Prątki. Rodzina Mycobacteriaceae (z greckiego myces grzyb, bacterium pałeczka)

Transkrypt

1 Prątki Rodzina Mycobacteriaceae (z greckiego myces grzyb, bacterium pałeczka) tlenowe wolno rosnące nie wykazujące zdolności ruchu niewytwarzające form przetrwalnikowych. bogate w substancje tłuszczowe wykazują cechę kwasooporności w barwieniu fuksyną karbolową, barwią się również fluorochromami wykazują oporność na wiele powszechnie stosowanych środków dezynfekcyjnych, antybiotyków odznaczają się opornością na działanie kwasów, zasad są oporne na wysuszanie i mogą bez aktywnego metabolizmu przeżywać wiele lat wykazują wrażliwość na działanie niektórych czynników chemicznych i fizycznych, takich jak wysoka temperatura i promieniowanie ultrafioletowe

2 Gruźlica Mycobacterium tuberculosis complex: Mycobacterium tuberculosis, Mycobacterium africanum, Mycobacterium bovis, Mycobacterium bovis BCG, Mycobacterium microti, Mycobacterium canettii, Mycobacterium caprae.

3 Mykobakteriozy MOTT (mycobacteria other than tuberculosis prątki niegruźlicze) prątki fotochromogenne, prątki skotochrooogenne, wytwarzające barwnik tylko pod wpływem światła czas wzrostu dni wytwarzające barwnik pod wpływem światła i w ciemności, czas wzrostu dni prątki niefotochromogenne, nie wytwarzające barwnika (14-21) prątki szybkorosnące, nie wytwarzające barwnika, czas wzrostu 5 do 7 dni

4 Postacie kliniczne zakażeń z udziałem prątków Gruźlica płuc > ponad 90% wszystkich zachorowań Gruźlica pozapłucna: opłucna, węzły chłonne układ moczopłciowy kości i stawy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych prosówka gruźliczą zapalenie osierdzia zapalenie otrzewnej zapalenie opłucnej gruźlica kręgosłupa, gruźlica jelit

5 Rozpoznanie zakażenia prątkiem gruźlicy Rozpoznawanie zakażenia prątkiem gruźlicy (szczególnie w populacji nieszczepionej BCG): odczyn tuberkulinowy (OT). OT to naciek komórkowy, który powstaje u osób uczulonych na antygeny prątków w miejscu śródskórnego wstrzyknięcia tuberkuliny (oczyszczony przesącz z hodowli prątków z grupy M. tuberculosis complex, prątków niegruźliczych). Dodatni wynik OT jest pośrednim dowodem na zakażenie prątkiem. W diagnostyce utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy: OT lub testy IGRA (Interferongamma release assays), oparte na produkcji interferonu-γ. W testach IGRA wykorzystuje się antygeny swoiste dla prątków gruźlicy: ESAT-6 i CFP- 10, nieobecne u prątków szczepu BCG i większości prątków niegruźliczych. W Polsce dostępne są dwa testu: QuantiFERON TB-Gold (ELISA) i T-SPOT-TB (ELISPOT) W polskiej populacji, ze względu na powszechne szczepienia BCG, testy IGRA są bardziej swoiste niż OT.

6 Kryteria rozpoznania gruźlicy Pewne rozpoznanie Przypadek prawdopodobny Przypadek możliwy wyhodowanie szczepu prątków gruźlicy lub dodatni wynik badania bakterioskopowego i wykrycie DNA/ RNA prątków lub stwierdzenie ziarniniaków w badaniu histologicznym i wykrycie DNA/ RNA prątków dodatni wynik badania bakterioskopowego lub wykrycie DNA/ RNA w materiale klinicznym lub stwierdzenie ziarniniaków w badaniu histologicznym i obecność prątków w barwionych wycinkach tkanek objawy kliniczne odpowiadające gruźlicy i badania obrazowe sugerujące gruźlicę Brak potwierdzeń laboratoryjnych

7 Materiały do mikrobiologicznej diagnostyki gruźlicy Lokalizacja zamian Układ oddechowy Opłucna Układ moczowo-płciowy Węzły chłonne Ośrodkowy układ nerwowy Kości i stawy Układ krążenia Skóra Jelita Narządu wzroku Materiał do diagnostyki mikrobiologicznej Plwocina, wydzielina i popłuczyny oskrzelowe lub żołądkowe, płyn z płukania oskrzelowo-pęcherzykowego, wycinki z płuc, wymazy krtaniowe Płyn z opłucnej, wycinki Mocz, nasienie, krew miesiączkowa, wyskrobiny z macicy, wycinki Wycinki, punktaty Płyn mózgowo-rdzeniowy Szpik kostny, płyn stawowy, ropne wydzieliny z przetok, wycinki Płyn osierdziowy, wycinki Wycinki, ropa Wycinki Wydzielina ropna, wymazy

8 Pobieranie materiału do badania bakteriologicznego w kierunku prątków Liczba próbek 3 plwociny pobrane w różnych dniach minimum 5 próbek moczu materiały zabiegowe zwykle pojedyncze Objętość próbek plwocina 3 5 ml mocz ml; cały mocz oddany w czasie mikcji; płyn opłucnowy, osierdziowy, mózgowo-rdzeniowy i z płukania oskrzelowopęcherzykowego w całej uzyskanej objętości Inne materiały zależnie od możliwości wymazy (np. krtaniowe, z oka pobrane w gabinecie okulistycznym, z ropni i inne) pobiera się na pożywki transportowe

9 Algorytm pracy w laboratorium MATERIAŁ BAKTERIOSKOPIA HODOWLA FLUORESCENCJA BARWIENIE METODĄ ZIEHL-NEELSENA POŻYWKI PŁYNNE POŻYWKI STAŁE + + METODY GENETYCZNE sondy M. tuberculosis complex IDENTYFIKACJA ANTYBIOGRAM

10 Metody oznaczania lekowrażliwości prątków Na podłożu Löwensteina-Jensena z dodatkiem określonego stężenia leku : izoniazydu (INH), streptomycyny (SM), rifampicyny (RMP), etambutolu (EMB) oraz na podłoża bez dodatku leku (kontrole) Ocenę lekowrażliwości badanego szczepu dokonuje się przez porównanie wzrostu prątków na podłożach z lekiem i podłożach kontrolnych bez leku. Inna możliwość oznaczenia lekowrażliwości prątków z wykorzystaniem podłoży płynnych i systemów komputerowych

11 Typy lekooporności bakterii z rodzaju Mycobacterium Lekooporność MDR Oporność na INH + RMP, także w połączeniu z opornością na inne leki Lekooporność XDR Oporność MDR + oporność na fluorochinolon + amikacynę, kanamycynę lub kapreomycynę

12 Leczenie gruźlicy u dzieci i dorosłych Skojarzone z użyciem co najmniej czterech leków, przez okres trwający co najmniej sześć miesięcy w przypadku gruźlicy lekowrażliwej, dwa lata w przypadku gruźlicy lekoopornej Z powodu łatwo narastającej lekooporności prątków, w leczeniu nie wolno stosować monoterapii. Podawanie preparatów łączonych ogranicza to niekorzystne zjawisko.

13 Corynebacterium : Gram-dodatnie pałeczki Corynebacterium ziarna metachromatyczne: ciałka Ernsta-Babesa (barwienie Neissera) nie wytwarzają przetrwalników nie wykazują zdolności ruchu Corynebacterium: >80 gatunków C. diphtheriae, C. ulcerans i C. pseudotuberculosis: mogą wytwarzać toksynę błoniczą Toksyna: główny czynnik chorobotwórczości. Bierze udział w tworzeniu błon rzekomych, odpowiedzialna za zahamowanie biosyntezy białka (nerki, serce, wątroba, OUN) Efekt: zaburzenia widzenia, niewydolność krążenia, duszność oraz porażenie nerwów obwodowych

14 Postacie kliniczne błonicy, rozpoznanie leczenie swoista profilaktyka 1. Błonica gardła (dyfteryt) najczęstsza postać błonicy 2. Błonica krtani (dławiec) 3. Błonica nosa 4. Błonica spojówek oka lub skóry Rozpoznanie na podstawie objawów klinicznych. Swoiste leczenie podanie do 48 godzin surowicy przeciwbłoniczej, Penicylina, erytromycyna Badanie bakteriologiczne ma znaczenie potwierdzające i epidemiologiczne szczepienie Di-Per-Te, Di-Te

15 Badanie bakteriologiczne 1. Dwa wymazy (preparat i posiew) 2. Posiew na podłoże Clauberga 3. Izolacja, posiew: AK i podłoże Loefflera (preparat barwiony metodą Grama i Neissera) 4. Identyfikacja biochemiczna 5. Testy pozwalające na wykazanie zdolności produkcji toksyny błoniczej : test Eleka 6. Odwrotny test CAMP (C. ulcerans i C. pseudotuberculosis)

16 Arcanobacterum haemolyticum (dawniej C. haemolyticum) może być przyczyną ostrego zapalenia gardła, którego obraz kliniczny jest podobny do anginy paciorkowcowej. Za zakażenia oportunistyczne, szpitalne mogą być odpowiedzialne C. jejkeium, C. urealiticum. Leczenie: wankomycyna.

17 Listerioza Listeria monocytogenes Czynniki wirulencji: Internaliny (internalina A InlA; internalina B InlB) Listeriolizyna O (LLO) Fosfolipaza A, B Metaloproteaza Powierzchniowe białko ActA Inne cechy: Zdolność do namnażania się w niskich temperaturach: lodówki Oporność na konserwanty żywności i środki myjące Wytwarzanie biofilmu na powierzchni urządzeń przetwórczych

18 Listerioza źródło i drogi zakażenia Nieodpowiednio przetworzona i przechowywana żywność stanowi główne źródło zakażenia Wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso, mleko) i roślinnego (owoce, warzywa) są potencjalnie zakażone pałeczkami Listeria. Pomimo niskiej zapadalności, w przypadku 20-30% chorych należących do grypy zakażenie prowadzi do zgonu.

19 Postaci kliniczne listeriozy 1. Listerioza noworodków (łac. granulomatosis infantiseptica) Wczesna (wewnątrzmaciczne zapalenie: poronienie, przedwczesne urodzenie martwego płodu, granulomatoza noworodków mnogie ropnie i ziarniniaki w wątrobie, śledzionie, płucach, nerkach, mózgu) Późna (zakażenie okołoporodowe: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych z posocznicą) 2. Listerioza dzieci starszych i osób dorosłych u osób immunokompetentnych przebieg łagodny grypopodobny lub z zaburzeniami ze strony układu pokarmowego u osób grup z ryzyka (z niedoborami immunologicznymi: AIDS, pacjenci poddani terapii przeciwnowotworowej, immunosupresji po przeszczepach, ludzie w podeszłym wieku, kobiety w III trymestrze ciąży) ciężka inwazyjna choroba: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu z posocznicą 3. Listerioza występująca u pracowników laboratoriów i lekarzy weterynarii: infekcje skóry, oczu

20 Diagnostyka mikrobiologiczna Materiały do badania: krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn owodniowy, kał oraz smółka noworodków, aspiraty żołądkowe, wymazy skórne, łożysko, wymazy z pochwy Tok badania: 1. Preparat bezpośredni (PMR) 2. Posiew : β-hemoliza, preparat barwiony metoda Grama 3. Wykazanie zdolności ruchu 4. Test CAMP

21 Leczenie Naturalnie oporne na cefalosporyny Leczenie ciężkich zakażeń z udziałem gentamicyny w połączeniu z penicyliną/ampicyliną W przypadku nadwrażliwości na któryś z tych antybiotyków, choremu podaje się kotrimoksazol (działanie bakteriobójcze) bądź makrolidy

22 Erysipelothrix rhusiopathiae włoskowiec różycy Wykazują polimorfizm (tworzą krótkie do nitkowatych form powyżej 60µm) Gram-dodatnie Katalazo-ujemne Nie wykazują zdolności ruchu Wywołują α-hemolizę lub jej brak Nie są niszczone podczas solenia, marynowania, czy wędzenia mięsa

23 Różyca (łac. erysipeloidum) Choroba zawodowa zoonoza osób pracujących przy przetwarzaniu mięsa i ryb oraz ptaków i lekarzy weterynarii W Polsce 100 przypadków rocznie Pałeczka wnika przez uszkodzoną skórę, zwykle dłoni, dochodzi do powstania miejscowych zmian zapalnych przejawiających się bolesnym i swędzącym, fioletowym rumieniem i obrzękiem. Zmiany nie mają charakteru ropnego Choroba przebiega na ogół łagodnie, ale następstwem może być posocznica i zapalenie wsierdzia Materiałem do badania są bioptaty skóry bądź aspiraty z zmienionych zmian objętych procesem chorobowym Antybiotykiem z wyboru w leczeniu zakażeń zarówno miejscowych i systemowych jest penicylina