, Urszula Kaczmarek. Szybkość wydzielania śliny u dzieci i młodzieży chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download ", Urszula Kaczmarek. Szybkość wydzielania śliny u dzieci i młodzieży chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów"

Transkrypt

1 Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ISSN X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Anetta Gmyrek-Marciniak B D, F A, D F, Urszula Kaczmarek Szybkość wydzielania śliny u dzieci i młodzieży chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów Salivary Flow Rate in Children and Adolescents Suffering from Juvenile Idiopathic Arthritis Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej Akademii Medycznej we Wrocławiu A koncepcja i projekt badania; B gromadzenie i/lub zestawianie danych; C opracowanie statystyczne; D interpretacja danych; E przygotowanie tekstu; F zebranie piśmiennictwa Streszczenie Wprowadzenie. W piśmiennictwie nie ma pełnej zgodności odnośnie do częstości występowania zmniejszenia szybkości wydzielania śliny u chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Cel pracy. Ocena szybkości wydzielania niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci i młodzieży chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Materiał i metody. Zbadano 128 wybranych losowo dzieci i młodzieży obojga płci w wieku 7 18 lat, w tym 64 chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów i 64 zdrowych. U badanych niestymulowaną ślinę mieszaną pobierano przynajmniej 2 godziny po spożyciu posiłku za pomocą pipety z dna jamy ustnej. Notowano czas i objętość pobieranej próbki śliny i obliczano szybkość jej wydzielania (ml/min). Wyniki. Szybkość wydzielania śliny u chorych była istotnie mniejsza niż u zdrowych (0,21 ± 0,07 ml/min vs 0,58 ± 0,36 ml/min, p < 0,001). Sekrecja śliny była również istotnie mniejsza u chorych dziewcząt i chłopców w porównaniu ze zdrowymi (odpowiednio: 0,21 ± 0,07 ml/min vs 0,55 ± 0,40 ml/min, p < 0,001, 0,21 ± 0,08 ml/ /min vs 0,62 ± 0,30 ml/min, p < 0,001). Badani podzieleni na podgrupy wiekowe młodszą (7 11 lat) i starszą (12 18 lat) wykazali mniejsze szybkości wydzielania śliny w odpowiednich podgrupach chorych w odniesieniu do zdrowych (odpowiednio: 0,19 ± 0,07 vs 0,51 ± 0,25, p < 0,001; 0,23 ± 0,07 vs 0,68 ± 0,48, p < 0,001). Chorzy rozpatrywani w odniesieniu do czasu trwania choroby (do 1 i powyżej 1 roku) nie ujawnili istotnych różnic w szybkości wydzielania śliny (odpowiednio: 0,21 ± 0,08 ml/min vs 0,21 ± 0,07 ml/min, p > 0,05). Nie było również różnic w szybkości wydzielania śliny między chorymi na nielicznostawową i wielostawową postać choroby (odpowiednio: 0,20 ± 0,07 ml/min vs 0,22 ± 0,07 ml/min, p > 0,05). Wnioski. U chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów jest istotnie zmniejszona spoczynkowa szybkość wydzielania śliny mieszanej. Zmniejszenie sekrecji śliny nie jest związane z płcią i wiekiem chorych oraz z postacią i czasem trwania choroby (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ). Słowa kluczowe: młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, ślina mieszana niestymulowana, szybkość wydzielania. Abstract Background. There is no full agreement in relation to prevalence of reduction of salivary flow rate in the subjects suffering from juvenile idiopathic arthritis. Objectives. Evaluation of flow rate of unstimulated mixed saliva in children and adolescents suffering from juvenile idiopathic arthritis. Material and Methods. 128 children and adolescents, both sex, in age 7 18 years, randomly selected, were included in the study, out of which 64 suffering from juvenile idiopathic arthritis and 64 healthy. In the subjects unstimulated mixed saliva at least 2 hours after food consumption was collected with use of pipette from the oral floor. The time and the volume of the collected salivary sample were registered and then the salivary flow rate was calculated (ml/min). Results. The salivary flow rate was significantly lower in the ill subjects in comparison to healthy ones (0.21 ± 0.07 ml/min vs ± 0.36 ml/min, p < 0.001, respectively). The salivary secretion was also significantly

2 224 A. Gmyrek-Marciniak, U. Kaczmarek lower in the ill boys and girls in comparison to the healthy ones (0.21 ± 0.07 ml/min vs ± 0.40 ml/min, p < and 0.21 ± 0.08 ml/min vs ± 0.30 ml/min, p < 0.001, respectively). All the subjects divided into age groups younger (7 11 years old) and older (12 18 years old) disclosed in the suitable subgroups of the ill subjects in comparison to the healthy ones the lower salivary flow rate (0.19 ± 0.07 vs ± 0.25, p < and 0.23 ± 0.07 vs ± 0.48, p < 0.001, respectively).the ill subjects reconsidered in relation to the disease duration (up to 1 year and over 1 year) did not reveal any significant difference in the salivary flow rate (0.21 ± 0.08 ml/min vs ± 0.07 ml/min, p > 0.05, respectively). No significant difference in salivary flow rate between the subjects suffered from pauciarticular and polyarticular types of the disease was also noticed (0.20 ± 0.07 ml/min vs ± 0.07 ml/min, p > 0.05, respectively). Conclusions. Flow rate of unstimulated mixed saliva is significantly diminished in the subjects suffered from juvenile idiopathic arthritis. The reduction of salivary secretion is not related with gender and age of the ill subjects as well as with type and duration of the disease (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ). Key words: juvenile idiopathic arthritis, mixed unstimulated saliva, flow rate. Ślina mieszana, będąca naturalnym środowiskiem jamy ustnej, jest wytwarzana w ciągu doby w ilości 0,5 1 litra u osób dorosłych. Jej wydzielanie jest stymulowane żuciem pokarmu oraz mówieniem, zmniejsza się natomiast podczas snu. Ślina jest mieszaniną wydzielin 6 dużych gruczołów (wydzielających ok. 90% objętości śliny) i ok małych gruczołów ślinowych rozmieszczonych we wszystkich regionach błony śluzowej z wyjątkiem dziąseł i przedniej części podniebienia twardego. Wydzielina poszczególnych gruczołów ślinowych jest zróżnicowana: surowicza (ślinianka przyuszna), śluzowa (małe gruczoły na podniebieniu miękkim) i mieszana (ślinianki podżuchwowe i podjęzykowe oraz pozostałe małe gruczoły ślinowe). W ślinie mieszanej całkowitej (whole, mixed saliva) są obecne różne elementy: złuszczone komórki nabłonka, leukocyty (głównie wielojądrzaste obojętnochłonne), drobnoustroje (bakterie, drożdże, wirusy), resztki pokarmowe, płyn dziąsłowy, przesięk surowicy, wydzieliny z nosa i gardła. Zawiera 99% wody, a pozostałą jej część stanowią związki organiczne (białka, głównie glikoproteiny, różne enzymy) i nieorganiczne. Ślina spełnia wiele różnych funkcji w jamie ustnej. Jest istotna dla odczuwania smaku, żucia i połykania pokarmów, formowania kęsa, usuwania resztek pokarmowych, zapoczątkowania trawienia (α-amylaza, lipaza), prawidłowej artykulacji, utrzymania zdrowia twardych i miękkich tkanek, lubrykacji, kontroli drobnoustrojów przez obecność wrodzonych (lizozym, laktoferryna, system ślinowej peroksydazy, system mieloperoksydazy, aglutyniny, mucyny, cystatyny, wydzielnicza IgA, białka bogate w prolinę, histatyny, fibronektyna, β 2 -mikroglobulina, glikoproteiny) i nabytych (IgA, IgM i IgG) czynników antybakteryjnych. Rozcieńcza ponadto, zobojętnia i buforuje kwasy pochodzenia bakteryjnego oraz dietetycznego lub wewnętrznego, a dzięki zawartości jonów wapnia, fosforanowych i fluorkowych przyczynia się do remineralizacji początkowych zmian próchnicowych [1 3]. Wydzielanie śliny regulowane przez autonomiczny system nerwowy charakteryzuje się dużą zmiennością osobniczą. U zdrowych osób na sekrecję gruczołów oddziałują różne czynniki nawodnienie organizmu, masa ciała, pora dnia i roku, klimat, pozycja ciała, płeć, wielkość gruczołów, wpływy psychiczne (myślenie o jedzeniu i jego widok) oraz stres [2, 4 8]. Mimo wpływu tak wielu zmiennych określono poziomy wydzielania niestymulowanej i stymulowanej śliny mieszanej. Za bardzo małe wydzielanie spoczynkowej śliny mieszanej uznano wydzielanie 0,1 ml/min, za małe 0,1 0,25 ml/min, a prawidłowe > 0,25 ml/min, a stymulowanej odpowiednio: < 0,7 ml/min, 0,7 1,0 ml/min i 1,0 3,0 ml/min [2, 9]. Bardzo małe wydzielanie śliny jest uznawane za jeden ze wskaźników rozpoznania zespołu Sjögrena, będącego autoimmunologiczną egzokrynopatią występującą w formie pierwotnej (obejmującej tylko gruczoły ślinowe i gruczoły łzowe) lub wtórnej (w chorobach tkanki łącznej). Zmniejszenie wydzielania śliny występuje w różnych stanach chorobowych (np. pierwotny i wtórny zespół Sjögrena, cukrzyca typu 1 i 2, choroby reumatyczne, sklerodermia, dializoterapia, stany lękowe i depresyjne) oraz jest objawem ubocznym zażywania ponad 400 leków [2, 10 13]. Zmniejszenie wydzielania śliny prowadzi do powstania kserostomii prawdziwej i symptomów suchości jamy ustnej, jednak objawy suchości mogą występować także przy prawidłowej sekrecji śliny z powodu zwiększonego odparowania śliny w wyniku oddychania przez usta i wtedy jest to kserostomia rzekoma [2]. Według Crossnera [14] u osób powyżej 15. r.ż. szybkość wydzielania śliny nie jest związana z wiekiem osobniczym. Potwierdzają to badania przekrojowe Söderlinga et al. [15], którzy po upływie 5 lat wyjściowo u dzieci 10-letnich zaobserwowali zwiększenie wydzielania śliny stymulowanej, a tylko niewielkie zmiany w sekrecji u młodzieży 15-letniej. Wu et al. [16] również zanotowali istotnie mniejsze spoczynkowe wydzielanie

3 Wydzielanie śliny u dzieci i młodzieży chorych na zapalenie stawów 225 śliny mieszanej u dzieci 3 5-letnich w porównaniu z 6 11-letnimi i brak różnic w odniesieniu do dzieci letnich. Rotteveel et al. [17] nie wykazali natomiast związku szybkości wydzielania niestymulowanej śliny mieszanej z wiekiem badanych w przedziale 6 11 lat. Również Torres et al. [18] u dzieci w wieku 7 11 lat nie stwierdzili różnic w wydzielaniu niestymulowanej śliny mieszanej. Podobnie Rosivack et al. [19], oceniając stymulowane wydzielanie z gruczołów podżuchwowo-podjęzykowych, nie zanotowali różnic między grupami badanych w wieku 5 9 i lat. Z kolei Sonesson et al. [20] wykazali istotnie mniejsze wydzielanie małych gruczołów ślinowych u małych dzieci w porównaniu ze starszymi. Celem pracy była ocena szybkości wydzielania niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci i młodzieży chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Materiał i metody Zbadano 128 wybranych losowo dzieci i młodzieży obojga płci w wieku 7 18 lat, w tym 64 chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (m.i.z.s.) grupa I i 64 zdrowych dobranych wg wieku i płci do grupy badanej grupa II kontrolna. Spośród zbadanych wyodrębniono podgrupy w odniesieniu do płci i wieku dzieci młodsze 7 11 lat i starsze lat. Chorych podzielono w zależności od czasu trwania choroby na podgrupy chorujących krótko do 1 roku i chorujących dłużej powyżej 1 roku do 6 lat oraz w odniesieniu do postaci choroby nielicznostawowa i wielostawowa, a także w pod kątem przyjmowanych leków. U wszystkich badanych w godzinach rannych pobierano za pomocą pipety z dna jamy ustnej niestymulowaną ślinę mieszaną przynajmniej 2 godziny po spożyciu posiłku. Notowano czas i mierzono objętość pobieranej próbki śliny i obliczano szybkość jej wydzielania (ml/min). Wyniki badań poddano analizie statystycznej za pomocą testu t-studenta, testu nieparametrycznego U Manna-Whitneya oraz testu c 2, za istotny przyjmując poziom p < 0,05. Uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Akademii Medycznej we Wrocławiu na przeprowadzenie badań. Wyniki Spoczynkowa szybkość wydzielania śliny mieszanej u chorych była istotnie mniejsza niż u zdrowych (0,21 ± 0,07 ml/min vs 0,58 ± 0,36 ml/min, p < 0,001). W obu grupach badanych nie stwierdzono istotnych różnic w wydzielaniu śliny w odniesieniu do płci, zanotowano tylko istotnie mniejsze wydzielanie w obrębie danej płci między grupami. Wydzielanie śliny było istotnie mniejsze u chorych dziewcząt i chłopców w porównaniu ze zdrowymi (odpowiednio: 0,21 ± 0,07 ml/min vs 0,55 ± 0,40 ml/min, p < 0,001, 0,21 ± 0,08 ml/min vs 0,62 ± 0,30 ml/min, p < 0,001). W danej grupie badanych młodsze dzieci w porównaniu ze starszymi charakteryzowały się tylko nieznacznie mniejszym średnim wydzielaniem śliny, a dzieci chore zarówno młodsze, jak i starsze wykazywały znamiennie istotnie większą szybkość wydzielania śliny w porównaniu z odpowiednimi grupami dzieci zdrowych (tab. 1). Analiza poziomów szybkości wydzielania spoczynkowej śliny mieszanej wykazała istotnie częstsze występowanie wydzielania małej ilości śliny u chorych niż zdrowych (77/65, tj. 73,4% vs 7/64, tj. 10,9%, p = 0,0000) oraz u jednego chorego (1,6%) bardzo małego wydzielania. Normalny poziom wydzielania śliny występował 3,5-krotnie rzadziej u chorych niż zdrowych (16/64, tj. 25,0% vs 57/64, tj. 89,1%, p = 0,0002) (ryc. 1). Podział chorych w zależności od przyjmowanych leków wykazał istotnie większe wydzielanie śliny u osób leczonych kortykoidami niż nieleczonych tymi lekami (0,24 ± 0,09 m/min vs 0,20 ± 0,07 ml/min, p < 0,05) (tab. 2). Analiza badanych w odniesieniu do podgrup wiekowych młodsza (7 11 lat) i starsza (12 18 lat) ujawniła mniejsze szybkości wydzielania śliny w odpowiednich podgrupach chorych w odniesieniu do zdrowych (odpowiednio: 0,19 ± 0,07 vs 0,51 ± 0,25, p < 0,001; 0,23 ± 0,07 vs 0,68 ± 0,48, p < 0,001). Podzielenie chorych w zależności od czasu trwania choroby krótszego (do 1 roku) i dłuższego (powyżej 1 roku do 6 lat) nie ujawniło istotnych różnic w szybkości wydzielania śliny (odpowiednio: 0,21 ± 0,08 ml/min vs 0,21 ± 0,07 ml/min, p > 0,05). Również szybkość wydzielania śliny nie różniła się między chorymi na nielicznostawową i wielostawową postać choroby (odpowiednio: 0,20 ± 0,07 ml/min vs 0,22 ± 0,07 ml/min, p > 0,05). Zarówno postać choroby, jak i jej czas trwania nie wywierały zatem wpływu na średnią szybkość wydzielania spoczynkowej śliny mieszanej (tab. 3). Omówienie Występowanie patologicznych zmian w gruczołach ślinowych w przebiegu chorób reumatycznych jest znane od dawna. Sullivan et al. [21] zaobserwowali u 50 spośród 100 zbadanych pacjentów ze stwierdzonym reumatoidalnym zapaleniem sta-

4 226 A. Gmyrek-Marciniak, U. Kaczmarek Tabela 1. Szybkość wydzielania śliny u chorych i zdrowych w zależności od płci i wieku Table 1. Salivary flow rate in ill and healthy subjects (ml/min) in relation to gender and age Szybkość wydzielania śliny (ml/min) (Salivary flow rate) grupa I chorzy (group I ill) Płeć (Sex) Wiek (Age) męska + żeńska (male + female) n = 64 grupa II zdrowi (group I healthy) męska + żeńska (male + female) n = 64 0,21 ± 0,07 0,58 ± 0,36 p < 0,001 męska (male) n = 33 żeńska (female) n = 31 męska (male) n = 29 żeńska (female) n = 35 0,21 ± 0,08 a 0,21 ± 0,07 b 0,62 ± 0,30 a 0,55 ± 0,40 b a, b p < 0,001 młodsi 7 11 lat (younger 7 11 y) n = 37 starsi lat (older y) n = 27 młodsi 7 11 lat (younger 7 11 y) n = 37 starsi (older y) n = 27 0,19 ± 0,07 c 0,23 ± 0,07 d 0,51 ± 0,25 c 0,68 ± 0,46 d c, d p < 0,001 Między a-a, b-b, c-c i d-d istotności różnic na poziomie p < 0,001. Between a-a, b-b, c-c and d-d significant differences at level p < wów zmniejszenie wydzielania łez i/lub śliny. Badanie histomorfologiczne małych gruczołów ślinowych u chorych ujawniło w nich znaczną infiltrację leukocytarną z dominacją komórek B nad komórkami T i z wysokim stosunkiem pomocniczych do supresyjnych komórek T, a także zmiany w postaci zwłóknienia, zanik komórek acinarnych gruczołów [22, 23]. Gravers et al. [23] wykazali ponadto, że tylko 20% pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów cierpiało na wtórny zespół Sjögrena, podczas gdy analiza immunoserologiczna ujawniła nieprawidłowe miana krążących kompleksów immunologicznych u 71% pacjentów, chorzy (ill) zdrowi (healthy) Ryc. 1. Rozkład poziomów szybkości wydzielania śliny u chorych i zdrowych Fig. 1. Distribution of salivary flow rate levels in the ill and healthy subjects obecność przeciwciał SSA i SSB u 32%, a przeciwciał przeciwjądrowych u 27% badanych. W innym badaniu [cyt. wg 24] stwierdzono, że przeciwciała przeciwko komórkom nabłonka przewodów wyprowadzających ślinianek były obecne w surowicy krwi pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów z lub bez wtórnego zespołu Sjögrena, ale nie u pacjentów chorych na pierwotny zespół Sjögrena. Helenius et al. [25] zbadali występowanie zapalenia gruczołów ślinowych w odniesieniu do wydzielania śliny u pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, mieszaną chorobę tkanki łącznej, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i spondyloartropatię. W badaniu histomorfologicznym małych gruczołów ślinowych stwierdzono umiejscowione zapalenie gruczołów (sialoadenitis) u 80% pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, u 94% z mieszaną chorobą tkanki łącznej, u 58% chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i u 41% chorych na spondyloartropatię. Zmniejszenie wydzielania śliny stymulowanej i niestymulowanej stwierdzono odpowiednio u: 12, 61, 22 i 0% chorych i było ono negatywnie skorelowane z zapaleniem gruczołów ślinowych. Również pacjenci z pozytywnym czynnikiem reumatoidalnym oraz przeciwciałami przeciwjądrowymi lub przeciwciałami SSA i SSB charakteryzowali się znamiennie częstszym występowaniem zapalenia gruczołów ślinowych.

5 Wydzielanie śliny u dzieci i młodzieży chorych na zapalenie stawów 227 Tabela 2. Szybkość wydzielania śliny u chorych w zależności od przyjmowanych leków Table 2. Salivary flow rate in ill subjects in relation to the taken medicine Szybkość wydzielania śliny (ml/min) (Salivary flow rate) Rodzaj leku (Type of medicine) Kortykoidy Metotreksat Arechina Sulfasalazyna nie przyjmuje (does not use) 0,20 ± 0,07 0,21 ± 0,07 0,22 ± 0,07 0,21 ± 0,10 przyjmuje (uses) 0,24 ± 0,09 0,21 ± 0,10 0,18 ± 0,08 0,21 ± 0,07 p < 0,05 p > 0,05 p > 0,05 p > 0,05 Tabela 3. Szybkość wydzielania śliny u chorych w zależności od postaci i czasu trwania choroby Table 3. Salivary flow rate in ill subjects in relation to type and duration of the disease Szybkość wydzielania śliny (ml/min) (Salivary flow rate) Postać choroby (Type of the disease) Czas trwania choroby (Disease duration) nielicznostawowa (oligoarticular) n = 33 wielostawowa (polyarticular) n = 31 0,20 ± 0,07 0,22 ± 0,07 p > 0,05 krótki (short) (do 1 roku, n = 30) dłuższy (longer) (> 1 roku, n = 34) 0,21 ± 0,08 0,21 ± 0,07 p > 0,05 Nagler et al. [24] zbadali dorosłych chorych na reumatoidalne zapalenie stawów i stwierdzili statystycznie istotne obniżenie wydzielania spoczynkowej śliny mieszanej u chorych w porównaniu ze zdrowymi 0,26 ± 0,03 ml/min vs 0,48 ± 0,05 ml/min, p < 0,0001. Wykazali także istotną korelacje między ciężkością reumatoidalnego zapalenia stawów a zmniejszeniem wydzielania śliny i czasem choroby. Istotne ograniczenie funkcji gruczołów ślinowych mierzone jako szybkość wydzielania śliny u chorych na reumatoidalne zapalenia stawów wynika z tego, że gruczoły ślinowe są głównym organem docelowym uszkodzenia immunologicznego w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Zmniejszenie wydzielania śliny u dorosłych pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów wykazali Andonopoulos et al. [26], Zadbelt et al. [27], Zalewska et al. [28], a występowanie wtórnego zespołu Sjögrena u ok. 1/3 pacjentów [29]. Z prac Johna et al. [30], Waltona et al. [31] oraz Kobus et al. [32] wynika natomiast zmniejszenie wydzielania śliny u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, jednak rzadko rozpoznaje się u nich wtórny zespół Sjögrena [30, 33]. Z kolei Siamapoloulou et al. [34] nie wykazali różnic w wydzielaniu śliny przyuszniczej między chorymi a zdrowymi. W badaniu własnym stwierdzono statystycznie istotne zmniejszenie wydzielania spoczynkowej śliny mieszanej u dzieci i młodzieży chorych na m.i.z.s. w porównaniu ze zdrowymi. U przeważającej większości chorych (73,4%) wydzielanie niestymulowanej śliny mieszanej było na poziomie niskim, tj. między 0,1 a 0,25 ml/min, a prawidłowy poziom wydzielania (> 0,25 ml/min) występował znamiennie rzadziej niż u zdrowych (25,0 vs 89,1%, p = 0,0002). Tylko u jednego chorego (1,6%) zanotowano bardzo niski poziom wydzielania śliny ( 0,1 ml/min), co jest zgodne z przytoczonymi powyżej danymi dotyczącymi sporadycznego występowania wtórnego zespołu Sjögrena w przebiegu m.i.z.s. W przeciwieństwie do danych własnych Zalewska et al. [28] zaobserwowali mniejsze wydzielanie spoczynkowe śliny mieszanej tylko u chorych na m.i.z.s. w wieku lat, a brak różnicy w wieku 6 12 lat. W badaniach własnych nie zaobserwowano różnic w wydzielaniu śliny między płcią i wiekiem badanych (podgrupy wiekowe 7 11 i lat) zarówno chorych, jak i zdrowych. Brak różnic związanych z płcią w populacji zdrowych wynika z badań Sonessona et al. [20], Rotteveela et al. [17], a tendencja do większego wydzielania śliny u chłopców niż dziewcząt z badań Sönderliga et al. [15]. Związany z wiekiem brak różnic w wydziela-

6 228 A. Gmyrek-Marciniak, U. Kaczmarek niu śliny stwierdzili Rosivack [19], porównując grupy wiekowe 5 9 lat i lat, a mniejsze wydzielanie u młodszych niż starszych badanych wykazali Söderling et al. [15] (dzieci 10-letnie vs 15-letnie), Wu et al. [16] (dzieci 3 5-letnie vs 6 11-letnie). Dane własne nie wykazały związku między wydzielaniem śliny a postacią (nielicznostawowa vs wielostawowa) i czasem trwania choroby (poniżej 1 roku vs powyżej 1 roku), ujawniły natomiast większe średnie wydzielanie śliny u chorych leczonych kortykosteroidami. Wyjaśnienie tej ostatniej obserwacji można znaleźć w pracy Zandbelta et al. [27]. Autorzy zaobserwowali u pacjenta z zespołem Sjögrena leczonego dużymi dawkami kortykosteroidów zmniejszenie zmian histomorfologicznych w małych gruczołach ślinowych, co może sugerować odwracalność zaburzeń również w dużych gruczołach ślinowych i w konsekwencji poprawę wydzielania śliny. W podsumowaniu można stwierdzić, iż z powodu zmniejszenia spoczynkowego wydzielania śliny mieszanej i wynikających z tego konsekwencji dla stanu zdrowotnego jamy ustnej chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów należy objąć specjalnym programem zapobiegawczo-leczniczym. Podsumowując, można powiedzieć, że u chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów jest istotnie zmniejszona spoczynkowa szybkość wydzielania śliny mieszanej. Zmniejszenie wydzielania śliny nie jest natomiast związane z płcią i wiekiem chorych oraz postacią i czasem trwania choroby. Piśmiennictwo [1] Llena-Puy C.: The role of saliva in maintaining oral health and as an aid to diagnosis. Med. Oral Patol. Oral Cir. Bucal. 2006, 11, E449 E455. [2] Kaczmarek U.: Xerostomia aetiology, prevalence and diagnosis on the basis of literature. Czas. Stomatol. 2007, 60, [in Polish]. [3] Brosky M.E.: The Role of Saliva in Oral Health: Strategies for prevention and management of xerostomia. J. Support. Oncol. 2007, 5, [4] Dawes C., Ong B.Y.: Circadian rhythms in the flow rate and proportional contribution of parotid to whole saliva volume in man. Arch. Oral Biol. 1973, 18, [5] Tukia-Kulmala H., Tenovuo J.: Intra- and inter-individual variation in salivary flow rate, buffer effect, lactobacilli, and mutans streptococci among 11- to 12-year-old schoolchildren. Acta Odontol. Scand. 1993, 51, [6] Kavanagh D.A., O Mullane D.M., Smeeton N.: Variation of salivary flow rate in adolescents. Arch. Oral Biol. 1998, 43, [7] Bretz W.A., Do Valle E.V., Jacobson J.J., Marchi F., Mendes S., Nor J.E., Cançado M.F., Schneider L.G.: Unstimulated salivary flow rates of young children. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 2001, 91, [8] Modèer T., Blomberg C.C., Wondimu B., Julihn A., Marcus C.: Association between obesity, flow rate of whole saliva, and dental caries in adolescents. Obesity 2010, 18, [9] Ericsson Y., Hardwick L.: Individual diagnosis, prognosis and counselling for caries prevention. Caries Res. 1978, 12, Suppl. 1, [10] Pedersen A.M., Nauntofte B.: Primary Sjogren s syndrome: oral aspects on pathogenesis, diagnostic criteria, clinical features and approaches for therapy. Expert Opin. Pharmacother. 2001, 2, [11] Kalk W.W., Vissink A., Spijkervert F.K., Bootsma H., Kallenberg C.G., Nieuw Amerongen Av.: Sialometry and sialochemistry: diagnostic tools for Sjögren s syndrome. Ann. Rheum. Dis. 2001, 60, [12] Porter S.R., Scully C., Hegarty A.M.: An update of the etiology and management of xerostomia. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 2004, 97, [13] Navazesh M., Brightman V.J., Pogoda J.M.: Relationship of medical status, medications, and salivary flow rates in adults of different ages. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 1996, 81, [14] Crossner C.G.: Salivary flow rate in children and adolescents. Swed. Dent. J. 1984, 8, [15] Sőnderling E., Pienihakkinen K., Alanen M.L., Hietaoja M., Alanen P.: Salivary flow rate, buffer effect, sodium, and amylase in adolescents: a longitudinal study. Scand. J. Dent. Res. 1993, 101, [16] Wu K.P., Ke J.-Y., Chung C.-Y., Chen C.-L., Hwang T.-L., Chou M.-Y., Wong A.M.K., Hu C.-F., Lee Y.-C.: Relationship between unstimulated salivary flow rate and saliva composition of healthy children in Taiwan. Chang Gung Med. J. 2008, 31, [17] Rotteveel L.J., Jongerius P.H., Van Limbeek J., Van Den Hoogen F.J.: Salivation in healthy schoolchildren. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol. 2004, 68, [18] Torres S.A., Nucci M., Milanos E., Pessoa Pereira R., Massaud A., Munhoz T.: Variations of salivary flow rates in Brazilian school children. Braz. Oral Res. 2006, 20, [19] Rosivack R.G.: Comparison of submandibular/sublingual salivary flow rates in children and adolescents. J. Dent. Child. 2004, 71, [20] Sonesson M., Eliasson L., Matsson L.: Minor salivary gland secretion in children and adults. Arch Oral Biol. 2003, 48,

7 Wydzielanie śliny u dzieci i młodzieży chorych na zapalenie stawów 229 [21] Sullivan S, Fernandes L., Mcfarlane I.G., Wojcicka B., Eddleston A.L., Doniach D., Hamilton E., Williams R.: Impairment of lachrymal and salivary secretion and cellular immune responses to salivary antigens in rheumatoid arthritis. Ann. Rheum. Dis. 1978, 37, [22] Markkanen S.O., Syrjänen S.M., Lappalainen R., Markkanen H.: Assessment of labial salivary gland changes in patients with rheumatoid arthritis by subjective and quantitative methods. Appl. Pathol. 1989, 7, [23] Grevers G., Späth M., Krűger K., Schattenkirchner M.: Immuno-diagnostic findings in secondary Sjögren syndrome in chronic polyarthritis. Laryngo-rhino-otologie 1990, 69, [24] Nagler R.M., Salamach F., Reznick A.Z., Livshits V., Nahir A.M.: Salivary gland inveovement in rheumatoid arthritis and its relationship to induced oxidative stress. Rheumatology 2003, 42, [25] Helenius L.M.J., Hietanen J.H., Helenius I., Kautiainen H., Piirainen H., Paimela L., Lappalainen M., Suuronen R., Lindqvist C., Leirisalo-Repo M.: Focal sialadenitis in patients with ankylosing spondylitis and spondyloarthropathy: a comparison with patients with rheumatoid arthritis or mixed connective tissue disease. Ann. Rheum. Dis. 2001, 60, [26] Andonopoulos A.P., Drosos A.A., Skopouli F.N., Acriditis N.C., Moutsopoulos H.M.: Secondary Sjögren s syndrome in rheumatoid arthritis. J. Rheumatol. 1987, 14, [27] Zadbelt M.M., Van Den Hoogen F.H.J., De Wilde P.C., Van Der Berg P.J.S., Schneider H.G.F., Van Den Putte L.B.A.: Reverasibilty of histological and immunohistological abnormalities in sublabial salivary gland biosy specimens following treatment with corticoids in Sjögren syndrome. Ann. Rheum. Dis. 2001, 60, [28] Zalewska A., Waszkiewicz N., Szajda S.D., Waszkiel D.: Impact of salivary flow and lysozyme content and output on the oral health of rheumatoid arthritis patients. Post. Hig. Med. Dosw. 2011, 65, [29] Helenius L.M.J., Meurman J.H., Helenius I., Kari K., Hietanen J.H., Suuronen R., Hallikainen D., Kautiainen H., Leirisalo-Repo M., Lindqvist C.: Oral and salivary parameters in patients with rheumatic diseases. Acta Odontol. Scand. 2005, 63, [30] John M., Lauerwald A., John V., Tiemann H.H.: The production of saliva of patients with juvenile chronic arthritis (JCA). Acta Univ. Carol. Med. (Praha) 1994, 40, [31] Walton A.G., Welbury R.R., Foster H.E., Wright W.G., Thomason J.M.: Sialochemistry in juvenile idiopathic arthritis. Oral Dis. 2002, 8, [32] Kobus A., Kierklo A., Jankowska A., Szajda S.D., Zwierz K.: Salivary flow rate, dental status, and oral hygiene injuvenile idiopathic arthritis. Czas. Stomatol. 2008, 61, [in Polish]. [33] Franklin D.J., Smirh R.J., Person D.A.: Sjögren s syndrome in children. Otolaryngol. Head Neck Surg. 1986, 94, [34] Siamopoulou A., Mavridis A.K., Vasakos S., Benecos P., Tzioufas A.G., Andonopoulos A.P.: Sialochemistry in juvenile chronic arthritis. Br. J. Rheumatol. 1989, 28, Adres do korespondencji: Urszula Kaczmarek Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM ul. Krakowska Wrocław tel.: urszula.kaczmarek@am.wroc.pl Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Received: Revised: Accepted:

Tempo wydzielania śliny a stan uzębienia i higiena jamy ustnej w przebiegu młodzieńczego przewlekłego zapalenia stawów u dzieci*

Tempo wydzielania śliny a stan uzębienia i higiena jamy ustnej w przebiegu młodzieńczego przewlekłego zapalenia stawów u dzieci* Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 547-553 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Tempo wydzielania śliny a stan uzębienia i higiena jamy ustnej w przebiegu młodzieńczego przewlekłego zapalenia

Bardziej szczegółowo

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją 234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób

Bardziej szczegółowo

Ocena ph i pojemności buforowej śliny u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1*

Ocena ph i pojemności buforowej śliny u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1* Czas. Stomatol., 2009, 62, 3, 192-196 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena ph i pojemności buforowej śliny u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1* Assessment of ph and buffer capacity

Bardziej szczegółowo

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ

Bardziej szczegółowo

Szybkość wydzielania śliny, białko całkowite i ph u dzieci wolnych od próchnicy w wieku od 5 do 18 lat

Szybkość wydzielania śliny, białko całkowite i ph u dzieci wolnych od próchnicy w wieku od 5 do 18 lat PRACE ORYGINALNE Borgis Nowa Stomatol 2019; 24(2):56-61 DOI: https://doi.org/10.25121/ns.2019.24.2.56 *Iwona Przywitowska 1, Urszula Kaczmarek 1, Grzegorz Bartnicki 2, Alina Wrzyszcz-Kowalczyk 1 Szybkość

Bardziej szczegółowo

Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży

Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.

Bardziej szczegółowo

Ocena przepływu śliny u pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym błony śluzowej jamy ustnej

Ocena przepływu śliny u pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym błony śluzowej jamy ustnej Czas. Stomat., 2005, LVIII, 10 Ocena przepływu śliny u pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym błony śluzowej jamy ustnej Salivary flow assessment of patients with oral cavity squamous cell carcinoma Dorota

Bardziej szczegółowo

LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB

LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB REUMATYCZNYCH U PACJENTÓW 65+ Włodzimierz Samborski Katedra Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB REUMATYCZNYCH

Bardziej szczegółowo

Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report

Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?

Bardziej szczegółowo

ROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski

ROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski Mateusz Romanowski Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na aktywność choroby i sprawność chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Dr hab., prof. AWF Anna Straburzyńska-Lupa

Bardziej szczegółowo

Objawy suchości jamy ustnej i wydzielanie śliny u chorych na chorobę refluksową przełyku*

Objawy suchości jamy ustnej i wydzielanie śliny u chorych na chorobę refluksową przełyku* Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 538-546 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Objawy suchości jamy ustnej i wydzielanie śliny u chorych na chorobę refluksową przełyku* Symptoms of xerostomia

Bardziej szczegółowo

Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji. żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo.

Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji. żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo. Renata Zielińska Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład Stomatologii

Bardziej szczegółowo

Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE

Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina

Bardziej szczegółowo

Materiał i metody. Wyniki

Materiał i metody. Wyniki Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).

Bardziej szczegółowo

Suchość jamy ustnej etiologia, częstość występowania i rozpoznanie na podstawie piśmiennictwa

Suchość jamy ustnej etiologia, częstość występowania i rozpoznanie na podstawie piśmiennictwa Czas. Stomatol., 2007, LX, 1, 20-31 2007 Polish Stomatological Association http://www.czas.stomat.net Suchość jamy ustnej etiologia, częstość występowania i rozpoznanie na podstawie piśmiennictwa Urszula

Bardziej szczegółowo

USG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.

USG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia. STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School

Bardziej szczegółowo

HemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010

HemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 HemoRec in Poland Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 Institute of Biostatistics and Analyses. Masaryk University. Brno Participating

Bardziej szczegółowo

Badanie zaburzeń wydzielania śliny u pacjentów leczonych z powodu schorzeń kardiologicznych

Badanie zaburzeń wydzielania śliny u pacjentów leczonych z powodu schorzeń kardiologicznych PERIODONTOLOGIA I CHOROBY BŁONY ŚLUZOWEJ Borgis Prace oryginalne Original papers Badanie zaburzeń wydzielania śliny u pacjentów leczonych z powodu schorzeń kardiologicznych Arkadiusz Sękiewicz 1, Agata

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE Lek. Łukasz Kłodziński Promotor - Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Wisłowska

STRESZCZENIE Lek. Łukasz Kłodziński Promotor - Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Wisłowska STRESZCZENIE Lek. Łukasz Kłodziński Promotor - Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Wisłowska Porównanie współchorobowości u pacjentów z Reumatoidalnym Zapaleniem Stawów, Toczniem Rumieniowatym Układowym i

Bardziej szczegółowo

Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku

Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku Czas. Stomat., 2005, LVIII, 11 Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku The dental status of permanent first molars in students of Dental

Bardziej szczegółowo

Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej

Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Czas. Stomat., 2005, LVIII, 5 Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Incidence of caries in preschool children living in

Bardziej szczegółowo

Szybkość wydzielania oraz wybrane składniki niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci z astmą oskrzelową

Szybkość wydzielania oraz wybrane składniki niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci z astmą oskrzelową Czas. Stomat., 2005, LVIII, 8 Szybkość wydzielania oraz wybrane składniki niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci z astmą oskrzelową Salivary flow rate and selected components of mixed saliva in children

Bardziej szczegółowo

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with

Bardziej szczegółowo

KSEROSTOMIA. Kserostomia może być prawdziwa lub rzekoma:

KSEROSTOMIA. Kserostomia może być prawdziwa lub rzekoma: KSEROSTOMIA Kserostomia zwana potocznie suchością jamy ustnej to zespół objawów będących efektem redukcji lub braku wytwarzania śliny. Objawy kserostomii są wynikiem uszkodzenia, niechronionych przez wystarczającą

Bardziej szczegółowo

Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych

Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Lekarz Daria Dziechcińska-Połetek Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Dr hab. n. med. Ewa Kluczewska, prof. nadzw.

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy

STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Noworodek urodzony przedwcześnie, granulocyt obojętnochłonny, molekuły adhezji komórkowej CD11a, CD11b, CD11c, CD18, CD54, CD62L, wczesne zakażenie, posocznica. Wstęp W ostatnich

Bardziej szczegółowo

Promotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak

Promotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie wybranych badań fizykochemicznych śliny w diagnostyce stomatologicznej na podstawie piśmiennictwa

Wykorzystanie wybranych badań fizykochemicznych śliny w diagnostyce stomatologicznej na podstawie piśmiennictwa Czas. Stomatol., 2008, 61, 5, 353-358 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Wykorzystanie wybranych badań fizykochemicznych śliny w diagnostyce stomatologicznej na podstawie piśmiennictwa

Bardziej szczegółowo

ŚLINA SKŁAD I FUNKCJE. Zakład Chemii Medycznej PUM

ŚLINA SKŁAD I FUNKCJE. Zakład Chemii Medycznej PUM ŚLINA SKŁAD I FUNKCJE Zakład Chemii Medycznej PUM 1 ROLA ŚLINY Najważniejszy czynnik mający wpływ na zachowanie homeostazy w jamie ustnej Zapewnia prawidłowy przebieg wielu procesów warunkujących utrzymanie

Bardziej szczegółowo

Spearman.

Spearman. 2 1 * :... 109 - :. Spearman. (α=0/05). : 20-29.. 50. :.. : ). sheikhi@dnt.mui.ac.ir * ( :1. :2. 89/5/5 89/8/4. 89/11/1 573 568 :(5)6 :1389 568 : %75 : ) %35-40 :. %35 :. : ) (. ( ) ) ( ) -1 : ( -2 ( -3-4

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500

Bardziej szczegółowo

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz

Bardziej szczegółowo

Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą

Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą Agnieszka Nawrocka Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą

Bardziej szczegółowo

Przyczyny występowania kserostomii w grupie pacjentów leczonych protetycznie

Przyczyny występowania kserostomii w grupie pacjentów leczonych protetycznie PROTET. STOMATOL., 2016, LXVI, 5: 377-381 DOI: 10.5604/.1222607 www.prostoma.pl Przyczyny występowania kserostomii w grupie pacjentów leczonych protetycznie Reasons for the occurrence of xerostomia in

Bardziej szczegółowo

PRACE ORYGINALNE. Aktywność α amylazy w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę. α Amylase Activity in Saliva of Diabetic Children

PRACE ORYGINALNE. Aktywność α amylazy w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę. α Amylase Activity in Saliva of Diabetic Children PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2005, 42, 3, 449 456 ISSN 1644 387X URSZULA KACZMAREK, MONIKA MYSIAK DĘBSKA Aktywność α amylazy w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę α Amylase Activity in Saliva of

Bardziej szczegółowo

Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości

Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE

Bardziej szczegółowo

Kristina Pilipczuk-Paluch, Joanna Chłapowska, Maria Borysewicz-Lewicka

Kristina Pilipczuk-Paluch, Joanna Chłapowska, Maria Borysewicz-Lewicka Ocena zależności pomiędzy występowaniem próchnicy uzębienia mlecznego a jej rozwojem w zębach pierwszych trzonowych stałych praceoryginalne Assessment of the relationship between caries in milk teeth and

Bardziej szczegółowo

Zdolność buforowa i ph śliny u użytkowników protez całkowitych badania wstępne

Zdolność buforowa i ph śliny u użytkowników protez całkowitych badania wstępne Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 571-576 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Zdolność buforowa i ph śliny u użytkowników protez całkowitych badania wstępne Buffer capacity and ph of saliva

Bardziej szczegółowo

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

This copy is for personal use only - distribution prohibited. Kwart. Ortop. 20, 4, str. 34, ISSN 2083-8697 - - - - - REHABILITACJA STAWU BIODROWEGO I KOLANOWEGO, FINANSOWANA PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA W LATACH 2009 200 REHABILITATION OF THE HIP AND KNEE JOINTS

Bardziej szczegółowo

, Urszula Kaczmarek. Stan narządu żucia u dzieci i młodzieży chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów

, Urszula Kaczmarek. Stan narządu żucia u dzieci i młodzieży chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, 216 222 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Anetta Gmyrek-Marciniak B, C, D, F A, D, E, F, Urszula Kaczmarek

Bardziej szczegółowo

Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study

Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof

Bardziej szczegółowo

Ocena częstości występowania bólów głowy u osób chorych na padaczkę.

Ocena częstości występowania bólów głowy u osób chorych na padaczkę. lek. med. Ewa Czapińska-Ciepiela Ocena częstości występowania bólów głowy u osób chorych na padaczkę. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor Prof. dr hab. n. med. Jan Kochanowski II Wydział

Bardziej szczegółowo

Czy mogą być niebezpieczne?

Czy mogą być niebezpieczne? Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA. UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie

Bardziej szczegółowo

Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE

Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski

Bardziej szczegółowo

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W

Bardziej szczegółowo

Tab. 2. Charakterystyka zbadanej populacji w latach 1998-1999 w grupach płci i wieku. Grupy wiekowe. 18-28 29-39 40-49 50-59 >60 r.

Tab. 2. Charakterystyka zbadanej populacji w latach 1998-1999 w grupach płci i wieku. Grupy wiekowe. 18-28 29-39 40-49 50-59 >60 r. . WYIKI Analizie poddano wyniki badań 89 osób, 7 kobiet i mężczyzn w wieku 8-78 lat. Średnia wieku kobiet wynosiła,8 ±,6 lat, średnia wieku mężczyzn wynosiła,89 ± 7, lat. Średnia wieku dla obu płci wynosiła,6

Bardziej szczegółowo

OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU

OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU Inżynieria Rolnicza 4(129)/2011 OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU Katarzyna Szwedziak, Dominika Matuszek Katedra Techniki Rolniczej i Leśnej, Politechnika Opolska Streszczenie:

Bardziej szczegółowo

prace oryginalne Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała z łódzkich szkół ponadpodstawowych

prace oryginalne Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała z łódzkich szkół ponadpodstawowych prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 351 357 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Aleksandra Hilt A F A, C, F, Małgorzata Daszkowska Stan uzębienia

Bardziej szczegółowo

Lek. Joanna Marciniak

Lek. Joanna Marciniak Lek. Joanna Marciniak Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we lekarz rezydent Wpływ atopowego zapalenia skóry na jakość życia chorych dzieci

Bardziej szczegółowo

, Urszula Kaczmarek. Ocena stanu narządu żucia pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym

, Urszula Kaczmarek. Ocena stanu narządu żucia pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 358 362 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Katarzyna Jankowska A C, E, F A, D F, Urszula Kaczmarek Ocena stanu

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W

Bardziej szczegółowo

Akademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny

Akademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:

Bardziej szczegółowo

Niech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości

Niech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości Niech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości Mariusz Korkosz Zakład Reumatologii i Balneologii UJ CM Oddział Reumatologii

Bardziej szczegółowo

lek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała

lek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych

Bardziej szczegółowo

Wskaźniki włóknienia nerek

Wskaźniki włóknienia nerek Wskaźniki włóknienia nerek u dzieci z przewlekłą chorobą nerek leczonych zachowawczo Kinga Musiał, Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich

Bardziej szczegółowo

Poziom lęku przed leczeniem stomatologicznego a stan uzębienia u młodzieży 18-letniej

Poziom lęku przed leczeniem stomatologicznego a stan uzębienia u młodzieży 18-letniej Czas. Stomatol., 2008, 61, 2, 81-87 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Poziom lęku przed leczeniem stomatologicznego a stan uzębienia u młodzieży 18-letniej The level of dental anxiety

Bardziej szczegółowo

Jama ustna i ustna część gardła

Jama ustna i ustna część gardła Jama ustna i ustna część gardła Jama ustna Przedsionek Jama ustna właściwa Z przodu ograniczona przez wargi Z tyłu przez łuk językowo-migdałkowy Od dołu dno jamy ustnej Od góry podniebienie twarde i miękkie

Bardziej szczegółowo

Wczesne rozpoznawanie zespołu suchości w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Wczesne rozpoznawanie zespołu suchości w reumatoidalnym zapaleniu stawów Artykuł oryginalny/original paper Reumatologia 2007; 45, 3: 126 131 Wczesne rozpoznawanie zespołu suchości w reumatoidalnym zapaleniu stawów Early sicca syndrome diagnosis in rheumatoid arthritis Małgorzata

Bardziej szczegółowo

Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów

Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów Wersja 2016 2. RÓŻNE POSTACI MIZS 2.1 Czy istnieją różne postaci tej choroby? Istnieje kilka postaci MIZS. Różnią

Bardziej szczegółowo

4.5. Joduria. Grupy wieku Płeć >60 Razem Min Max Min Max Min Max

4.5. Joduria. Grupy wieku Płeć >60 Razem Min Max Min Max Min Max 4.5. Joduria. Jodurię w porannej próbce moczu oznaczono u 489 osób (54,9%) z populacji badanej miasta Krakowa w tym u 316 kobiet (55,3%) i 173 mężczyzn (54%). Pozostała część osób nie dostarczyła próbki

Bardziej szczegółowo

pteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko

pteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko 8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy

Bardziej szczegółowo

Cewka śluzowa. przeciwwirusowe. Zbiorczy schemat odcinków. wydzielniczych. i przewodów wyprowadzających ślinianek. Pół księżyc

Cewka śluzowa. przeciwwirusowe. Zbiorczy schemat odcinków. wydzielniczych. i przewodów wyprowadzających ślinianek. Pół księżyc JAMA USTNA jest zwilżana wydzieliną (ślina) produkowaną przez drobne gruczoły ślinowe (omówione uprzednio) oraz wydzieliną dużych gruczołów ślinowych (ŚLINIANEK). ŚLINIANKI STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY Duża

Bardziej szczegółowo

Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją

Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Ocena wiarygodności badania z randomizacją Każda grupa Wspólnie omawia odpowiedź na zadane pytanie Wybiera przedstawiciela, który w imieniu grupy przedstawia

Bardziej szczegółowo

Przegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE

Przegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE EMA/115257/2019 EMEA/H/C/000992 Przegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Simponi i w jakim celu się go stosuje Simponi jest

Bardziej szczegółowo

, Maria Borysewicz-Lewicka. Ocena dynamiki próchnicy u 6-letnich dzieci z województwa lubuskiego

, Maria Borysewicz-Lewicka. Ocena dynamiki próchnicy u 6-letnich dzieci z województwa lubuskiego Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 0, 49,, ISSN -38X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Joanna Chłapowska A, B, D, E, Karolina Gerreth A, B, D, E, Kristina Pilipczuk-Paluch

Bardziej szczegółowo

TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające

TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY

Bardziej szczegółowo

Zapadalność (epidemiologia)

Zapadalność (epidemiologia) Chorobowość Chorobowość (ang. prevalence rate) liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten obejmuje zarówno osoby

Bardziej szczegółowo

Monika Weber-Dubaniewicz 1, Zdzisław Bereznowski 1, Anna Kędzia 2, Jolanta Ochocińska 3

Monika Weber-Dubaniewicz 1, Zdzisław Bereznowski 1, Anna Kędzia 2, Jolanta Ochocińska 3 PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 5, 339-343 Stężenie białka całkowitego, immunoglobuliny A (IgA,) laktoferyny i lizozymu w ślinie użytkowników akrylowych protez ruchomych z objawami stomatopatii protetycznej

Bardziej szczegółowo

CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE.

CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE. CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE Próchnica zębów o przewlekła, bakteryjna, wieloczynnikowa choroba zakaźna, która aktualnie pozostaje najczęstszym schorzeniem wieku dziecięcego,

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

Ocena ryzyka próchnicy zębów wśród studentów III roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego UM w Łodzi doniesienie wstępne*

Ocena ryzyka próchnicy zębów wśród studentów III roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego UM w Łodzi doniesienie wstępne* Czas. Stomatol., 2010, 63, 3, 174-182 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena ryzyka próchnicy zębów wśród studentów III roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego UM w Łodzi doniesienie

Bardziej szczegółowo

Ocena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli

Ocena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli Uniwersytet Medyczny w Lublinie lek. dent. Adriana Kleinert Ocena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli polskich przebywających za granicą Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA

Bardziej szczegółowo

Badania obserwacyjne 1

Badania obserwacyjne 1 Badania obserwacyjne 1 Chorobowość Chorobowość (ang. prevalence rate) liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten

Bardziej szczegółowo

Wpływ choroby refluksowej na stan jamy ustnej

Wpływ choroby refluksowej na stan jamy ustnej PROTET. STOMATOL., 2006, LVI, 3, 220-226 Wpływ choroby refluksowej na stan jamy ustnej The influence of reflux disease on the condition of oral cavity Bogumiła Frączak 1, Agnieszka Kowalczyk 2, Halina

Bardziej szczegółowo

Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta

Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Copyright All rights reserved 211 AMEDS Centrum 2 PACJENCI W badaniu wzięła udział grupa 47 pacjentów ze Stwardnieniem Rozsianym

Bardziej szczegółowo

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski

Bardziej szczegółowo

GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY mgr Magdalena Pinkowicka WPŁYW TRENINGU EEG-BIOFEEDBACK NA POPRAWĘ WYBRANYCH FUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z ADHD Rozprawa doktorska Promotor dr hab. n. med. Andrzej Frydrychowski,

Bardziej szczegółowo

lek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.

lek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych. lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny

Bardziej szczegółowo

S T R E S Z C Z E N I E

S T R E S Z C Z E N I E STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych

Bardziej szczegółowo

EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB.

EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB. Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ

Bardziej szczegółowo

WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE

WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE STATYSTYKA WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE ESTYMACJA oszacowanie z pewną dokładnością wartości opisującej rozkład badanej cechy statystycznej. WERYFIKACJA HIPOTEZ sprawdzanie słuszności przypuszczeń dotyczących

Bardziej szczegółowo

INTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej

INTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska

Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Lekarski Jarosław Woźniak Rozprawa doktorska Ocena funkcji stawu skokowego po leczeniu operacyjnym złamań kostek goleni z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego

Bardziej szczegółowo

kwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,

kwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek, Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty

Bardziej szczegółowo

Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Beata Wieczorek-Wójcik

Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Beata Wieczorek-Wójcik Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Beata Wieczorek-Wójcik Poziom obsad pielęgniarskich a częstość i rodzaj zdarzeń

Bardziej szczegółowo

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza

Bardziej szczegółowo

Stan jamy ustnej i poziomy wybranych składników śliny u dzieci i młodzieży z nieswoistym zapaleniem jelit

Stan jamy ustnej i poziomy wybranych składników śliny u dzieci i młodzieży z nieswoistym zapaleniem jelit PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2016, 53, 2, 210 215 DOI: 10.17219/dmp/61606 Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society ISSN 1644-387X Bogna Kłaniecka B D, Urszula Kaczmarek A,C

Bardziej szczegółowo

Frekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6-letnich z rejonu Krakowa

Frekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6-letnich z rejonu Krakowa Borgis Frekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6-letnich z rejonu Krakowa *Anna Jurczak, Jadwiga Ciepły, Iwona Gregorczyk-Maga, Iwona Kołodziej, Joanna Słowik, Dorota Kościelniak, Małgorzata Staszczyk

Bardziej szczegółowo

WYBRANE ASPEKTY ZDROWIA I CHOROBY

WYBRANE ASPEKTY ZDROWIA I CHOROBY Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku WYBRANE ASPEKTY ZDROWIA I CHOROBY pod redakcją Beaty Haor Leokadii Rezmerskiej Włocławek 2012 SPIS TREŚCI Wstęp.............................................

Bardziej szczegółowo

Influence of Vegetarian Diet on Calcium, Magnesium and Carbonate Level in Saliva

Influence of Vegetarian Diet on Calcium, Magnesium and Carbonate Level in Saliva ORIGINAL PAPERS Dent. Med. Probl. 2007, 44, 2, 172 176 ISSN 1644 387X Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław and Polish Stomatological Association KATARZYNA HERMAN Influence of

Bardziej szczegółowo

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej

Bardziej szczegółowo

POZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI DOŚWIADCZANEJ TRAUMY U CHORYCH PO PRZEBYTYM ZAWALE SERCA

POZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI DOŚWIADCZANEJ TRAUMY U CHORYCH PO PRZEBYTYM ZAWALE SERCA POZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI DOŚWIADCZANEJ TRAUMY U CHORYCH PO PRZEBYTYM ZAWALE SERCA mgr Magdalena Hendożko Praca doktorska Promotor: dr hab. med. Wacław Kochman prof. nadzw. Gdańsk 2015 STRESZCZENIE

Bardziej szczegółowo

Ocena stanu uzębienia u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą typu 1 i typu 2*

Ocena stanu uzębienia u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą typu 1 i typu 2* PROTET. STOMATOL., 2009, LIX, 4, 242-248 Ocena stanu uzębienia u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą typu 1 i typu 2* Assessment of dentition in patients with uncontrolled diabetes type 1 and type 2 Ewa

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2007 2010

Epidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2007 2010 378 Hygeia Public Health 212, 47(3): 378-382 Epidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 27 21 Epidemiology of selected allergic diseases in children

Bardziej szczegółowo

Zespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1.

Zespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1. PRACE KAZUISTYCZNE / CASE REPORTS 367 Zespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1. Omenn s syndrome in cousins: different clinical course and identical RAG1 mutation

Bardziej szczegółowo

Ze względu na brak potwierdzenia w badaniu przeprowadzonym wśród młodzieży (opisanym poniżej) wyniki zostały uznane za niedostatecznie przekonujące.

Ze względu na brak potwierdzenia w badaniu przeprowadzonym wśród młodzieży (opisanym poniżej) wyniki zostały uznane za niedostatecznie przekonujące. ZAŁĄCZNIK II WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO WYDANIA POZYTYWNEJ OPINII ORAZ ZMIANY CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO, OZNAKOWANIA OPAKOWAŃ I ULOTKI DLA PACJENTA PRZEDSTAWIONE PRZEZ EUROPEJSKĄ AGENCJĘ

Bardziej szczegółowo