Autorzy: mgr inż. Waldemar Kula mgr inż. Sylwester Matyjaszczyk Roman Wawroski. Recenzenci: mgr inż. Marek Rudziński mgr inż.

Transkrypt

1

2 Autorzy: mgr inż. Waldemar Kula mgr inż. Sylwester Matyjaszczyk Roman Wawroski Recenzenci: mgr inż. Marek Rudziński mgr inż. Zdzisław Gadek Opracowanie redakcyjne: mgr Edyta Kozieł Korekta merytoryczna: mgr Kazimiera Tarłowska Korekta techniczna: mgr Piotr Bartosiak

3 Spis treści Wprowadzenie 4 I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 6 1. Opis pracy w zawodzie 6 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno- -wychowawczego 8 II. Plany nauczania 16 III. Moduły kształcenia w zawodzie Podstawy techniki ogólnej 18 Stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 22 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 26 Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych 30 Wykonywanie operacji techniczno-technologicznych 34 Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem 39 Analizowanie obwodów elektrycznych i elektronicznych 43 Obsługiwanie maszyn i urządzeń elektrycznych Eksploatacja maszyn, narzędzi i urządzeń rolniczych 51 Eksploatacja maszyn i narzędzi do uprawy roli 53 Eksploatacja siewników i sadzarek oraz narzędzi do upraw międzyrzędowych 56 Eksploatacja maszyn i urządzeń do nawożenia i ochrony roślin 60 Eksploatacja maszyn i urządzeń do zbioru zielonek 64 Eksploatacja maszyn do zbioru zbóż 67 Eksploatacja maszyn do zbioru roślin okopowych 71 Eksploatacja urządzeń stosowanych w budynkach inwentarskich 74 Organizowanie transportu w gospodarstwie rolnym 78 Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych Eksploatacja pojazdów rolniczych 85 Stosowanie przepisów ruchu drogowego 87 Stosowanie technik kierowania pojazdem i wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych 90 Diagnozowanie i naprawa układów silnika 94 Diagnozowanie i naprawa układów napędowych pojazdów 98 Diagnozowanie i naprawa układów kierowniczych, jezdnych, zawieszenia i hamulcowych 101 Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznych, pneumatycznych i urządzeń zaczepowych 105 Diagnozowanie i naprawa układów elektrycznych w pojazdach i maszynach 109 2

4 Wykonywanie przeglądów technicznych i obsługi sezonowej Podstawy działalności gospodarczej w rolnictwie 115 Organizowanie technicznej obsługi rolnictwa i warsztatu naprawczego 117 Prowadzenie marketingu usług 120 Sporządzanie rachunku ekonomicznego Praktyka zawodowa 127 Wykonywanie prac polowych 128 Wykonywanie naprawy sprzętu rolniczego Naprawa maszyn rolniczych 134 Wykonywanie naprawy kombajnu zbożowego 136 Wykonywanie naprawy opryskiwaczy 139 3

5 Wprowadzenie Modułowy program nauczania dla zawodu mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych 723[03] jest przeznaczony do realizacji w zasadniczej szkole zawodowej dla młodzieży i dla dorosłych oraz w szkole policealnej, w formie stacjonarnej lub zaocznej. Celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie absolwenta do skutecznego wykonywania zadań zawodowych w warunkach gospodarki rynkowej. Wymaga to dobrego przygotowania ogólnego, opanowania podstawowej wiedzy i umiejętności oraz prezentowania właściwych postaw zawodowych. Absolwent szkoły powinien charakteryzować się otwartością, komunikatywnością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłego uczenia się i podnoszenia kwalifikacji, a także umiejętnością oceny swoich możliwości. Realizacja programu nauczania o modułowym układzie treści kształcenia ułatwia osiągnięcie tych zamierzeń. Kształcenie zawodowe z wykorzystaniem programu modułowego, poprzez powiązanie celów i materiału nauczania z procesem pracy i zadaniami zawodowymi umożliwia: przygotowanie ucznia do wykonywania typowych zadań zawodowych na stanowiskach pracy, którym odpowiadają określone zakresy umiejętności, wiedzy i postaw zawodowych, integrację treści nauczania z różnych dyscyplin wiedzy, stymulowanie aktywności intelektualnej i motorycznej ucznia, pozwalającej na indywidualizację procesu nauczania. Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, że: preferowane są aktywizujące metody nauczania, które wyzwalają aktywność, kreatywność, zdolność do samooceny uczącego się, oraz zmieniają rolę nauczyciela w kierunku doradcy, partnera, projektanta, organizatora i ewaluatora procesu dydaktycznego, proces nauczania i uczenia się ukierunkowany jest na osiąganie konkretnych, wymiernych rezultatów w formie ukształtowanych umiejętności intelektualnych i praktycznych, które umożliwiają wykonywanie określonego zakresu pracy w zawodzie, wykorzystywana jest w szerokim zakresie zasada transferu wiedzy i umiejętności wcześniej uzyskanych przez ucznia w toku nauki formalnej, nieformalnej oraz incydentalnej, program nauczania posiada elastyczną strukturę, a znajdujące się w nim moduły i jednostki modułowe można aktualizować (modyfikować, uzupełniać lub wymieniać) nie burząc konstrukcji programu, po to, aby dostosowywać treści do zmieniających się potrzeb rynku pracy, rozwoju nauki i technologii oraz predyspozycji uczących się. 4

6 Modułowy program nauczania dla zawodu składa się z modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na podstawie określonych kryteriów, umożliwiających zdobywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwych dla zawodu. W strukturze programu wyróżnia się: założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, plany nauczania, programy modułów i jednostek modułowych. Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych i literaturę. Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu nauczania oraz propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona w założeniach programowo-organizacyjnych kształcenia w zawodzie, przedstawia schemat powiązań (korelacji) między modułami, i jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Ma ona ułatwić dyrekcji szkół i nauczycielom planowanie i organizowanie procesu dydaktycznego. W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostek modułowych, który zawiera następujące elementy: symbol cyfrowy zawodu zgodnie z obowiązującą klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy, oznaczający grupę modułów: O dla modułów ogólnozawodowych, Z dla modułów zawodowych, S dla modułów specjalizacji. cyfrę arabską dla kolejnego modułu w grupie i dla kolejnej wyodrębnionej w module jednostki modułowej. Przykładowy zapis kodowania modułu: 723[03].O1 723[03] symbol cyfrowy zawodu: mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy. Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 723[03].Z [03] symbol cyfrowy zawodu: mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, Z1 pierwszy moduł zawodowy, 02 druga jednostka modułowa w module Z1. 5

7 I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Typowe stanowiska pracy Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych powinien być przygotowany do wykonywania zadań zawodowych związanych z eksploatacją i naprawą pojazdów i maszyn rolniczych. Może podejmować pracę w przedsiębiorstwach technicznej obsługi wsi i rolnictwa, a także samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą. Zadania zawodowe Do typowych zadań zawodowych mechanika-operatora pojazdów i maszyn rolniczych należą: sprawdzanie stanu technicznego pojazdów, maszyn, urządzeń i sprzętu rolniczego, przygotowywanie pojazdu, maszyny lub urządzenia rolniczego do naprawy, wykonywanie demontażu części i zespołów, kwalifikowanie części i zespołów do naprawy, wymiany zgodnie z instrukcją napraw, sporządzanie wykazu niezbędnych surowców, części, materiałów, zespołów, podzespołów do naprawy, montowanie nowych lub naprawionych części, podzespołów, zespołów do pojazdu, maszyny, narzędzia lub urządzenia, kontrolowanie jakości wykonanych prac, porządkowanie stanowiska pracy, oczyszczanie narzędzi i sprzętu, rozliczanie materiału, zagospodarowanie odpadów i zużytych części, zespołów, przygotowywanie maszyn i urządzeń do wykonywania zabiegów agrotechnicznych, zestawianie agregatów uprawowych zgodnie z przepisami, wykonywanie prac polowych zgodnie z wymaganiami agrotechnicznymi, kontrolowanie jakości prac polowych z ewentualną korektą parametrów roboczych, oczyszczanie i konserwacja maszyn i urządzeń po zabiegach polowych oraz zagospodarowanie odpadów. 6

8 Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć: czytać i interpretować rysunki wykonawcze i złożeniowe, wykonywać proste szkice i rysunki części zespołów maszyn, posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną, charakteryzować materiały konstrukcyjne stosowane w technice rolniczej, wykonywać podstawowe operacje z zakresu obróbki metali niezbędne przy naprawie maszyn i urządzeń rolniczych, użytkować narzędzia, pojazdy, maszyny i urządzenia rolnicze, stosować nowoczesne technologie naprawy sprzętu rolniczego, planować i wykonywać podstawowe zabiegi w wybranych technologiach produkcji rolniczej, organizować stanowisko pracy do naprawy sprzętu rolniczego zgodnie z wymaganiami ergonomii, obsługiwać pojazdy silnikowe w zakresie niezbędnym do uzyskania prawa jazdy kategorii B, stosować rachunek ekonomiczny w działalności gospodarczej, prowadzić uproszczoną rachunkowość, radzić sobie w sytuacjach problemowych, samodzielnie podejmować decyzje, organizować i oceniać własną pracę, skutecznie komunikować się z innymi uczestnikami procesu pracy, kierować pracą innych i efektywnie współdziałać w zespole, stosować przepisy kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy, stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy, poszukiwać miejsca pracy jako pracownik najemny lub przedsiębiorca, doskonalić umiejętności zawodowe, korzystać z różnych źródeł informacji technicznej i ekonomicznej oraz doradztwa specjalistycznego. 7

9 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego Podstawowym celem kształcenia w zawodzie mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych jest przygotowanie absolwenta szkoły zawodowej do wykonywania prac eksploatacyjno-naprawczych maszyn, narzędzi i urządzeń rolniczych, które polegają na przeglądach ich stanu technicznego, konserwacji i remontach oraz eksploatacji pojazdów silnikowych, maszyn i urządzeń rolniczych. Zadania zawodowe zawierają także umiejętności demontażu i montażu maszyn i urządzeń, rozruchu, regulacji oraz zabezpieczenia antykorozyjnego. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie. Zawód mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa specjalizację, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć: maszyn i narzędzi rolniczych, pojazdów silnikowych, maszyn melioracyjnych. Treści programowe zawarte są w modułach: ogólnozawodowym, zawodowych i specjalizacyjnym. Moduły w swojej strukturze zawierają jednostki modułowe, obejmujące możliwy do wykonania wycinek pracy, którego rezultatem może być produkt, usługa lub istotna decyzja. Realizacja szczegółowych celów kształcenia jednostek modułowych powinna zapewnić opanowanie umiejętności, pozwalających na wykonywanie określonego zakresu pracy. Czynnikiem sprzyjającym kształtowaniu umiejętności zawodowych powinno być wykonywanie ćwiczeń zaproponowanych w programach poszczególnych jednostek modułowych. Program modułu 723[03].O1 Podstawy techniki ogólnej obejmuje ogólnozawodowe treści kształcenia z zakresu: podstaw rysunku technicznego, materiałoznawstwa, obróbki ręcznej i mechanicznej metali, obróbki plastycznej, części maszyn, maszynoznawstwa ogólnego, obwodów elektrycznych prądu stałego i przemiennego, instalacji elektrycznych, podstaw elektrotechniki i automatyki oraz stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska. Program modułu powinien być realizowany w pierwszej kolejności. Program modułu 723[03].Z1 Eksploatacja maszyn, narzędzi i urządzeń rolniczych obejmuje treści kształcenia dotyczące eksploatacji: narzędzi i maszyn do uprawy roli, maszyn do nawożenia, maszyn do siewu i sadzenia, narzędzi i maszyn do pielęgnacji oraz ochrony roślin, maszyn do zbioru zielonek, maszyn do zbioru zbóż, 8

10 maszyn do zbioru roślin okopowych, mechanizacji produkcji zwierzęcej, środków transportowych w rolnictwie, eksploatacji i konserwacji sprzętu rolniczego. Program modułu 723[03].Z2 Eksploatacja pojazdów rolniczych obejmuje zawodowe treści kształcenia z zakresu: budowy i klasyfikacji pojazdów, przepisów ruchu drogowego, wykonywania czynności kontrolno-obsługowych pojazdu, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach oraz eksploatacji silników spalinowych, układów napędowych pojazdów, układów jezdnych, kierowniczych, hamulcowych i zawieszenia, układów elektrycznych, hydraulicznych i pneumatycznych, urządzeń zaczepowych, nadwozi pojazdów. Program modułu 723[03].Z3 Podstawy działalności gospodarczej w rolnictwie obejmuje treści kształcenia z zakresu: organizacji warsztatu usługowego, prowadzenia marketingu usług, sporządzania rachunku ekonomicznego. Program modułu 723[03].Z4 Praktyka zawodowa, który jest realizowany w szkole policealnej obejmuje treści kształcenia z zakresu wykonywania prac polowych i naprawy sprzętu rolniczego. Program modułu specjalizacyjnego 723[03].S1 Naprawa maszyn rolniczych obejmuje treści kształcenia dotyczące wykonywania naprawy kombajnu zbożowego oraz naprawy i przeglądów technicznych opryskiwaczy. Kształcenie specjalizacyjne powinno być dostosowane do potrzeb rynku pracy. Szkoła może realizować zamieszczony w programie nauczania moduł specjalizacyjny lub w zależności od potrzeb lokalnego i regionalnego rynku pracy oraz własnych możliwości, może opracować inny program specjalizacji. Wykaz modułów i występujących w nich jednostek modułowych zamieszczono w tabeli. 9

11 Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Wykaz modułów i jednostek modułowych Orientacyjna liczba godzin na realizację Moduł 723[03].O1 Podstawy techniki ogólnej 432 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, 723[03].O1.01 ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska [03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 45 Stosowanie materiałów konstrukcyjnych 723[03].O1.03 i eksploatacyjnych [03].O1.04 Wykonywanie operacji techniczno-technologicznych (03) Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem 63 Analizowanie obwodów elektrycznych 723[03].O1.06 i elektronicznych [03].O1.07 Obsługiwanie maszyn i urządzeń elektrycznych 36 Moduł 723[03].Z1 Eksploatacja maszyn, narzędzi i urządzeń rolniczych [03].Z1.01 Eksploatacja maszyn i narzędzi do uprawy roli 30 Eksploatacja siewników i sadzarek oraz narzędzi do 723[03].Z1.02 upraw międzyrzędowych. 55 Eksploatacja maszyn i urządzeń do nawożenia 723[03].Z1.03 i ochrony roślin [03].Z1.04 Eksploatacja maszyn i urządzeń do zbioru zielonek [03].Z1.05 Eksploatacja maszyn do zbioru zbóż [03].Z1.06 Eksploatacja maszyn do zbioru roślin okopowych 55 Eksploatacja urządzeń stosowanych w budynkach 723[03].Z1.07 inwentarskich [03].Z1.08 Organizowanie transportu w gospodarstwie rolnym [03].Z1.09 Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych 105 Moduł 723[03].Z2 Eksploatacja pojazdów rolniczych [03].Z2.01 Stosowanie przepisów ruchu drogowego 36 Stosowanie technik kierowania pojazdem i wykonywanie 723[03].Z2.02 czynności kontrolno-obsługowych [03].Z2.03 Diagnozowanie i naprawa układów silnika 138 Diagnozowanie i naprawa układów napędowych 723[03].Z2.04 pojazdów 66 Diagnozowanie i naprawa układów kierowniczych, 723[03].Z2.05 jezdnych, zawieszenia i hamulcowych 66 Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznych, 723[03].Z2.06 pneumatycznych i urządzeń zaczepowych 72 Diagnozowanie i naprawa układów elektrycznych 723[03].Z2.07 w pojazdach i maszynach 66 Wykonywanie przeglądów technicznych i obsługi 723[03].Z2.08 sezonowej 66 10

12 Moduł 723[03].Z3 Podstawy działalności gospodarczej w rolnictwie 180 Organizowanie technicznej obsługi rolnictwa 723[03].Z3.01 i warsztatu naprawczego [03].Z3.02 Prowadzenie marketingu usług [03].Z3.03 Sporządzanie rachunku ekonomicznego 90 Moduł 723[03].S1 Naprawa maszyn rolniczych [03].S1.01 Wykonywanie naprawy kombajnu zbożowego [03].S1.02 Wykonywanie naprawy opryskiwaczy 82 Razem 1836 * Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania zasadniczej szkoły zawodowej. Realizując modułowy program nauczania w szkole policealnej należy uwzględnić moduł 723[03].Z4. Praktyka zawodowa. 11

13 Dydaktyczna mapa programu 723[03].O1 723[03].O [03].O [03].O [03].O [03].O [03].O [03].O [03].Z1 723[03].Z2 723[03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z [03].Z3 723[03].Z [03].Z [03].Z [03].S1 723[03].S [03].S

14 Dydaktyczna mapa modułowego programu nauczania stanowi schemat powiązań między modułami oraz jednostkami modułowymi i określa kolejność ich realizacji. Szkoła powinna z niej korzystać podczas planowania zajęć dydaktycznych. Ewentualna zmiana kolejności realizacji programu modułów lub jednostek modułowych powinna być poprzedzona szczegółową analizą dydaktycznej mapy programu nauczania oraz treści jednostek modułowych, przy zachowaniu korelacji treści kształcenia. Podana w tabeli wykazu modułów i jednostek modułowych orientacyjna liczba godzin na realizację, może ulegać zmianie w zależności od stosowanych przez nauczyciela metod nauczania i środków dydaktycznych. Nauczyciel realizujący modułowy program nauczania powinien posiadać przygotowanie w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz opracowywania pakietów edukacyjnych. W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Programy nauczania jednostek modułowych w poszczególnych modułach należy realizować w różnych formach organizacyjnych, dostosowanych do treści i planowanych metod kształcenia. Stosowane metody i formy organizacyjne pracy uczniów powinny zapewnić osiągnięcie, założonych w programie nauczania celów kształcenia. Wymaga to takiej organizacji kształcenia, w którym proces uczenia się uczniów będzie dominować nad procesem nauczania, dlatego też szczególną uwagę należy zwrócić na dobrze zorganizowaną, samodzielną, kierowaną przez nauczyciela pracę uczniów. Zaleca się, aby kształcenie modułowe było realizowane aktywizującymi i praktycznymi metodami nauczania, takimi jak: metoda dyskusji dydaktycznej, przewodniego tekstu, pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne, metoda projektów. Dominującą metodą nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne. Podczas realizacji programu nauczania należy zwrócić uwagę na samokształcenie uczniów oraz na wykorzystywanie innych niż podręcznikowe źródeł informacji. W realizacji treści programowych, w tym ćwiczeń, należy uwzględniać współczesne technologie, materiały, narzędzia i sprzęt. Prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga od nauczyciela przygotowania odpowiednich materiałów, takich jak: teksty przewodnie, instrukcje do wykonywania ćwiczeń, instrukcje stanowiskowe oraz instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy. Wskazane jest stosowanie filmów dydaktycznych i komputerowych programów symulacyjnych, organizowanie wycieczek dydaktycznych 13

15 w celu poznania specyficznych warunków pracy, organizacji stanowisk pracy, warunków magazynowania materiałów, sprzętu oraz zabezpieczenia pod względem bhp. Nauczyciel kierujący procesem kształtowania umiejętności uczniów powinien udzielać im pomocy w rozwiązywaniu problemów wynikających z realizacji zadań oraz sterować tempem pracy. Powinien również rozwijać zainteresowania zawodem, wskazywać możliwości dalszego kształcenia oraz kształtować pożądane postawy uczniów, takie jak: rzetelność i odpowiedzialność za pracę, dbałość o jej jakość, o porządek na stanowisku pracy, oszczędne i racjonalne eksploatowanie maszyn i urządzeń oraz wykorzystanie materiałów. Istotnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest system sprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych ucznia. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumatywnych. Badania diagnostyczne mają na celu dokonanie oceny zakresu oraz poziomu wiadomości i umiejętności uczniów w początkowej fazie kształcenia. Badania kształtujące prowadzone w trakcie realizacji programu mają dostarczać bieżących informacji o efektywności nauczania-uczenia się. Informacje uzyskane w wyniku badań pozwalają na dokonanie niezbędnych korekt w procesie nauczania. Badania sumatywne powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej. Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, wdrażać do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny. Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być realizowane za pomocą sprawdzianów ustnych, pisemnych i praktycznych, obserwacji czynności ucznia oraz pomiaru dydaktycznego. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych wymaga od nauczyciela określenia kryteriów i norm oceny, opracowania testów osiągnięć szkolnych, arkuszy obserwacji i arkuszy oceny postępów. Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie według modułowego programu nauczania powinna posiadać odpowiednie warunki lokalowe oraz wyposażenie techniczne i dydaktyczne. Środki dydaktyczne, niezbędne do organizacji i prowadzenia procesu kształcenia według programu modułowego, powinny stanowić: pomoce dydaktyczne, materiały dydaktyczne, techniczne środki kształcenia. Pracownie powinny być wyposażone w środki dydaktyczne, które zostały określone w jednostkach modułowych. Kształtowanie umiejętności praktycznych powinno odbywać się na odpowiednio wyposażonych stanowiskach dydaktycznych w pracowniach, warsztatach oraz na rzeczywistych stanowiskach pracy. Przy 14

16 stanowiskach dydaktycznych należy stworzyć odpowiednie warunki umożliwiające przyswajanie wiedzy związanej z wykonywaniem ćwiczeń. Stanowisko dydaktyczne powinna stanowić wydzielona część pracowni, warsztatów, hali, w których korzystając ze zgromadzonych materiałów, narzędzi i sprzętu uczeń wykona określone zadania. Zaleca się prowadzenie procesu kształcenia w następujących pracowniach: podstaw techniki, maszyn i urządzeń rolniczych, pojazdów silnikowych, ekonomicznej. Pracownie powinny składać się z sali ćwiczeń i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali ćwiczeń należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów (jedno- lub dwuosobowych). Realizacja programu jednostek modułowych może odbywać się w szkolnych pracowniach, warsztatach i gospodarstwach pomocniczych, centrach kształcenia praktycznego i centrach kształcenia ustawicznego, u pracodawców w przedsiębiorstwach techniczno-handlowej obsługi wsi i rolnictwa oraz w gospodarstwach rolnych wyposażonych w techniczne środki produkcji. Zaleca się, aby zajęcia z zakresu kształcenia ogólnozawodowego umieszczać w szkolnym planie zajęć w blokach 2- oraz 3-godzinnych, natomiast z zakresu kształcenia zawodowego - w blokach od 2 do 6 godzin w zależności od specyfiki jednostki modułowej. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne odbywały się w grupie liczącej do 15 osób, z podziałem na zespoły 2-4 osobowe wykonujące ćwiczenia na wydzielonych stanowiskach. W trosce o jakość kształcenia konieczne są systematyczne działania szkoły polegające na: organizowaniu zaplecza technicznego, umożliwiającego wykonanie obudowy dydaktycznej programu, współpracy z zakładami pracy (przedsiębiorstwami, warsztatami rzemieślniczymi) związanymi z kierunkiem kształcenia w celu aktualizacji treści kształcenia zawodowego, odpowiadających wymaganiom technologii, techniki oraz rynku pracy, doskonaleniu nauczycieli w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania pakietów edukacyjnych. 15

17 II. Plany nauczania PLAN NAUCZANIA Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych 723[03] Podbudowa programowa: gimnazjum Dla młodzieży Dla dorosłych Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Klasy I - III Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Forma stacjonarna Semestry I - VI Liczba godzin w trzyletnim okresie nauczania Forma zaoczna 1. Podstawy techniki ogólnej Eksploatacja maszyn i urządzeń rolniczych Eksploatacja pojazdów rolniczych Podstawy działalności gospodarczej w rolnictwie 5. Naprawa maszyn rolniczych Razem Nauka jazdy pojazdem samochodowym: 30 godz. na jednego ucznia/słuchacza Nauka jazdy i pracy kombajnem zbożowym: 5 godz. na jednego ucznia/słuchacza Zestawianie agregatów maszynowych: 5 godz. na jednego ucznia/słuchacza 16

18 PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych 723[03] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Semestry I - II Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin w rocznym okresie nauczania Semestry I - II Forma stacjonarna 1. Podstawy techniki ogólnej Eksploatacja maszyn i urządzeń rolniczych Eksploatacja pojazdów rolniczych Forma zaoczna 4. Podstawy działalności gospodarczej w rolnictwie 5. Naprawa maszyn rolniczych Razem Praktyka zawodowa: 6 tygodni Nauka jazdy pojazdem samochodowym: 30 godz. na jednego ucznia/słuchacza. Nauka jazdy i pracy kombajnem zbożowym: 5 godz. na jednego ucznia/słuchacza. Zestawianie agregatów maszynowych: 5 godz. na jednego ucznia/słuchacza. 17

19 III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 723[03].O1 Podstawy techniki ogólnej 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy, stosować zasady sporządzania rysunku technicznego maszynowego oraz techniki zapisu odwzorowań konstrukcyjnych, rysować w rzutach prostokątnych i aksonometrycznych elementy maszyn, wykonywać szkice typowych elementów maszyn, wyjaśniać oznaczenia stosowane na rysunku technicznym maszynowym, rozróżniać metalowe i niemetalowe materiały konstrukcyjne oraz materiały eksploatacyjne, określać zastosowanie materiałów konstrukcyjnych w budowie maszyn, stosować układ tolerancji i układ pasowań, dobierać przyrządy pomiarowe, dokonywać pomiarów podstawowych wielkości fizycznych i geometrycznych oraz interpretować wyniki, rozróżniać elementy maszyn i urządzeń, charakteryzować proces technologiczny obróbki cieplnej, cieplno- -chemicznej, odlewnictwa, obróbki plastycznej, obróbki wiórowej oraz spajania, wykonywać prace z zakresu ręcznej i maszynowej obróbki skrawaniem, wykonywać typowe połączenia nierozłączne, stosować podstawowe wielkości charakteryzujące układy elektryczne, obliczać podstawowe wielkości elektryczne, analizować pracę podstawowych obwodów elektrycznych, posługiwać się przyrządami pomiarowymi podstawowych wielkości elektrycznych, dokonywać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego, objaśniać budowę i działanie podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych, 18

20 określać zastosowanie maszyn i urządzeń elektrycznych w urządzeniach przemysłowych i rolniczych, wyjaśniać działanie podstawowych układów elektronicznych, stosować zasady bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń elektrycznych, charakteryzować podstawowe procesy starzenia się i zużycia materiałów oraz elementów maszyn, posługiwać się dokumentacją techniczną, Dokumentacją Techniczno- Ruchową, normami i katalogami. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Nazwa jednostki modułowej Orientacyjna liczba godzin na realizację 723[03].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska [03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną [03].O1.03 Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych [03].O1.04 Wykonywanie operacji techniczno-technologicznych [03].O1.05 Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem [03].O1.06 Analizowanie obwodów elektrycznych i elektronicznych [03].O1.07 Obsługiwanie maszyn i urządzeń elektrycznych 36 Razem

21 3. Schemat układu jednostek modułowych 723[03].O1 Podstawy techniki ogólnej 723[03].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 723[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 723[03].O1.05 Wykonywanie operacji obróbki skrawaniem 723[03].O1.03 Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych 723[03].O1.04 Wykonywanie operacji techniczno-technologicznych 723[03].O1.06 Analizowanie obwodów elektrycznych i elektronicznych 723[03].O1.07 Obsługiwanie maszyn i urządzeń elektrycznych 20

22 4. Literatura Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2004 Bożenko L.: Maszynoznawstwo dla szkoły zasadniczej. WSiP, Warszawa 1998 Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1996 Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2004 Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa 2005 Górecki A., Grzegórski Z.: Ślusarstwo przemysłowe i usługowe. Technologia. WSiP, Warszawa 1989 Górecki A., Grzegórski Z.: Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłowych. Technologia. WSiP, Warszawa 1998 Kurdziel R.: Elektrotechnika dla szkoły zasadniczej. Cz. I i II. WSiP, Warszawa 1999 Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2000 Lewandowski T.: Zbiór zadań z rysunku technicznego dla mechaników. WSiP, Warszawa 1998 Mac S.: Obróbka metali z materiałoznawstwem. WSiP, Warszawa 1999 Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 2000 Malinowski J.: Pasowanie i pomiary. WSiP, Warszawa 1991 Mały poradnik mechanika. Tom I i II. WNT, Warszawa 1996 Markiewicz H.: Zagrożenia i ochrona od porażeń w instalacjach elektrycznych. WSiP, Warszawa 2000 Marusak A.: Urządzenia elektroniczne. Cz. I i II. WSiP, Warszawa 2004 Mistur L.: Spawanie gazowe i elektryczne. WSiP, Warszawa 1999 Rysunek techniczny i rysunek techniczny maszynowy. Zbiór Polskich Norm. Wydawnictwa Normalizacyjne, Warszawa 2002 Waszkiewiczowie E. i S.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1999 Zając B.: Materiałoznawstwo. Materiały pomocnicze. WSiP, Warszawa 1997 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 21

23 Jednostka modułowa 723[02].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: rozpoznać i przewidzieć zagrożenia bezpieczeństwa w środowisku pracy oraz wskazać sposoby ich usunięcia, zinterpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach, dobrać środki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac, zastosować przepisy bezpiecznej pracy z urządzeniami mechanicznymi i elektrycznymi, zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciwpożarową, zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony przeciwpożarowej, zastosować zasady ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy, udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia lub zdrowia. 2. Materiał nauczania Prawna ochrona pracy. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne, występujące w procesach pracy. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska obowiązujące podczas pracy z urządzeniami mechanicznymi i elektrycznymi. Środki ochrony indywidualnej. Zagrożenia pożarowe oraz zasady ochrony przeciwpożarowej. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy. Zasady postępowania podczas wypadku, awarii urządzenia lub pożaru. Organizacja pierwszej pomocy podczas wypadku przy pracy. Zabezpieczenie miejsca wypadku. 22

24 3. Ćwiczenia Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy. Wzywanie pogotowia ratunkowego do poszkodowanego, zgodnie z procedurą. Udzielanie pierwszej pomocy osobie poszkodowanej w warunkach symulowanych. Powiadomienie straży pożarnej zgodnie z procedurą w warunkach symulowanych. Dobieranie sprzętu i środków gaśniczych w zależności od rodzaju pożaru. Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia pożaru. 4. Środki dydaktyczne Wyposażenie do nauki udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia. Typowy sprzęt gaśniczy. Środki ochrony indywidualnej. Kodeks pracy. Polskie Normy i akty prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii i ochrony środowiska. Regulaminy i instrukcje obsługi urządzeń stwarzających zagrożenie. Filmy dydaktyczne dotyczące: zagrożeń pożarowych, zachowania pracowników w przypadku wystąpienia pożaru i w sytuacjach awarii technologicznych, bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi, ochrony środowiska na stanowisku pracy, procedury postępowania podczas wypadku przy pracy oraz udzielania pierwszej pomocy. Ilustracje i fotografie obrazujące zagrożenia na stanowisku pracy. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Celem realizacji programu jednostki modułowej jest przygotowanie uczniów do stosowania przepisów bhp podczas wykonywania ćwiczeń i w pracy zawodowej oraz do udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy. Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy szczególną uwagę zwrócić na podstawowe zagrożenia występujące na stanowiskach pracy oraz zasady organizacji bezpiecznej pracy, zwłaszcza przy użytkowaniu urządzeń mechanicznych, elektrycznych, pojazdów i maszyn rolniczych. W procesie kształcenia należy uświadomić uczniom, że ochrona życia i zdrowia człowieka w środowisku pracy jest celem nadrzędnym dla pracodawcy i pracownika. W związku z tym szczególnie ważne są 23

25 obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie: bhp, ochrony zdrowia w pracy zawodowej, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska w procesie pracy, zapobiegania zagrożeniom zdrowia i życia związanym z użytkowaniem urządzeń mechanicznych i elektrycznych, zagrożeniom podczas pracy z substancjami chemicznymi oraz udzielania pierwszej pomocy. Osiągnięcie założonych celów kształcenia zapewni stosowanie aktywizujących i praktycznych metod nauczania: inscenizacji, metody przypadków, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objaśnieniem i ćwiczeń praktycznych. Zaleca się wykorzystanie filmów dydaktycznych, związanych z tematyką bhp. Zajęcia powinny być realizowane w pracowni symulacyjnej bhp, w grupie do 15 osób, w zespołach 3 osobowych lub indywidualnie. Ćwiczenia praktyczne, dotyczące kształtowania umiejętności wykonywania sztucznego oddychania oraz ćwiczenia z użyciem sprzętu gaśniczego podczas pozorowanego pożaru, należy przeprowadzić w grupach 8-osobowych, podzielonych na 2-osobowe zespoły. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych powinno być prowadzone systematycznie na podstawie określonych kryteriów. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie motywuje ucznia do nauki, wpływa na kształtowanie dyscypliny, pracowitości, dokładności oraz odpowiedzialności za wyniki pracy. Do sprawdzania osiągnięć szkolnych uczniów proponuje się zastosować: sprawdziany ustne i pisemne, obserwację czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, testy osiągnięć szkolnych. Wiadomości teoretyczne niezbędne do wykonywania czynności praktycznych mogą być sprawdzane za pomocą testów osiągnięć szkolnych. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej odpowiedzi, należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, stosowanie pojęć technicznych i poprawność wnioskowania. Umiejętności praktyczne należy sprawdzać przez obserwację czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Obserwując czynności ucznia należy zwrócić uwagę na: wykonywanie pracy zgodnie z przepisami bhp, udzielanie pierwszej pomocy, stosowanie sprzętu przeciwpożarowego oraz środków gaśniczych. 24

26 Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia należy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien samodzielnie sprawdzić wyniki swojej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny postępów. Następnie, według tego samego arkusza, nauczyciel dokonuje kontroli, oceniając poprawność, jakość i staranność wykonania. Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej, proponuje się przeprowadzenie: testu wiadomości i umiejętności dotyczącego zagrożeń w miejscu pracy, przewidywania zagrożeń i stosowanych środków ochrony osobistej na stanowisku pracy, sprawdzianu praktycznego z zadaniami typu próba pracy, dotyczącego umiejętności stosowania środków ochrony osobistej na stanowisku pracy, sprzętu i środków gaśniczych, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu. Podstawą uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny jest wykonanie ćwiczeń zaproponowanych w programie jednostki modułowej. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiągnięć uczniów. 25

27 Jednostka modułowa 723[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: przygotować przybory kreślarskie i materiały rysunkowe do wykonywania szkiców, wykonać szkice figur płaskich i brył geometrycznych w rzutach prostokątnych i aksonometrycznych, zwymiarować szkicowane przedmioty i części maszyn, odczytać rysunki techniczne, zastosować rzuty i przekroje do przedstawienia zewnętrznych i wewnętrznych kształtów przedmiotów, odczytać na rysunkach technicznych oznaczenia chropowatości powierzchni, tolerancję kształtu i położenia, pasowania, rodzaj obróbki powierzchni i powłoki ochronne, odczytać dokumentację techniczno-ruchową, konstrukcyjną i technologiczną, odczytać typowe schematy mechaniczne i elektryczne, skorzystać z norm rysunku technicznego, zastosować technikę komputerową do powielania i archiwizowania informacji rysunkowej. 2. Materiał nauczania Materiały i przybory do rysowania. Rysunek techniczny maszynowy. Rzutowanie prostokątne i aksonometryczne. Widoki i przekroje. Zasady wymiarowania przedmiotów na rysunkach. Oznaczenia graficzne na rysunkach technicznych: chropowatość powierzchni, tolerancja kształtu i położenia, pasowania, rodzaj obróbki powierzchni, powłoki ochronne. Uproszczenia rysunkowe i rysunki schematyczne mechaniczne i elektryczne. Rysunki wykonawcze, montażowe i złożeniowe. Dokumentacja techniczna i technologiczna w przedsiębiorstwie. Archiwizowanie rysunków technicznych. 3. Ćwiczenia Odczytywanie rysunków części maszyn przedstawionych w rzutach prostokątnych i aksonometrycznych. 26

28 Szkicowanie płaskich figur geometrycznych z uwzględnieniem poprawności kształtów, proporcji i wymiarów. Szkicowanie brył geometrycznych lub części maszyn w rzutach aksonometrycznych. Szkicowanie widoków i przekrojów z odwzorowaniem wewnętrznych kształtów części maszyn. Wymiarowanie szkiców części maszyn z oznaczaniem tolerancji, pasowania, chropowatości powierzchni i rodzaju obróbki powierzchni. Szkicowanie połączeń rozłącznych i nierozłącznych w różnych stopniach uproszczenia. Czytanie uproszczeń rysunkowych i rysunków schematycznych. Czytanie rysunków wykonawczych, montażowych i złożeniowych. Czytanie dokumentacji techniczno-ruchowej i technologicznej. Powielanie i archiwizowanie dokumentacji technicznej z wykorzystaniem techniki komputerowej. 4. Środki dydaktyczne Komplet materiałów rysunkowych. Komplet przyborów kreślarskich. Rysunki: wykonawcze, montażowe, złożeniowe, schematyczne. Materiały dydaktyczne ilustrujące: zasady szkicowania, zasady rzutowania prostokątnego i aksonometrycznego, zasady wykonywania widoków i przekrojów, sposoby wymiarowania, uproszczenia rysunkowe, schematy mechaniczne i elektryczne. Modele: rzutni prostokątnej, brył geometrycznych, części maszyn z przekrojami. Rysunki zwymiarowanych brył geometrycznych. Wzory uproszczeń rysunkowych. Dokumentacje techniczno-ruchowe i instrukcje obsługi. Polskie Normy rysunku technicznego. Poradniki. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Podstawowym celem realizacji programu jednostki modułowej jest kształtowanie umiejętności wykonywania szkiców części maszyn oraz interpretowania informacji zawartych w dokumentacji technicznej. Realizację programu nauczania należy rozpocząć od organizacji miejsca pracy (oświetlenie, rozmieszczenie materiałów i przyborów rysunkowych) oraz zwrócenia uwagi na postawę ucznia podczas pracy. Podstawową metodą nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne, uzupełnione pokazem oraz dyskusją dydaktyczną. Do pokazów należy wykorzystać modele oraz części maszyn, charakterystyczne dla techniki 27

29 budowy maszyn. Podczas zajęć dydaktycznych uczniowie powinni wykonywać zadania na arkuszu rysunkowym lub w zeszycie (szkicowniku). Uczniowie powinni samodzielnie wykonywać szkice rysunkowe części maszyn zgodnie z zasadami rysunku technicznego, wymiarować wykonane szkice, oznaczać tolerancję wymiaru i kształtu oraz chropowatość powierzchni. Nauczyciel powinien przygotować i przeprowadzić z uczniami dużą liczbę ćwiczeń z zakresu szkicowania i wymiarowania części maszyn oraz czytania rysunków. Jakość wykonywanego szkicu w dużym stopniu zależy od umiejętności posługiwania się przyborami kreślarskimi i materiałami rysunkowymi. Dotyczy to szczególnie rysowania linii. Podczas opisywania rysunków należy przedstawić uczniom przykładowy zapis rysunkowy przedmiotu. Uwzględniając zasadę stopniowania trudności, należy wprowadzać nauczanie rzutowania w następującej kolejności: punkt, odcinek, prosta, płaszczyzna. Rysunki w rzucie aksonometrycznym należy wykonywać posługując się modelami i rysunkami w rzutach prostokątnych, natomiast rysunki w rzutach prostokątnych na podstawie modeli i rysunków w rzutach aksonometrycznych. Należy również wyjaśnić zasady wymiarowania wynikające z potrzeb konstrukcyjnych i technologicznych oraz porządkowe zasady wymiarowania kształtów geometrycznych części maszyn. Stosując różne przykłady można jednocześnie kształtować umiejętność czytania rysunków części maszyn z uwzględnieniem wymiarowania oraz wyobraźnię przestrzenną uczniów podczas wykonywania ćwiczeń ilustrowanych modelami przekrojami, rysunkami z przekrojami. Podczas wyjaśniania zasady określania chropowatości powierzchni, tolerowania wymiarów oraz symboli stosowanych w oznaczaniu pasowań należy posłużyć się wieloma przykładami rysunkowymi oraz korzystać z norm i dokumentacji technicznych. Podczas realizacji programu należy szczególną uwagę zwrócić na zagadnienia dotyczące uproszczeń rysunkowych, ponieważ tego typu rysunki uczeń będzie często wykonywał (elementy i części maszyn, połączenia rozłączne i nierozłączne, przekładnie, instalacje) oraz na kształtowanie umiejętności doboru części maszyn i połączeń podczas wykonywania rysunków w uproszczeniu. Należy wyeksponować stopnie uproszczeń tych elementów, które są reprezentatywne dla zawodu oraz są przydatne do opanowania umiejętności czytania różnego rodzaju rysunków. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposażonej w stanowiska kreślarskie oraz materiały i przybory kreślarskie. Ważnym zagadnieniem jest sposób powielania i przechowywania informacji rysunkowej, obejmującej numerowanie rysunków oraz sposób 28

30 składania i przechowywania kopii rysunkowych. Należy zaprezentować składanie kopii rysunków technicznych do formatu A4, w zależności od sposobu przechowywania. Podczas powielania i archiwizowania dokumentacji technicznej należy wykorzystać technikę komputerową do kopiowania i drukowania rysunków. Powielanie i archiwizowanie dokumentacji technicznej z wykorzystaniem techniki komputerowej powinno odbywać się w pracowni komputerowej wyposażonej w 10 do 15 stanowisk z oprogramowaniem typu CAD. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno być prowadzane systematycznie na podstawie określonych kryteriów. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie motywuje ucznia do nauki, wpływa na kształtowanie dyscypliny, pracowitości, dokładności oraz odpowiedzialności za wyniki pracy. Umożliwia również nauczycielowi uzyskanie informacji o postępach ucznia w nauce oraz rozpoznanie trudności w opanowaniu treści kształcenia. Do sprawdzania osiągnięć szkolnych uczniów proponuje się zastosować: sprawdziany ustne i pisemne, obserwację czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, testy osiągnięć szkolnych. Podczas kontroli przeprowadzanej w formie ustnej odpowiedzi należy sprawdzać umiejętności uczniów w zakresie posługiwania się nabytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, stosowanie pojęć technicznych, poprawność wnioskowania. Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać poprzez obserwację czynności uczniów w czasie wykonywania ćwiczeń. Podczas oceniania wykonanych szkiców rysunkowych należy zwracać uwagę na zgodność zastosowanych oznaczeń i symboli z Polskimi Normami. Na zakończenie realizacji programu się przeprowadzenie testów wiadomości i umiejętności dotyczących analizowania norm rysunkowych i dokumentacji technicznej oraz samodzielnego wykonania rysunków. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki testu oraz poziom wykonania ćwiczeń. 29

31 Jednostka modułowa 723[03].O1.03 Stosowanie materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: sklasyfikować i rozróżnić materiały konstrukcyjne metalowe (stopy żelaza i metali nieżelaznych), sklasyfikować i rozróżnić materiały konstrukcyjne niemetalowe (tworzywa sztuczne, materiały uszczelniające, materiały cierne), określić właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne materiałów konstrukcyjnych oraz ich zastosowanie, sklasyfikować i rozróżnić materiały eksploatacyjne (smary i oleje hydrauliczne, lakiery i środki konserwujące), określić właściwości chemiczne i technologiczne materiałów eksploatacyjnych oraz ich zastosowanie, określić przeznaczenie typowych przyrządów pomiarowych stosowanych w praktyce warsztatowej, określić właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych, dobrać przyrządy pomiarowe i wykonać pomiary podstawowych wielkości fizycznych i geometrycznych, wyjaśnić istotę tolerancji, pasowania i chropowatości powierzchni oraz zastosować układ tolerancji i pasowań, odczytać i zinterpretować wyniki pomiarów, rozpoznać zjawiska korozyjne i ich skutki oraz dobrać sposoby zapobiegania korozji, rozróżnić i dobrać powłoki ochronne, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas dobierania materiałów eksploatacyjnych. 2. Materiał nauczania Właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne materiałów konstrukcyjnych. Stopy żelaza, metale nieżelazne i ich stopy, kompozyty, materiały ceramiczne, szkło. Właściwości chemiczne i technologiczne materiałów eksploatacyjnych. Materiały uszczelniające i izolacyjne, farby, lakiery, emalie. Nowe technologie w materiałoznawstwie. Pomiary warsztatowe wielkości fizycznych i geometrycznych. Metody pomiarów warsztatowych i dokładność pomiaru, błędy pomiarów i ich przyczyny. 30

32 Przyrządy pomiarowe. Tolerancje, pasowania i chropowatość powierzchni. Rodzaje korozji i zniszczeń korozyjnych. Ochrona przed korozją. Rodzaje powłok ochronnych i technika ich nanoszenia. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska w zakresie stosowania materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych. 3. Ćwiczenia Rozpoznawanie gatunku stali, stopów i innych materiałów konstrukcyjnych na podstawie wyglądu i oznaczeń w Polskich Normach. Badanie właściwości mechanicznych stopów metali żelaznych i nieżelaznych. Określanie właściwości chemicznych i technologicznych smarów i olejów hydraulicznych, lakierów i środków konserwujących. Rozróżnianie warsztatowych przyrządów pomiarowych. Dokonywanie pomiarów zewnętrznych i wewnętrznych części maszyn. Obliczanie tolerancji, wymiarów granicznych, luzów oraz tolerancji dla określonych pasowań ruchowych, spoczynkowych i mieszanych. Odczytywanie odchyłek dla określonych wymiarów z tablic oraz Polskich Norm. Rozpoznawanie rodzajów korozji i zniszczeń korozyjnych na częściach maszyn. Dobieranie rodzaju powłok ochronnych do określonych części maszyn i urządzeń. Identyfikowanie zagrożeń na stanowisku pracy podczas stosowania materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych. 4. Środki dydaktyczne Teksty przewodnie do ćwiczeń oraz arkusze ćwiczeń do odczytywania i obliczania wartości wielkości fizycznych i geometrycznych w pomiarach warsztatowych. Zestaw Polskich Norm z zakresu podstawowych pomiarów warsztatowych, tolerancji, pasowań i chropowatości powierzchni. Zestawy pomiarowe zawierające przyrządy pomiarowe. Próbki i eksponaty materiałów konstrukcyjnych: stopów metali, tworzyw sztucznych, materiałów ceramicznych, szkła, gumy. Próbki i eksponaty materiałów eksploatacyjnych: smarów i olejów hydraulicznych, farb, lakierów i środków konserwujących, materiałów uszczelniających i izolacyjnych. 31