PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁÓW BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA U PERSONELU PIELĘGNIARSKIEGO

Transkrypt

1 Zrealizowano przy wsparciu finansowym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego w Białymstoku PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁÓW BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA U PERSONELU PIELĘGNIARSKIEGO Białystok 2015

2 AUTORZY PROGRAMU: Dr Dorota Kondzior Dr Matylda Sierakowska Dr Krystyna Klimaszewska Fizjoterapeuta Andrzej Fiłończuk Fizjoterapeuta Andrzej Muszkatel Mgr Zofia Jemieljańczuk

3 Kręgosłup jest najbardziej istotnym składnikiem układu kostnego i stanowi oś szkieletu. Można porównać go np. do ramy roweru lub płyty głównej komputera. Kręgosłup podpiera ciało, dźwiga jego ciężar, spełnia funkcję amortyzującą, ponadto jest ochroną dla rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych.

4

5 STATYSTYKA BÓLÓW KRĘGOSŁUPA Wśród grup zawodowych najbardziej narażonych na ryzyko rozwoju tych schorzeń znajdują się pracownicy sektorów opieki zdrowotnej, głównie pracownicy szpitali, zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych, w tym pielęgniarki, a schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego stają się główną przyczyną absencji w pracy w tej grupie zawodowej.

6 RYZYKO WYSTĄPIENIA DOLEGLIWOŚCI BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA ZWIĄZANE Z PRACĄ PIELĘGNIARKI I. CZYNNIKI FIZYCZNE: wykonywanie pracy w pozycji stojącej z częstym przemieszczaniem się z pomieszczenia do pomieszczenia (szacuje się, że podczas 8-godzinnej pracy pokonuje się dystans 4-7 km), podnoszenie, przenoszenie, przewożenie pacjentów i sprzętu medycznego, wywieranie relatywnie dużej siły w stosunku do mięśni zaangażowanych w ruch powtarzalność ruchów niewygodna, wymuszona pozycja ciała podczas pracy, np. z rękami powyżej poziomu barków, lub długotrwałe utrzymywanie pozycji stojącej bądź siedzącej wykonywanie większości czynności pielęgnacyjno-higienicznych, pielęgnacyjno-leczniczych w przodopochyleniu, a czas ich trwania wynosi od 30 sekund do 12, a nawet 15 minut.

7 RYZYKO WYSTĄPIENIA DOLEGLIWOŚCI BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA ZWIĄZANE Z PRACĄ PIELĘGNIARKI C.D. czynności, które wymagają pokonania ciężaru podczas podnoszenia i przemieszczania pacjentów, konieczność operowania ciężarami w przypadku przenoszenia, przekładania lub asekuracji pacjenta w sytuacjach nagłych, niepozwalających na użycie profesjonalnego sprzętu, omijanie/brak lub nie w pełni zapewnienie zautomatyzowanych, nowoczesnych technologii/sprzętów do podnoszenia i dźwigania, złe warunki pracy, głównie niedostosowane do wymogów ergonomicznych pomieszczenia, meble, niedostateczne oświetlenie, hałas, miejscowy ucisk przez narzędzia i powierzchnie drgania mechaniczne, niska lub nadmiernie wysoka temperatura otoczenia system czasu pracy, ale też chodzenie w butach na wysokich obcasach.

8 RYZYKO WYSTĄPIENIA DOLEGLIWOŚCI BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA ZWIĄZANE Z PRACĄ PIELĘGNIARKI C.D. II. CZYNNIKI ORGANIZACYJNE I PSYCHOSPOŁECZNE: duże wymagania związane z pracą niepewność pracy (zatrudnienia) niski poziom kontroli (np. brak wpływu na ilość, tempo oraz sposób wykonywania pracy) niski poziom zadowolenia z pracy brak wsparcia ze strony współpracowników, osób nadzorujących i kierownictwa niska kultura bezpieczeństwa pracy nadmierna rywalizacyjność, presja czasu konflikty interpersonalne, mobbing lub przemoc psychologiczna itp.

9 RYZYKO WYSTĄPIENIA DOLEGLIWOŚCI BÓLOWYCH KRĘGOSŁUPA ZWIĄZANE Z PRACĄ PIELĘGNIARKI C.D. III. CZYNNIKI INDYWIDUALNE: stan zdrowia, przebyte i współistniejące choroby ogólna wydolność i sprawność fizyczna wiek otyłość palenie tytoniu nadmierne zaangażowanie w pracę brak umiejętności radzenia sobie ze stresem.

10 DOPUSZCZALNE MASY PODNOSZONYCH ŁADUNKÓW Praca Kobiety Mężczyźni Mężczyźni Praca zespołowa Stała 12 kg 30 kg max 25 kg/1 os. Dorywcza (max. 4x godz.) 20 kg 50 kg max 42 kg/1 os.

11

12

13 PREWENCJA DOLEGLIWOŚCI BÓLOWYCH KREGOSŁUPA ZALECENIA

14 Należy wdrażać prawidłowe nawyki związane z utrzymaniem pozycji stojącej: plecy wyprostowane, głowa uniesiona wysoko, cofnięty podbródek, wciągnięty brzuch, napięte pośladki, chodzić energicznie, nie drobnymi krokami, nosić buty elastyczne, wygodne, z wkładkami amortyzującymi, na niewielkim, szerokim obcasie, unikać długiego przebywania w pozycji stojącej, napinać mięśnie, poruszać się, unikać ruchów skrętnych tułów obracać wraz ze stopami,

15 C.D. przy pochylaniu plecy muszą być proste, a kolana ugięte, podnosić ciężary z przysiadu, na ugiętych kolanach, napinając mięśnie brzucha, rozstawiając stopy, bez pochylania tułowia, przenosić przedmioty trzymając blisko tułowia, obciążać obie ręce, korzystać z plecaka, w sklepie z wózka, unikać sięgania do góry lub na dół.

16 Utrzymywać prawidłową postawę w czasie siedzenia: miednica lekko wypchnięta do przodu, kąt prosty między udami i kręgosłupem, stopy oparte o podłoże, kolana nieco wyżej niż biodra, oparcie krzesła musi podpierać kręgosłup na wysokości odcinka lędźwiowego, krzesło ma regulowaną wysokość siedzenia, oparcia, podłokietniki, mechanizm obrotowy, fotel do wypoczynku powinien zapewnić pozycję półleżącą z podparciem głowy, szyi, kręgosłupa lędźwiowego i kończyn, nie odwracać się gwałtownie - unikać skrętu tułowia, nie zakładać nogi na nogę, siadać z nogami wyciągniętymi przed siebie,

17 przeciągaj się; prostuj plecy co kilka godzin w czasie pracy załóż ręce na kark i wypychając klatkę piersiową do przodu, staraj się zbliżyć do siebie łopatki; napinaj mięśnie brzucha również wtedy, kiedy siedzisz; wstań od biurka, oprzyj ręce na talerzach kości biodrowej (lędźwiach albo na krzyżu) i przeginaj się w tył (10 razy);

18 Zachowywać odpowiednią pozycję leżącą: materac powinien być sprężysty, niezbyt miękki, dopasowujący się do krzywizn kręgosłupa, poduszka powinna być mała, wypełniająca kąt między szyją, a barkiem, by głowa była w przedłużeniu kręgosłupa, wstając najpierw ułożyć się na boku ze zgiętymi kolanami, następnie podnieść się opuszczając nogi z łóżka, usiąść i opierając się o łóżko wstać. tuż po przebudzeniu przekręcenie się w łóżku na brzuch i zrobienie 10 przeprostów każdego ranka, odpychając się rękoma od łóżka i pamiętając, żeby nie odrywać bioder od materaca zrób kilka przysiadów, unosząc jednocześnie ręce do góry i zachowując właściwe krzywizny kręgosłupa

19 Zalecana jest pozazawodowa aktywność fizyczna t.j.: spacery, pływanie, jazda na rowerze, narciarstwo biegowe, nordic walking, ćwiczenia ogólnokondycyjne, ćwiczenia równoważne (poprawiają postawę, koordynację i precyzję ruchów, wzmacniają i rozwijają mięśnie głębokie, stabilizują stawy, zwiększają zdolności percepcyjne ciała) ćwiczenia oporowe wzmacniające siłę wybranych mięśni i zwrotność stawów. Ze względu na zmianowość pracy i wynikające z tego nieprawidłowe nawyki żywieniowe (np. picie kawy w porze nocnej, podjadanie) zalecana jest własna powściągliwość oraz włączenie do okresowych szkoleń personelu bloku dotyczącego racjonalnego odżywiania się.

20 ZESTAWY ĆWICZEŃ WYKONYWANYCH W CZASIE PROGRAMU PROFILAKTYKI BÓLÓW KRĘGOSŁUPA

21 ĆWICZENIA WZMACNIAJĄCE MIĘŚNIE GRZBIETU, SZYI, OBRĘCZY BARKOWEJ, OBRĘCZY BIODROWEJ, POŚLADKOWE, BRZUCHA

22 ĆWICZENIA W LEŻENIU PRZODEM (L.P.) NA BRZUCHU Pozycja wyjściowa: L.P. KOŃCZYNY GÓRNE WYPROSTOWANE DO PRZODU, CZOŁO OPARTE O PODŁOŻE, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE Ruch : naprzemienne unoszenie prawej i lewej kończyny górnej (kciuki w kierunku sufitu) Pozycja wyjściowa: L.P. DŁONIE SPLECIONE POD CZOŁEM Ruch: uniesienie głowy i tułowia z rękoma do góry (zwracamy uwagę na brodę przyciągniętą do mostka)

23 Pozycja wyjściowa: L.P. DŁONIE POD CZOŁEM Ruch : a)-uniesienie głowy i tułowia z rękoma do góry; b)-przeniesienie rąk w bok (zwracamy uwagę na kciuki w kierunku sufitu); c)-ręce pod czoło; d)-opad Pozycja wyjściowa: L.P. DŁONIE POD CZOŁEM, KOŃCZYNY DOLNE PROSTE Ruch: naprzemienne unoszenie prawej i lewej kończyny dolnej

24 Pozycja wyjściowa: L.P. DŁONIE POD CZOŁEM Ruch: a)-uniesienie prawej kończyny dolnej; b)-zgięcie w kolanie (pięta do pośladka); c)-wyprost; d)-opuszczenie. Powtarzamy to samo z kończyną dolną lewą. Ćwiczenie to wykonujemy naprzemiennie Pozycja wyjściowa: L.P. DŁONIE WYPROSTOWANE DO PRZODU, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE Ruch: naprzemienne unoszenie prawej kończyny dolnej lewej kończyny górnej i odwrotnie czyli lewa kończyna dolna i prawa kończyna górna (kciuki w kierunku sufitu, palce stóp obciągnięte)

25 Pozycja wyjściowa: L.P. DŁONIE WYPROSTOWANE DO PRZODU, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE Ruch: uniesienie głowy (broda przyciągnięta do mostka), tułowia, kończyn górnych i kończyn dolnych do góry Pozycja wyjściowa: L.P. KOŃCZYNY GÓRNE WYPROSTOWANE DO PRZODU, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE, CZOŁO OPARTE O PODŁOŻE Ruch: uniesienie rąk i nóg do góry, czoło oparte nożyce pionowe rękoma i nogami

26 Pozycja wyjściowa: L.P. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE ZGIĘTE W KOLANACH, CHWYT ZA STOPY Ruch: uniesienie głowy (broda do mostka), tułowia i delikatne oderwanie obu ud od podłoża Pozycja wyjściowa: L.P. KOŃCZYNY GÓRNE WYPROSTOWANE DO PRZODU, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE, GŁOWA OPARTA O PODŁOŻE Ruch: a)-uniesienie prawej kończyny górnej do góry; b)-zgięcie w łokciu i dotykamy nad głową lewej łopatki lub barku. Powtarzamy to samo z kończyną górną lewą

27 ĆWICZENIA W LEŻENIU TYŁEM (L.T.) NA PLECACH Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE Ruch: naprzemienne unoszenie wyprostowanej prawej i lewej kończyny dolnej Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA Ruch: naprzemienne przyciąganie kończyn dolnych do brzucha

28 Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE ZGIĘTE W KOLANACH Ruch: uniesienie głowy i dotykanie dłońmi do kolan Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE Ruch: a)-przyciągnięcie prawej kończyny dolnej do brzucha; b)-wyprost nogi do góry; c)-przyciągnięcie do brzucha; d)-położenie proste. To samo powtarzamy z kończyną dolną lewą. Ćwiczenie wykonujemy naprzemiennie.

29 Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE ZGIĘTE W KOLANACH, STOPY I KOLANA ZŁĄCZONE Ruch: unoszenie bioder do góry (wciągnięcie brzucha i napięcie pośladków) Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE ZGIĘTE W KOLANACH, STOPY I KOLANA ROZŁĄCZONE Ruch: unoszenie bioder do góry (wciągnięcie brzucha i napięcie pośladków). Próba odchylenia kolan delikatnie w bok.

30 Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE Ruch: a)-przyciągnięcie kolan do brzucha; b)-wyprost do góry; c)- w tempie do sześciu powolne opuszczanie (w momencie pojawienia się bólu w dolnym odcinku kręgosłupa przyciągnąć nogi do brzucha i powoli opuścić)

31 Pozycja wyjściowa: L.T. RAMIONA W BOK, KOŃCZYNY DOLNE PRZYCIĄGNIĘTE DO BRZUCHA Ruch: a)-skręt głowy w prawo, kolana w lewo; b)-głowa prosto, kolana przy brzuchu; c)-skręt głowy w lewo, kolana w prawo Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA Ruch: prawa kończyna dolna prosta, lewa zgięta w kolanie uniesienie bioder i prawej kończyny dolnej do wysokości uda lewego. Ćwiczenie wykonujemy naprzemiennie raz prawą raz lewą kończyną.

32 Pozycja wyjściowa: L.T. RĘCE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE ZGIĘTE W KOLANACH Ruch: uniesienie głowy z jednoczesnym przyciągnięciem kolan do brzucha i uniesieniem kończyn górnych nad podłoże Pozycja wyjściowa: L.T. KOŃCZYNY GÓRNE WZDŁUŻ TUŁOWIA, DŁONIE UŁOŻONE NA BOCZNEJ POWIERZCHNI UDA, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE W ROZKROKU Ruch: delikatny skręt tułowia po podłożu z próbą dotknięcia prawą ręką do prawego kolana i odwrotnie

33 Pozycja wyjściowa: L.T. KOŃCZYNY GÓRNE WZDŁUŻ TUŁOWIA, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE Ruch: uniesienie głowy, prawej kończyny dolnej i lewą ręką skręcając tułów próba dotknięcia prawej stopy. Ćwiczenie wykonujemy naprzemiennie lewa kończyna dolna prawa kończyna górna do lewej stopy

34 ĆWICZENIA W KLĘKU PODPARTYM Pozycja wyjściowa: KLĘK PODPARTY, PALCE DŁONI ZWRÓCONE DO SIEBIE Ruch: uginamy ręce w łokciach, robimy skłon czołem dotykając do dłoni Pozycja wyjściowa: KLĘK PODPARTY Ruch: naprzemienne unoszenie raz prawej, raz lewej kończyny górnej do przodu

35 Pozycja wyjściowa: KLĘK PODPARTY Ruch: uniesienie prawej kończyny górnej i lewej kończyny dolnej i odwrotnie lewa kończyna górna i prawa kończyna dolna Pozycja wyjściowa: KLĘK PODPARTY Ruch: przejście do siadu na pięty bez odrywania dłoni od podłoża Pozycja wyjściowa: SIAD NA PIĘTY, CZOŁO OPARTE O PODŁOŻE, KOŃCZYNY GÓRNE WYPROSTOWANE DO PRZODU Ruch: uniesienie obu rąk do góry

36 ĆWICZENIA W SIADZIE PROSTYM Pozycja wyjściowa: SIAD PROSTY, DŁONIE OPARTE O PODŁOŻE Z TYŁU, KOŃCZYNY DOLNE WYPROSTOWANE Ruch: Uniesienie bioder i tułowia do góry z obciągnięciem palców stóp

37 Pozycja wyjściowa: SIAD PROSTY, KOŃCZYNY DOLNE W ROZKROKU Ruch: a)-skłon tułowia w przód z próbą dotknięcia do obu stóp; b)-przeniesienie ramion w bok z utrzymaniem prosto tułowia i jednoczesnym oderwaniem stóp od podłoża (nogi proste w kolanach)

38 ĆWICZENIA MOBILIZUJĄCE, CZYNNE KRĘGOSŁUPA Ćwiczenia wykonujemy w 3 niżej wymienionych pozycjach (a, b, c). Ćwiczenia te powinny być wykonywać codziennie. Pozycje wyjściowe: a) pozycja w klęku podpartym, dłonie oparte o podłoże; b) pozycja klęk podparty, kończyny górne ugięte w łokciach oparte na przedramionach c) klęk podparty,dłonie oparte o podwyższenie (fotel, kanapa, łóżko)

39 Uwypuklenie grzbietu ku tyłowi ( koci grzbiet ), broda przyciągnięta do mostka, wciągnięcie brzucha powtórzeń Uniesienie prawej kończyny górnej bokiem w górę ze skrętem tułowia. Skręcając tułów skręcamy jednocześnie głowę dążąc do skierowania wzroku na kciuk prawy. Powracamy do pozycji wyjściowej i to samo ćwiczenie wykonujemy dla drugiej kończyny górnej powtórzeń dla każdej kończyny Uniesienie zgiętej kończyny dolnej bokiem w górę powtórzeń dla każdej kończyny Uniesienie wyprostowanej kończyny dolnej w górę powtórzeń dla każdej kończyny

40 PROPOZYCJE ĆWICZEŃ DODATKOWYCH

41 Ćwiczenia na kręgosłup: rozciągaj mięśnie pleców Pozycja wyjściowa: klęk podparty, kolana i stopy ustawione na szerokości bioder, dłonie oparte o podłoże na szerokości barków. Ćwiczenie: wypchnij kręgosłup jak najbardziej do góry jednocześnie kierując brodę do klatki piersiowej (oraz podwijając miednicę do przodu). Wytrzymaj 3 sekundy, a następnie powróć do pozycji wyjściowej. Dodatkowo możesz wzbogacić ćwiczenie wykonując kolejną jego część. Z wdechem wygnij kręgosłup w drugą stronę. Powtórz ćwiczenie 10 razy.

42 Wzmacniaj mięśnie pleców Pozycja wyjściowa: połóż się na brzuchu, dłonie ułożone pod brodą, oparte o podłoże, głowa skierowana wzrokiem do podłogi, nogi proste na szerokość bioder. Ćwiczenie: unieś do góry tułów (klatkę piersiową) pozostawiając biodra i brzuch na podłodze. Wytrzymaj około 5-10 sekund i wróć do pozycji wyjściowej. Powtórz 10 razy.

43 Ćwiczenia na kręgosłup: na wzmocnienie i rozciągnięcie mięśni pleców, wzmocnienie ramion i barków, rozciągnięcie mięśni brzucha, mięśni kulszowo-goleniowych, mięśni dwugłowych i czworogłowych ud. Pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu, ręce oparte o podłoże na wysokości barków, głowa skierowana wzrokiem do podłogi, nogi proste na szerokość bioder. Ćwiczenie: wyprostuj ręce unosząc jednocześnie tułów do góry, wzrok skierowany jak najdalej do sufitu. Pamiętaj, aby nie odrywać bioder od podłogi. Wytrzymaj 5 sekund w tej pozycji, a następnie ustaw się w klęku podpartym i przejdź do tzw. psa z głową w dół. Odepchnij się z rąk prostując plecy i układając ciało w pozycji trójkąta. Pamiętaj, by plecy pozostały proste, a barki mocne (nie możesz się w nich zapadać). Pozostać w pozycji około 10 sekund i wróć do pozycji wyjściowej. Powtórz ćwiczenie 3 razy.

44 Ćwiczenia na kręgosłup: na rozciągnięcie mięśni pleców oraz mięśni dwugłowych ud. Pozycja wyjściowa: siad klęczny podparty, kolana ustawione na szerokości bioder, pięty złączone. Ćwiczenie: wciągnij brzuch powoli przechodząc do tzw. "ukłonu japońskiego", staraj się, aby wyciągnąć ręce jak najdalej w przód. Wytrzymaj 10 sekund. Pamiętaj, aby nie odrywać pośladków od pięt. Powtórz 5 razy.

45 Ćwiczenia na rozciągnięcie mięśni pleców oraz mięśni dwugłowych ud Pozycja wyjściowa: siad klęczny podparty, kolana ustawione na szerokości bioder, pięty złączone. Ćwiczenie: wciągnij brzuch powoli przechodząc do tzw. "ukłonu japońskiego", staraj się, aby wyciągnąć ręce jak najdalej w przód. Wytrzymaj 10 sekund. Pamiętaj, aby nie odrywać pośladków od pięt. Powtórz 5 razy.

46 Wzmacniaj mięśnie pleców i pośladków Pozycja wyjściowa: połóż się na brzuchu, dłonie oparte o podłoże ułożone pod brodą, głowa skierowana wzrokiem do podłogi, nogi proste na szerokość bioder. Ćwiczenie: złap rękami kostki, a następnie unieś do góry górną cześć tułowia oraz nogi, układając ciało w kształt kołyski. Wytrzymaj 5-10 sekund i wróć do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie powtórz 5 razy

47 Wzmacniaj mięśnie pleców, mięśni ud i pośladków Pozycja wyjściowa: połóż się na brzuchu, dłonie oparte o podłoże ułożone pod brodą, głowa skierowana wzrokiem do podłogi, nogi proste na szerokość bioder. Ćwiczenie: ułóż czoło na dłoniach i pozostawiając tułów na ziemi zacznij unosić raz jedną, raz druga nogę do góry (tak jak w lekcji pływania). Wytrzymaj sekund i wróć do pozycji wyjściowej rozluźniając mięśnie. Powtórz 5 razy.

48 Wzmacniaj mięśnie brzucha Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, zgięte stawy biodrowe i kolanowe, stopy oparte na podłożu, ręce wzdłuż tułowia. Ćwiczenie: napnij mięśnie brzucha unosząc jednocześnie górną część tułowia (od łopatek), wytrzymaj 3 sekundy, a następnie rozluźnij mięśnie. Pamiętaj, aby wzrok był skierowany do sufitu, broda nie przylegała do klatki piersiowej, a część lędźwiowa kręgosłupa przylegała do podłoża. Powtórz 15 razy.

49 PROPOZYCJE ĆWICZEŃ Z PODUSZKĄ SENSORYCZNĄ

50 Ćwiczenia z poduszką sensoryczną MSD (33 cm) Beret (poduszka sensoryczna) posiada wiele zastosowań: ćwiczenie koordynacji, krążenia, siły, trening balansu, masaż stóp. Ciekawymi ćwiczeniami są także te, które odpowiadają za mięśnie głębokie. Wpływają one na zachowanie prawidłowej postawy ciała, zmniejszają bóle pleców oraz mają pozytywny wpływ na narządy i centralny układ nerwowy. Poduszka sensomotoryczna można być przydatna dla osób, które posiadają problemy z krążeniem. W celu zmaksymalizowania efektu ćwiczenia warto wykonywać boso.

51 Wiele osób, ze względu na pracę, prowadzi siedzący tryb życia. Wymusza ona siedzenie dynamiczne, które pobudza mikroruchy krążków międzykręgowych, dzięki czemu zachowana jest profilaktyka związana z prawidłowym funkcjonowaniem kręgosłupa.

52 ĆWICZENIA Z PODUSZKĄ SENSOMOTORYCZNĄ TZW. BERETEM

53

54

55

56

57 Piśmiennictwo: 1. Rakowski A.: Kręgosłup w stresie. Wyd. GWP, Owczarek A.: Atlas ćwiczeń korekcyjnych. Wyd. WSiP, Zauner Renata (tłumaczenie: Najnigier B.).: Bóle kręgosłupa: poradnik medycyny naturalnej. Wyd. Cedrus Publishing House, Warszawa