Elastyczność rynków dóbr i pracy w Polsce na tle wybranych krajów europejskich

Transkrypt

1 Elastyczność rynków dóbr i pracy w Polsce na tle wybranych krajów europejskich Piotr Lewandowski Instytut Badań Strukturalnych VII 2008

2 Plan prezentacji 1 Jak rozumieć elastyczność i jakie są jej determinanty? 2 Ocena elastyczności rynków pracy i dóbr NMS - proponowana metodologia 3 - prezentacja wyników 4 Instytucje rynku pracy i regulacje rynku produktów w Polsce na tle NMS i UE15 - porównanie 5

3 Jak rozumieć elastyczność i co ją określa? Elastyczność to zdolność prędkiej absorpcji szoków. Rynek elastyczny to taki, który szybko powraca do równowagi. Elastyczność rynku pracy jest pochodną otoczenia instytucjonalnego: restrykcyjności prawa pracy i regulacji rynku produktów; systemu transferów społecznych; opodatkowania; wysokości wynagrodzenia minimalnego; modelu negocjacji zbiorowych; aktywnych polityk skłaniających i ułatwiających poszukiwanie pracy.

4 Z kolei, elastyczność rynku dóbr jest złożeniem m.in.: regulacji zakładania i zamykania działalności gospodarczej; ochrony praw własności; skali koncesjonowania/limitowania działalności; dostępu do kredytu/wiarygodności systemu finansowego; skali opodatkowania i złożoności wywiązywania się z obowiązków podatkowych.

5 Jak mierzyć elastyczność i wytłumaczyć jej zróżnicowanie w NMS - metodologia Trzy miary elastyczności gospodarek NMS w latach obliczone na podstawie modelu SVECM: sztywność płacowa; sztywność nierównowagi krótkookresowej; zdolność absorpcji szoku popytu zagranicznego; Instytucjonalne determinanty zróżnicowania elastyczności - metoda identyfikacji kontrybutorów rezydualnych.

6 Sztywność płacowa - Polska a NMS

7 Sztywność nierównowagi krótkookresowej - Polska a NMS

8 Absorpcja szoku popytu zagranicznego - Polska a NMS

9 Co decydowało o elastyczności gospodarek NMS w latach ? (I) Determinanty sztywności płacowych: Opodatkowanie (+) Uzwiązkowienie (-) ALMP na bezrobotnego jako proc. PKB per capita (+) Objęcie siły roboczej układami zbiorowymi (-) EPL - Ochrona zatrudnienia (+) Progresja podatkowa (+) Determinanty sztywności nierównowagi krótkookresowej: Objęcie siły roboczej układami zbiorowymi (-) Centralizacja negocjacji (+) Trudność egzekwowania umów (EoDB)(+) EPL - restrykcyjność stosowania kontraktów terminowych (+) Transfery do osób w wieku produkcyjnym (+) Uzwiązkowienie (-)

10 Co decydowało o elastyczności gospodarek NMS w latach ? (II) Determinanty absorpcji szoku popytu zagranicznego: Ochrona inwestorów (EoDB) (-) Trudność egzekwowania umów (EoDB) (-) EPL - Ochrona zatrudnienia (-) Uzwiązkowienie (-) Utrudnienia w otwieraniu działalności (+) Regulacja zatrudniania (EoDB) (+) Przyczyniać mogły się także: Transfery do osób w wieku produkcyjnym (+) Klin podatkowy (-) Utrudnienia w handlu międzynarodowym (+)

11 Jak rozumieć elastyczność? Klin podatkowy w Polsce należy do najwyższych w NMS......a zarazem efektywnie jest mało progresywny u dołu rozkładu wynagrodzeń. Piotr Lewandowski Elastyczność rynków dóbr i pracy w Polsce...

12 Podatkom towarzyszą w Polsce wysokie transfery do osób w wieku produkcyjnym......demotywujące do aktywności zwłaszcza osoby najmniej produktywne.

13 Adaptacyjność w NMS utrudnia niska skala wydatków na ALMP a w Polsce także niekorzystna ich struktura.

14 Model negocjacji zbiorowych w NMS trudno poddać jednoznacznej ocenie W NMS dominują negocjacje na poziomie zakładowym, a związki zawodowe są mało liczne; Tylko w Słowacji i Słowenii uzwiązkowienie przekracza 25 proc. siły roboczej, a rokowania toczą się głównie na poziomie branżowym.

15 Polski kodeks pracy obecnie nie ogranicza elastyczności... Mniej utrudniając dostosowania popytu na pracę niż średnio w UE i NMS, zwłaszcza po nowelizacjach KP z roku Choć nieco ściślej reguluje pracę czasową.

16 Jak rozumieć elastyczność?...jednak nominalnie niskiej restrykcyjności prawa pracy towarzyszy wysoka regulacja działalności gospodarczej Indeks The Ease of Doing Business Piotr Lewandowski Polska wypada najgorzej wśród NMS pod kątem warunków prowadzenia działalności gospodarczej, co wynika z: uciążliwego procesu otwierania firm; względnie licznych ograniczeń działalności; opodatkowania; względnie trudnej egzekwowalności kontraktów. Elastyczność rynków dóbr i pracy w Polsce...

17 Szczególnie widoczna w takich obszarach jak: wysoka liczba procedur... i relatywny koszt utopiony rozpoczynania działalności; względnie wyższy niż w krajach regionu wymagany kapitał własny; czasochłonny i kosztowny proces zdobywania pozwoleń/koncesji; liczby płatności w systemie podatkowym; względnie długiego czasu egzekwowania umów.

18 Podsumowując: Obliczone miary elastyczności wskazują, że Polska gospodarka jest przeciętnie elastyczna na tle innych NMS; Mniej elastyczne wydają się Czechy, Łotwa i Węgry, zaś Słowacja i Słowenia - przeciętnie bardziej; Elastyczność dostosowań na rynku pracy ograniczają: zniechęcający do pracy system transferowo-podatkowy oraz utrudnienia dla przedsiębiorczości; Pod tym kątem Polska wypada gorzej nawet niż Niemcy i Hiszpania; Model podobny do polskiego prezentują Czechy i Węgry; Kraje bałtyckie, zwłaszcza Estonię, cechuje silniejsza ochrona zatrudnienia, przy znacznie bardziej konkurencyjnym rynku dóbr oraz niższej skali redystrybucji.

19 Disclaimer Wyniki pojedynczego projektu badawczego nie determinują wyników całego Raportu na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Projekty badawcze mają charakter dokumentów wspierających. Przedstawione w Raporcie wyniki będą stanowiły podsumowanie kilkudziesięciu projektów, realizowanych zarówno przez pracowników NBP, jak też ekspertów zewnętrznych, oraz dotychczasowej literatury.