Szkocka rama kwalifikacji (SCQF) podstawowe informacje

Transkrypt

1 Szkocka rama kwalifikacji (SCQF) podstawowe informacje Ogólne informacje o szkockim systemie kwalifikacji Szkocki system kwalifikacji jest odrębny od systemu obowiązującego w pozostałej części Wielkiej Brytanii, stworzono go jednak w taki sposób, aby możliwe było porównanie kwalifikacji szkockich z angielskimi, walijskimi i nadawanymi w Irlandii Północnej. Poszczególne elementy składające się na ten system wdrażano od końca lat osiemdziesiątych XX wieku 1. Szkocka rama kwalifikacji The Scottish Credit and Qualifications Framework (SCQF) funkcjonuje od 2001 roku i obejmuje wszystkie rodzaje kwalifikacji nadawanych w Szkocji. W 2006 roku powołano Szkockie Partnerstwo dla Kwalifikacji SCQF Partnership. Jest to instytucja odpowiedzialna za SCQF, w tym za zachowanie jej jakości i spójności, promowanie tworzenia nowych kwalifikacji, udzielanie informacji i współpracę międzynarodową w zakresie kwalifikacji. SCQF Partnership prowadzi także bazę danych kwalifikacji znajdujących się w SCQF oraz pełni funkcję krajowego punktu koordynacyjnego 2. W skład SCQF Partnership wchodzą: Szkocki Urząd ds. Kwalifikacji the Scottish Qualification Authority (SQA), Agencja ds. Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym the Quality Assurance Agency for Higher Education (QAA), stowarzyszenie szkockich college ów Colleges Scotland, stowarzyszenie szkockich uniwersytetów Universities Scotland, ministrowie rządu Szkocji, przedstawiciel pracodawców. W 2007 roku SCQF Partnership uzyskało status organizacji charytatywnej (ang. charity), dzięki czemu jest niezależne od rządowego finansowania. 1 W 1989 r. zaczęto prace nad pierwszym szkockim systemem przenoszenia i akumulacji osiągnięć SCOTCATS, obejmującym obszar szkolnictwa wyższego. Zaczął funkcjonować w 1991 roku. 2 Krajowy punkt koordynacyjny (KPK) ma na celu wspomaganie organów państwowych w ustanowieniu związków między krajowymi ramami kwalifikacji a Europejską Ramą Kwalifikacji. W zależności od państwa rola KPK może być różna, często jednak pełni funkcję informacyjną na temat systemu kwalifikacji, w kraju i na arenie międzynarodowej. 1

2 Integralną częścią szkockiego systemu kwalifikacji, obok ramy kwalifikacji, jest system akumulacji i przenoszenia zaliczonych osiągnięć (ang. credit system szerzej patrz: pkt 3). Warto dodać, że w Szkocji możliwe jest także uznawanie efektów uczenia się zdobytych poza edukacją formalną (np. poprzez uczenie się nieformalne) w celu uzyskania kwalifikacji bądź skrócenia czasu uczenia się tzw. Recognition of Prior Learning (RPL) 3. W Szkocji, podobnie jak w całej Wielkiej Brytanii, procesy kształcenia i nadawania kwalifikacji są rozłączne (choć mogą przebiegać w tej samej instytucji). Za tworzenie i nadawanie kwalifikacji odpowiedzialne są podmioty zwane awarding bodies. Mogą to być m.in. szkoły wyższe, podmioty prywatne, w tym pracodawcy, organizacje pożytku publicznego. Kwalifikacja (świadectwo, dyplom, certyfikat, program kształcenia, itp.) zostaje włączona do systemu z chwilą, gdy uprawnione do tego ciało (tzw. credit rating body) nada mu poziom w SCQF oraz określi nakład pracy potrzebny do uzyskania kwalifikacji. Proces ten nosi nazwę credit rating i jest dobrowolny. Szkocka rama kwalifikacji Szkocka rama kwalifikacji składa się z 12 poziomów (por. rysunek 1). Kwalifikacje uzyskiwane w systemie edukacji formalnej mają określone poziomy: na poziomach 1-7 SCQF znajdują się kwalifikacje uzyskiwane w szkołach nadawane są przez Scottish Qualifications Authority (SQA), na poziomach 7-8 SCQF znajdują się kwalifikacje zazwyczaj uzyskiwane w college u (np. Higher National Certificate poziom 7 SCQF i Higher National Diploma poziom 8 SCQF), na poziomach 9-12 SCQF znajdują się kwalifikacje nadawane przez uniwersytety (magister znajduje się na poziomie 11 SCQF, doktorat na poziomie 12 SCQF). Określony poziom SCQF mają także kwalifikacje zawodowe typu SVQ 4, nauczane zazwyczaj w toku pracy zawodowej. Znajdują się one na poziomach 4-9 i 11 SCQF. Ponadto poziom w SCQF może być nadany każdej kwalifikacji po spełnieniu pewnych warunków (szerzej patrz: pkt 3). 3 System określany w Wielkiej Brytanii jako Recogniotion of Prior Learning funkcjonuje w różnych postaciach w wielu krajach europejskich, np. we Francji nosi nazwę Validation des Acquis de l Expérience (VAE) i pozwala na uzyskanie kwalifikacji bez uczestnictwa w formalnej edukacji. 4 Scottish Vocational Qualifications, nadawane przez SQA. Są one tworzone we współpracy z Sektorowymi Radami ds. Umiejętności (ang. Sector Skills Councils) na podstawie standardów kompetencji zawodowych. Sektorowe Rady ds. Umiejętności 2

3 Rysunek 1. Relacja poziomów SCQF do poziomów ERK i PRK Poziomy SCQF Poziomy ERK Poziomy PRK Źródło: opracowanie IBE. Charakterystyki poszczególnych poziomów SCQF wskazują na ogólne wymagania wobec osób uczących się (por. ramka 1). Pogrupowane są w pięć kategorii: 1) wiedza i rozumienie, 2) praktyka: wykorzystanie wiedzy, umiejętności i rozumienia w praktyce, 3) ogólne umiejętności kognitywne, 4) umiejętności porozumiewania się, liczenia i posługiwania się technologią informacyjną, 5) autonomia, odpowiedzialność i współpraca z innymi. w Szkocji zostały stworzone dla większości sektorów gospodarki. Skupiają m.in. przedstawicieli przedsiębiorstw, pracodawców, ekspertów z danej dziedziny. Ich zadaniem jest m.in. określanie zapotrzebowania na kwalifikacje w danym sektorze gospodarki i tworzenie standardów kompetencji zawodowych. 3

4 Ramka 1. Charakterystyka 4 poziomu SCQF Kategoria 1: Wiedza i rozumienie Demonstrowanie i/lub korzystanie z: o podstawowej wiedzy o pewnych prostych faktów, idei i teorii o wchodzących w zakres lub dotyczących przedmiotu/dyscypliny/sektora o znajomości podstawowych procesów, materiałów i terminologii Kategoria 2: Praktyka: wykorzystanie wiedzy, umiejętności i rozumienia w praktyce Odnoszenie wiedzy i idei do kontekstów osobistych i/lub praktycznych Korzystanie z kilku umiejętności do wykonania prostych zadań z pewnymi elementami nietypowymi Przygotowywanie się do wykonywania znanych i rutynowych zadań Dobieranie i używanie, według wskazówek, odpowiednich narzędzi i materiałów w sposób bezpieczny i efektywny Kategoria 3: Ogólne umiejętności kognitywne Wykorzystywanie znajomości etapów postępowania do radzenia sobie z prostym problemem, sytuacją lub zagadnieniem Działanie w znanym kontekście Identyfikowanie i/lub uwzględnianie niektórych konsekwencji działań/zaniechania działań Kategoria 4: Umiejętności porozumiewania się, liczenia i posługiwania się technologią informacyjną Korzystanie z pewnych rutynowych umiejętności, na przykład: o tworzenie i odpowiadanie na proste, ale szczegółowe komunikaty pisemne i ustne w znanych kontekstach o korzystanie z podstawowych funkcji znanych aplikacji informatycznych do przetwarzania i uzyskiwania informacji o korzystanie z podstawowych danych numerycznych i graficznych w prostych i znanych kontekstach 4

5 Kategoria 5: Autonomia, odpowiedzialność i współpraca z innymi Pracowanie samodzielnie lub we współpracy z innymi pod regularnym nadzorem ukierunkowującym Branie udziału w uzgadnianiu celów, harmonogramów itp. Branie udziału w ocenie zakończonej pracy i przedstawianie sugestii dotyczących ulepszenia praktyk i procesów Identyfikowanie własnych mocnych i słabych stron związanych z wykonywaną pracą Źródło: SCQF Revised Level Descriptors, SCQF Partnership Zakłada się, że niektóre z zapisów SCQF w ww. kategoriach mogą nie być istotne dla poszczególnych kwalifikacji, dlatego nie ma wymogu, by efekty uczenia się w kwalifikacji zawsze w pełni odpowiadały wszystkim kategoriom charakterystyk. Ogólne informacje na temat określania poziomu kwalifikacji w SCQF Nadanie kwalifikacji poziomu SCQF następuje jednocześnie z określeniem nakładu pracy potrzebnego do jej uzyskania. Proces ten (tzw. credit rating) jest przeprowadzany w oparciu o ocenę ekspercką. Poziom kwalifikacji określają upoważnione do tego instytucje, tzw. credit rating bodies: Scottish Qualifications Authority (SQA), wszystkie uniwersytety, stowarzyszenie szkockich college ów (Scotland s Colleges), organizacje, którym kompetencję do przeprowadzania tego procesu nadało SCQF Partnership 5. Procedury określania poziomu oraz nakładu pracy koniecznego dla uzyskania danej kwalifikacji określa każdorazowo dane credit rating body. Muszą one być zgodne z ogólnymi zasadami przeprowadzania tego procesu, opracowanymi przez SCQF Partnership we współpracy ze szkockimi interesariuszami 6. 5 Oranizacje te to: Chartered Institute of Bankers in Scotland, City & Gulids (organizacja pracodawców), Institute of Leadership and Management oraz Szkocja Wyższa Szkoła Policyjna (Scottish Police College). 6 Ang. Guidelines for Credit Rating, obejmujące 47 zasad regulujących m.in. proces określania poziomu kwalifikacji w SCQF i nakładu pracy, stosowania punktów, akumulowania i transferu osiągnięć, uznawania efektów uczenia się uzyskanych poprzez edukację pozaformalną i uczenie się nieformalne (RPL). Zawarte są w dokumencie SCQF Handbook: User s Guide. Zasady są monitorowane przez Komitet ds. jakości w SCQF Partnership, który dokonuje ich okresowej weryfikacji. 5

6 Określanie poziomu kwalifikacji w SCQF jest przedmiotem eksperckiej oceny i następuje w wyniku porównania efektów uczenia się z charakterystykami poziomów SCQF. Stosuje się zasadę najlepszego dopasowania 7. Nakład pracy konieczny do uzyskania danej kwalifikacji określany jest przez zespół ekspertów w oparciu o szacowaną liczbę godzin nauki przeciętnie potrzebną uczniowi na osiągnięcie zakładanych efektów uczenia się. Do czasu tego wlicza się wszystkie czynności związane z nauką, w tym: liczbę godzin kontaktowych (tzn. spędzanych w kontakcie z nauczycielem/wykładowcą), zajęcia praktyczne poza szkołą, pracę własną (np. w bibliotece czy przy komputerze), uczenie się poprzez pracę, czas przeznaczony na proces oceniania itp. Nakład pracy podawany jest w punktach 8. Procesowi credit rating może być poddana każda kwalifikacja (a także jej część lub program nauczania) pod warunkiem, że spełnione zostaną następujące wymagania: kwalifikacja jest oparta na efektach uczenia się, nakład pracy wymagany do jej uzyskania wynosi co najmniej 10 godzin, efekty uczenia się są weryfikowane za pomocą rzetelnych i uzasadnionych w danym przypadku metod, proces uczenia się prowadzący do uzyskania kwalifikacji jest objęty procesem zapewniania jakości. Każda instytucja nadająca kwalifikacje może zwrócić się z wnioskiem o określenie ich poziomu w SCQF i wymaganego nakładu pracy do wybranego credit rating body. We wniosku tym zawarta jest propozycja poziomu kwalifikacji w SCQF oraz nakładu pracy potrzebnego do jej uzyskania wraz z uzasadnieniem i opisem przyjętej metody. Proces credit rating przeprowadzany jest przez zespół ekspertów. Skład tego zespołu oraz przebieg procesu nadawania kwalifikacji poziomu SCQF i określania wymaganego nakładu pracy zawarty jest w procedurach danego credit rating body. Wynik tego procesu może się różnić od propozycji instytucji zgłaszającej. W tym wypadku prowadzone są negocjacje w celu ostatecznego określenia poziomu kwalifikacji w SCQF i nakładu 7 Ang. best fit principle. Opiera się na założeniu, że nie w każdym przypadku efekty uczenia się w kwalifikacji będą w całości wypełniać wszystkie zapisy charakterystyki danego poziomu. Dlatego kwalifikacji powinien być nadany ten poziom, który odpowiada jej najlepiej, tzn. ten, który odpowiada efektom uczenia się w kwalifikacji lepiej niż inne poziomy (ocena zgodności ducha kwalifikacji z duchem poziomu). 8 Ang. credit points. 1 punkt odpowiada 10 godzinom nauki poświęconym przez przeciętnego ucznia na osiągnięcie zakładanych efektów uczenia się. Możliwe jest określenie punktów dla całej kwalifikacji jak i jej części jednostek uczenia się. 6

7 pracy. Instytucja zgłaszająca może także wycofać swój wniosek. Po zakończeniu credit rating dana kwalifikacja jest wpisywana do bazy danych kwalifikacji prowadzonego przez SCQF Partnership. Decyzja o przyznaniu kwalifikacji określonego poziomu w SCQF oraz o nakładzie pracy potrzebnym do jej uzyskania wydawana jest na czas określony. Z reguły po 3-5 latach wymagana jest weryfikacja kwalifikacji. Szerzej patrz: 1. CEDEFOP, Analysis and overview of NQF developments in European countries. Annual report 2012, Coles M., European Qualifications Framework Series: Note 3. Referencing National Qualifications Levels to the EQF, SCQF Partnership, SCQF Credit Rating Criteria Explained: Learning Outcomes, Notional Learning Hours and Assessment. 4. SCQF Partnership, SCQF Handbook: User s Guide, SCQF Partnership, SCQF Revised Level Descriptors, SQA, National Qualifications. A Quick Guide. 7. Scotland s Colleges, 8. SCQF, 9. SQA, 7