kwarcowym oraz dodatkiem dekstryny (Załącznik nr 2, próbka nr 1), (Zał. Nr 1., próbka nr 2). Domieszki modyfikowały właściwości świeżych zapraw jak również wpływały na charakter już twardych tynków. Warstwa ta w badanych partiach ściany osiąga grubość od 10 do 20 mm. Na podstawie wniosków pochodzących z wyników analizy petrograficznej (Załącznik nr 2, próbka nr 1), przypuszczać można, że zaprawa stanowi historyczną warstwę tynkarską. W treści podsumowania autor analizy porównuje skład badanej próbki z innymi, pochodzącymi z wnętrz pałacowych: ( ) Jednocześnie jest to typowe spoiwo, zbliżone do spotykanego w wcześniej analizowanych próbkach Pałacu w Wilanowie. Obserwowano je m. in. w tynku XVII-wiecznej rekonstrukcji w "Pokoju Cichym", tynku XVII-wiecznym Wielkiej Sieni, czy z Przedpokoju Locciego (tynk z warstwy trzcinowania, plafon) 1. Warstwę nr 3 w odkrywkach nr 1,3,4,8 i 10 stanowi prawdopodobnie pierwsza, właściwa warstwa malarska oznaczona w opisach jako ugrowa. W badanej próbie stratygraficznej z odkrywki nr 2 (Zał. Nr 1., próbka nr 2) zidentyfikowano obecność węglanu wapnia oraz pigmentów żelazowych zółcieni. W opisie stratygrafii mikroskopowej, kolejną warstwę stanowi cienka powłoka o barwie szarej oznaczona jako zanieczyszczenia powierzchniowe. Może to świadczyć o tym, że warstwa barwna z żółcieniami przez dłuższy okres czasu stanowiła wierzchnią powłokę kolorystyczną wystroju elewacji, przez co narażona była bezpośrednio na zanieczyszczenia pochodzące z atmosfery. Na fotografii mikroskopowej, warstwa nr 4 (Zał. Nr 1., próbka nr 2), opisana została jako cienka powłoka o grubości ok. 1 mm. Jest to prawdopodobnie warstwa wyrównująca zaprawy z fragmentami składników warstwy malarskiej. Na niej położona została obecna, wierzchnia warstwa barwna stanowiąca aktualny wystrój kolorystyczny elewacji. Na podstawie wniosków z analizy partii wybranych elementów wystroju sztukatorskiego(odkrywki nr 1 Załącznik nr 2, Sprawozdanie z badań petrograficznych oraz analizy termicznej zapraw próbek pobranych z elewacji budynku Kordegardy, W. Bartz, Wrocław

18 2,5,6,7 i 9), nie stwierdzono zróżnicowania kolorystycznego wystroju historycznej fasady. Kolor tzw. właściwy, który oznaczono w opisie warstw w opisanych wyżej odkrywkach, występuje zazwyczaj jako pierwsza warstwa barwna po gipsie. Stan zachowania tej warstwy jest zróżnicowany. Najbardziej reprezentatywnym przykładem jest fragment schodkowej odkrywki nr 9. W każdym opisie stratygrafii kolor ten opisano jako ugrowy. Widok północnej oraz fragmentu zachodniej strony fasady przedstawiony został na obrazie Wincentego Kasprzyckiego p.t. Widok Wilanowa od strony wjazdu z roku 1833 (Rys. nr 2). Na widocznych fragmentach budynku rozwiązania kolorystyczne opracowano w oparciu o żółcienie. Ze względu na trudną do określenia wierność odwzorowania historycznej kolorystyki fasad na obrazie oraz prawdopodobnych zmian kolorystycznych obrazu powstałych na przestrzeni lat (np. zanieczyszczenia płótna, przebarwienia werniksu itp.) widok stanowić może jedynie materiał pomocniczy w procesie opracowania nowej kolorystyki fasad. Rys. nr 2. Widok Wilanowa od strony wjazdu, W. Kasprzycki, 1833r. 2 W przypadku drewnianych konsol, pierwszą warstwę kolorystyczną stanowiła prawdopodobnie farba koloru biało szarego. Warstwa ta (na podstawie odkrywki nr 11) kładziona była bezpośrednio na drewno (być może impregnowane właściwym preparatem ochronnym). Aby opracować szczegółowy 2 Źródło: 17

19 opis technologiczny drewna zastosowanego do wykonania dekoracji konsol na elewacji Kordegardy, zaleca się wykonanie dodatkowych badań dendrologicznych. Ze względu na różnice tonalne zachowanych fragmentów dekoracji barwnych fasad, proponuje się przeprowadzenie na elewacjach prób dwóch propozycji kolorystycznych a następnie komisyjnego zatwierdzenia jednego z nich. Poniżej opisano symbole produktów, stanowiące propozycje rozwiązań kolorystycznych: Kolory pochodzą z palety historyzujących farb elewacyjnych firmy Remmers, Niemcy. kolorystyka ścian oraz kolorystyka detali rzeźbiarskich sztukatorskich: GOLDBRAUN 04 5, HBW - %: 63 OCKER 03 4, HBW - %: 61 Opracował: Michał Mojecki 18