, Urszula Kaczmarek. Szybkość wydzielania śliny u dzieci i młodzieży chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów
|
|
- Seweryn Michalik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ISSN X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Anetta Gmyrek-Marciniak B D, F A, D F, Urszula Kaczmarek Szybkość wydzielania śliny u dzieci i młodzieży chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów Salivary Flow Rate in Children and Adolescents Suffering from Juvenile Idiopathic Arthritis Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej Akademii Medycznej we Wrocławiu A koncepcja i projekt badania; B gromadzenie i/lub zestawianie danych; C opracowanie statystyczne; D interpretacja danych; E przygotowanie tekstu; F zebranie piśmiennictwa Streszczenie Wprowadzenie. W piśmiennictwie nie ma pełnej zgodności odnośnie do częstości występowania zmniejszenia szybkości wydzielania śliny u chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Cel pracy. Ocena szybkości wydzielania niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci i młodzieży chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Materiał i metody. Zbadano 128 wybranych losowo dzieci i młodzieży obojga płci w wieku 7 18 lat, w tym 64 chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów i 64 zdrowych. U badanych niestymulowaną ślinę mieszaną pobierano przynajmniej 2 godziny po spożyciu posiłku za pomocą pipety z dna jamy ustnej. Notowano czas i objętość pobieranej próbki śliny i obliczano szybkość jej wydzielania (ml/min). Wyniki. Szybkość wydzielania śliny u chorych była istotnie mniejsza niż u zdrowych (0,21 ± 0,07 ml/min vs 0,58 ± 0,36 ml/min, p < 0,001). Sekrecja śliny była również istotnie mniejsza u chorych dziewcząt i chłopców w porównaniu ze zdrowymi (odpowiednio: 0,21 ± 0,07 ml/min vs 0,55 ± 0,40 ml/min, p < 0,001, 0,21 ± 0,08 ml/ /min vs 0,62 ± 0,30 ml/min, p < 0,001). Badani podzieleni na podgrupy wiekowe młodszą (7 11 lat) i starszą (12 18 lat) wykazali mniejsze szybkości wydzielania śliny w odpowiednich podgrupach chorych w odniesieniu do zdrowych (odpowiednio: 0,19 ± 0,07 vs 0,51 ± 0,25, p < 0,001; 0,23 ± 0,07 vs 0,68 ± 0,48, p < 0,001). Chorzy rozpatrywani w odniesieniu do czasu trwania choroby (do 1 i powyżej 1 roku) nie ujawnili istotnych różnic w szybkości wydzielania śliny (odpowiednio: 0,21 ± 0,08 ml/min vs 0,21 ± 0,07 ml/min, p > 0,05). Nie było również różnic w szybkości wydzielania śliny między chorymi na nielicznostawową i wielostawową postać choroby (odpowiednio: 0,20 ± 0,07 ml/min vs 0,22 ± 0,07 ml/min, p > 0,05). Wnioski. U chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów jest istotnie zmniejszona spoczynkowa szybkość wydzielania śliny mieszanej. Zmniejszenie sekrecji śliny nie jest związane z płcią i wiekiem chorych oraz z postacią i czasem trwania choroby (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ). Słowa kluczowe: młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, ślina mieszana niestymulowana, szybkość wydzielania. Abstract Background. There is no full agreement in relation to prevalence of reduction of salivary flow rate in the subjects suffering from juvenile idiopathic arthritis. Objectives. Evaluation of flow rate of unstimulated mixed saliva in children and adolescents suffering from juvenile idiopathic arthritis. Material and Methods. 128 children and adolescents, both sex, in age 7 18 years, randomly selected, were included in the study, out of which 64 suffering from juvenile idiopathic arthritis and 64 healthy. In the subjects unstimulated mixed saliva at least 2 hours after food consumption was collected with use of pipette from the oral floor. The time and the volume of the collected salivary sample were registered and then the salivary flow rate was calculated (ml/min). Results. The salivary flow rate was significantly lower in the ill subjects in comparison to healthy ones (0.21 ± 0.07 ml/min vs ± 0.36 ml/min, p < 0.001, respectively). The salivary secretion was also significantly
2 224 A. Gmyrek-Marciniak, U. Kaczmarek lower in the ill boys and girls in comparison to the healthy ones (0.21 ± 0.07 ml/min vs ± 0.40 ml/min, p < and 0.21 ± 0.08 ml/min vs ± 0.30 ml/min, p < 0.001, respectively). All the subjects divided into age groups younger (7 11 years old) and older (12 18 years old) disclosed in the suitable subgroups of the ill subjects in comparison to the healthy ones the lower salivary flow rate (0.19 ± 0.07 vs ± 0.25, p < and 0.23 ± 0.07 vs ± 0.48, p < 0.001, respectively).the ill subjects reconsidered in relation to the disease duration (up to 1 year and over 1 year) did not reveal any significant difference in the salivary flow rate (0.21 ± 0.08 ml/min vs ± 0.07 ml/min, p > 0.05, respectively). No significant difference in salivary flow rate between the subjects suffered from pauciarticular and polyarticular types of the disease was also noticed (0.20 ± 0.07 ml/min vs ± 0.07 ml/min, p > 0.05, respectively). Conclusions. Flow rate of unstimulated mixed saliva is significantly diminished in the subjects suffered from juvenile idiopathic arthritis. The reduction of salivary secretion is not related with gender and age of the ill subjects as well as with type and duration of the disease (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, ). Key words: juvenile idiopathic arthritis, mixed unstimulated saliva, flow rate. Ślina mieszana, będąca naturalnym środowiskiem jamy ustnej, jest wytwarzana w ciągu doby w ilości 0,5 1 litra u osób dorosłych. Jej wydzielanie jest stymulowane żuciem pokarmu oraz mówieniem, zmniejsza się natomiast podczas snu. Ślina jest mieszaniną wydzielin 6 dużych gruczołów (wydzielających ok. 90% objętości śliny) i ok małych gruczołów ślinowych rozmieszczonych we wszystkich regionach błony śluzowej z wyjątkiem dziąseł i przedniej części podniebienia twardego. Wydzielina poszczególnych gruczołów ślinowych jest zróżnicowana: surowicza (ślinianka przyuszna), śluzowa (małe gruczoły na podniebieniu miękkim) i mieszana (ślinianki podżuchwowe i podjęzykowe oraz pozostałe małe gruczoły ślinowe). W ślinie mieszanej całkowitej (whole, mixed saliva) są obecne różne elementy: złuszczone komórki nabłonka, leukocyty (głównie wielojądrzaste obojętnochłonne), drobnoustroje (bakterie, drożdże, wirusy), resztki pokarmowe, płyn dziąsłowy, przesięk surowicy, wydzieliny z nosa i gardła. Zawiera 99% wody, a pozostałą jej część stanowią związki organiczne (białka, głównie glikoproteiny, różne enzymy) i nieorganiczne. Ślina spełnia wiele różnych funkcji w jamie ustnej. Jest istotna dla odczuwania smaku, żucia i połykania pokarmów, formowania kęsa, usuwania resztek pokarmowych, zapoczątkowania trawienia (α-amylaza, lipaza), prawidłowej artykulacji, utrzymania zdrowia twardych i miękkich tkanek, lubrykacji, kontroli drobnoustrojów przez obecność wrodzonych (lizozym, laktoferryna, system ślinowej peroksydazy, system mieloperoksydazy, aglutyniny, mucyny, cystatyny, wydzielnicza IgA, białka bogate w prolinę, histatyny, fibronektyna, β 2 -mikroglobulina, glikoproteiny) i nabytych (IgA, IgM i IgG) czynników antybakteryjnych. Rozcieńcza ponadto, zobojętnia i buforuje kwasy pochodzenia bakteryjnego oraz dietetycznego lub wewnętrznego, a dzięki zawartości jonów wapnia, fosforanowych i fluorkowych przyczynia się do remineralizacji początkowych zmian próchnicowych [1 3]. Wydzielanie śliny regulowane przez autonomiczny system nerwowy charakteryzuje się dużą zmiennością osobniczą. U zdrowych osób na sekrecję gruczołów oddziałują różne czynniki nawodnienie organizmu, masa ciała, pora dnia i roku, klimat, pozycja ciała, płeć, wielkość gruczołów, wpływy psychiczne (myślenie o jedzeniu i jego widok) oraz stres [2, 4 8]. Mimo wpływu tak wielu zmiennych określono poziomy wydzielania niestymulowanej i stymulowanej śliny mieszanej. Za bardzo małe wydzielanie spoczynkowej śliny mieszanej uznano wydzielanie 0,1 ml/min, za małe 0,1 0,25 ml/min, a prawidłowe > 0,25 ml/min, a stymulowanej odpowiednio: < 0,7 ml/min, 0,7 1,0 ml/min i 1,0 3,0 ml/min [2, 9]. Bardzo małe wydzielanie śliny jest uznawane za jeden ze wskaźników rozpoznania zespołu Sjögrena, będącego autoimmunologiczną egzokrynopatią występującą w formie pierwotnej (obejmującej tylko gruczoły ślinowe i gruczoły łzowe) lub wtórnej (w chorobach tkanki łącznej). Zmniejszenie wydzielania śliny występuje w różnych stanach chorobowych (np. pierwotny i wtórny zespół Sjögrena, cukrzyca typu 1 i 2, choroby reumatyczne, sklerodermia, dializoterapia, stany lękowe i depresyjne) oraz jest objawem ubocznym zażywania ponad 400 leków [2, 10 13]. Zmniejszenie wydzielania śliny prowadzi do powstania kserostomii prawdziwej i symptomów suchości jamy ustnej, jednak objawy suchości mogą występować także przy prawidłowej sekrecji śliny z powodu zwiększonego odparowania śliny w wyniku oddychania przez usta i wtedy jest to kserostomia rzekoma [2]. Według Crossnera [14] u osób powyżej 15. r.ż. szybkość wydzielania śliny nie jest związana z wiekiem osobniczym. Potwierdzają to badania przekrojowe Söderlinga et al. [15], którzy po upływie 5 lat wyjściowo u dzieci 10-letnich zaobserwowali zwiększenie wydzielania śliny stymulowanej, a tylko niewielkie zmiany w sekrecji u młodzieży 15-letniej. Wu et al. [16] również zanotowali istotnie mniejsze spoczynkowe wydzielanie
3 Wydzielanie śliny u dzieci i młodzieży chorych na zapalenie stawów 225 śliny mieszanej u dzieci 3 5-letnich w porównaniu z 6 11-letnimi i brak różnic w odniesieniu do dzieci letnich. Rotteveel et al. [17] nie wykazali natomiast związku szybkości wydzielania niestymulowanej śliny mieszanej z wiekiem badanych w przedziale 6 11 lat. Również Torres et al. [18] u dzieci w wieku 7 11 lat nie stwierdzili różnic w wydzielaniu niestymulowanej śliny mieszanej. Podobnie Rosivack et al. [19], oceniając stymulowane wydzielanie z gruczołów podżuchwowo-podjęzykowych, nie zanotowali różnic między grupami badanych w wieku 5 9 i lat. Z kolei Sonesson et al. [20] wykazali istotnie mniejsze wydzielanie małych gruczołów ślinowych u małych dzieci w porównaniu ze starszymi. Celem pracy była ocena szybkości wydzielania niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci i młodzieży chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Materiał i metody Zbadano 128 wybranych losowo dzieci i młodzieży obojga płci w wieku 7 18 lat, w tym 64 chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (m.i.z.s.) grupa I i 64 zdrowych dobranych wg wieku i płci do grupy badanej grupa II kontrolna. Spośród zbadanych wyodrębniono podgrupy w odniesieniu do płci i wieku dzieci młodsze 7 11 lat i starsze lat. Chorych podzielono w zależności od czasu trwania choroby na podgrupy chorujących krótko do 1 roku i chorujących dłużej powyżej 1 roku do 6 lat oraz w odniesieniu do postaci choroby nielicznostawowa i wielostawowa, a także w pod kątem przyjmowanych leków. U wszystkich badanych w godzinach rannych pobierano za pomocą pipety z dna jamy ustnej niestymulowaną ślinę mieszaną przynajmniej 2 godziny po spożyciu posiłku. Notowano czas i mierzono objętość pobieranej próbki śliny i obliczano szybkość jej wydzielania (ml/min). Wyniki badań poddano analizie statystycznej za pomocą testu t-studenta, testu nieparametrycznego U Manna-Whitneya oraz testu c 2, za istotny przyjmując poziom p < 0,05. Uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Akademii Medycznej we Wrocławiu na przeprowadzenie badań. Wyniki Spoczynkowa szybkość wydzielania śliny mieszanej u chorych była istotnie mniejsza niż u zdrowych (0,21 ± 0,07 ml/min vs 0,58 ± 0,36 ml/min, p < 0,001). W obu grupach badanych nie stwierdzono istotnych różnic w wydzielaniu śliny w odniesieniu do płci, zanotowano tylko istotnie mniejsze wydzielanie w obrębie danej płci między grupami. Wydzielanie śliny było istotnie mniejsze u chorych dziewcząt i chłopców w porównaniu ze zdrowymi (odpowiednio: 0,21 ± 0,07 ml/min vs 0,55 ± 0,40 ml/min, p < 0,001, 0,21 ± 0,08 ml/min vs 0,62 ± 0,30 ml/min, p < 0,001). W danej grupie badanych młodsze dzieci w porównaniu ze starszymi charakteryzowały się tylko nieznacznie mniejszym średnim wydzielaniem śliny, a dzieci chore zarówno młodsze, jak i starsze wykazywały znamiennie istotnie większą szybkość wydzielania śliny w porównaniu z odpowiednimi grupami dzieci zdrowych (tab. 1). Analiza poziomów szybkości wydzielania spoczynkowej śliny mieszanej wykazała istotnie częstsze występowanie wydzielania małej ilości śliny u chorych niż zdrowych (77/65, tj. 73,4% vs 7/64, tj. 10,9%, p = 0,0000) oraz u jednego chorego (1,6%) bardzo małego wydzielania. Normalny poziom wydzielania śliny występował 3,5-krotnie rzadziej u chorych niż zdrowych (16/64, tj. 25,0% vs 57/64, tj. 89,1%, p = 0,0002) (ryc. 1). Podział chorych w zależności od przyjmowanych leków wykazał istotnie większe wydzielanie śliny u osób leczonych kortykoidami niż nieleczonych tymi lekami (0,24 ± 0,09 m/min vs 0,20 ± 0,07 ml/min, p < 0,05) (tab. 2). Analiza badanych w odniesieniu do podgrup wiekowych młodsza (7 11 lat) i starsza (12 18 lat) ujawniła mniejsze szybkości wydzielania śliny w odpowiednich podgrupach chorych w odniesieniu do zdrowych (odpowiednio: 0,19 ± 0,07 vs 0,51 ± 0,25, p < 0,001; 0,23 ± 0,07 vs 0,68 ± 0,48, p < 0,001). Podzielenie chorych w zależności od czasu trwania choroby krótszego (do 1 roku) i dłuższego (powyżej 1 roku do 6 lat) nie ujawniło istotnych różnic w szybkości wydzielania śliny (odpowiednio: 0,21 ± 0,08 ml/min vs 0,21 ± 0,07 ml/min, p > 0,05). Również szybkość wydzielania śliny nie różniła się między chorymi na nielicznostawową i wielostawową postać choroby (odpowiednio: 0,20 ± 0,07 ml/min vs 0,22 ± 0,07 ml/min, p > 0,05). Zarówno postać choroby, jak i jej czas trwania nie wywierały zatem wpływu na średnią szybkość wydzielania spoczynkowej śliny mieszanej (tab. 3). Omówienie Występowanie patologicznych zmian w gruczołach ślinowych w przebiegu chorób reumatycznych jest znane od dawna. Sullivan et al. [21] zaobserwowali u 50 spośród 100 zbadanych pacjentów ze stwierdzonym reumatoidalnym zapaleniem sta-
4 226 A. Gmyrek-Marciniak, U. Kaczmarek Tabela 1. Szybkość wydzielania śliny u chorych i zdrowych w zależności od płci i wieku Table 1. Salivary flow rate in ill and healthy subjects (ml/min) in relation to gender and age Szybkość wydzielania śliny (ml/min) (Salivary flow rate) grupa I chorzy (group I ill) Płeć (Sex) Wiek (Age) męska + żeńska (male + female) n = 64 grupa II zdrowi (group I healthy) męska + żeńska (male + female) n = 64 0,21 ± 0,07 0,58 ± 0,36 p < 0,001 męska (male) n = 33 żeńska (female) n = 31 męska (male) n = 29 żeńska (female) n = 35 0,21 ± 0,08 a 0,21 ± 0,07 b 0,62 ± 0,30 a 0,55 ± 0,40 b a, b p < 0,001 młodsi 7 11 lat (younger 7 11 y) n = 37 starsi lat (older y) n = 27 młodsi 7 11 lat (younger 7 11 y) n = 37 starsi (older y) n = 27 0,19 ± 0,07 c 0,23 ± 0,07 d 0,51 ± 0,25 c 0,68 ± 0,46 d c, d p < 0,001 Między a-a, b-b, c-c i d-d istotności różnic na poziomie p < 0,001. Between a-a, b-b, c-c and d-d significant differences at level p < wów zmniejszenie wydzielania łez i/lub śliny. Badanie histomorfologiczne małych gruczołów ślinowych u chorych ujawniło w nich znaczną infiltrację leukocytarną z dominacją komórek B nad komórkami T i z wysokim stosunkiem pomocniczych do supresyjnych komórek T, a także zmiany w postaci zwłóknienia, zanik komórek acinarnych gruczołów [22, 23]. Gravers et al. [23] wykazali ponadto, że tylko 20% pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów cierpiało na wtórny zespół Sjögrena, podczas gdy analiza immunoserologiczna ujawniła nieprawidłowe miana krążących kompleksów immunologicznych u 71% pacjentów, chorzy (ill) zdrowi (healthy) Ryc. 1. Rozkład poziomów szybkości wydzielania śliny u chorych i zdrowych Fig. 1. Distribution of salivary flow rate levels in the ill and healthy subjects obecność przeciwciał SSA i SSB u 32%, a przeciwciał przeciwjądrowych u 27% badanych. W innym badaniu [cyt. wg 24] stwierdzono, że przeciwciała przeciwko komórkom nabłonka przewodów wyprowadzających ślinianek były obecne w surowicy krwi pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów z lub bez wtórnego zespołu Sjögrena, ale nie u pacjentów chorych na pierwotny zespół Sjögrena. Helenius et al. [25] zbadali występowanie zapalenia gruczołów ślinowych w odniesieniu do wydzielania śliny u pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, mieszaną chorobę tkanki łącznej, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i spondyloartropatię. W badaniu histomorfologicznym małych gruczołów ślinowych stwierdzono umiejscowione zapalenie gruczołów (sialoadenitis) u 80% pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, u 94% z mieszaną chorobą tkanki łącznej, u 58% chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i u 41% chorych na spondyloartropatię. Zmniejszenie wydzielania śliny stymulowanej i niestymulowanej stwierdzono odpowiednio u: 12, 61, 22 i 0% chorych i było ono negatywnie skorelowane z zapaleniem gruczołów ślinowych. Również pacjenci z pozytywnym czynnikiem reumatoidalnym oraz przeciwciałami przeciwjądrowymi lub przeciwciałami SSA i SSB charakteryzowali się znamiennie częstszym występowaniem zapalenia gruczołów ślinowych.
5 Wydzielanie śliny u dzieci i młodzieży chorych na zapalenie stawów 227 Tabela 2. Szybkość wydzielania śliny u chorych w zależności od przyjmowanych leków Table 2. Salivary flow rate in ill subjects in relation to the taken medicine Szybkość wydzielania śliny (ml/min) (Salivary flow rate) Rodzaj leku (Type of medicine) Kortykoidy Metotreksat Arechina Sulfasalazyna nie przyjmuje (does not use) 0,20 ± 0,07 0,21 ± 0,07 0,22 ± 0,07 0,21 ± 0,10 przyjmuje (uses) 0,24 ± 0,09 0,21 ± 0,10 0,18 ± 0,08 0,21 ± 0,07 p < 0,05 p > 0,05 p > 0,05 p > 0,05 Tabela 3. Szybkość wydzielania śliny u chorych w zależności od postaci i czasu trwania choroby Table 3. Salivary flow rate in ill subjects in relation to type and duration of the disease Szybkość wydzielania śliny (ml/min) (Salivary flow rate) Postać choroby (Type of the disease) Czas trwania choroby (Disease duration) nielicznostawowa (oligoarticular) n = 33 wielostawowa (polyarticular) n = 31 0,20 ± 0,07 0,22 ± 0,07 p > 0,05 krótki (short) (do 1 roku, n = 30) dłuższy (longer) (> 1 roku, n = 34) 0,21 ± 0,08 0,21 ± 0,07 p > 0,05 Nagler et al. [24] zbadali dorosłych chorych na reumatoidalne zapalenie stawów i stwierdzili statystycznie istotne obniżenie wydzielania spoczynkowej śliny mieszanej u chorych w porównaniu ze zdrowymi 0,26 ± 0,03 ml/min vs 0,48 ± 0,05 ml/min, p < 0,0001. Wykazali także istotną korelacje między ciężkością reumatoidalnego zapalenia stawów a zmniejszeniem wydzielania śliny i czasem choroby. Istotne ograniczenie funkcji gruczołów ślinowych mierzone jako szybkość wydzielania śliny u chorych na reumatoidalne zapalenia stawów wynika z tego, że gruczoły ślinowe są głównym organem docelowym uszkodzenia immunologicznego w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Zmniejszenie wydzielania śliny u dorosłych pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów wykazali Andonopoulos et al. [26], Zadbelt et al. [27], Zalewska et al. [28], a występowanie wtórnego zespołu Sjögrena u ok. 1/3 pacjentów [29]. Z prac Johna et al. [30], Waltona et al. [31] oraz Kobus et al. [32] wynika natomiast zmniejszenie wydzielania śliny u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, jednak rzadko rozpoznaje się u nich wtórny zespół Sjögrena [30, 33]. Z kolei Siamapoloulou et al. [34] nie wykazali różnic w wydzielaniu śliny przyuszniczej między chorymi a zdrowymi. W badaniu własnym stwierdzono statystycznie istotne zmniejszenie wydzielania spoczynkowej śliny mieszanej u dzieci i młodzieży chorych na m.i.z.s. w porównaniu ze zdrowymi. U przeważającej większości chorych (73,4%) wydzielanie niestymulowanej śliny mieszanej było na poziomie niskim, tj. między 0,1 a 0,25 ml/min, a prawidłowy poziom wydzielania (> 0,25 ml/min) występował znamiennie rzadziej niż u zdrowych (25,0 vs 89,1%, p = 0,0002). Tylko u jednego chorego (1,6%) zanotowano bardzo niski poziom wydzielania śliny ( 0,1 ml/min), co jest zgodne z przytoczonymi powyżej danymi dotyczącymi sporadycznego występowania wtórnego zespołu Sjögrena w przebiegu m.i.z.s. W przeciwieństwie do danych własnych Zalewska et al. [28] zaobserwowali mniejsze wydzielanie spoczynkowe śliny mieszanej tylko u chorych na m.i.z.s. w wieku lat, a brak różnicy w wieku 6 12 lat. W badaniach własnych nie zaobserwowano różnic w wydzielaniu śliny między płcią i wiekiem badanych (podgrupy wiekowe 7 11 i lat) zarówno chorych, jak i zdrowych. Brak różnic związanych z płcią w populacji zdrowych wynika z badań Sonessona et al. [20], Rotteveela et al. [17], a tendencja do większego wydzielania śliny u chłopców niż dziewcząt z badań Sönderliga et al. [15]. Związany z wiekiem brak różnic w wydziela-
6 228 A. Gmyrek-Marciniak, U. Kaczmarek niu śliny stwierdzili Rosivack [19], porównując grupy wiekowe 5 9 lat i lat, a mniejsze wydzielanie u młodszych niż starszych badanych wykazali Söderling et al. [15] (dzieci 10-letnie vs 15-letnie), Wu et al. [16] (dzieci 3 5-letnie vs 6 11-letnie). Dane własne nie wykazały związku między wydzielaniem śliny a postacią (nielicznostawowa vs wielostawowa) i czasem trwania choroby (poniżej 1 roku vs powyżej 1 roku), ujawniły natomiast większe średnie wydzielanie śliny u chorych leczonych kortykosteroidami. Wyjaśnienie tej ostatniej obserwacji można znaleźć w pracy Zandbelta et al. [27]. Autorzy zaobserwowali u pacjenta z zespołem Sjögrena leczonego dużymi dawkami kortykosteroidów zmniejszenie zmian histomorfologicznych w małych gruczołach ślinowych, co może sugerować odwracalność zaburzeń również w dużych gruczołach ślinowych i w konsekwencji poprawę wydzielania śliny. W podsumowaniu można stwierdzić, iż z powodu zmniejszenia spoczynkowego wydzielania śliny mieszanej i wynikających z tego konsekwencji dla stanu zdrowotnego jamy ustnej chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów należy objąć specjalnym programem zapobiegawczo-leczniczym. Podsumowując, można powiedzieć, że u chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów jest istotnie zmniejszona spoczynkowa szybkość wydzielania śliny mieszanej. Zmniejszenie wydzielania śliny nie jest natomiast związane z płcią i wiekiem chorych oraz postacią i czasem trwania choroby. Piśmiennictwo [1] Llena-Puy C.: The role of saliva in maintaining oral health and as an aid to diagnosis. Med. Oral Patol. Oral Cir. Bucal. 2006, 11, E449 E455. [2] Kaczmarek U.: Xerostomia aetiology, prevalence and diagnosis on the basis of literature. Czas. Stomatol. 2007, 60, [in Polish]. [3] Brosky M.E.: The Role of Saliva in Oral Health: Strategies for prevention and management of xerostomia. J. Support. Oncol. 2007, 5, [4] Dawes C., Ong B.Y.: Circadian rhythms in the flow rate and proportional contribution of parotid to whole saliva volume in man. Arch. Oral Biol. 1973, 18, [5] Tukia-Kulmala H., Tenovuo J.: Intra- and inter-individual variation in salivary flow rate, buffer effect, lactobacilli, and mutans streptococci among 11- to 12-year-old schoolchildren. Acta Odontol. Scand. 1993, 51, [6] Kavanagh D.A., O Mullane D.M., Smeeton N.: Variation of salivary flow rate in adolescents. Arch. Oral Biol. 1998, 43, [7] Bretz W.A., Do Valle E.V., Jacobson J.J., Marchi F., Mendes S., Nor J.E., Cançado M.F., Schneider L.G.: Unstimulated salivary flow rates of young children. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 2001, 91, [8] Modèer T., Blomberg C.C., Wondimu B., Julihn A., Marcus C.: Association between obesity, flow rate of whole saliva, and dental caries in adolescents. Obesity 2010, 18, [9] Ericsson Y., Hardwick L.: Individual diagnosis, prognosis and counselling for caries prevention. Caries Res. 1978, 12, Suppl. 1, [10] Pedersen A.M., Nauntofte B.: Primary Sjogren s syndrome: oral aspects on pathogenesis, diagnostic criteria, clinical features and approaches for therapy. Expert Opin. Pharmacother. 2001, 2, [11] Kalk W.W., Vissink A., Spijkervert F.K., Bootsma H., Kallenberg C.G., Nieuw Amerongen Av.: Sialometry and sialochemistry: diagnostic tools for Sjögren s syndrome. Ann. Rheum. Dis. 2001, 60, [12] Porter S.R., Scully C., Hegarty A.M.: An update of the etiology and management of xerostomia. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 2004, 97, [13] Navazesh M., Brightman V.J., Pogoda J.M.: Relationship of medical status, medications, and salivary flow rates in adults of different ages. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 1996, 81, [14] Crossner C.G.: Salivary flow rate in children and adolescents. Swed. Dent. J. 1984, 8, [15] Sőnderling E., Pienihakkinen K., Alanen M.L., Hietaoja M., Alanen P.: Salivary flow rate, buffer effect, sodium, and amylase in adolescents: a longitudinal study. Scand. J. Dent. Res. 1993, 101, [16] Wu K.P., Ke J.-Y., Chung C.-Y., Chen C.-L., Hwang T.-L., Chou M.-Y., Wong A.M.K., Hu C.-F., Lee Y.-C.: Relationship between unstimulated salivary flow rate and saliva composition of healthy children in Taiwan. Chang Gung Med. J. 2008, 31, [17] Rotteveel L.J., Jongerius P.H., Van Limbeek J., Van Den Hoogen F.J.: Salivation in healthy schoolchildren. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol. 2004, 68, [18] Torres S.A., Nucci M., Milanos E., Pessoa Pereira R., Massaud A., Munhoz T.: Variations of salivary flow rates in Brazilian school children. Braz. Oral Res. 2006, 20, [19] Rosivack R.G.: Comparison of submandibular/sublingual salivary flow rates in children and adolescents. J. Dent. Child. 2004, 71, [20] Sonesson M., Eliasson L., Matsson L.: Minor salivary gland secretion in children and adults. Arch Oral Biol. 2003, 48,
7 Wydzielanie śliny u dzieci i młodzieży chorych na zapalenie stawów 229 [21] Sullivan S, Fernandes L., Mcfarlane I.G., Wojcicka B., Eddleston A.L., Doniach D., Hamilton E., Williams R.: Impairment of lachrymal and salivary secretion and cellular immune responses to salivary antigens in rheumatoid arthritis. Ann. Rheum. Dis. 1978, 37, [22] Markkanen S.O., Syrjänen S.M., Lappalainen R., Markkanen H.: Assessment of labial salivary gland changes in patients with rheumatoid arthritis by subjective and quantitative methods. Appl. Pathol. 1989, 7, [23] Grevers G., Späth M., Krűger K., Schattenkirchner M.: Immuno-diagnostic findings in secondary Sjögren syndrome in chronic polyarthritis. Laryngo-rhino-otologie 1990, 69, [24] Nagler R.M., Salamach F., Reznick A.Z., Livshits V., Nahir A.M.: Salivary gland inveovement in rheumatoid arthritis and its relationship to induced oxidative stress. Rheumatology 2003, 42, [25] Helenius L.M.J., Hietanen J.H., Helenius I., Kautiainen H., Piirainen H., Paimela L., Lappalainen M., Suuronen R., Lindqvist C., Leirisalo-Repo M.: Focal sialadenitis in patients with ankylosing spondylitis and spondyloarthropathy: a comparison with patients with rheumatoid arthritis or mixed connective tissue disease. Ann. Rheum. Dis. 2001, 60, [26] Andonopoulos A.P., Drosos A.A., Skopouli F.N., Acriditis N.C., Moutsopoulos H.M.: Secondary Sjögren s syndrome in rheumatoid arthritis. J. Rheumatol. 1987, 14, [27] Zadbelt M.M., Van Den Hoogen F.H.J., De Wilde P.C., Van Der Berg P.J.S., Schneider H.G.F., Van Den Putte L.B.A.: Reverasibilty of histological and immunohistological abnormalities in sublabial salivary gland biosy specimens following treatment with corticoids in Sjögren syndrome. Ann. Rheum. Dis. 2001, 60, [28] Zalewska A., Waszkiewicz N., Szajda S.D., Waszkiel D.: Impact of salivary flow and lysozyme content and output on the oral health of rheumatoid arthritis patients. Post. Hig. Med. Dosw. 2011, 65, [29] Helenius L.M.J., Meurman J.H., Helenius I., Kari K., Hietanen J.H., Suuronen R., Hallikainen D., Kautiainen H., Leirisalo-Repo M., Lindqvist C.: Oral and salivary parameters in patients with rheumatic diseases. Acta Odontol. Scand. 2005, 63, [30] John M., Lauerwald A., John V., Tiemann H.H.: The production of saliva of patients with juvenile chronic arthritis (JCA). Acta Univ. Carol. Med. (Praha) 1994, 40, [31] Walton A.G., Welbury R.R., Foster H.E., Wright W.G., Thomason J.M.: Sialochemistry in juvenile idiopathic arthritis. Oral Dis. 2002, 8, [32] Kobus A., Kierklo A., Jankowska A., Szajda S.D., Zwierz K.: Salivary flow rate, dental status, and oral hygiene injuvenile idiopathic arthritis. Czas. Stomatol. 2008, 61, [in Polish]. [33] Franklin D.J., Smirh R.J., Person D.A.: Sjögren s syndrome in children. Otolaryngol. Head Neck Surg. 1986, 94, [34] Siamopoulou A., Mavridis A.K., Vasakos S., Benecos P., Tzioufas A.G., Andonopoulos A.P.: Sialochemistry in juvenile chronic arthritis. Br. J. Rheumatol. 1989, 28, Adres do korespondencji: Urszula Kaczmarek Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM ul. Krakowska Wrocław tel.: urszula.kaczmarek@am.wroc.pl Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Received: Revised: Accepted:
Tempo wydzielania śliny a stan uzębienia i higiena jamy ustnej w przebiegu młodzieńczego przewlekłego zapalenia stawów u dzieci*
Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 547-553 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Tempo wydzielania śliny a stan uzębienia i higiena jamy ustnej w przebiegu młodzieńczego przewlekłego zapalenia
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoOcena ph i pojemności buforowej śliny u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1*
Czas. Stomatol., 2009, 62, 3, 192-196 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena ph i pojemności buforowej śliny u dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1* Assessment of ph and buffer capacity
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoSzybkość wydzielania śliny, białko całkowite i ph u dzieci wolnych od próchnicy w wieku od 5 do 18 lat
PRACE ORYGINALNE Borgis Nowa Stomatol 2019; 24(2):56-61 DOI: https://doi.org/10.25121/ns.2019.24.2.56 *Iwona Przywitowska 1, Urszula Kaczmarek 1, Grzegorz Bartnicki 2, Alina Wrzyszcz-Kowalczyk 1 Szybkość
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoOcena przepływu śliny u pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym błony śluzowej jamy ustnej
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 10 Ocena przepływu śliny u pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym błony śluzowej jamy ustnej Salivary flow assessment of patients with oral cavity squamous cell carcinoma Dorota
Bardziej szczegółowoLECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB
LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB REUMATYCZNYCH U PACJENTÓW 65+ Włodzimierz Samborski Katedra Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB REUMATYCZNYCH
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowoROZPRAWA DOKTORSKA. Mateusz Romanowski
Mateusz Romanowski Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na aktywność choroby i sprawność chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Dr hab., prof. AWF Anna Straburzyńska-Lupa
Bardziej szczegółowoObjawy suchości jamy ustnej i wydzielanie śliny u chorych na chorobę refluksową przełyku*
Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 538-546 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Objawy suchości jamy ustnej i wydzielanie śliny u chorych na chorobę refluksową przełyku* Symptoms of xerostomia
Bardziej szczegółowoRadiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji. żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo.
Renata Zielińska Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład Stomatologii
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoMateriał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Bardziej szczegółowoSuchość jamy ustnej etiologia, częstość występowania i rozpoznanie na podstawie piśmiennictwa
Czas. Stomatol., 2007, LX, 1, 20-31 2007 Polish Stomatological Association http://www.czas.stomat.net Suchość jamy ustnej etiologia, częstość występowania i rozpoznanie na podstawie piśmiennictwa Urszula
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoHemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010
HemoRec in Poland Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 Institute of Biostatistics and Analyses. Masaryk University. Brno Participating
Bardziej szczegółowoBadanie zaburzeń wydzielania śliny u pacjentów leczonych z powodu schorzeń kardiologicznych
PERIODONTOLOGIA I CHOROBY BŁONY ŚLUZOWEJ Borgis Prace oryginalne Original papers Badanie zaburzeń wydzielania śliny u pacjentów leczonych z powodu schorzeń kardiologicznych Arkadiusz Sękiewicz 1, Agata
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Lek. Łukasz Kłodziński Promotor - Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Wisłowska
STRESZCZENIE Lek. Łukasz Kłodziński Promotor - Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Wisłowska Porównanie współchorobowości u pacjentów z Reumatoidalnym Zapaleniem Stawów, Toczniem Rumieniowatym Układowym i
Bardziej szczegółowoStan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 11 Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku The dental status of permanent first molars in students of Dental
Bardziej szczegółowoZachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 5 Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Incidence of caries in preschool children living in
Bardziej szczegółowoSzybkość wydzielania oraz wybrane składniki niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci z astmą oskrzelową
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 8 Szybkość wydzielania oraz wybrane składniki niestymulowanej śliny mieszanej u dzieci z astmą oskrzelową Salivary flow rate and selected components of mixed saliva in children
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoKSEROSTOMIA. Kserostomia może być prawdziwa lub rzekoma:
KSEROSTOMIA Kserostomia zwana potocznie suchością jamy ustnej to zespół objawów będących efektem redukcji lub braku wytwarzania śliny. Objawy kserostomii są wynikiem uszkodzenia, niechronionych przez wystarczającą
Bardziej szczegółowoObrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych
Lekarz Daria Dziechcińska-Połetek Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Dr hab. n. med. Ewa Kluczewska, prof. nadzw.
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy
STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Noworodek urodzony przedwcześnie, granulocyt obojętnochłonny, molekuły adhezji komórkowej CD11a, CD11b, CD11c, CD18, CD54, CD62L, wczesne zakażenie, posocznica. Wstęp W ostatnich
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoWykorzystanie wybranych badań fizykochemicznych śliny w diagnostyce stomatologicznej na podstawie piśmiennictwa
Czas. Stomatol., 2008, 61, 5, 353-358 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Wykorzystanie wybranych badań fizykochemicznych śliny w diagnostyce stomatologicznej na podstawie piśmiennictwa
Bardziej szczegółowoŚLINA SKŁAD I FUNKCJE. Zakład Chemii Medycznej PUM
ŚLINA SKŁAD I FUNKCJE Zakład Chemii Medycznej PUM 1 ROLA ŚLINY Najważniejszy czynnik mający wpływ na zachowanie homeostazy w jamie ustnej Zapewnia prawidłowy przebieg wielu procesów warunkujących utrzymanie
Bardziej szczegółowoSpearman.
2 1 * :... 109 - :. Spearman. (α=0/05). : 20-29.. 50. :.. : ). sheikhi@dnt.mui.ac.ir * ( :1. :2. 89/5/5 89/8/4. 89/11/1 573 568 :(5)6 :1389 568 : %75 : ) %35-40 :. %35 :. : ) (. ( ) ) ( ) -1 : ( -2 ( -3-4
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 232 SECTIO D 2003 *Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pedagogiki i Pielęgniarstwa 21-500
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoOcena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą
Agnieszka Nawrocka Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą
Bardziej szczegółowoPrzyczyny występowania kserostomii w grupie pacjentów leczonych protetycznie
PROTET. STOMATOL., 2016, LXVI, 5: 377-381 DOI: 10.5604/.1222607 www.prostoma.pl Przyczyny występowania kserostomii w grupie pacjentów leczonych protetycznie Reasons for the occurrence of xerostomia in
Bardziej szczegółowoPRACE ORYGINALNE. Aktywność α amylazy w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę. α Amylase Activity in Saliva of Diabetic Children
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2005, 42, 3, 449 456 ISSN 1644 387X URSZULA KACZMAREK, MONIKA MYSIAK DĘBSKA Aktywność α amylazy w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę α Amylase Activity in Saliva of
Bardziej szczegółowoStrategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoKristina Pilipczuk-Paluch, Joanna Chłapowska, Maria Borysewicz-Lewicka
Ocena zależności pomiędzy występowaniem próchnicy uzębienia mlecznego a jej rozwojem w zębach pierwszych trzonowych stałych praceoryginalne Assessment of the relationship between caries in milk teeth and
Bardziej szczegółowoZdolność buforowa i ph śliny u użytkowników protez całkowitych badania wstępne
Czas. Stomatol., 2008, 61, 8, 571-576 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Zdolność buforowa i ph śliny u użytkowników protez całkowitych badania wstępne Buffer capacity and ph of saliva
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Kwart. Ortop. 20, 4, str. 34, ISSN 2083-8697 - - - - - REHABILITACJA STAWU BIODROWEGO I KOLANOWEGO, FINANSOWANA PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA W LATACH 2009 200 REHABILITATION OF THE HIP AND KNEE JOINTS
Bardziej szczegółowo, Urszula Kaczmarek. Stan narządu żucia u dzieci i młodzieży chorujących na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów
Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, 216 222 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Anetta Gmyrek-Marciniak B, C, D, F A, D, E, F, Urszula Kaczmarek
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoOcena częstości występowania bólów głowy u osób chorych na padaczkę.
lek. med. Ewa Czapińska-Ciepiela Ocena częstości występowania bólów głowy u osób chorych na padaczkę. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor Prof. dr hab. n. med. Jan Kochanowski II Wydział
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoTab. 2. Charakterystyka zbadanej populacji w latach 1998-1999 w grupach płci i wieku. Grupy wiekowe. 18-28 29-39 40-49 50-59 >60 r.
. WYIKI Analizie poddano wyniki badań 89 osób, 7 kobiet i mężczyzn w wieku 8-78 lat. Średnia wieku kobiet wynosiła,8 ±,6 lat, średnia wieku mężczyzn wynosiła,89 ± 7, lat. Średnia wieku dla obu płci wynosiła,6
Bardziej szczegółowoOCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU
Inżynieria Rolnicza 4(129)/2011 OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU Katarzyna Szwedziak, Dominika Matuszek Katedra Techniki Rolniczej i Leśnej, Politechnika Opolska Streszczenie:
Bardziej szczegółowoprace oryginalne Stan uzębienia osób z prawidłową i nadmierną masą ciała z łódzkich szkół ponadpodstawowych
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 351 357 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Aleksandra Hilt A F A, C, F, Małgorzata Daszkowska Stan uzębienia
Bardziej szczegółowoLek. Joanna Marciniak
Lek. Joanna Marciniak Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we lekarz rezydent Wpływ atopowego zapalenia skóry na jakość życia chorych dzieci
Bardziej szczegółowo, Urszula Kaczmarek. Ocena stanu narządu żucia pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 3, 358 362 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Katarzyna Jankowska A C, E, F A, D F, Urszula Kaczmarek Ocena stanu
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:
Bardziej szczegółowoNiech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości
Niech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości Mariusz Korkosz Zakład Reumatologii i Balneologii UJ CM Oddział Reumatologii
Bardziej szczegółowolek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoWskaźniki włóknienia nerek
Wskaźniki włóknienia nerek u dzieci z przewlekłą chorobą nerek leczonych zachowawczo Kinga Musiał, Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich
Bardziej szczegółowoPoziom lęku przed leczeniem stomatologicznego a stan uzębienia u młodzieży 18-letniej
Czas. Stomatol., 2008, 61, 2, 81-87 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Poziom lęku przed leczeniem stomatologicznego a stan uzębienia u młodzieży 18-letniej The level of dental anxiety
Bardziej szczegółowoJama ustna i ustna część gardła
Jama ustna i ustna część gardła Jama ustna Przedsionek Jama ustna właściwa Z przodu ograniczona przez wargi Z tyłu przez łuk językowo-migdałkowy Od dołu dno jamy ustnej Od góry podniebienie twarde i miękkie
Bardziej szczegółowoWczesne rozpoznawanie zespołu suchości w reumatoidalnym zapaleniu stawów
Artykuł oryginalny/original paper Reumatologia 2007; 45, 3: 126 131 Wczesne rozpoznawanie zespołu suchości w reumatoidalnym zapaleniu stawów Early sicca syndrome diagnosis in rheumatoid arthritis Małgorzata
Bardziej szczegółowoMłodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów Wersja 2016 2. RÓŻNE POSTACI MIZS 2.1 Czy istnieją różne postaci tej choroby? Istnieje kilka postaci MIZS. Różnią
Bardziej szczegółowo4.5. Joduria. Grupy wieku Płeć >60 Razem Min Max Min Max Min Max
4.5. Joduria. Jodurię w porannej próbce moczu oznaczono u 489 osób (54,9%) z populacji badanej miasta Krakowa w tym u 316 kobiet (55,3%) i 173 mężczyzn (54%). Pozostała część osób nie dostarczyła próbki
Bardziej szczegółowopteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko
8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy
Bardziej szczegółowoCewka śluzowa. przeciwwirusowe. Zbiorczy schemat odcinków. wydzielniczych. i przewodów wyprowadzających ślinianek. Pół księżyc
JAMA USTNA jest zwilżana wydzieliną (ślina) produkowaną przez drobne gruczoły ślinowe (omówione uprzednio) oraz wydzieliną dużych gruczołów ślinowych (ŚLINIANEK). ŚLINIANKI STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY Duża
Bardziej szczegółowoWarsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją
Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Ocena wiarygodności badania z randomizacją Każda grupa Wspólnie omawia odpowiedź na zadane pytanie Wybiera przedstawiciela, który w imieniu grupy przedstawia
Bardziej szczegółowoPrzegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/115257/2019 EMEA/H/C/000992 Przegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Simponi i w jakim celu się go stosuje Simponi jest
Bardziej szczegółowo, Maria Borysewicz-Lewicka. Ocena dynamiki próchnicy u 6-letnich dzieci z województwa lubuskiego
Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 0, 49,, ISSN -38X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Joanna Chłapowska A, B, D, E, Karolina Gerreth A, B, D, E, Kristina Pilipczuk-Paluch
Bardziej szczegółowoTERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
Bardziej szczegółowoZapadalność (epidemiologia)
Chorobowość Chorobowość (ang. prevalence rate) liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten obejmuje zarówno osoby
Bardziej szczegółowoMonika Weber-Dubaniewicz 1, Zdzisław Bereznowski 1, Anna Kędzia 2, Jolanta Ochocińska 3
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 5, 339-343 Stężenie białka całkowitego, immunoglobuliny A (IgA,) laktoferyny i lizozymu w ślinie użytkowników akrylowych protez ruchomych z objawami stomatopatii protetycznej
Bardziej szczegółowoCHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE.
CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE Próchnica zębów o przewlekła, bakteryjna, wieloczynnikowa choroba zakaźna, która aktualnie pozostaje najczęstszym schorzeniem wieku dziecięcego,
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka próchnicy zębów wśród studentów III roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego UM w Łodzi doniesienie wstępne*
Czas. Stomatol., 2010, 63, 3, 174-182 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena ryzyka próchnicy zębów wśród studentów III roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego UM w Łodzi doniesienie
Bardziej szczegółowoOcena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli
Uniwersytet Medyczny w Lublinie lek. dent. Adriana Kleinert Ocena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli polskich przebywających za granicą Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA
Bardziej szczegółowoBadania obserwacyjne 1
Badania obserwacyjne 1 Chorobowość Chorobowość (ang. prevalence rate) liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten
Bardziej szczegółowoWpływ choroby refluksowej na stan jamy ustnej
PROTET. STOMATOL., 2006, LVI, 3, 220-226 Wpływ choroby refluksowej na stan jamy ustnej The influence of reflux disease on the condition of oral cavity Bogumiła Frączak 1, Agnieszka Kowalczyk 2, Halina
Bardziej szczegółowoKto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta
Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Copyright All rights reserved 211 AMEDS Centrum 2 PACJENCI W badaniu wzięła udział grupa 47 pacjentów ze Stwardnieniem Rozsianym
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoGDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY mgr Magdalena Pinkowicka WPŁYW TRENINGU EEG-BIOFEEDBACK NA POPRAWĘ WYBRANYCH FUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z ADHD Rozprawa doktorska Promotor dr hab. n. med. Andrzej Frydrychowski,
Bardziej szczegółowolek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.
lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoEDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB.
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ
Bardziej szczegółowoWNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE
STATYSTYKA WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE ESTYMACJA oszacowanie z pewną dokładnością wartości opisującej rozkład badanej cechy statystycznej. WERYFIKACJA HIPOTEZ sprawdzanie słuszności przypuszczeń dotyczących
Bardziej szczegółowoINTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej
INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska
Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Lekarski Jarosław Woźniak Rozprawa doktorska Ocena funkcji stawu skokowego po leczeniu operacyjnym złamań kostek goleni z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego
Bardziej szczegółowokwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Bardziej szczegółowoGdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Beata Wieczorek-Wójcik
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Beata Wieczorek-Wójcik Poziom obsad pielęgniarskich a częstość i rodzaj zdarzeń
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Bardziej szczegółowoStan jamy ustnej i poziomy wybranych składników śliny u dzieci i młodzieży z nieswoistym zapaleniem jelit
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2016, 53, 2, 210 215 DOI: 10.17219/dmp/61606 Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society ISSN 1644-387X Bogna Kłaniecka B D, Urszula Kaczmarek A,C
Bardziej szczegółowoFrekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6-letnich z rejonu Krakowa
Borgis Frekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6-letnich z rejonu Krakowa *Anna Jurczak, Jadwiga Ciepły, Iwona Gregorczyk-Maga, Iwona Kołodziej, Joanna Słowik, Dorota Kościelniak, Małgorzata Staszczyk
Bardziej szczegółowoWYBRANE ASPEKTY ZDROWIA I CHOROBY
Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku WYBRANE ASPEKTY ZDROWIA I CHOROBY pod redakcją Beaty Haor Leokadii Rezmerskiej Włocławek 2012 SPIS TREŚCI Wstęp.............................................
Bardziej szczegółowoInfluence of Vegetarian Diet on Calcium, Magnesium and Carbonate Level in Saliva
ORIGINAL PAPERS Dent. Med. Probl. 2007, 44, 2, 172 176 ISSN 1644 387X Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław and Polish Stomatological Association KATARZYNA HERMAN Influence of
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoPOZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI DOŚWIADCZANEJ TRAUMY U CHORYCH PO PRZEBYTYM ZAWALE SERCA
POZYTYWNE I NEGATYWNE SKUTKI DOŚWIADCZANEJ TRAUMY U CHORYCH PO PRZEBYTYM ZAWALE SERCA mgr Magdalena Hendożko Praca doktorska Promotor: dr hab. med. Wacław Kochman prof. nadzw. Gdańsk 2015 STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoOcena stanu uzębienia u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą typu 1 i typu 2*
PROTET. STOMATOL., 2009, LIX, 4, 242-248 Ocena stanu uzębienia u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą typu 1 i typu 2* Assessment of dentition in patients with uncontrolled diabetes type 1 and type 2 Ewa
Bardziej szczegółowoEpidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2007 2010
378 Hygeia Public Health 212, 47(3): 378-382 Epidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 27 21 Epidemiology of selected allergic diseases in children
Bardziej szczegółowoZespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1.
PRACE KAZUISTYCZNE / CASE REPORTS 367 Zespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1. Omenn s syndrome in cousins: different clinical course and identical RAG1 mutation
Bardziej szczegółowoZe względu na brak potwierdzenia w badaniu przeprowadzonym wśród młodzieży (opisanym poniżej) wyniki zostały uznane za niedostatecznie przekonujące.
ZAŁĄCZNIK II WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO WYDANIA POZYTYWNEJ OPINII ORAZ ZMIANY CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO, OZNAKOWANIA OPAKOWAŃ I ULOTKI DLA PACJENTA PRZEDSTAWIONE PRZEZ EUROPEJSKĄ AGENCJĘ
Bardziej szczegółowo