ROZDZIA. Odpowiedzialne zachowanie: seks z zabezpieczeniem

Transkrypt

1 3 Odpowiedzialne zachowanie: seks z zabezpieczeniem

2 Rozdzia³ 3 Odpowiedzialne zachowanie: seks z zabezpieczeniem Æwiczenia 1 Prezerwatywa Argumenty przeciwko u ywaniu prezerwatyw Jak u ywaæ prezerwatyw? (a) Jak u ywaæ prezerwatyw? (b) Seks bez zabezpieczenia powiedz NIE! (a) Seks bez zabezpieczenia powiedz NIE! (b) Seks bez zabezpieczenia powiedz NIE! (c)... 72

3 3 1 Prezerwatywa Czeœæ! Dla ludzi aktywnych seksualnie prezerwatywa jest najlepszym zabezpieczeniem przed chorobami przenoszonymi drog¹ p³ciow¹ i wirusem HIV. Dziêki poni szym informacjom poznasz zalety prezerwatyw i dowiesz siê, jak je stosowaæ. Nauczyciel omówi z wami poni sze informacje na temat stosowania prezerwatyw. l Gdzie mo na kupiæ prezerwatywy? Prezerwatywy s¹ sprzedawane w aptekach, kioskach, supermarketach, drogeriach, na stacjach benzynowych. l Czy prezerwatywy ró ni¹ siê rozmiarami? Zazwyczaj prezerwatywy s¹ sprzedawane w jednym, uniwersalnym rozmiarze. l Czy prezerwatywa mo e byæ u yta powtórnie? Nie. Prezerwatywa jest œrodkiem jednorazowym i po u yciu nale y j¹ wyrzuciæ. l Czy prezerwatywê ³atwo przedziurawiæ? Tak i dlatego musisz uwa aæ na paznokcie. Zachowaj szczególn¹ ostro noœæ przy otwieraniu opakowania, gdy wtedy mo na uszkodziæ prezerwatywê zêbami lub paznokciami. l Jak d³ugo prezerwatywa nadaje siê do u ycia? Nigdy nie nale y u ywaæ prezerwatywy po dacie wa noœci widniej¹cej na opakowaniu. Prezerwatywy powinny byæ przechowywane w ch³odnym i suchym miejscu. Nale y je tak e chroniæ przed dzia³aniem s³oñca. l Czy prezerwatywa os³abia prze ycia zmys³owe? Dzisiejsze prezerwatywy s¹ bardzo cienkie i jednoczeœnie bardzo wytrzyma³e. Ich wp³yw na wra enia zmys³owe jest praktycznie minimalny. l Czy prezerwatywa mo e zsun¹æ siê podczas stosunku? Tak, ale tylko wtedy, gdy zosta³a niew³aœciwie za³o ona. Przeczytaj uwa nie instrukcjê u ycia prezerwatywy. l Czy kobieta mo e za³o yæ prezerwatywê mê czyÿnie? Tak. Kobiety czêsto same kupuj¹ prezerwatywy i pomagaj¹ mê czyznom je za³o yæ. Kobiety, tak jak mê czyÿni, powinny wiedzieæ jak prawid³owo zak³adaæ prezerwatywê. l Czy prezerwatywa zabezpiecza przed chorobami? Tak. Prezerwatywa chroni przed zaka eniem HIV i chorobami przenoszonymi drog¹ p³ciow¹. l Czy prezerwatywa zapewnia pe³ne bezpieczeñstwo? Nie, ale w³aœciwie u yta prezerwatywa znacznie zmniejsza ryzyko zaka enia. l Czy s¹ prezerwatywy dla kobiet? Tak. Wk³adane do pochwy, zapobiegaj¹ przedostaniu siê spermy do organizmu kobiety. Niestety nie s¹ dostêpne w Polsce. l Czy prezerwatywê powinno siê smarowaæ? Tak, nawil enie pomaga zapobiec uszkodzeniu prezerwatywy. Mo na kupiæ prezerwatywy nawil one fabrycznie. W innym przypadku, do smarowania nale y u yæ substancji zawieraj¹cej wodê. Nigdy nie stosuj w tym celu wazeliny ani roœlinnego oleju, gdy mog¹ uszkodziæ prezerwatywê. Chcesz wiedzieæ jak u ywaæ prezerwatyw? Zajrzyj do rozdzia³u 3, æwiczenie 3 i. 66

4 Argumenty przeciwko u ywaniu prezerwatyw Æwiczenia 3 2 Twój(a) partner(ka) mo e mieæ niechêtny stosunek do prezerwatyw. Jeœli chcesz uchroniæ siê przed HIV, chorobami przenoszonymi drog¹ p³ciow¹ lub niepo ¹dan¹ ci¹ ¹ powinnaœ (powinieneœ) wiedzieæ jak przekonaæ osobê, która nie lubi u ywaæ prezerwatyw, do ich stosowania. Dla ka dego z argumentów przeciwko u ywaniu prezerwatyw wybierz najlepszy z trzech podanych kontrargumentów i wstaw w kó³ko literê, która oznacza wybran¹ przez ciebie odpowiedÿ. Argumenty na nie OdpowiedŸ Mo liwe kontrargumenty 1. Sugerujesz, e jestem chory(a) na jak¹œ chorobê weneryczn¹? 2. Prezerwatywy s¹ zawodne. a) Nie chcê, abyœmy oboje ryzykowali zaka enie HIV. b) Wiele osób yj¹cych z HIV nie zdradza adnych objawów zaka enia. c) Prawdopodobnie oboje nie jesteœmy zaka eni, ale czy nie lepiej zabezpieczyæ siê w stu procentach? a) Nic nam nie grozi, jeœli bêdziemy ich odpowiednio u ywaæ. b) Czy nie chcia³byœ wypróbowaæ ich kilka razy i samemu siê przekonaæ? c) Nie ma lepszego mechanicznego œrodka profilaktycznego. 3. Prezerwatywy psuj¹ nastrój. a) Z czasem na pewno siê przyzwyczaimy. b) Nieprawda, z prezerwatyw¹ mo e byæ nam jeszcze przyjemniej. c) Mo emy za³o yæ j¹ razem.. le siê z ni¹ czujê. 5. To enuj¹cy sposób uprawiania seksu. 6. Przecie za ywam pigu³ki antykoncepcyjne. 7. Wstydzê siê je kupowaæ. a) To tylko kwestia przyzwyczajenia. b) Spróbujmy kilka razy, a mo e wtedy zmienisz zdanie. c) Czu³(a)bym siê bardziej odprê ony(a), wiedz¹c, e uprawiamy bezpieczniejszy seks. a) Wiesz przecie, e mo e nas ochroniæ. b) Wiem, e nie podoba ci siê ten pomys³, ale w dzisiejszych czasach prezerwatywa jest niezbêdna. c) Ka dy mo e zakaziæ siê HIV, nawet tacy ludzie jak my. a) To nie wystarczy. Tylko prezerwatywy mog¹ uchroniæ przed zaka eniem. b) Pigu³ki nie chroni¹ przez HIV i chorobami przenoszonymi drog¹ p³ciow¹. c) Trudno - nie ma mowy o seksie bez prezerwatywy. a) Musisz siê prze³amaæ. Za drugim razem wstyd minie. b) Dobrze. Poczekamy, a ja je kupiê. c) Ze wstydu jeszcze nikt nie umar³. 8. Nie mam jej przy sobie. a) Nastêpnym razem ja o to zadbam. Ale na dzisiaj koniec z seksem. b) Przykro mi, ale nie zgadzam siê na stosunek bez prezerwatywy. c) Nie chcê, abyœmy ponosili ryzyko zaka enia HIV. 9. To sprzeczne z moj¹ religi¹. a) Przykro mi, ale nie zgadzam siê na stosunek bez prezerwatywy. b) Mo emy robiæ mnóstwo innych rzeczy zamiast seksu. c) Có, mo e nie jesteœmy jeszcze gotowi do wspó³ ycia. 10. Prezerwatywy sporo kosztuj¹. a) Przykro mi, ale naprawdê zale y mi na twoim i moim zdrowiu. b) Mogê siê do³o yæ. c) Zrezygnujmy z seksu, a poradzimy sobie z tym problemem. 67

5 3 3 Jak u ywaæ prezerwatyw? (a) Prezerwatywa zapewni ci w³aœciw¹ ochronê, pod warunkiem, e prawid³owo jej u yjesz. Nauczyciel poinstruuje was, jak wykonaæ to æwiczenie. 1. SprawdŸ datê wa noœci na opakowaniu oraz atest Ministerstwa Zdrowia. Przechowuj prezerwatywy w ch³odnym, suchym miejscu. 2. Otwieraj¹c opakowanie, uwa aj, by nie uszkodziæ prezerwatywy. 3. Upewnij siê, e czubek prezerwatywy jest w odpowiednim po³o eniu. Nie rozwijaj prezerwatywy przed za³o eniem na penisa.. Chwyæ za czubek prezerwatywy. 5. Trzymaj¹c za czubek rozwiñ prezerwatywê, a pokryje ca³ego, wyprostowanego penisa. 6. Po wytrysku spermy chwyæ za koniec prezerwatywy i wyjmij penisa z pochwy przed ustaniem erekcji. 7. Wyrzuæ prezerwatywê w bezpieczne miejsce. Nastêpnym razem u yj nowej prezerwatywy. 68

6 Jak u ywaæ prezerwatyw? (b) 3 Niniejsze æwiczenie polega na praktycznym zastosowaniu instrukcji ze strony 68 z wykorzystaniem modelu penisa (albo banana lub ogórka). Jeœli taka forma zajêæ ci nie odpowiada, nie krêpuj siê i zrezygnuj z udzia³u w tym æwiczeniu. Pamiêtaj jednak, e mo e ono okazaæ siê przydatne w przysz³oœci, kiedy bêdziesz chcia³(a) u yæ prezerwatywy. Po wykonaniu æwiczenia, zastanówcie siê w ma³ych grupach nad odpowiedziami na Pytania nauczyciela. 1. Przeczytajcie razem z nauczycielem instrukcjê do æwiczenia 3.3 Jak u ywaæ prezerwatyw?. 2. Nauczyciel zademonstruje na modelu penisa w³aœciwy sposób u ywania prezerwatywy. Obserwujcie uwa - nie. 3. Podzielcie siê na ma³e grupy. Wyznaczcie jedn¹ osobê z grupy, aby zademonstrowa³a pozosta³ym kolegom (kole ankom), jak nale y obchodziæ siê z prezerwatyw¹. Podczas demonstracji inna osoba powinna czytaæ na g³os kolejne punkty instrukcji ze strony 68.. Nauczyciel wrêczy ka demu (ka dej) z was po jednym opakowaniu prezerwatyw. Zwróæ uwagê na rodzaj opakowania i informacje widniej¹ce na opakowaniu. Przyjrzyj siê dacie wa noœci. Otwórz uwa nie opakowanie. Zwróæ uwagê, jak ³atwo jest otworzyæ opakowanie, jaki jest kolor i kszta³t prezerwatywy i czy jest ona nawil ona. 5. Jeœli odpowiada ci takie æwiczenie, spróbuj sam(a) za³o yæ prezerwatywê na model. Inni cz³onkowie grupy bêd¹ ciê wspieraæ. Mog¹ czytaæ instrukcjê albo oceniæ jak wykona³eœ/aœ æwiczenie (zdecyduj przed rozpoczêciem æwiczenia, jaka forma wsparcia bardziej ci odpowiada). 6. Kontynuujcie æwiczenie do momentu, a wszyscy chêtni zastosuj¹ w praktyce instrukcjê u ycia prezerwatywy. Pytania nauczyciela 1. Omówcie problemy, jakie mog¹ pojawiæ siê w realnych warunkach (np. zak³adanie prezerwatywy po ciemku). 2. Która czêœæ æwiczenia by³a dla ciebie najtrudniejsza? Dlaczego? 69

7 3 5 Seks bez zabezpieczenia powiedz NIE! (a) Bardzo wa na jest umiejêtnoœæ asertywnego zachowania siê w sytuacji, gdy twój (twoja) partner(ka) nie zgadza siê na u ycie prezerwatywy. Ostateczn¹ reakcj¹ na takie zachowanie partnera(ki) jest powiedzenie: Nie ma mowy o stosunku bez prezerwatywy. Przedstawiona poni ej sytuacja pokazuje jak zachowaæ siê wobec osoby, która nie zgadza siê na u ycie prezerwatywy. Aby wykonaæ to æwiczenie, wykorzystaj nabyte w trakcie poprzednich æwiczeñ asertywne umiejêtnoœci. Oboje jesteœmy czyœci. Nie musimy u ywaæ prezerwatywy! 1. Powiedz, co czujesz 2. Rozpraszanie twojej uwagi 3. Wróæ do tematu. Przeka swoj¹ proœbê Bojê siê stosunku bez prezerwatywy. Mo e myœlisz, e mam AIDS? Proszê, pozwól mi skoñczyæ. Przecie mo emy byæ zaka eni, nawet o tym nie wiedz¹c. Chcê, abyœ u y³ prezerwatywy. 5. Spytaj, jak druga osoba odbiera twoj¹ proœbê 6. Namawianie Co ty na to? Nie przekona³aœ mnie. Nie chcê u ywaæ prezerwatywy, bo Ÿle siê z ni¹ czujê. 7. Odmowa...odwlekanie decyzji......lub negocjowanie 70

8 Seks bez zabezpieczenia powiedz NIE! (b) Æwiczenia 3 6 Bardzo wa na jest umiejêtnoœæ asertywnego zachowania siê w sytuacji, gdy twój (twoja) partner(ka) nie zgadza siê na u ycie prezerwatywy. Ostateczn¹ reakcj¹ na takie zachowanie partnera(ki) jest powiedzenie: Nie ma mowy o stosunku bez prezerwatywy. Przedstawiona poni ej sytuacja pokazuje jak zachowaæ siê wobec osoby, która nie zgadza siê na u ycie prezerwatywy. Aby wykonaæ to æwiczenie, wykorzystaj nabyte w trakcie poprzednich æwiczeñ asertywne umiejêtnoœci. Seks bez zabezpieczenia to nie dla mnie! 1. Powiedz, co czujesz 2. Rozpraszanie twojej uwagi 3. Wróæ do tematu. Przeka swoj¹ proœbê Bojê siê stosunku Dla mnie stosunek z Proszê, pozwól Czujê, e masz opory przed prezerwatyw¹ jest bez prezerwatywy. krêpuj¹cy. mi skoñczyæ. stosowaniem prezerwatywy, ale mimo to chcê, abyœ jej u y³. 5. Spytaj, jak druga osoba odbiera twoj¹ proœbê 6. Namawianie Rozumiesz mnie? Co ty na to? Co Ty na to? Nie chcê u ywaæ prezerwatyw. Nie lubiê ich. 7. Odmowa......odwlekanie decyzji......lub negocjowanie 71

9 3 7 Seks bez zabezpieczenia powiedz NIE! (c) Bardzo wa na jest umiejêtnoœæ asertywnego zachowania siê w sytuacji, gdy twój (twoja) partner(ka) nie zgadza siê na u ycie prezerwatywy. Ostateczn¹ reakcj¹ na takie zachowanie partnera(ki) jest powiedzenie: Nie ma mowy o stosunku bez prezerwatywy. Przedstawiona poni ej sytuacja pokazuje, jak zachowaæ siê wobec osoby, która nie zgadza siê na u ycie prezerwatywy. Aby wykonaæ to zadanie, wykorzystaj nabyte w trakcie poprzednich æwiczeñ asertywne umiejêtnoœci. Nie mam przy sobie prezerwatywy. Ten jeden raz mo emy o niej zapomnieæ. 1. Powiedz, co czujesz 2. Rozpraszanie twojej uwagi 3. Wróæ do tematu. Przeka swoj¹ proœbê Nie podoba mi siê, e namawiasz mnie do stosunku bez prezerwatywy. Chodzi o ten jeden raz. Proszê, wys³uchaj mnie do koñca. Ten jeden raz wystarczy, aby zakaziæ siê HIV lub STD i dlatego stanowczo chcê, abyœmy u yli prezerwatywy. 5. Spytaj, jak druga osoba odbiera twoj¹ proœbê 6. Namawianie Zrobisz to dla mnie? Daj spokój, szansa na to, e przez ten jeden raz zakazimy siê jak¹œ chorob¹ jest praktycznie adna. 7. Odmowa......odwlekanie decyzji......lub negocjowanie 72

10 Opieka i wsparcie

11 Rozdzia³ Opieka i wsparcie Æwiczenia 1 Przejawy dyskryminacji Przyk³ad dwóch spo³ecznoœci Rola wsparcia...79 Co mo esz zrobiæ? Jak siê opiekowaæ? Jak dbaæ o w³asne bezpieczeñstwo? Co wiesz? Popieraj odpowiedzialne decyzje Zrozumienie, tolerancja i wsparcie...87

12 1 Przejawy dyskryminacji Jeœli pewnej grupie ludzi odmawiamy praw i przywilejów, które przys³uguj¹ innym, to znaczy, e j¹ dyskryminujemy. Jak dyskryminujemy ludzi yj¹cych z HIV/AIDS? OdpowiedŸ na to pytanie znajdziecie w poni szym æwiczeniu. 1. Przeczytaj definicjê dyskryminacji. 2. Zapoznaj siê z przyk³adami dyskryminacji osób yj¹cych z HIV/AIDS i dokoñcz zdania dotycz¹ce tych przyk³adów. 3. Odpowiedz na Pytania nauczyciela. Dyskryminacja Polega na niesprawiedliwym traktowaniu lub pozbawianiu praw pewnych grup ludzi ze wzglêdu na ich rasê, religiê lub chorobê. l Dyskryminacja w szkole Osobie zaka onej HIV nie pozwala siê chodziæ do szko³y. Jest to nies³uszne postêpowanie, poniewa : l Zakaz osiedlania siê w gminie W³adze gminy zabroni³y chorym na AIDS osiedlania siê na jej terenie. Jest to nies³uszna decyzja, poniewa : l Praca na straganie z owocami W³aœciciel straganu z owocami nie chce przyj¹æ do pracy ukasza, który jest zaka ony HIV. W³aœciciel postêpuje nies³usznie, poniewa : l Decyzja rz¹du Rz¹d postanowi³ nie wpuszczaæ na teren kraju osób zaka- onych HIV. Taka decyzja nie powstrzyma epidemii AIDS, poniewa : Pytania nauczyciela 1. Dlaczego ludzie dyskryminuj¹ innych? 2. Dlaczego tak wa ne jest niedyskryminowanie innych? 3. Co mo esz zrobiæ, je eli us³yszysz obraÿliwe i dyskryminuj¹ce uwagi o kimœ zaka onym HIV lub chorym na AIDS? 76

13 Przyk³ad dwóch spo³ecznoœci 2 Komuœ, kto nigdy nie odczu³ na sobie przejawów dyskryminacji, trudno jest zrozumieæ, jak mo e siê czuæ osoba dyskryminowana. Na opisanych poni ej przyk³adach dwóch spo³ecznoœci spróbuj wyobraziæ sobie, co czu³ Roman i jak postawa otoczenia wp³ywa³a na jego ycie. Jest to prawdziwa historia osoby yj¹cej z HIV. 1. Przeczytaj o tym, co czu³ Roman mieszkaj¹c w okolicy A i w okolicy B (po wyprowadzeniu siê z okolicy A). 2. Wybierz trzy przejawy dyskryminacji, które by³y najbardziej krzywdz¹ce dla Romana, kiedy y³ w spo³ecznoœci A i trzy przejawy wsparcia, które by³y dla niego najwa niejsze, kiedy y³ w spo³ecznoœci B. 3. Co s¹dzisz o ludziach reprezentuj¹cych spo³ecznoœæ A i ludziach reprezentuj¹cych spo³ecznoœæ B? Spo³ecznoœæ A Zawsze, gdy kaszla³em ludzie odsuwali siê ode mnie. W drodze do koœcio³a s³ysza³em jak rodzice mówili dzieciom, aby nie zbli a³y siê do mnie. Pewnego dnia umówi³em siê ze swoj¹ dziewczyn¹. Widz¹c jej smutn¹ minê spyta³em: Co siê sta³o? Moi rodzice uwa aj¹, e nie powinnam siê z Tob¹ spotykaæ, powiedzia³a cicho. Kiedy jedliœmy obiad w restauracji, poprosi³em w³aœciciela o szklankê wody. W³aœciciel pozna³ mnie i zamiast wody przyniós³ mi puszkê coca-coli. Zaraz po tym, jak skoñczyliœmy obiad, wyrzuci³ do œmieci naczynia, z których jad³em. Kolega powiedzia³ moim rodzicom, e jeden z nauczycieli uwa a, e nie powinienem chodziæ do szko³y. Nie mog³em w to uwierzyæ by³ moim ulubionym nauczycielem. Najgorsze rzeczy spotka³y moj¹ mamê. Jej kole anki z pracy przesta³y z ni¹ rozmawiaæ. Nie pozwolono jej niczego dotkn¹æ w sklepie spo ywczym. W niektórych sklepach obawiano siê nawet przyjmowaæ od niej pieni¹dze. Inni uczniowie, ostrze eni przez rodziców, trzymali siê z dala ode mnie. Powiedzieli mi, e powinienem przynosiæ do sto³ówki jednorazowe sztuæce i naczynia. Ich zdaniem nie powinienem korzystaæ ze szkolnej ubikacji i umywalki. Pewnego razu ktoœ napisa³ na tablicy okropne rzeczy na mój temat. Potem, dwaj koledzy ukradli mi podrêczniki, porzucili je na ulicy i uciekli, œmiej¹c siê. Nikt nie chcia³ siê bawiæ w moim towarzystwie. adna z dziewczyn nie chcia³a ze mn¹ tañczyæ. Rodzice powiedzieli im, aby nie zbli a³y siê do mnie. Zachowania cz³onków spo³ecznoœci A Najbardziej krzywdz¹ce Dlaczego?

14 2 Przyk³ad dwóch spo³ecznoœci Spo³ecznoœæ B Jedna z uczennic odwiedzi³a mnie w domu i powiedzia³a: Witaj w nowej szkole! Przysz³am, ebyœ nie czu³ siê zupe³nie obco, kiedy po raz pierwszy zobaczysz nasz¹ klasê. Powiedziano mi, e dyrektor rozmawia³ z uczniami i nauczycielami o HIV i AIDS i powiedzia³ im, e nie musz¹ siê mnie baæ. Szko³a poinformowa³a o moim przyjeÿdzie nawet prasê i koœció³. Jaka du a ró nica w porównaniu z tym, jak traktowano mnie w poprzednim miejscu zamieszkania. Kole anki i koledzy wyjaœnili rodzicom, jak rozprzestrzenia siê wirus HIV i powiedzieli im, e chc¹ chodziæ ze mn¹ do jednej klasy. Rodzice jednego kolegi mówili mu, aby zosta³ w domu, ale on sprzeciwi³ siê i przyszed³ do szko³y. Kiedy wszed³em do klasy, wielu uczniów przywita³o mnie s³owami: Czeœæ Roman, siadaj ze mn¹. Na innych zajêciach ³adna, czarnow³osa dziewczyna spyta³a mnie czy nie chcia³bym wykonaæ z ni¹ pewnego zadania. Spyta³em mamê czy wypada mi poprosiæ Alicjê o poca³unek na po egnanie. Mama powiedzia- ³a, e Alicja z pewnoœci¹ odmówi. Tymczasem Alicja poca³owa³a mnie i mocno objê³a. Czu³em siê, jak gdybym urós³ o kilkadziesi¹t centymetrów. S³awny pi³karz odwiedzi³ nasze miasteczko i zaprosi³ mnie i moich rodziców na mecz. Po meczu wpisa³ mi siê do zeszytu i powiedzia³, e jest ze mnie dumny. Kiedy skoñczy³em 18 lat, pewien sklepikarz zaproponowa³ mi pracê w stoisku z warzywami. Tam zarobi³em swoje pierwsze pieni¹dze. Myœlê, e ten cz³owiek po prostu poczu³ siê za mnie odpowiedzialny. Wiêkszoœæ klientów by³a dla mnie bardzo uprzejma, czêsto robi³a u mnie zakupy i rozmawia³a ze mn¹. Zupe³nie inaczej ni kiedyœ traktowano mnie równie w koœciele. Ludzie przystawali, by ze mn¹ porozmawiaæ. Podczas rozmowy k³adli rêkê na moim ramieniu. Niektórzy przynosili nam nawet do domu jedzenie chleb, owoce, d emy. Kiedy poczu³em siê gorzej, niektórzy przynosili nam nawet obiady. Dziêki temu mamie na pewno by³o l ej. Zachowania cz³onków spo³ecznoœci B Najbardziej pomocne Dlaczego? Pytanie Jak s¹dzisz, sk¹d wynika³a tak du a ró nica w postawach obu spo³ecznoœci? 78

15 Rola wsparcia 3 Ludzie, którzy potrafi¹ wspieraæ innych s¹ zawsze i wszêdzie bardzo potrzebni. Wsparcie zawiera w sobie zrozumienie dla cierpienia drugiej osoby oraz chêæ niesienia jej pomocy. 1. Przyjrzyj siê æwiczeniu zatytu³owanemu Przyczyny, dla których nale y okazywaæ wsparcie ludziom yj¹cym z AIDS. 2. Zrób z kolegami burzê mózgów, by znaleÿæ piêæ innych powodów okazania wsparcia. 3. Wybierz dwa powody, które wydaj¹ ci siê najistotniejsze i zaznacz je krzy ykiem w kolumnie Moja dwójka.. Odpowiedz na Pytania nauczyciela. Przyczyny, dla których nale y okazywaæ wsparcie ludziom yj¹cym z AIDS Moja dwójka Powód 1. Ka demu cz³owiekowi nale y okazaæ zrozumienie 2. Ci ludzie cierpi¹ na nieuleczaln¹ chorobê. 3. Dobrze jest pomyœleæ o innych ludziach, nie tylko o sobie. Inny powód: 5. Inny powód: 6. Inny powód: 7. Inny powód: 8. Inny powód: 9. Inny powód: 10. Inny powód: Pytania nauczyciela Dlaczego dla niektórych ludzi okazywanie wsparcia jest czymœ naturalnym, a dla innych stanowi problem? 79

16 Co mo esz zrobiæ? Niekiedy trudno jest okazaæ wsparcie innym osobom, poniewa nie wiemy jak mo na im pomóc. Æwiczenie pomo e wam zrozumieæ, jak pomagaæ ludziom chorym na AIDS - takim jak bohaterowie poni szych historii. 1. Przeczytaj poni sze historie i zastanów siê, jak móg³byœ/mog³abyœ pomóc ich bohaterom. 2. Nastêpnie przeczytaj Instrukcje zamieszczone na nastêpnej stronie. Matka chora na AIDS 23-letnia Julia jest chora na AIDS. Julia jest w ci¹ y i obawia siê, e jej dziecko mo e byæ równie zaka one. Ojciec dziecka porzuci³ Juliê, gdy dowiedzia³ siê o jej chorobie. Z obawy przed zaka eniem rodzice Julii rzadko j¹ odwiedzaj¹. Pocz¹tkowo, Julia czu³a siê dobrze, ale teraz czêsto odczuwa zmêczenie, nie jest w stanie pracowaæ i zaczyna jej brakowaæ pieniêdzy na utrzymanie. Spêdza ca³e dnie w domu czekaj¹c na œmieræ. Darek, szkolny kolega 18-letni Darek niedawno wróci³ do szko- ³y. Darek nie ma objawów AIDS, ale wszyscy woko³o wiedz¹, e jest zaka ony wirusem HIV. Wiêkszoœæ kolegów i kole anek unika go. Ka- dego dnia po szkole Darek wraca smutny prosto do domu. Czuje strach, przygnêbienie, samotnoœæ i bardzo chcia³by mieæ przyjaciela, z którym móg³by porozmawiaæ. 80

17 Co mo esz zrobiæ? Instrukcje 1. Zapoznaj siê z wymienionymi w serduszku formami pomocy, jakiej mog¹ potrzebowaæ ludzie yj¹cy z AIDS. W puste miejsce wpisz inne rodzaje wsparcia, jakie przychodz¹ ci na myœl. 3. Wybierz cztery rzeczy, które mog³yby pomóc Julii i cztery kolejne, które pomog³yby Darkowi. Nastêpnie wpisz je w odpowiednie serduszka.. Odpowiedz na Pytania nauczyciela. l Mówiæ Dzieñ dobry l Zapraszaæ na obiad l Uwa nie s³uchaæ l Przysy³aæ listy l Przygotowaæ posi³ek lub zrobiæ zakupy l Trzymaæ za rêkê l Rozmawiaæ o przysz³oœci l Wspólnie spêdzaæ uroczyste dni Formy pomocy l Pytaæ, jak mo na pomóc l Szukaæ innych ludzi, którzy chc¹ pomóc l Przynosiæ lekarstwa l Obejmowaæ l Sprz¹taæ mieszkanie l Pomagaæ innym cz³onkom rodziny l Wspólnie prze ywaæ radoœæ i smutek l Byæ towarzyszem gier i zabaw l... l... l... l... l... l... l... l... Jak pomóc Julii? Jak pomóc Darkowi? Pytania nauczyciela Co by³oby dla ciebie najtrudniejsze, gdyby ktoœ z twoich przyjació³ lub rodziny chorowa³ na AIDS? Co by³oby najtrudniejsze dla osoby, która choruje na AIDS? 81

18 5 Jak siê opiekowaæ? Osoby, które opiekuj¹ siê chorymi na AIDS musz¹ okazaæ im bardzo wiele ciep³a i dobroci. Wiêkszoœæ chorych na AIDS to ludzie w m³odym wieku, którzy jeszcze niedawno cieszyli siê pe³n¹ sprawnoœci¹ fizyczn¹ i przejawiali mnóstwo energii i chêci do ycia. Teraz ich egzystencja mo e byæ niekoñcz¹cym siê pasmem strachu, frustracji i zmêczenia. Stracili przyjació³, rodziny, sympatiê otoczenia i nadziejê. Tacy ludzie mog¹ nie daæ sobie rady bez naszej pomocy. Opieka nad ludÿmi yj¹cymi z AIDS polega na wykonywaniu wielu ró nych czynnoœci, takich jak pielêgnowanie, gotowanie, robienie zakupów, przekazywanie wiadomoœci, czytanie ksi¹ ek, sprz¹tanie i s³uchanie. Dobry opiekun musi byæ przyjacielem chorego, s³uchaæ go i towarzyszyæ mu w trudnych chwilach. Nauczyciel poinstruuje was jak wykonaæ to æwiczenie. A. Wsparcie psychiczne 1. Dzielenie siê uczuciami - b¹dÿ szczery(a) i otwarty(a). 2. Zachêæ chorego, aby wyra a³ wprost to, co myœli i czuje. Spytaj go, co chcia³by dla siebie zrobiæ. 3. Powiedz choremu, czego od niego oczekujesz i pozwól mu zrobiæ to samo.. Zachêæ chorego, by, na ile jest to mo liwe, sam zaspokaja³ swoje potrzeby. Nie pomagaj mu w tym, co mo e zrobiæ sam. 5. Pomagaj choremu i chwal go, kiedy na to zas³u y³. 6. Spytaj chorego o jego preferencje dotycz¹ce przygotowania posi³ków, sprz¹tania domu, itp. 7. Dodaj choremu otuchy wtedy, gdy czuje frustracjê i p³acze. 8. Opiekuj¹c siê chor¹ osob¹, musisz dbaæ równie o siebie. Rób przerwy na odpoczynek i proœ o pomoc, jeœli jej potrzebujesz. 9. Emocjonalne ycie chorego zdominowane jest przez takie uczucia jak strach, frustracja, bezsilnoœæ, smutek i samotnoœæ. Si¹dŸ przy chorym. Daj mu poznaæ, e jesteœ z nim po to, by go wys³uchaæ i z nim porozmawiaæ. B. Wsparcie fizyczne i opieka 1. S³abszy apetyt. Spytaj chorego, co chcia³by jeœæ i piæ, kiedy i jak du o. Kiedy tylko mo esz, jadaj razem z chorym. 2. Md³oœci i wymioty. Skromne, niskot³uszczowe posi³ki mog¹ ograniczyæ wymioty. Chorych, którzy ma³o jedz¹, zachêcaj do picia p³ynów miêdzy posi³kami. Zaobserwuj, kiedy pojawiaj¹ siê md³oœci i unikaj podawania jedzenia w tym czasie. Podczas sprz¹tania wymiocin u ywaj rêkawiczek. 3. Odwodnienie. Osoby, które maj¹ biegunkê, wymiotuj¹ i poc¹ siê, trac¹ w ten sposób mnóstwo wody. Odwodnienie organizmu mo e spowodowaæ powa ne komplikacje. W takich wypadkach nale y podawaæ wiêcej p³ynów (wody, herbaty).. Utrata si³ fizycznych. Zachêcaj chorego do fizycznego wysi³ku (ma³o wyczerpuj¹cego). Stosuj czêste przerwy na odpoczynek. Podczas k¹pieli, sadzaj chorego na krzeœle. 5. Problemy skórne. Przewracaj chorego podczas snu, aby unikn¹æ odle yn. Zachêcaj do krótkich spacerów lub wypoczynku na krzeœle. Obmywaj rany (w przypadku otwartych ran u ywaj rêkawiczek). Do pielêgnacji suchej skóry u ywaj kremów nawil aj¹cych. 6. Dezorientacja i zaniki pamiêci. AIDS i depresja mog¹ oddzia³ywaæ na procesy mózgowe i powodowaæ dezorientacjê. Przypominaj choremu - u ywaj¹c zegarka i kalendarza - jaki jest dzieñ i która godzina. Pamiêtaj o zachowaniu œrodków ostro noœci, zwracaj uwagê na takie rzeczy jak suwaj¹ce siê dywany, schody, ostre przedmioty. Kontroluj przyjmowanie leków. Uwaga Je eli masz problemy lub stan chorego jest powa ny, zwróæ siê jak najszybciej o pomoc do pracownika s³u by zdrowia lub poradni. 82

19 Jak dbaæ o w³asne bezpieczeñstwo? Æwiczenia 6 Odpady Pranie rêczne Przedmioty s³u ¹ce do sprz¹tania (rêkawiczki i inne poplamione rzeczy) nale y spaliæ lub w³o yæ do mniejszego, a nastêpnie do wiêkszego worka na œmieci. Przed wyrzuceniem worki nale y mocno zwi¹zaæ. Mycie siê l Rzeczy poplamione p³ynami ustrojowymi nale y: - oddzieliæ od innych rzeczy do prania, - praæ w rêkawiczkach, - praæ przy u yciu bielinki i myd³a, l Rzeczy nie poplamione mo na praæ w normalnych warunkach. Przyrz¹dy Przed i po kontakcie z chorym myj rêce w ciep³ej wodzie z du ¹ iloœci¹ myd³a. Je eli chory bierze zastrzyki, dbaj o u ywanie jednorazowych igie³ i strzykawek. Jednorazowe ig³y i strzykawki odk³adaj do twardego tekturowego, plastikowego lub metalowego pojemnika i wyrzucaj do œmieci. Myj termometr wod¹ i myd³em. Czyszczenie ³azienki i kuchni BIELINKA WODA Przed sprz¹taniem owiñ otwarte rany banda em. Czyœæ czêsto ³azienkê, u ywaj¹c rêkawiczek i chlorku (1 porcja chlorku na 10 porcji wody). Odczekaj minut przed wytarciem do sucha. Czyœæ tak e kuchniê. Naczynia zmywaj w ciep³ej wodzie z dodatkiem p³ynu do zmywania. Nie czyœæ kuchni t¹ sama szmat¹, której u ywasz do sprz¹tania ³azienki. 83

20 7 Co wiesz? Poni sze dwa testy pozwol¹ sprawdziæ stan twojej wiedzy na temat opieki nad ludÿmi chorymi na AIDS. 1. W teœcie nr 1 przeczytaj fragmenty zdañ z kolumny A i dopasuj do nich zakoñczenia z kolumny B. 2. W teœcie nr 2 wstaw krzy yk w odpowiedni¹ ramkê, wskazuj¹c czy podane zdanie jest prawdziwe (P) czy nieprawdziwe (N). 3. Podlicz swoje punkty i zapoznaj siê z ocen¹ wyniku zamieszczon¹ na dole strony. Test nr 1 dokoñcz zdania Kolumna A l Dobry opiekun to taki, który jest... l Osoba chora na AIDS, która poci siê, wymiotuje lub ma biegunkê potrzebuje... l eby unikn¹æ md³oœci i wymiotów, najlepiej jest podawaæ... l Osobie, która du o czasu spêdza w ³ó ku nale y... l Dobry opiekun powinien tak e... l Osoby, które s¹ smutne i przygnêbione... l Chorzy powinni... l Najwa niejsza cecha dobrego opiekuna to... Kolumna B a) nale y zachêcaæ do wyra ania swoich uczuæ. b) dbaæ o siebie. c) du ej iloœci p³ynów. d) przyjacielem i towarzyszem. e) umieæ naprawdê s³uchaæ. f) ma³e posi³ki z nisk¹ zawartoœci¹ t³uszczu. g) sami robiæ to, z czym daj¹ sobie radê. h) zmieniaæ pozycjê w jakiej œpi. Test nr 2 prawda czy nieprawda P N P N 1. Podczas kontaktu z wydzielinami i p³ynami ustrojowymi nale y u ywaæ lateksowych albo gumowych rêkawiczek. 2. Ig³y po zastrzykach trzeba w³o yæ do plastikowej torebki. 3. Termometru mo na u yæ wiêcej ni jeden raz bez mycia.. Najwa niejsze w dbaniu o swoje bezpieczeñstwo jest mycie r¹k ciep³¹ wod¹ i myd³em. 5. Nikt nigdy nie zakazi³ siê HIV przez mieszkanie w jednym domu z osob¹ zaka on¹ HIV lub chor¹ na AIDS. 6. Pobrudzone rzeczy nale y w³o yæ do papierowej torby i wyrzuciæ do œmieci. 7. Bardzo wa ne jest opatrzenie wrzodów, ranek i wysypek. 8. azienkê nale y umyæ roztworem z 1 miarki bielinki i 20 miarek wody. Wynik testu nr 1 + Wynik testu nr 2 = ¹czny wynik Ocena pkt Masz œwietn¹ pamiêæ! 9-12 pkt Jesteœ dobrym(¹) opiekunem(k¹)! 5-8 pkt Popraw siê nastêpnym razem! 1- pkt Musisz siê jeszcze wiele nauczyæ! 8

21 Popieraj odpowiedzialne decyzje Æwiczenia 8 M³odzi ludzie nara aj¹ czasem swoje zdrowie i bezpieczeñstwo. Wobec zagro enia HIV/AIDS taka postawa mo e byæ zgubna. Dlatego ci m³odzi ludzie, którzy podejmuj¹ s³uszne decyzje (nie spiesz¹ siê z rozpoczêciem wspó³ ycia seksualnego, u ywaj¹ prezerwatyw i okazuj¹ ludziom z AIDS zrozumienie i wspó³czucie), powinni siê nawzajem wspieraæ. 1. Przeczytaj jedn¹ z poni szych historii. 2. Zastanów siê, jak móg³byœ okazaæ akceptacjê dla rozs¹dnych decyzji bohaterów tych historii. 3. Napisz dwa, trzy zdania popieraj¹ce te decyzje.. Odpowiedz na Pytania nauczyciela. Historia A Odmowa Od niedawna spotykasz siê z pewn¹ osob¹ i jesteœ w niej zakochana. Osoba ta stara siê namówiæ ciê na zbli enie seksualne. Wykorzystujesz wszystkie swoje asertywne umiejêtnoœci, ale to nie pomaga. Nie mo ecie siê porozumieæ i coraz trudniej jest wam ze sob¹ rozmawiaæ. Prosisz jedn¹ ze swoich przyjació³ek, aby odprowadzi³a ciê do domu. Po drodze, mówisz jej o swojej sytuacji. Przyjació³ka popiera twoj¹ odmowê stosunków seksualnych, mówi¹c: Historia B Nie dla seksu bez prezerwatywy Od pewnego czasu spotykasz siê z t¹ sam¹ osob¹. Bardzo siê kochacie. Rozmawialiœcie o seksie i postanowiliœcie u ywaæ prezerwatyw, aby zabezpieczyæ siê przed HIV i niepo ¹dan¹ ci¹ ¹. Mieliœcie ju kilkakrotnie stosunki seksualne, podczas których u ywaliœcie prezerwatyw. Jednak tej nocy zapomnieliœcie o nich, a bardzo pragnêliœcie siebie nawzajem. Zdecydowaliœcie, e wyrazicie swoje uczucia nie uprawiaj¹c seksu. Nastêpnego dnia rozmawia³eœ o waszej decyzji z przyjacielem. Twój przyjaciel popar³ j¹, mówi¹c: 85

22 8 Popieraj odpowiedzialne decyzje Historia C Iœæ czy nie iœæ do cukierni? Po szkole spotykasz siê z grup¹ przyjació³ i postanawiacie pójœæ do cukierni. Jeden z twoich przyjació³ mówi jednak: Ja nie idê!, a zapytany dlaczego odpowiada: S³ysza³em, e sprzedawca choruje na AIDS. Nie bêdê ryzykowa³. Inny przyjaciel reaguje na to, mówi¹c: Nie mo na wierzyæ we wszystko, co mówi¹ ludzie. Ta sama osoba pyta o twoje zdanie. Odpowiadasz, e: Historia D Kogo popierasz? Jest poniedzia³ek rano. Spotykasz w holu szko³y grupê kolegów i opowiadacie sobie o tym, co zdarzy³o siê podczas weekendu. Jeden z kolegów przechwala siê, e by³ na imprezie, na której pi³ alkohol i uprawia³ seks. Niektórzy koledzy s¹ pod du ym wra eniem tej opowieœci i udzielaj¹ mu poparcia, mówi¹c: Fajnie by³o. WeŸ nas nastêpnym razem. Tobie nie imponuje opowieœæ kolegi i czujesz, e powinieneœ zabraæ g³os. Mówisz: Pytania nauczyciela 1. Dlaczego wielu m³odych ludzi uwa a, e popieranie odpowiedzialnych decyzji jest niemodne? 2. Na jakie trudnoœci mo esz natrafiæ, je eli bêdziesz popieraæ odpowiedzialne zachowania? 3. Jak mo esz poradziæ sobie z tymi problemami? 86

23 Zrozumienie, tolerancja i wsparcie Æwiczenia 9 Wiedza o tolerancji, formach okazywania wsparcia i pomocy niewiele jest warta, je eli nie przek³adamy jej na codzienne, praktyczne zachowania i dzia³ania. 1. Pomyœl o osobie lub grupie ludzi, którzy twoim zdaniem potrzebuj¹ pomocy lub wsparcia. Zapoznaj siê z poni - sz¹ list¹ form okazywania wsparcia i uzupe³nij j¹ o w³asne sugestie. 2. Wype³nij czêœæ 1, 2 i 3 Planu dzia³ania, zamieszczonego na nastêpnej stronie. 3. Nauczyciel wyznaczy okres realizacji twojego planu oraz dzieñ, w którym zdasz sprawozdanie z wykonania planu.. Po wykonaniu planu, wype³nij czêœæ Planu dzia³ania. Formy wsparcia 1 Odwiedziæ chorego w szpitalu, by porozmawiaæ, podarowaæ mu kwiaty, itp. 2 Zrobiæ coœ dla krewnego, który jest stary i byæ mo e chory. 3 Zrobiæ coœ szczególnego dla matki, ojca, siostry lub brata. Okazaæ wiele sympatii koledze (kole ance), który(a) wydaje siê smutny(a) lub samotny(a) albo ma k³opoty w szkole. 5 Zaprosiæ do siebie na pogawêdkê lub obiad kogoœ, kto ma ma³o znajomych. 6 Podarowaæ ywnoœæ placówkom zajmuj¹cym siê do ywianiem osób ubogich i bezdomnych. 7 Pomóc s¹siadom, którzy s¹ chorzy lub niedo³ê ni (przynieœæ im wodê, drewno na opa³ lub pomóc w innych domowych sprawach). 8 Pomóc przyjacielowi, który prze ywa trudny okres w yciu. 9 Napisaæ list do osoby chorej lub samotnej. 10 Zaopiekowaæ siê dzieckiem osoby, która prze ywa k³opoty. 87

24 9 Zrozumienie, tolerancja i wsparcie Plan dzia³ania 1 Mój wybór: 2 Uzasadnienie: 3 Co mogê zrobiæ? a) b) c) Sprawozdanie z wykonania planu i moje refleksje 88

25 89