WPROWADZENIE 1. CEL I METODY BADA

Transkrypt

1 WPROWADZENIE Przekonanie o roli wykształcenia jako wikszej szansy na rynku pracy doprowadziło do wzrostu aspiracji edukacyjnych i podejmowania nauki na wyszym poziomie. W ostatnich latach liczba studiujcych uległa potrojeniu. Fakt ten powoduje, i na rynek pracy trafia coraz wicej absolwentów szkół wyszych. W warunkach utrzymujcej si trudnej sytuacji na rynku pracy bezrobocie staje si dowiadczeniem yciowym wikszoci młodych ludzi. Absolwenci stanowi wród bezrobotnych istotn i wyróniajc si subpopulacj. Oczekuj na pierwsz prac, maj przekonanie, e s do niej przygotowani, dysponujc odpowiednimi kwalifikacjami. Jednak, przy wysokim poziomie bezrobocia, trudnej sytuacji gospodarczej, znalezienie zatrudnienia wymaga wielu stara, zarówno ze strony absolwenta jak i urzdów pracy. Wiadomym jest, e młodzi ludzie, u progu aktywnoci zawodowej nie zawsze zdaj sobie spraw z własnych atutów. Ich poczuciu niepewnoci na rynku pracy towarzysz czsto wtpliwoci co do słusznoci podejmowanych wyborów, niewiara w skuteczno własnych działa, skłonno do przerzucania odpowiedzialnoci za swoj sytuacj na warunki zewntrzne. W warunkach cigłych przemian na rynku pracy, przyrostu zasobów pracy młodziey, mimo podejmowanych systematycznie działa, bezrobocie absolwentów, a zwłaszcza szkół wyszych jest trudnym problemem. Dlatego te dla kreowania profesjonalnej pomocy, optymalnego wykorzystania instrumentów i rodków konieczna jest wiedza o barierach i szansach tej kategorii bezrobotnych na rynku pracy. 1. CEL I METODY BADA Głównym celem bada było uzyskanie szerokiej wiedzy na temat ródeł problemu bezrobocia wród absolwentów szkół wyszych, barier i trudnoci ich startu zawodowego. Istotnym było równie poznanie aspiracji, postaw i przemyle młodziey w stosunku do własnego zawodu, do sytuacji na rynku pracy, do przyszłoci, ich oczekiwa zwizanych z zatrudnieniem.

2 Jedn z intencji prowadzonego badania było równie poznanie aktywnoci respondentów w poszukiwaniu pracy, ich mobilnoci przestrzennej, zawodowej, ewentualnej akceptacji (okresowo) kariery degresywnej. Badania przeprowadzono na 15 % próbie populacji absolwentów z wyszym wykształceniem z województwa wielkopolskiego, tj. 360 absolwentów wypełniło anonimowe ankiety, zawierajce 38 pyta szczegółowych, otwartych i hipotetycznych. Wzór ankiety stanowi załcznik do opracowania. 2. STRUKTURA BADANEJ ZBIOROWOCI Na koniec grudnia 2002 r. liczba absolwentów zarejestrowanych w urzdach pracy w Wielkopolsce wynosiła osób. W porównaniu do koca 2001 r. zmniejszyła si o 1884 osoby. Wród tej populacji 2292 absolwentów legitymowało si wykształceniem wyszym. Stanowili oni 14,5 % ogółu bezrobotnych absolwentów. Na koniec grudnia 2001 r. wskanik ten wynosił 10,7 %, na 31 maja br.12,8%. Badaniem objto 360 absolwentów wyszych uczelni. 64,2 % badanych (231 osób) stanowiły kobiety. 103 osoby (28,6 %) pochodziły ze wsi. 257 absolwentów to mieszkacy miast, w tym: 132 osoby - do 30 tys. mieszkaców, 72 osoby - do 100 tys. mieszkaców, 53 osoby - powyej 100 tys. mieszkaców. 50,8 % badanych, tj. 183 osoby ukoczyły studia na poziomie licencjackim, 177 osób (49,2 %) na poziomie magisterskim. Podobna relacja dotyczy systemów studiowania. W dziennym systemie ukoczyło uczelnie 187 osób (51,9 %), w zaocznym osoby (48,1 %). Ankietowani w wikszoci s absolwentami uczelni znajdujcych si w Wielkopolsce, połoonych blisko miejsca zamieszkania. Nieliczni posiadaj dyplomy uczelni zlokalizowanych w innych regionach kraju, np. Uniwersytetu Warmisko - Mazurskiego w Olsztynie, Uniwersytetu Szczeciskiego. 2

3 Respondenci reprezentowali róne kierunki. 39 % ankietowanych zdobyło zawody zwizane z ekonomi. Dominowały takie kierunki jak: zarzdzanie i marketing, ekonomika pracy, zarzdzanie kadrami, zarzdzanie finansami. Przekrój zawodów był bardzo szeroki, np. informatyk, socjolog, psycholog, politolog, pedagog, lekarz weterynarii, architekt wntrz, zootechnik, elektronik, elektrotechnik, chemik, biolog, technolog ywienia, seksuolog społeczny, lekarz, prawnik, bibliotekarz, hotelarz, nauczyciel (najczciej wychowania fizycznego, nauczania pocztkowego, filologii polskiej, angielskiej, niemieckiej, duskiej, matematyki, fizyki, biologii, chemii), specjalista ds. ochrony rodowiska, administracji, rolnictwa, ogrodnictwa, budownictwa. Poza kwalifikacjami zawodowymi uzyskanymi w trakcie studiów absolwenci deklarowali posiadanie dodatkowych umiejtnoci dajcych im wiksze szanse na znalezienia zatrudnienia. Dominuje tu znajomo obsługi komputera (83 %), posiadanie prawa jazdy ( 32 %), potwierdzona wiadectwem znajomo jzyka obcego, kursy (np. pedagogiczny, ratownika drogowego, agenta ubezpieczeniowego, inseminatora, socjoterapii, dajce uprawnienia SEP-owskie, wychowawcy kolonijnego). Ponadto wród wymienionych dodatkowych umiejtnoci najczstsze to: obsługa urzdze biurowych, kasy fiskalnej, znajomo prowadzenia ksigowoci i rachunkowoci, komunikatywno, umiejtno pracy w zespole oraz kierowania i zarzdzania grup osób. Respondenci zapytani o znajomo jzyków obcych najczciej wymieniali jzyk angielski (264) i niemiecki (146). Znajomo jzyka rosyjskiego zadeklarowało 97 osób, francuskiego 41 osób i hiszpaskiego 5 osób. Niespełna 40 % badanych oceniło swoj znajomo jzyka obcego na poziomie dobrym. 3. WYBÓR KIERUNKÓW STUDIÓW Ze zgromadzonego materiału wynika, i 53 % respondentów dokonało wyboru kierunku studiów zgodnie ze swoimi zainteresowaniami. Podejmujc decyzje w tym zakresie, kierowali si potrzeb kontynuowania zainteresowa oraz poszerzenia wiedzy w interesujcej ich dziedzinie. Innym motywem wyboru było kontynuowanie tradycji rodzinnych, zwłaszcza przy zawodach prawniczych 3

4 i medycznych. Jedn z przesłanek wyboru okrelonego kierunku studiów była odległo od najbliej zlokalizowanej uczelni. Niekiedy wpływ na te decyzje miały sugestie rodziny, znajomych, renoma uczelni. Tylko nieliczni absolwenci, wybierajc kierunek studiów brali pod uwag prognozy dotyczce szans podjcia zatrudnienia w wyuczonym zawodzie na lokalnym rynku pracy. 273 absolwentów (76 %) odpowiedziało, i wybór kierunku studiów jest efektem planowania przez nich swojej dalszej kariery zawodowej. Zapytani: czy dysponujc obecn wiedz o rynku pracy ponownie wybraliby ten sam kierunek studiów?" 82 % odpowiedziało, e TAK. Pogld ten argumentowali tym, i wybrany kierunek jest atrakcyjnym, zgodnym z ich zainteresowaniami i wierz, e koniunktura na rynku pracy z czasem zmieni si na ich korzy. Uwaaj te, e samo ukoczenie studiów przy ich kreatywnej osobowoci zagwarantuje im znalezienie pracy. 18 % absolwentów wyraziło niezadowolenie z wybranego kierunku studiów. Dotyczy to midzy innymi takich kierunków jak: filologia polska, nauczanie pocztkowe, marketing i zarzdzanie. Z uzyskanych wypowiedzi wynika, i niedostateczna wiedza o prognozach na rynku pracy przy wyborze zawodu ogranicza moliwoci znalezienia pracy po ukoczeniu nauki, nie ma jednak decydujcego wpływu na wybór kierunku studiów. W opinii badanych istnieje wyrana zaleno w jakim systemie kształcenia zdobywa si wiedz i jak koczy si uczelni a okresem poszukiwania pracy. 215 absolwentów ( 60 %) wyraziło pogld, i system ukoczonych studiów ma wpływ na uzyskanie atrakcyjnych ofert pracy. Ich zdaniem, absolwenci po dziennych studiach maj wiksze szanse na zatrudnienie. 73 % badanej populacji, tj. 263 respondentów wyraa przekonanie, i renoma ukoczonej uczelni ma istotny wpływ na szybko otrzymania pracy. 4. POMOC URZDU PRACY Z zebranego materiału wynika, i urzdy pracy oferowały zainteresowanym udział w rónych programach wspierania absolwentów pozostajcych bez pracy. 235 (65,3 %) respondentów skierowano do zakładów pracy celem odbycia stau absolwenckiego, 88 (24,4 %) badanych uczestniczyło w szkoleniu w zakresie aktywnych form poszukiwania pracy, 40 (11%) absolwentów otrzymało ofert 4

5 podjcia pracy w ramach umowy absolwenckiej, 11 ankietowanym sfinansowano koszty szkolenia, 9 uzyskało zatrudnienie w ramach prac interwencyjnych, 5 absolwentów otrzymało stypendium na kontynuowanie nauki. Tylko 8 absolwentów wystpiło z wnioskiem o udzielenie poyczki na uruchomienie własnej działalnoci gospodarczej. Łcznie udzielono ankietowanym absolwentom 399 rónych form pomocy. Niektórzy skorzystali z wicej ni jednego programu, ale byli i tacy, którzy nie wzili udziału w adnym. B f A C G F E D Rys. 1 Formy pomocy z których korzystali absolwenci wyszych uczelni: A sta absolwencki B udział w szkoleniu z zakresu aktywnych form poszukiwania pracy C umowa absolwencka D sfinansowanie kosztów szkolenia E prace interwencyjne F poyczka na uruchomienie własnej działalnoci gospodarczej G stypendium na kontynuowanie nauki 5. METODY POSZUKIWANIA PRACY Prawie 96 % ankietowanych szukajc zatrudnienia korzystało z porednictwa, zwłaszcza najbliszych znajomych. 326 osób (91 %) poszukiwało zatrudnienia ledzc ogłoszenia w prasie, Internecie, na telegazecie, tablicach ogłosze oraz słuchajc audycji radiowych, w których prezentowane s informacje o wolnych 5

6 miejscach pracy. Stosunkowo wielu, bo a 58 % absolwentów, wykorzystało bezporedni kontakt z pracodawc uznajc ten sposób działania za najlepszy ze wzgldu na ródłowe, pełne informacje nt. szans pozyskania pracy. 201 osób (56 %) szukało zatrudnienia wysyłajc dokumenty aplikacyjne do pracodawców. W sumie wysłali ich 4923, co daje przecitnie 25 wysłanych kompletów dokumentów na 1 absolwenta. Cz absolwentów kierowała si o pomoc w znalezieniu pracy do instytucji i prywatnych firm zajmujcych si doradztwem i porednictwem, w tym do Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej. Ponad 24 % respondentów uczestniczyło w warsztatach nt. aktywnego poszukiwania pracy w celu poszerzenia swej wiedzy i zwikszenia skutecznoci działa. W opinii badanych szeroka informacja zarówno w urzdach pracy jak i w rodkach masowego przekazu pozwoliła na poznanie moliwoci, jakimi słuby zatrudnienia mog wspiera absolwentów. 6. OCZEKIWANIA I NADZIEJE Przemylenia absolwentów zwizane z zatrudnieniem były do zrónicowane. Generalnie dominował pogld, i pierwsza praca winna wiza si z godnym i odpowiednim wynagrodzeniem. W zasadzie nie precyzowano wysokoci tego wynagrodzenia. Kilku respondentów deklarowało gotowo objcia stanowiska kierowniczego przy wynagrodzeniu ok. 3 tys. złotych. Liczna grupa ankietowanych wskazywała, i podejmowana praca winna by interesujca, zgodna z posiadanymi kwalifikacjami. Niektóre odpowiedzi wskazywały na postawy o charakterze roszczeniowym oczekujce kierowniczego stanowiska w nowoczesnej, rozwijajcej si firmie z moliwoci słubowych wyjazdów zagranicznych, relatywnie wysokiego wynagrodzenia. Pewna grupa absolwentów nie wizała zbyt wielkich oczekiwa z przyszł prac, ich głównym celem było spełnienie si w pracy, zrobienie czego poytecznego. Dla niektórych badanych najwaniejszym było podjcie jakiejkolwiek pracy. Dla absolwentów zasadniczo nie ma znaczenia, czy pracowa bd w zespole, czy te na stanowisku samodzielnym. Za najwaniejsze uwaaj 6

7 moliwo samorealizacji zgodnie z uzyskanymi kwalifikacjami, otrzymanie "godziwego" wynagrodzenia. Ch pracy w zespole ankietowani uzasadniali tym, i lubi pracowa wród innych ludzi, e praca w grupie jest przyjemniejsza i umoliwia szybsze poznanie jej specyfiki oraz daje szanse wzajemnego uczenia si i pomocy w realizowaniu zawodowych obowizków. Na podkrelenie zasługuje fakt, i 64 % ankietowanych akceptowałoby okresowo karier degresywn, tj. prac o niszych dochodach i mniejszym prestiu. Wikszo z ankietowanych w dokonanej samoocenie, swoje kwalifikacje oceniła bardzo wysoko od 7 do 9 punktów w przyjtej umownie 10-stopniowej skali. Nieliczni uznali, e posiadaj maksymalne ju kwalifikacje oceniajc je na 10 punktów. S to absolwenci Politechniki Poznaskiej, Uniwersytetu A.Mickiewicza w Poznaniu, Akademii Rolniczej w Poznaniu, Mazowieckiej Wyszej Szkoły Humanistyczno - Pedagogicznej w Łowiczu, Wyszej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Pastwowej Wyszej Szkoły Zawodowej w Lesznie. 312 absolwentów, co stanowi 87 % badanej populacji wyraa pogld, e wysoki poziom wykształcenia wystarcza do ubiegania si o zatrudnienie. 208 ankietowanych (58 %) uznało, i ukoczenie studiów nie jest warunkiem gwarantujcym otrzymanie atrakcyjnej pracy. Swoje stanowisko uzasadniaj tym, i w aktualnych realiach gospodarczych naszego kraju wane jest take uzyskanie dodatkowych umiejtnoci jak znajomo co najmniej jednego jzyka obcego, obsługa komputera i stałe doskonalenie swoich kwalifikacji, dostosowywanie ich do aktualnych potrzeb rynku pracy. Według opinii ankietowanych pracodawcy poszukuj osób wykształconych, ale posiadajcych ju pewne dowiadczenie zawodowe. Coraz czciej te zwracaj uwag na cechy osobowociowe kandydata do pracy. Ankietowani zwracali take w swoich wypowiedziach uwag na rol koneksji i sympatii politycznych przy ubieganiu si o prac na stanowiskach szczebla kierowniczego i przynoszcych presti. 7. DLACZEGO POZOSTAJ BEZ PRACY? Na podstawie zebranych ankiet mona stwierdzi, i generalnie młodzi ludzie zdaj sobie spraw, e ich szanse na znalezienie zatrudnienia zale przede 7

8 wszystkim od ogólnej sytuacji na rynku pracy. 293 absolwentów tj. 81 % badanych jako powód braku zatrudnienia wskazywało przyczyny obiektywne (wysoki poziom bezrobocia, stagnacja gospodarcza, mała liczba ofert pracy). Tylko 67 osób wyraziło pogld, i trudnoci w znalezieniu pracy s konsekwencj dokonanych wczeniej wyborów, własnych braków. Niektórzy wskazywali, i uzyskany zawód nie odpowiada potrzebom rynku pracy. Czsto wymienian przyczyn trudnoci było: wysokie bezrobocie, brak praktyki zawodowej, słaba znajomo jzyków obcych, niedostateczna dyspozycyjno w zwizku z kontynuowaniem nauki, brak znajomoci, utrata wiary w moliwo znalezienia pracy, brak dostatecznej motywacji do jej poszukiwania, brak rodków na podjcie działalnoci gospodarczej, konkurencyjno absolwentów na lokalnym rynku pracy. Zdaniem niektórych badanych kobiety napotykaj na wiksze trudnoci w podjciu pracy, gdy pracodawcy chtniej zatrudniaj mczyzn uznajc, i macierzystwo kobiet komplikuje sytuacj. Niewielka grupa absolwentów upatruje swej szansy na zatrudnienie w przeniesieniu na wczeniejsz emerytur osób posiadajcych do tego uprawnienia, np. nauczycieli. Zdaniem badanych, obnienie kosztów pracy, szczególnie pozapłacowych, zmiany systemu podatkowego, aktywizacja gospodarki, rozwój budownictwa mieszkaniowego, pobudzenie inwestycji w rejonach zamieszkania, rozwój małych i rednich firm zwikszyłoby liczb miejsc pracy a tym samym moliwoci ich zatrudnienia. Absolwenci zdaj sobie spraw, i poza poziomem kwalifikacji, ich atutem s cechy osobowociowe, jak: komunikatywno, asertywno, dobra prezencja, odpowiedzialno, otwarto, szczero, sumienno, pracowito, cierpliwo, dokładno, zaangaowanie, gotowo do podejmowania nowych wyzwa, umiejtno podejmowania decyzji, elastyczno, szybko uczenia si, kreatywno, dyspozycyjno, lojalno, umiejtno pracy w zespole ale take samodzielno, rzetelno, łatwo nawizywania kontaktów, kompetentno, poczucie humoru, oryginalno, upór, wiara w siebie. W warunkach utrzymujcego si wysokiego bezrobocia obserwuje si znaczne rozbienoci midzy oczekiwaniami pracodawców a moliwociami i preferencjami poszukujcych pracy. W opinii badanych wymagane kwalifikacje stawiane przez pracodawców s czsto nieadekwatne do faktycznych potrzeb i na wyrost. 8

9 Ich zdaniem, istotn barier ograniczajc szanse absolwentów szkół wyszych na prac, jest niech pracodawców do zatrudniania osób bez praktyki i dowiadczenia zawodowego, ich młody wiek. Ankietowani podnosili, i w wielu przypadkach pracodawcy pytali o jzyki obce i od biegłej ich znajomoci uzaleniali złoenie propozycji zatrudnienia, take na stanowiskach, na których - zdaniem ankietowanych - nie miało to istotnego znaczenia dla dobrego wykonywania obowizków. Badania dowiodły, i pracodawcy w rozmowach z potencjalnymi pracownikami czsto w sposób subiektywny uzasadniali odmow zatrudnienia argumentujc j np. zbyt du odległoci miejsca pracy od stałego zatrudnienia, zbyt wysokimi kwalifikacjami kandydata, brakiem studiów magisterskich. Według niektórych ankietowanych zgłaszajcy wolne miejsca pracy czsto mieli ju przygotowanych kandydatów na nie. Zdarzały si równie przypadki, i oferty pracy były nieaktualne. Naley zauway, i sporód ankietowanych 8 %, pomimo otrzymania propozycji zatrudnienia, odmówiło podjcia pracy. Główne przyczyny rezygnacji to: zbyt niskie, na poziomie minimalnego wynagrodzenia zarobki, które dodatkowo w przypadku koniecznoci dojazdu do pracy uniemoliwiały utrzymanie si, lekcewace traktowanie kandydata do pracy podczas rozmowy kwalifikacyjnej, propozycja pracy w akwizycji, konieczno codziennego dojazdu do pracy na znacznej odległoci (100 km), propozycja pracy na stanowisku wymagajcym niszych kwalifikacji ni posiadane, zbyt due wkłady finansowe jakie naleałoby ponie w celu spełnienia wymaga pracodawcy, jak posiadanie własnego samochodu przy jednoczesnych niewysokich zarobkach (1000 zł.), propozycja pracy nielegalnej ( na czarno ), czy wreszcie proponowana praca nie spełniała oczekiwa kandydata ( złe warunki pracy"). Sporód ankietowanych 197 osób (55 %) gotowych było do podjcia pracy w systemie dwu lub trzy zmianowym. 306 sporód ankietowanych (85%) skłonna była wyjecha do pracy do innej miejscowoci i tyle samo osób zadeklarowało, i gotowi s dojeda do pracy poza stałe miejsce zamieszkania, w tym: - 70 ankietowanych (19 %) na odległo do 25 km, - 96 (27 %) do 50 km, (32 %) powyej 100 km ( 7 %) do 100 km, 9

10 Pozostali - 54 osoby (15 %) zdecydowane s na podjcie zatrudnienia w miejscowoci, w której na stałe zamieszkuj. Wielu z ankietowanych, bo a 244 ( 68 %) w celu znalezienia zatrudnienia skłonnych jest wyjecha za granic. Absolwenci chtni s do korzystania z rónych form oferowanej im pomocy. A 308 ankietowanych (86%) zadeklarowało ch zdobycia dowiadczenia i wiedzy praktycznej w swoim zawodzie w ramach wolontariatu. 8. SKŁONNO DO ZMIAN KWALIFIKACJI Z zebranych materiałów wynika, i wikszo absolwentów 62 % badanej populacji jest skłonna podwysza, zmieni swoje kwalifikacje. Negatywnie do zmian nastawionych jest 34 % ankietowanych, 16 osób nie ma zdania w tej kwestii. Absolwenci mieli wiadomo, i oferty pracy, zgłaszane przez pracodawców czsto s niezgodne z ich przygotowaniem formalnym. Przegld sformułowanych odpowiedzi uzasadnia stwierdzenie, i podnoszenie kwalifikacji, kształcenie stało si sposobem dostosowywania do zmian obserwowanych na rynku pracy: - Jestem gotowa odby kurs ksigowoci poniewa zapotrzebowanie na osoby z tymi kwalifikacjami na rynku jest duo wiksze ni z tymi, które aktualnie posiadam (pracownik socjalny - przyp. red.)", - Wysze kwalifikacje ułatwiaj znalezienie zatrudnienia i lepsze wynagrodzenia", - Chciałabym uzyska wysoki stopie specjalizacji w obsłudze graficznych programów komputerowych, bo to moe mi ułatwi znalezienie atrakcyjnej pracy za niezłe pienidze", - Jestem po studiach ekonomicznych i dalej zamierzam si kształci w kierunku informatycznym. Myl, e bdc dobrym ekonomist z biegł znajomoci obsługi komputera i systemów informatycznych znajd satysfakcjonujc mnie prac", - Znam dobrze jzyk angielski. Teraz ucz si intensywnie niemieckiego, bo pracodawcy coraz czciej pytaj o znajomo kilku jzyków", 10

11 - Planuj rozpocz studia na kierunku informatycznym, bo moje aktualne wykształcenie pedagogiczne nie rokuje dobrze w zakresie zatrudnienia w obecnych krajowych realiach". Na wzrost aspiracji edukacyjnych ma wpływ nie tylko konieczno dopasowania si do przewidywanego popytu na dane zawody i zwizane z tym potencjalne korzyci, ale równie szeroka oferta szkolnictwa wyszego. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, i wydłuenie nauki wie si nieraz z przesuniciem w czasie decyzji o podjciu zatrudnienia. Cz z respondentów uznaje, i zdobyta wiedza jest wystarczajca i nie zamierzaj dalej si kształci. Win za brak pracy obciaj pastwo. Niektórzy zgłaszaj pretensje do bliej niezidentyfikowanego adresata o to, e przez kilka lat musieli si intensywnie uczy, a dzisiaj nikt nie oferuje im pracy. Skłonni s podj zatrudnienie wyłcznie zgodnie z uzyskanymi kwalifikacjami. 9. PLANY, ZAMIERZENIA, POMYSŁY NA POPRAW SYTUACJI W opinii 45 % badanych priorytetem w najbliszej przyszłoci jest znalezienie zatrudnienia. 112 osób (31 % ankietowanych) w swych planach i zamierzeniach uwzgldnia dalsz edukacj, łczenie nauki z prac zawodow w celu podniesienia swoich kwalifikacji, co ich zdaniem powinno im ułatwi znalezienie zatrudnienia. Myl tutaj o podjciu` studiów podyplomowych w wyuczonym zawodzie lub na innym kierunku, o nauce jzyka obcego, czy zdobyciu dodatkowych kwalifikacji majcych znaczenie zawodowe jak: uzyskanie prawa jazdy czy dokumentu zawiadczajcego o znajomoci obsługi komputera. Tylko niewielu (3 osoby) rozwaa rozpoczcie działalnoci na własny rachunek. Niewielkie moliwoci realizacji własnych potrzeb yciowych ze wzgldu na brak pracy, uzalenienie od pomocy rodziców powoduj, i 68 % ankietowanych deklarowało gotowo do podjcia zatrudnienia za granic. Cz respondentów widzi szans na prac w duych miastach w kraju i tam zamierza wyjecha. Niektórzy ankietowani upatruj wikszych moliwoci zatrudnienia w programie rzdowym Pierwsza praca. 11

12 Znajc własn, trudn sytuacj na rynku pracy ankietowani (91 % badanej grupy) ustosunkowali si równie do problemów bezrobocia wskazujc, ich zdaniem istotne kierunki zmierzajce do ograniczenia bezrobocia. Liczna grupa respondentów opowiadała si za rozszerzeniem preferencyjnego zatrudnienia absolwentów, stworzeniem dla tej kategorii bezrobotnych rónorodnych programów zachcajcych pracodawców do ich zatrudnienia. Niektórzy wskazywali na potrzeb obnienia wieku emerytalnego, wprowadzenia zakazu pracy przez emerytów i rencistów. W opinii badanych naleałoby w systemie szkolnictwa wyszego wprowadzi dłusze praktyki, gdy ich brak ogranicza szanse na rynku pracy oraz pod koniec studiów wdroy zajcia z zakresu aktywnych form poszukiwania pracy. Jedna z sugestii dotyczyła nawet ograniczenia naboru na studia, zwłaszcza na uczelnie o niszym poziomie nauczania. Wród propozycji działa jakie naleałoby podj aby ograniczy bezrobocie, wiele dotyczyło wprowadzenia zmian w systemie funkcjonowania pastwa, od reformy finansów poczynajc poprzez ograniczenie biurokracji, wzorowania si na przykładach z Irlandii i Hiszpanii, poprzez łatwiejszy dostp do tanich kredytów, zwalczenie protekcjonizmu i korupcji, uproszczenie prawa, zrównanie warunków prowadzenia działalnoci gospodarczej przez przedsibiorców polskich i zagranicznych, zreformowanie systemu ubezpiecze społecznych i obnienie składek odprowadzanych do ZUS, a na zmniejszeniu diet poselskich i przeznaczeniu uzyskanych rodków na aktywizacje bezrobotnych koczc. PODSUMOWANIE Zebrane materiały potwierdzaj, i poziom wykształcenia jest czynnikiem ułatwiajcym wejcie na rynek pracy. Niemniej jednak absolwenci szkół wyszych napotykaj szereg barier podczas startu zawodowego. Generalnie mona je podzieli na 2 grupy: - obiektywne sytuacja gospodarcza, niska zdolno gospodarki do tworzenia miejsc pracy, wysoki napływ absolwentów, 12

13 - subiektywne wynikajce z postaw i aktywnoci absolwentów, ich stosunku do problemu pozostawania bez pracy. Wyniki bada dowodz, i podejmowane działania majce na celu zwikszenie szans tej kategorii osób s właciwe, lecz w warunkach utrzymujcego si wysokiego bezrobocia ich zakres naleałoby zwikszy Naley podkreli, i w ostatnich latach daje si zauway zmian postaw młodych ludzi wobec problemów zwizanych z podjciem pracy. Z zebranych ankiet wynika, i coraz wicej absolwentów przejawia trosk o swoj przyszło, planuje alternatywn karier zawodow, podnosi swoje kwalifikacje i umiejtnoci. Przemiany zachodzce na rynku pracy znajduj odzwierciedlenie w preferencjach kandydatów na studia. Potwierdza to zwikszajca si systematycznie liczba absolwentów kierunków poszukiwanych. Coraz wicej absolwentów zdaje sobie spraw, e szybki postp technologiczny, rzetelna umiejtno dostosowywania si do zmian zapotrzebowania na rynku pracy, konieczno adaptacji do nowych warunków form pracy wymaga cigłej edukacji. Wyrana prawidłowo wystpujca na naszym rynku pracy okrela, e im wyszy poziom wykształcenia tym mniejsze ryzyko braku zatrudnienia. Utrzymujce si wysokie bezrobocie, zwikszajcy si udział na rynku pracy absolwentów z wyszym wykształceniem powoduje, e wydłua si okres poszukiwania pracy, dlatego te nasuwa si wniosek, i wskazane byłoby przeprowadzenie bada losów zawodowych absolwentów w dłuszym przedziale czasowym. Uzyskany materiał badawczy pozwoliłby na okrelenie czynników decydujcych o powodzeniu procesu wychodzenia z bezrobocia. Opracowano w Oddziale Zamiejscowym WUP w Kaliszu. 13