Nieuczciwe praktyki rynkowe w promocji i reklamie"

Transkrypt

1 Prawa Konsumenta w Unii Europejskiej Nieuczciwe praktyki rynkowe w promocji i reklamie" Małgorzata Furmańska Europejskie Centrum Konsumenckie Polska Warszawa, CIE r. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 1

2 Podstawa prawna USTAWA z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym DYREKTYWA 2005/29/WE z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyr. 84/450/EWG, dyr. 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE oraz rozp. (WE) nr 2006/2004 Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 2

3 Cel i zakres zastosowania Cel regulacji nieuczciwych praktyk rynkowych? Cel reklamy i działań promocyjnych? wpływ na konsumenta w momencie podejmowania decyzji i przez to kształtowanie przewagi rynkowej danego przedsiębiorcy Ograniczenie zakresu zastosowania regulacji Relacje reklamodawca odbiorca B2C Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 3

4 Definicje ustawowe a budowanie informacji handlowej produkt -każdy towar lub usługę, w tym nieruchomości, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych praktyki rynkowe - działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta decyzja dotycząca umowy - podejmowana przez konsumenta decyzja, co do tego, czy, w jaki sposób i na jakich warunkach dokona zakupu, zapłaci za produkt w całości lub w części, zatrzyma produkt, rozporządzi nim lub wykona uprawnienie umowne związane z produktem, bez względu na to, czy konsument postanowi dokonać określonej czynności, czy też powstrzymać się od jej dokonania przeciętny konsument - jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny; oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczną lub umysłową Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 4

5 Definicje ustawowe a budowanie informacji handlowej Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu Kształtuje zachowanie przeciętnego konsumenta?! Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową Podkreśla odpowiednie informacje i bardzo przekonywująco je przekazuje odbiorcy?! Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 5

6 Definicje ustawowe a budowanie informacji handlowej Praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął Wprowadzającym w błąd działaniem może być w szczególności: ( ) działanie związane z wprowadzeniem produktu na rynek ( ) reklama porównawcza w rozumieniu art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Przy ocenie, czy praktyka rynkowa wprowadza w błąd przez działanie/ zaniechanie, należy uwzględnić wszystkie jej elementy oraz okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób jego prezentacji Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 6

7 Definicje ustawowe a budowanie informacji handlowej Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są m.in. następujące praktyki rynkowe wprowadzające w błąd: - reklama przynęta, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, bez ujawniania, że przedsiębiorca może mieć uzasadnione podstawy, aby sądzić, że nie będzie w stanie dostarczyć lub zamówić u innego przedsiębiorcy dostawy tych lub równorzędnych produktów po takiej cenie, przez taki okres i w takich ilościach, jakie są uzasadnione, biorąc pod uwagę produkt, zakres reklamy produktu i oferowaną cenę - reklama przynęta i zamiana, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, a następnie odmowie pokazania konsumentom reklamowanego produktu lub odmowie przyjęcia zamówień na produkt lub dostarczenia go w racjonalnym terminie lub demonstrowaniu wadliwej próbki produktu, z zamiarem promowania innego produktu

8 Definicje ustawowe a budowanie informacji handlowej - twierdzenie, że produkt będzie dostępny przez ograniczony czas lub że będzie on dostępny na określonych warunkach przez bardzo ograniczony czas, jeżeli jest to niezgodne z prawdą, w celu nakłonienia konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji dotyczącej umowy i pozbawienia go możliwości świadomego wyboru produktu - kryptoreklama, polega na wykorzystywaniu treści publicystycznych w środkach masowego przekazu w celu promocji, gdy przedsiębiorca zapłacił za tę promocję, a nie wynika to wyraźnie z treści lub z obrazów lub dźwięków łatwo rozpoznawalnych - reklamowanie produktu podobnego do produktu innego przedsiębiorcy w sposób celowo sugerujący konsumentowi, że produkt ten został wykonany przez tego samego przedsiębiorcę, jeżeli jest to niezgodne z prawdą - prezentowanie produktu jako "gratis", "darmowy", "bezpłatny" lub w podobny sposób, jeżeli konsument musi uiścić jakąkolwiek należność, z wyjątkiem bezpośrednich kosztów związanych z odpowiedzią na praktykę rynkową, odbiorem lub dostarczeniem produktu - umieszczanie w materiałach marketingowych faktury lub podobnego dokumentu, sugerującego obowiązek zapłaty, który wywołuje u konsumenta wrażenie, że już zamówił reklamowany produkt, mimo że tego nie zrobił Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 8

9 Definicje ustawowe a budowanie informacji handlowej Praktykę rynkową uznaje się za agresywną, jeżeli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub może ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu, i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął Za niedopuszczalny nacisk uważa się każdy rodzaj wykorzystania przewagi wobec konsumenta, w szczególności użycie lub groźbę użycia przymusu fizycznego lub psychicznego, w sposób znacznie ograniczający zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy Agresywnymi nieuczciwymi praktykami rynkowymi zawsze są m.in. : - umieszczanie w reklamie bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych produktów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych produktów Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 9

10 Język Sposób komunikacji B2C ETS z dnia C368/89 Piageme vs. Peters ETS podkreśla wymóg informowania konsumenta w trakcie realizacji umowy w tym samym języku co przedkontraktowy Język łatwo zrozumiały, jasny, czytelny, nie tylko w określonym języku (np. po polsku) Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 10

11 Właściwości lecznicze produktu ETS z dnia C-227/82 Leendet Van Bennekom Zakazane jest reklamowanie produktów leczniczych i środków spożywczych w sposób mogący być mylnie odebrany przez przeciętnego konsumenta Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 11

12 Transakcje wiązane ETS z C-261/07 VTB-VAB NV vs. Total Belgium NV oraz sprawa C-299/07 Galatea BVBA vs. Sanoma Magazines Belgium NV Total Belgium dokonuje przede wszystkim dystrybucji paliw na stacjach benzynowych, oferuje konsumentom posiadającym kartę Total Club za każde zatankowanie przynajmniej 25 l paliwa do własnego samochodu nieodpłatną pomoc drogową przez 3 tygodnie Galateą, spółką prowadzącą sklep z bielizną w Schoten (BE), i Sanomą, spółką zależną fińskiej grupy Sanoma, będącej wydawcą licznych czasopism, m.in. tygodnika Flair. Do wydania Flair z dnia 13 marca 2007 r. wpięty był dodatek, który w danym okresie uprawniał do rabatu w wysokości od 15% do 25% wartości towarów, sprzedawanych w określonych sklepach z bielizną, znajdujących się na terenie regionu flamandzkiego Prawo krajowe zabrania transakcji gdzie nabywanie produktów jest uzależnione od nabycia innych towarów/uług Oferty wpisują się w ramy strategii handlowej, mającymi za cel promocje i płynność sprzedaży prowadzonej przez te podmioty. Są one praktykami w rozumieniu art. 2 lit. d) dyr. Oferty wiązane nie należą do praktyk wymienionych załączniku I. Dyrektywa stoi na przeszkodzie ustanowieniu zakazu składania ofert wiązanych, nie biorąc pod uwagę specyficznych okoliczności danego przypadku Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 12

13 Nie przypadkowa loteria ETS C-304/08 Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs ev (stowarzyszeniem ds. zwalczania nieuczciwej konkurencji) vs. Plus Warenhandelsgesellschaft mbh, niemieckie przedsiębiorstwo sprzedaży detalicznej Par 4 UWG (niemieckiej ust. o nieuczciwej konkurencji) stanowi: Nieuczciwego działania ( ) dopuszcza się ten, kto ( ) uzależnia udział konsumentów w konkursie z nagrodami lub w loterii od nabycia towaru lub usługi, chyba że konkurs lub loteria są immanentnie związane z towarem lub usługą Plus prowadził kampanię Ihre Millionenchance, w której klienci zachęcani byli do kupowania produktów sprzedawanych w sklepach Plus, w celu zbierania punków. 20 pkt. umożliwiało bezpłatny udziału w losowaniu Deutscher Lottoblock Kampania uzależniające bezpłatny udział konsumenta w loterii od nabycia określonej ilości towarów lub usług, wyraźnie wpisują się w ramy strategii handlowej podmiotu gospodarczego, a ich bezpośrednim celem jest promocja i zwiększenie sprzedaży prowadzonej przez te podmioty. Są one praktykami w rozumieniu art. 2 lit. d) dyrektywy, ale należy koniecznie przeprowadzić analizę w odniesieniu do właściwych dla danego przypadku okoliczności faktycznych, w świetle kryteriów określonych w art. 5 9 dyrektywy, ponieważ taka praktyka nie została wprost wymieniona w załączniku I do dyrektywy, wiec prawo krajowe nie może zakazywać tego rodzaju praktyki bez oceny okoliczności danej sprawy Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 13

14 Reklama porównawcza ETS z C-356/04 Lidl Belgium GmbH & Co KG vs. Etablissementen Franz Colruyt NV Nie rozpatrywana w kontekście Dyr. 2005/29/WE W dniu Colruyt wystosował do swoich klientów następujące pismo w minionym roku 2003 mogliście Państwo ponownie dokonać znacznych oszczędności, robiąc zakupy w Colruyt. Na podstawie naszego indeksu średnich cen w ubiegłym roku obliczyliśmy, że rodzina, która wydaje na zakupy w Colruyt 100 EUR tygodniowo: zaoszczędziła od 366 do EUR dzięki temu, że robiła zakupy w Colruyt, a nie w innym supermarkecie (jak np. Carrefour, Cora, Delhaize itp.); zaoszczędziła od 155 do 293 EUR dzięki temu, że robiła zakupy w Colruyt, a nie w innym sklepie typu»hard discounter«lub w hurtowni (Aldi, Lidl, Makro) Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 14

15 Zwycięski konsument Wyrok Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia IC1539/96 konsument otrzymywał informację, że znajduje się na liście zwycięzców, ale warunkiem odebrania nagrody jest zakup produktu z katalogu Postanowienie SN z dnia ICKN 1325/99 pozwany odmówił wypłacenia nagrody z powodu błędnie wydrukowanych informacji o zwycięstwie w jednej z 2 szczęśliwych nakrętek do butelek Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 15

16 Serwis informacyjny Wyrok SOKIK z dnia XVII Ama 118/04 Kampania była przygotowana i emitowana w konwencji serwisu informacyjnego co wpływało na ukrycie faktycznego celu emisji reklamy Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 16

17 Kryptoreklama Decyzja Prezesa UOKIK z dnia nr RKR-25/2006 Materiały prasowe sprawiające wrażenie neutralnej informacji w rzeczywistości stanowiły reklamę kursów Technika reklamy ukrywająca charakter reklamowy przekazu Istotny element odpłatności i związku biznesowego pomiędzy przedsiębiorcą, którego produkt jest promowany a podmiotem dokonującym prezentacji Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 17

18 Wczasy gratis! Decyzja Prezesa UOKIK nr RWR-72/2005 Kupisz płytki wczasy gratis Konsument, aby skorzystać z nagrody zmuszony był wykupić wyżywienie Dopuszczane jest tylko poniesienie kosztów odpowiedzi na praktykę (np. koszty wysłania listu) Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 18

19 Substancje szkodliwe Dozwolone składniki produktów Decyzja Prezesa UOKiK DDK nr 4/2009 Spółka w kampanii promocyjnej napoju zawarła w reklamie sugestie, że za wyjątkiem reklamowanego produktu wszystkie inne aromatyzowane napoje bezalkoholowe są szkodliwe ze względu na zawarte w nich konserwanty, mogła wprowadzić konsumentów w błąd co do szkodliwości stosowania dozwolonych substancji dodatkowych Zawarta informacja większość z Państwa nie kupuje wód smakowych. Trudno się dziwić benzoesan sodu, sorbinian potasu to konserwanty. Jeszcze trochę a będziemy wszyscy świecić Przepisy pozwalają na dodawanie do aromatyzowanych napojów bezalkoholowych środków konserwujących wymienionych w reklamie. Reklama sugerowała, że za wyjątkiem promowanego produktu wszystkie inne tzw. wody smakowe są szkodliwe ze względu na zawarte w nich konserwanty i przez to konsument mógł zostać wprowadzony w błąd Została nałożona kara finansowa w wysokości ponad 240 tys. zł Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 19

20 Akceptacja UOKIK! Decyzja Prezesa UOKIK DDK 30/2008 W grudniu 2007 roku z inicjatywy związku przedsiębiorców danej branży powstał Katalog Zasad Umowy, jako część Kodeksu Dobrych Praktyk Związek poinformował na stronie internetowej sprzecznie z prawdą, że Katalog został zaakceptowany przez UOKiK. Działanie to miało na celu zwiększenie zaufania konsumentów do stosowanych przez Związek wzorców umownych, a nawet decydować o wyborze ewentualnego kontrahenta Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 20

21 Likwidacja sklepu! Decyzja Prezesa UOKIK DDK nr 3/2009 Postępowanie dotyczące reklamy wprowadzającej w błąd dotyczyło kampanii reklamowej sieci sklepów. Prezes Urzędu sprawdzał, czy sformułowanie: Informujemy, że decyzją zarządu spółki 15 września 2008 roku "ZAMYKAMY nasze sklepy mogło wprowadzać konsumentów w błąd Prezes Urzędu nałożył na sieć sklepów 1,5 mln zł kary Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 21

22 Oferta świąteczna Decyzja Prezesa UOKIK DDK nr 14/2008 W sierpniu 2008 operator sieci telefonii komórkowej, została ukarana sankcją finansową w wysokości ponad 800 tys. zł za prowadzoną w okresie Świąt Bożego Narodzenia kampanię. Spółka reklamowała promocyjne usługi w czasie świąt, nawiązując do ich tematyki i symboliki, ale uniemożliwiała korzystanie z niej w sugerowanym okresie Przedsiębiorca wprowadził konsumentów w błąd sugerując, że oferta promocyjna obowiązuje na takich samych zasadach przez cały rok, pomimo, że nie obowiązywała w czasie świąt: 24, 25, 26 i 31 grudnia oraz w Nowy Rok Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 22

23 Gazetki reklamowe Decyzja Prezesa UOKIK RWR 28/2007, RLU 9/2008, RLU 3/2008 Prezes UOKiK kwestionował praktykę wprowadzania konsumentów w błąd w gazetkach reklamowych kilku sieci. Prezentowane w ofercie obniżki procentowe w rzeczywistości były znacznie mniejsze przedsiębiorca informował np. o obniżeniu ceny sera o 21 proc., podczas gdy wynosiła ona 9 proc. Urząd zakwestionował działania spółki, które polegały na zastrzeganiu w gazetkach promocyjnych prawa do zmiany ceny oferowanego towaru oraz błędów edytorskich. Przedsiębiorca informował potencjalnych nabywców, że produkty prezentowane na zdjęciach mogły się różnić od dostępnych w sprzedaży Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 23

24 Testuj za darmo! Obecnie toczy się postępowanie UOKIK Delegatura we Wrocławiu przeciwko polskiej firmie, która zachęca konsumentów do korzystania z usługi hasłem 10 dni pobierania za darmo! W regulaminie zawarto zapis, że konsument logując się na stronę zawiera umowę i w przypadku jej wypowiedzenia w odpowiednim czasie umowa automatycznie przedłuża się stosownie do wybranej opcji 1m-c, 3 m-ce, 1 rok Dotychczas zgłoszone kilkaset skarg wskazało, że zawsze następuje przedłużenie na 1 rok Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 24

25 Sankcje Roszczenia na drodze cywilnoprawnej Sankcje karne Postępowanie administracyjne Prezes UOKIK, po stwierdzeniu naruszenia zbiorowych interesów konsumentów Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 25

26 Odpowiedzialność cywilnoprawna Żądanie konsumenta W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: 1) zaniechania tej praktyki 2) usunięcia skutków 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu 5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 26

27 Dochodzenie roszczeń Ciężar dowodu - przedsiębiorca Podmioty upoważnione do wystąpienia z roszczeniem, poza konsumentem: 1) Rzecznik Praw Obywatelskich 2) Rzecznik Ubezpieczonych 3) krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów 4) powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 27

28 Rada Reklamy Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 28

29 Strona internetowa Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 29

30 Przewodnik Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 30

31 Przewodnik Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 31

32 KONTAKT Z ECK Telefonicznie: (infolinia) (faks) Elektronicznie: www: info@konsument.gov.pl, mf@konsument.gov.pl Listownie oraz osobiste wizyty w Centrum: Europejskie Centrum Konsumenckie Plac Powstańców Warszawy Warszawa Dziękuję za uwagę! Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 32