Rachunkowość w zakładzie ubezpieczeń

Transkrypt

1 Instytut Rachunkowości Kolegium Finansów i Zarządzania akarman@sgh.waw.pl budynek C, p. 6/1 1. Przesłanki polityki bilansowej i rachunkowości kreatywnej w zakładzie ubezpieczeń Normy prawne regulujące funkcjonowanie zakładu ubezpieczeń Normy prawne regulujące rachunkowość zakładu ubezpieczeń Polityka (zasady) rachunkowości i polityka bilansowa w kontekście polityki zakładu ubezpieczeń 2. Kryteria klasyfikacji ubezpieczeń implikacje dla rachunkowości 3. Środki własne zakładu ubezpieczeń Wykład 1

2 Instytut Rachunkowości Normy prawne regulujące funkcjonowanie zakładu ubezpieczeń Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z dnia 22 maja 2003 r. Dz.U. z 16 lipca 2003 ( ) (UoDU) Rozdział: 1 przepisy ogólne 2 zasady wykonywania działalności ubezpieczeniowej 3 zakład ubezpieczeń wykonujący działalność w formie spółki akcyjnej 4 towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych 5 warunki wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez krajowe zakłady ubezpieczeń 6 wykonywanie działalności ubezpieczeniowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczne z.u. 7 swoboda świadczenia usług ubezpieczeniowych 8 gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń 9 aktuariusz 10 sprawozdawczość ubezpieczeniowa 11 łączenie się zakładów ubezpieczeń, przeniesienie umów ubezpieczenia 12 postępowanie naprawcze i likwidacja zakładów ubezpieczeń 13 zasady sprawowania nadzoru ubezpieczeniowego 14 ubezpieczeniowy samorząd gospodarczy 15 przepisy karne 16 zmiany w przepisach obowiązujących 17 przepisy przejściowe i końcowe Obok powyższej normy prawnej w praktyce występuje szereg innych dokumentów prawnych ważnych dla prowadzonej działalności ubezpieczeniowej. Niektóre z nich istotne w aspekcie profesjonalnego funkcjonowania systemu informacyjnego rachunkowości przywoływane będą w określonych kontekstach.

3 Normy prawne regulujące funkcjonowanie zakładu ubezpieczeń Działalność ubezpieczeniowa to wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych. Działalność ubezpieczeniowa obejmuje m.in. następujące czynności: 1 zawieranie umów ubezpieczenia 2 zawieranie umów reasekuracji 3 zawieranie umów gwarancji ubezpieczeniowych 4 ustalanie składek i prowizji z tytułu zawartych umów 5 ocena ryzyka ubezpieczeniowego 6 wypłacanie odszkodowań 7 prowadzenie postępowań regresowych 8 lokowanie środków zakładu ubezpieczeń 9 ustalanie przyczyn i okoliczności zdarzeń losowych 10 zapobieganie powstawaniu albo zmniejszaniu skutków wypadków ubezpieczeniowych 11 finansowanie tych działań z funduszu prewencyjnego 12 prowadzenie kontroli przestrzegania przez ubezpieczających lub ubezpieczonych obowiązków wynikających z umowy ubezpieczenia i odnoszących się do przedmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową Źródło: UoDU

4 Specyfika działalności ubezpieczeniowej Działalność ubezpieczeniowa 1. jest koncesjonowana 2. jest obwarowana ustawowo wymaganiami w zakresie: merytorycznym formy prawnej kadrowym finansowym 3. posługuje się specyficznym tylko dla niej językiem fachowym 4. polega na sprzedaży produktów o specjalnym charakterze i na ponoszeniu kosztu własnego sprzedaży także o specjalnym charakterze (działalność techniczna) 5. zarabia głównie na lokowaniu środków tak zwanego funduszu ubezpieczeniowego (działalność lokacyjna) 6. musi utrzymywać ustawicznie właściwy poziom środków gwarantujących bezpieczeństwo funkcjonowania (permanentne ustawowo wymagane monitorowanie wypłacalności)

5 Normy prawne regulujące rachunkowość zakładu ubezpieczeń Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Dz.U nr 152 poz Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 września 2009 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o rachunkowości Rozporządzenie MF z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji Dz.U nr 226 poz MSSF 4 Umowy ubezpieczenia Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady* *Rozporządzenie Komisji (WE) wprowadzające tekst jednolity zawierający wszystkie międzynarodowe standardy rachunkowości przyjęte do porządku prawnego Wspólnoty do dnia 15 października 2008 r. i uchylające rozporządzenie Komisji (WE) nr 1725/2003 wraz z jego późniejszymi zmianami.

6 Polityka (zasady) rachunkowości i polityka bilansowa w kontekście polityki zakładu ubezpieczeń Esej nt.: 1. Co odróżnia politykę bilansową od polityki (zasad) rachunkowości? pogłębione studium literaturowe (proszę podać dane bibliograficzne wykorzystanych pozycji, tj. powołać się na źródło w odpowiednim miejscu wywodu; swoje poglądy, wnioski i ustalenia wyboldować. 2. Jakie przesłanki zarządcze lub inne mogą sprzyjać przechodzeniu w obszar rachunkowości oszukańczej (kreatywnej w złym znaczeniu)? własne przemyślenia i argumenty 3. Czy Kodeks zawodowej etyki w rachunkowości może być skutecznym instrumentem przeciwdziałania praktyce rachunkowości kreatywnej? dostęp do tekstu Kodeksu zapoznać się uważnie z Kodeksem i podawać silne uzasadnienie za / przeciw 4. Jak można wyobrazić sobie wdrożenie tego Kodeksu do codziennej praktyki? - przedstaw własny projekt wdrożenia według pomysłu, który jak najbardziej możesz skonsultować z osobą związaną z praktyką rachunkowości (niekoniecznie w zakładzie ubezpieczeń) 5. Jakie cechy odróżniają (jeżeli chodzi o specyfikę działalności) zakłady ubezpieczeń od przedsiębiorstw? własne studium; ustalić kryteria lub płaszczyzny porównań i dokonać przejrzystej analizy (technicznie np. w postaci tabeli) "KARMAN" Praca pisemna: (praca jednoosobowa; max znaków, tj. około 10 stron; czcionka 12, odstęp 1) (10 p.) Termin oddania: w wersji papierowej w dniu egzaminu w terminie I); praca po terminie nie będzie przyjęta.

7 Kryteria klasyfikacji ubezpieczeń znaczenie z perspektywy rachunkowości Kryterium 1 Ubezpieczenia społeczne związane z pracą najemną lub na własny rachunek Ubezpieczenia gospodarcze związane z innymi przesłankami ochrony zdrowia i mienia Kryterium 2 Obowiązkowe (ogólne warunki ubezpieczeń określa MF; wysokość stawek ubezpieczeniowych określa ZU) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego inne ubezpieczenia przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych Dobrowolne (ogólne warunki ubezpieczeń określa ZU; wysokość stawek ubezpieczeniowych określa ZU) Kryterium 3 Osobowe Majątkowe

8 Kryteria klasyfikacji ubezpieczeń znaczenie z perspektywy rachunkowości Kryterium 4 Ubezpieczenia na życie (dział I) Grupy UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE 1. Ubezpieczenia na życie 2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci 3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z funduszem kapitałowym 4. Ubezpieczenia rentowe 5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4 Źródło: UoDU Kryterium 4 Ubezpieczenia pozostałe osobowe i majątkowe (dział II) Grupy POZOSTAŁYCH UBEZPIECZEŃ OSOBOWYCH ORAZ UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH: 1. Ubezpieczenie wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej 2. Ubezpieczenie choroby 3. Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych z wyjątkiem pojazdów szynowych 4. Ubezpieczenie casco pojazdów szynowych 5. Ubezpieczenie casco statków powietrznych 6. Ubezpieczenie żeglugi morskiej i śródlądowej 7. Ubezpieczenie przedmiotów w transporcie 8. Ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami 9. Ubezpieczenie pozostałych szkód jeżeli nie zostały ujęte w grupie Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym 11.Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania statków powietrznych 12.Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową 13.Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nie ujęte w grupach Ubezpieczenie kredytu 15.Gwarancja ubezpieczeniowa 16.Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych 17.Ubezpieczenie ochrony prawnej 18.Ubezpieczenie świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania

9 3. Podjęcie działalności ubezpieczeniowej ustawowe wymaganie w zakresie minimalnego kapitału gwarancyjnego Spółka akcyjna Dla działu I Dla działu II równowartość euro grupa 1-9, równowartość euro grupa równowartość euro Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych Dla działu I 75% równowartość euro Dla działu II grupa 1-9, % równowartość euro grupa % równowartość euro Źródło: Minimalna wartość kapitału gwarancyjnego wynosi 0 dla TUW uznanych za małe. (Patrz Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie sposobu wyliczenia wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego dla działów i grup ubezpieczeń. Dz.U nr 211 poz z późniejszymi zmianami)

10 Instytucje rynku ubezpieczeniowego i ich znaczenie dla funkcjonowania zakładu ubezpieczeń Komisja Nadzoru Finansowego Sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym, nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych, instytucjami pieniądza elektronicznego oraz nad sektorem kas spółdzielczych. Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes RM. Do zadań Komisji należy: podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego; podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności; podejmowanie działań informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego; udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.

11 Instytucje rynku ubezpieczeniowego i ich znaczenie dla funkcjonowania zakładu ubezpieczeń Znaczenie Komisji Nadzoru Finansowego dla funkcjonowania ZU Komisja Nadzoru Finansowego: wydaje i cofa zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej, wydaje zgodę na powołanie osób na członków zarządu, wydaje zgodę na połączenie, podział lub przejęcie zakładów ubezpieczeń, decyduje o likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń, występuje z wnioskiem o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń, nakłada kary pieniężne na zakłady ubezpieczeń lub członków zarządu zakładu ubezpieczeń oraz zawiesza członków zarządu, Zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do przedstawiania rocznego sprawozdania finansowego wraz z zestawieniem środków własnych do wysokości co najmniej marginesu wypłacalności oraz sprawozdań kwartalnych i dodatkowych. OZZU nie ma obowiązków sprawozdawczych wobec KNF oraz art.12 ust.2 pkt.3 Ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, art Ustawy o działalności ubezpieczeniowej

12 Instytucje rynku ubezpieczeniowego i ich znaczenie dla funkcjonowania zakładu ubezpieczeń Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny Ubezpieczeniowy Funduszu Gwarancyjny zajmuje się wypłatą odszkodowań niewinnym ofiarom wypadków - spowodowanych przez nieubezpieczonych właścicieli pojazdów oraz nieubezpieczonych rolników. Każda z tych grup ma obowiązek posiadać ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, popularnie zwane OC. UFG wypłaca również odszkodowania osobom poszkodowanym, w przypadku gdy sprawca wypadku drogowego uciekł z miejsca zdarzenia i jest nieznany. Znaczenie Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny dla funkcjonowania ZU Fundusz zabezpieczenia zobowiązań upadłych zakładów ubezpieczeń. Przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe zobowiązane są ustawowo wpłacać do UFG opłatę w wysokości 0,7% składki przypisanej brutto uzyskanej z polis OC: komunikacyjnych i rolników przy czym 0,2% przeznaczane jest na specjalny fundusz pożyczkowy. W przypadku upadłości zakładu działu I inne zakłady prowadzące działalność w tym zakresie zobowiązane są do zapłaty składki na rzecz UFG w wysokości ustalonej przez Ministra Finansów Ubezpieczenia podręcznik akademicki red. nauk. J.Handschke, J.Monkiewicz wyd. Poltext 2010 str

13 Instytucje rynku ubezpieczeniowego i ich znaczenie dla funkcjonowania zakładu ubezpieczeń Rzecznik Ubezpieczonych Zadania: reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych i uczestników pracowniczych programów emerytalnych opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ubezpieczeń, informowanie organu nadzoru i kontroli oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działalności zakładów ubezpieczeń, inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno - informacyjnej w zakresie ubezpieczeń, rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach. art.5, art,.20 Ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych Zadania: wystawianie dokumentów ubezpieczeniowych ważnych w innych krajach, zawieranie umów z zagranicznymi biurami ubezpieczeń komunikacyjnych o wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych, organizowanie likwidacji lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowanych na terytorium RP przez pojazdy z rejestracją zagraniczną, posiadające ważne dokumenty ubezpieczeniowe wystawione przez zagraniczne biura ubezpieczeń komunikacyjnych ponadto - pełni rolę organu odszkodowawczego i ośrodka informacji zgodnie z IV dyrektywą komunikacyjną Podstawy ubezpieczeń red.j. Monikiewicz wyd. Poltext 2000 str

14 Instytucje rynku ubezpieczeniowego i ich znaczenie dla funkcjonowania zakładu ubezpieczeń Polska Izba Ubezpieczeń Zadania: reprezentowanie zakładów ubezpieczeń wobec organów władzy i administracji państwowej oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich interesów, wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych dotyczących działalności ubezpieczeniowej oraz współdziałanie przy ich opracowywaniu, współdziałanie z organizacjami i stowarzyszeniami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń, inicjowanie i wykonywanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w dziedzinie ubezpieczeń i szkolenie kadr pozyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o funkcjonowaniu rynków ubezpieczeniowych oraz opracowywanie analiz i opinii tworzenie baz danych w zakresie statystyki ubezpieczeniowej stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między członkami Izby. art.220 ust.2 Ustawy o działalności ubezpieczeniowej Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych Zadania: integracja środowiska i reprezentowanie interesów zawodowych wobec władz; podnoszenie poziomu zawodowego i etycznego; aktywny udział w pracach ustawodawczych, dotyczących polskiego rynku ubezpieczeniowego, zwłaszcza zgłaszanie uwag i postulatów do kolejnych projektów nowelizacji ustawy o działalności ubezpieczeniowej; rozpoczęcie prac nad Kodeksem Etyki Brokera; stwarzanie właściwych warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez brokerów, zrzeszonych w Izbie, oraz reprezentowanie ich interesów zawodowych

15 Instytucje rynku ubezpieczeniowego i ich znaczenie dla funkcjonowania zakładu ubezpieczeń Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych Zadania: ugruntowanie zaufania społecznego do nowego systemu emerytalnego oraz podejmowanie wszelkich kroków, które przyczynią się do sprawnego i efektywnego funkcjonowania tego systemu. przedstawiciele Izby uczestniczą w miarę potrzeb i możliwości w pracach konsultacyjnych i przygotowawczych projektów aktów prawnych i decyzji wykonawczych. Izba stale współpracuje z przedstawicielami mediów oraz prowadzi własną działalność informacyjną i edukacyjną Ustawa z dnia r. o nadzorze nad rynkiem finansowym Polska Izba Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych Zadania: ustanawianie i promowanie, wysokich standardów świadczenia usług pośrednictwa ubezpieczeniowego i finansowego oraz aktywny udział w zagwarantowaniu ich przestrzegania, inicjowanie działań, które wpłyną na rozwój rynku pośrednictwa ubezpieczeniowego i finansowego w Polsce, wspieranie inicjatyw gospodarczych członków Izby, prowadzenie działalności edukacyjnej poprzez prowadzenie szkoleń i seminariów dla swoich Członków oraz innych zainteresowanych osób Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 września 2006 r. w sprawie prowadzenia rejestru pośredników ubezpieczeniowych oraz sposobu udostępniania informacji z tego rejestru