KSEROSTOMIA. Kserostomia może być prawdziwa lub rzekoma:

Transkrypt

1 KSEROSTOMIA Kserostomia zwana potocznie suchością jamy ustnej to zespół objawów będących efektem redukcji lub braku wytwarzania śliny. Objawy kserostomii są wynikiem uszkodzenia, niechronionych przez wystarczającą ilość śliny, delikatnych tkanek i narządów jamy ustnej. Zmniejszona ilość śliny wpływa na spadek wydzielania substancji stanowiących nieimmunologiczną i immunologiczną barierę ochronną dla błony śluzowej jamy ustnej. Zmiana jakości oraz ilości śliny wpływa z kolei na florę jamy ustnej, co prowadzi do wyraźnego wzrostu kolonii grzybów (Candida albicans) oraz wzrostu mikroorganizmów odpowiedzialnych za powstanie próchnicy (Lactobacillus, S. mutans). Objawy kserostomii: Uczucie pieczenia języka i warg Zaburzenia w przyjmowaniu i połykaniu pokarmów Trudności w mówieniu Zaburzenia smaku i czucia Podatność na owrzodzenia błony śluzowej Szybko postępująca próchnica Kandydoza Obrzęk i nalot błon śluzowych jamy ustnej i języka Niemiły zapach z ust Trudności w używaniu protez dentystycznych Kserostomia może być prawdziwa lub rzekoma:

2 Prawdziwa - spadek ilości wydzielanej śliny - chory skarży się na suchość w jamie ustnej - suchość śluzówek Rzekoma - subiektywne odczucie suchości jamy ustnej (nerwica wegetatywna) SKŁAD I FUNKCJE ŚLINY DLACZEGO ŚLINA JEST TAK WAŻNA? Ślina odgrywa podstawową rolę w pielęgnacji jamy ustnej, pełni ważną funkcję w przemianie materii, mowie i żuciu. Organiczne i nieorganiczne substancje ochronne zawarte w ślinie mają duże znaczenie dla zdrowia jamy ustnej. Najważniejszym zadaniem śliny jest płukanie jamy ustnej i zapobieganie szkodliwemu działaniu bakterii kwasowych. Funkcje śliny: Udział w procesie trawienia pokarmów Ochrona jamy ustnej przed szkodliwymi czynnikami Utrzymanie wilgotności jamy ustnej Wydalanie substancji organicznych i nieorganicznych Uczestniczenie w procesie optymalizacji procesu mowy Regulowanie gospodarki wodnej organizmu Oczyszczanie jamy ustnej i zębów z resztek pokarmowych Hamowanie wzrostu bakterii w jamie ustnej Działanie przeciwpróchnicze Przy małej ilości śliny lub nieprawidłowym jej składzie tworzą się w jamie ustnej szkodliwe kwasy, które prowadzą do zmniejszenia wartości ph w ustach. Im niższy poziom wartości ph, tym wyższy ubytek minerałów. Dlatego należy utrzymywać odpowiedni poziom ph (7,46 i powyżej), aby zmniejszyć szkodliwe oddziaływanie bakterii kwasowych. Skład śliny Woda (99%) Substancje nieorganiczne (0,5%) Substancje organiczne (0,5%) gł. białko, które występuje w stężeniu 0,64-6,4 mg/ml Główne białka występujące w ślinie Albuminy Ceruloplazmina Trensferyna Haptoglobina Immunoglobuliny A, G, M Składniki układu dopełniacza Białka enzymatyczne α amylaza

3 proteinazy fosfatazy izomerazy lipazy Białka nieenzymatyczne Glikoproteiny Substancje grupowe krwi Hormony steroidowe Kortyzon PRZYCZYNY KSEROSTOMII Najczęstsze przyczyny kserostomii: Przyjmowanie leków upośledzających prawidłową czynność gruczołów ślinowych Cukrzyca - Hipotensyjne (antagoniści konwertazy angiotensyny) - Przeciwdepresyjne (trójpierścieniowe) i przeciwlękowe (pochodne benzodiazepiny) - Narkotyczne przeciwbólowe - Moczopędne (diuretyki) - O działaniu rozszerzającym oskrzela - Przeciwhistaminowe Radioterapia guzów głowy i szyi Nadczynność tarczycy Chemioterapia Reumatoidalne zapalenie stawów Kamica i stany zapalne ślinianek Niektóre choroby naczyń krwionośnych np. miażdżyca Odwodnienie organizmu (np. wysoka temperatura) W następstwie różnych stanów psychicznych Sialozy (choroba Sjögrena i Mikulicza, toczeń rumieniowaty, twardzina, niedobór wit.b, niedokrwistość) Uczucie suchości w jamie ustnej jest często spotykane u mężczyzn (ok. 21%), jak i u kobiet (ok. 30%) w przedziale wiekowym od 20 do 80 roku życia. To częsta dolegliwość wśród osób starszych (szacuje się, że około 20% starszej populacji ma problemy z suchością jamy ustnej), z uwagi na częstsze przyjmowanie leków, których skutkiem ubocznym jest kserostomia. Kserostomia - suchość w ustach

4 Kserostomia jest jednostką chorobową tudzież zespołem objawów wywołanych poprzez brak wydzielania śliny lub wydzielania jej w znikomej ilości. Ta uciążliwa dolegliwość w znacznym stopniu przyczynia się do powstawania próchnicy, a także zaburzeń smaku, owrzodzeń występujących w obrębie jamy ustnej, problemów ze spożywaniem pokarmów, oraz problemów z mówieniem, a w skrajnych przypadkach prowadzi do rozwoju grzybicy. Działanie i funkcje śliny: działanie bakteriobójcze i grzybobójcze poprzez działanie nawilżające ułatwia mówienie ułatwia formowanie kęsów i przełykanie pokarmów utrzymuje odpowiednie ph w obrębie jamy ustnej ma właściwości oczyszczające usta (np. z resztek pokarmów) chroni przed powstawaniem próchnicy uczestniczy w procesach regeneracji nabłonka błony śluzowej Przyczyny powstawania kserostomii Kserostomia najczęściej jest przyczyną szeregu chorób, do których zaliczają się m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, problemy z nadczynnością tarczycy, niedobory witamin, a także ostra niewydolność nerek. Kserostomia wynikać może również z tymczasowego stanu pacjenta o suchości w ustach świadczy również wysoka gorączka, odwodnienie i zatkany nos wówczas oddychamy ustami. Ponadto wśród przyczyn możemy wyróżnić m.in.: palenie papierosów zaburzenia ślinianek stres w przypadku kobiet klimakterium popularnie nazywane przekwitem odwodnienie stosowanie leków (m.in. moczopędnych, przeciwhistaminowych, rozkurczowych czy psychotropowych) Objawy Objawy kserostomii są podobne we wszystkich przypadkach i charakteryzują się suchością błony śluzowej jamy ustnej, popękanym językiem, na którym nierzadko brak brodawek, a także pęknięciami w kącikach ust potocznie nazywanych zajadami. Schorzenie to dotyka przede wszystkim ludzi w średnim wieku, którzy ukończyli 50 rok życia, aczkolwiek jak wykazują badania, z kserostomią boryka się więcej kobiet aniżeli mężczyzn. Warto nadmienić, iż osoby chorujące na nowotwory głowy i jednocześnie

5 poddawane naświetlaniom (radioterapia) dodatkowo borykają się nawet i z całkowitym zanikiem pracy ślinianek, tym samym w ich przypadku ślina nie jest w ogóle wydzielana. Leczenie Aby zapobiegnąć kserostomii niezwykle ważna jest profilaktyka, która opiera się przede wszystkim na regularnej higienie jamy ustnej i zębów. Oprócz szczotkowania zębów ważne jest również oczyszczanie języka wszak to na nim gromadzi się największa ilość bakterii, a także stosowanie płynów do płukania ust. Kolejnym sposobem uniknięcia nie tylko kserostomii, ale także i innych problemów jamy ustnej i zębów, są regularne przeglądy stomatologiczne. Niemniej, jeżeli ta przykra dolegliwość zostanie już potwierdzona zalecane jest żucie bezcukrowych gum, które pobudzają produkcje ślinianek, picie wody, ssanie cukierków, a nawet kostek lodu. W poważniejszych przypadkach wskazana jest farmakoterapia, w której stosowane są przede wszystkim leki pobudzające układ przywspółczulny i/lub na bazie karboksymetylocelulozy. Preparaty te stymulują wydzielanie śliny tym samym zmniejszając suchość w obrębie jamy ustnej.