Trudności występujące w nauce poszczególnych przedmiotów u uczniów z dysleksją rozwojową

Transkrypt

1 Trudności występujące w nauce poszczególnych przedmiotów u uczniów z dysleksją rozwojową Trudności w nauce można zaobserwować na różnych przedmiotach szkolnych, zależnie od utrzymujących się dysharmonii rozwojowych. Poniżej przedstawiono szeroki zakres symptomów trudności w uczeniu się. Język polski W pisaniu: pomimo dobrej znajomości zasad pisowni dziecko popełnia liczne błędy ortograficzne oraz błędy specyficzne takie jak: mylenie liter podobnych graficznie: o-a, m-n, i-t-ł, mylenie głosek, których uczeń nie potrafi zróżnicować słuchowo: b-p, d-t, k-g, z-s, trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność, odróżnianiu samogłosek nosowych: ą-ę, od zespołów dźwiękowych: om-on-en-em, opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, przestawianie liter w wyrazach, a nawet szyku dyktowanych wyrazów, pismo nieczytelne i bardzo wolne, duża męczliwość rąk przy pisaniu. W czytaniu: wolne tempo czytania, błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zmiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów, trudności we właściwej intonacji czytanego tekstu, trudności w zrozumieniu przeczytanej treści, szczególnie bardziej skomplikowanych poleceń (zbytnia koncentracja na technice obniża zrozumienie czytanej treści), niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego, trudności w uczeniu się pamięciowym- nauka wierszy, ciągi słowne, np. nazwy miesięcy, dni tygodnia. Matematyka mylenie cyfr podobnych graficznie, trudności w nauce tabliczki mnożenia, trudności w rozumieniu i rozwiązywaniu zadań tekstowych, pomyłki w zadaniach matematycznych, błędne przepisywanie słupków, arytmetyka- niezamierzona zmiana kolejności cyfr w liczbach, zmiana kierunku w rysunkach geometrycznych, mylenie pojęć przyswajanych werbalnie (np. równoległy, prostopadły), geometria- słabe rozumienie pojęć: bryła, kąt, obwód, wysokość, geometria- kłopoty ze skorelowaniem nazwy z figurą geometryczną. Geografia, przyroda trudność z orientowaniem się na mapie,

2 kłopoty z zapamiętaniem kierunków na mapie: prawo, lewo, północ, południe, wschód, zachód, trudności w określaniu stron świata. Historia mylenie wydarzeń chronologicznych, trudności z wiązaniem faktów historycznych i zapamiętaniem kolejności ich następowania w czasie, trudności z zapamiętywaniem dat, nazw miast, długich, wieloczłonowych nazw i pojęć. Języki obce - trudności podobne jak w języku polskim: ubogie słownictwo, zniekształcanie wyrazów mało znanych, przy czytaniu długo utrzymuje się technika literowania, występują kłopoty z syntezą dźwięków, w czytaniu nie uwzględniane są znaki przestankowe, błędy w czytaniu: mylenie wyrazów o podobnym brzmieniu, zniekształcanie słów, błędy typu fonetycznego fonetyczna deformacja słów, szczególne trudności w pisaniu ze słuchu wynikające z kłopotów z dokonaniem prawidłowej analizy dźwiękowej dyktowanych wyrazów, trudności z wyodrębnieniem wyrazów ze zdań, z zapisaniem wyrazów nieznanych, zmiana kolejności wyrazów w zdaniu; trudności z opanowaniem nowych obrazów graficznych wyrazów, trudności z prawidłową wymową, trudności z prawidłowym zapisem wyrazów. Wychowanie fizyczne błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń spowodowane słabą orientacją w schemacie ciała i przestrzeni, obniżona sprawność ruchowa, powoduje ona problemy w wykonywaniu ćwiczeń, kłopoty z rozróżnianiem kierunków prawo-lewo, góra-dół, na lekcji w- f dzieci te są niezdarne, wolniejsze od innych dzieci - nie łapią piłki, nie mogą trafić do celu, źle wykonują konkretne polecenia (np. wykonujemy obrót przez prawe ramię). Plastyka, technika kłopoty z majsterkowaniem, lepieniem, wycinaniem, szyciem, kreśleniem, malowaniem, trudności w robótkach ręcznych, trudności w rysunku technicznym. Muzyka

3 trudności w czytaniu i pisaniu nut identyczne, jak w czytaniu i pisaniu słów (obie te umiejętności posługują się symbolami i dźwiękami). Uczniowie dyslektyczni w klasach starszych mogą mieć trudności w zakresie wielu przedmiotów, a zwłaszcza matematyki, (geometria), geografii, języków obcych, zajęć plastycznych, ćwiczeń fizycznych i we wszystkich przypadkach wymagających samodzielnego czytania tekstu lub samodzielnego pisania. JAK NAUCZYCIEL MOŻE POMÓC UCZNIOWI Z DYSLEKSJĄ Uczniów ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania nauczyciel powinien traktować w sposób zindywidualizowany w procesie dydaktyczno wychowawczym zarówno w zakresie wymagań jak i oceniania. Uczeń powinien siedzieć blisko nauczyciela, wydłuża to czas koncentracji uwagi na lekcji, ośmiela go do zadawania pytań, gdy czegoś nie rozumie, pomaga nauczycielowi kontrolować prace ucznia np. sprawdzać czy nadąża z przepisywaniem tekstów. Nauczyciel powinien częściej sprawdzać zeszyty, ze względu na skłonność do zniekształcania informacji. Uczeń z dysleksją może popełnić błędy również przy przepisywaniu tekstu z tablicy, gdy ma tekst przed sobą, gdy zna reguły ortograficzne i gramatyczne nie potrafi ich jednak zastosować. Dziecka słabo czytającego nie odpytywać na forum klasy (uczeń z dysleksją powinien czytać głośno wobec innych dzieci tylko taki tekst, który uprzednio nauczyciel polecił mu opracować w domu). W przypadku ciężkiej dysleksji pozwolić na korzystanie z książek mówionych (korzystanie z taśm magnetofonowych z nagraniami lektur szkolnych). Nie należy przeciążać dziecka większą ilością czytania i pisania. W przypadku dłuższych tekstów nauczyciel powinien przeznaczyć tylko fragment do czytania głośnego, z całym tekstem dziecko może się zaznajomić za pomocą czytania cichego, albo może mu to przeczytać rodzic, odpowiednio pouczony przez nauczyciela. Dziecku, które ma problemy z ładnym pismem pozwolić długo pisać ołówkiem, a dziecku leworęcznemu pokazać (nauczyć je) prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego i ułożenia zeszytu. W przypadku dysgrafii, gdy zmniejsza się czytelność pisma należy umożliwić uczniowi wykonanie prac kontrolnych na komputerze lub maszynie do pisania. Na końcu każdego zeszytu przedmiotowego założyć kolorowe słowniki wyrazów i wzorów i umożliwić korzystanie z nich na lekcjach oraz większych sprawdzianach. Prace pisemne oceniać za wartość merytoryczną, popełniane błędy należy traktować jako materiał do ćwiczeń. Wskazane jest także danie dziecku dodatkowego czasu na wykonanie pracy pisemnej. Zachęcać do korzystania ze słowników i leksykonów, szczególnie w pracach domowych. Nie wyrywać do natychmiastowej odpowiedzi, gdy uczeń sprawia wrażenie wyłączonego (dyslektycy mają kłopoty z szybkim przypominaniem sobie terminów, dat, słówek, długich ciągów reakcji chemicznych). Dać więcej czasu na wykonanie zadania (dzieci te często pracują wolniej) oraz stosować przerwy z powodu zwiększonej męczliwości tych uczniów. Cierpliwie czekać na odpowiedź, pomagać sugestiami.

4 W sposobie oceniania uczniów dyslektycznych powinno uwzględnić się różnorakie czynniki wpływające na jakość pracy i doceniać włożony wysiłek. Ocena w głównej mierze powinna dotyczyć poprawności wypowiedzi ustnych i strony merytorycznej prac pisemnych. Wszelkie sprawdziany pisemne są niezwykle stresujące dla uczniów z dysleksją. W związku z tym konieczne jest wydłużenie limitu czasu na pisanie sprawdzianów. Wzmacniać wiarę we własne siły podkreślając każdy nawet drobny sukces. Zapewnić poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego, unikając m. in. niedomówień, sytuacji wieloznacznych i sytuacji, w których uczeń może być ośmieszony. Wszyscy nauczyciele uczący dane dziecko powinni zapoznać się z opinią poradni. Zalecenia powinny być brane pod uwagę, gdy dziecko wykazuje się systematyczną pracą. Warto uświadomić sobie, że praca ta niekoniecznie musi przynieść zlikwidowanie występujących trudności, czy nawet poprawę. Podstawą oceny ucznia dyslektycznego powinien być zatem wysiłek i wkład pracy ucznia, a nie efekty. SZCZEGÓŁOWE WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELI ORGANIZACJA PROCESU CZYTANIA Dzieci dyslektyczne mają duże kłopoty z czytaniem. Nie powinny zatem rezygnować z czytania na głos, ale powinno to odbywać się w domu pod ścisłą kontrolą rodziców. Dobrze jest, jeżeli nauczyciel codziennie wyznacza fragmenty tekstu do czytania na głos i próbuje do tego mobilizować ucznia. Dziecko z dysleksją nie powinno jednak czytać na głos przy całej klasie, ponieważ jest wtedy bardzo napięte emocjonalnie i z tego powodu jeszcze gorzej czyta niż zazwyczaj. Aby dziecko dyslektyczne nie poczuło się pokrzywdzone, można polecić mu przeczytanie od czasu do czasu jednego zdania lub polecenia do jakiegoś ćwiczenia, ale tak, aby nie miało ono przekonania, że jest odpytywane. PRACA NAD GRAFICZNYM POZIOMEM PISMA Dziecko z dysgrafia pisze bardzo brzydko i nieczytelnie. W sytuacjach stresowych, niesprzyjających koncentracji uwagi pismo jest niestaranne. Obserwuje się niedokładności w odtwarzaniu liter, ich połączeń, złe proporcje liter w wyrazie, niezachowanie należytego odstępu między literami i wyrazami. Znaczący jest też brak równomiernego i jednolitego położenia pisma oraz niepoprawne zagęszczanie liter. Znaczne nasilenie tych cech powoduje, że pismo jest mało lub zupełnie nieczytelne. Zdarza się, że sam uczeń nie jest w stanie przeczytać tego, co napisał. Sprzyja temu też zmęczenie (np. po lekcji wychowania fizycznego) i pośpiech (np. chęć oddania pracy klasowej na czas). W przypadku starszych uczniów podniesienie poziomu graficznego pisma jest bardzo trudne, gdyż zostały już utrwalone nieprawidłowe nawyki ruchowe. Najlepiej, zatem zadbać o to, aby prace pisemne były czytelne, nie zaś starannie napisane.

5 Przepisywanie w nieskończoność prac domowych, notatek z lekcji nie jest drogą do sukcesu, a tylko stratą czasu. Dziecko z dysgrafia powinno mieć mniej tekstu do napisania w klasie, bo i tak pisząc wolno i mozolnie, nie może nadążyć za kolegami. Tylko to, co napisało nieczytelnie, powinno w domu przepisać, bowiem częste nudne przepisywanie wywołuje u dziecka awersję do nauki. Natomiast wskazane są zajęcia grafomotoryczne, które w znacznym stopniu podnoszą sprawność rąk i koordynację wzrokowo-ruchową. Ważne jest, aby nauczyciel wyraźnie pisał na tablicy i zwracał uwagę, czy dziecko nadąża z pisaniem. PRACE PISEMNE Największe znaczenie dla końcowej oceny z wielu przedmiotów mają wypowiedzi ustne dziecka dyslektycznego, których powinno być znacznie więcej niż w przypadku innych dzieci. Sprawdziany pisemne należy dzielić na mniejsze części i podawać uczniowi etapami. Prace pisemne dziecka z dysortografią nauczyciel powinien oceniać pod kątem merytorycznym. Pod uwagę bierze się wówczas zawartą w wypracowaniu wiedzę, dobór argumentów, logikę wywodu, treść, styl i kompozycję pracy. Poprawność zapisu może stanowić tylko niewielką część składową całościowej oceny. Ważne jest również zachęcanie do stałego używania słownika ortograficznego, który zawsze powinien znajdować się na ławce takiego ucznia. Istotną rolę odgrywa wyrobienie nawyku wielokrotnego sprawdzenia swoich prac i dobra znajomość zasad ortograficznych oraz doskonalenie sprawności ich stosowania. METODY NAUCZANIA Zarówno podczas edukacji jak i w procesie utrwalania wiadomości, należy angażować wielozmysłowe doświadczenia dziecka, to znaczy stosować środki audiowizualne, powtarzanie tekstu na głos, notowanie, dotyk modeli, eksponatów, ćwiczenia ruchowe-wzrokowo-słuchowe związane z treścią lekcji, reguły mnemotechniczne, ułatwiające zapamiętywanie (np. w postaci śpiewanych wierszyków, rymowanek). NAUCZANIE JĘZYKÓW OBCYCH Przejawiając deficyty funkcji słuchowych i wzrokowych, dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu mają problemy nie tylko z nauką języka polskiego, ale także z opanowaniem języków obcych. Na lekcjach należy zbliżać nauczanie do bardziej praktycznego wymiaru poprzez udział w grach i zabawach językowych, angażowanie wielozmysłowych doświadczeń dziecka. Zachęca się do nauczania opartego na kontaktach z językiem w sytuacjach codziennych, np. poprzez wymianę międzynarodową, udział w obozach i koloniach językowych z dziećmi posługującymi się danym językiem jako ojczystym. Nauczyciel języka obcego powinien być poinformowany o diagnozie przejawianych przez dziecko zaburzeń i nie dyskwalifikować jego prac pisemnych z powodu braku poprawności zapisu. Większe znaczenie dla końcowej oceny powinny mieć tu wypowiedzi ustne ucznia.

6 Na podstawie opracowania: Beata Sroka - Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna dla Dzieci Dyslektycznych w Krakowie.