Niepełnosprawny nie znaczy niepotrzebny

Transkrypt

1 ZATRUDNIANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Niepełnosprawny nie znaczy niepotrzebny Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1

2 1. KIM JEST OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA Przez niepełnosprawność rozumie się trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Osobą niepełnosprawną jest osoba, która uzyskała odpowiednie orzeczenie: 1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w ustawie lub 2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub 3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku Ŝycia. Obecnie obowiązują dwa rodzaje orzecznictwa, regulowane odrębnymi ustawami i prowadzone przez róŝne instytucje: 1) dla celów pozarentowych orzecznictwo o niepełnosprawności 2) dla celów rentowych orzecznictwa o niezdolności do pracy Pierwsze z nich jest wydawane przez powiatowe i wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności. Zgodnie z ustawą o rehabilitacji ustalone zostały trzy stopnie niepełnosprawności: - znaczny, do którego zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji - umiarkowany dla osób z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub 2

3 wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych - lekki dla osób o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniŝenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposaŝenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne. Orzeczenia dla celów rentowych są wydawane przez lekarzy orzeczników oraz komisje lekarskie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, MON oraz MSWiA. Lekarze oraz komisje lekarskie wydają orzeczenia o: całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, które m.in. dla celów zatrudnieniowych jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności całkowitej niezdolności do pracy traktowane na równi z orzeczeniem o stopniu umiarkowanym częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. 3

4 2. ZATRUDNIENIE PRACOWNIKÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH Celem rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych jest ułatwienie uzyskania oraz utrzymania odpowiedniego zatrudnienia, a takŝe awansu zawodowego przez umoŝliwienie osobie niepełnosprawnej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy. Osoby niepełnosprawne mogą być zatrudnione w Zakładach Pracy Chronionej oraz na tzw. otwartym rynku pracy. Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą starać się o róŝnego rodzaju wsparcie, tj. dofinansowanie do wynagrodzenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych dofinansowanie do składek na ubezpieczenie społeczne zwrot kosztów poniesionych w związku z przystosowaniem nowo utworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla potrzeb osób niepełnosprawnych (w tym adaptacja pomieszczeń, adaptacja lub nabycie urządzeń) zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a takŝe czynności niemoŝliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy refundację części kosztów szkolenia zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych. 4

5 ZAKŁADY PRACY CHRONIONEJ Zgodnie z art. 28 ustawy o rehabilitacji o status Zakładu Pracy Chronionej moŝe starać się pracodawca, jeŝeli wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zakładzie wynosi co najmniej 40%, a w tym co najmniej 10% ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności lub co najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych, albo upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, obiekty i pomieszczenia uŝytkowane przez zakład pracy odpowiadają przepisom i zasadom BHP, stanowiska pracy, pomieszczenie oraz ciągi komunikacyjne przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, a takŝe zapewniona jest doraźna i specjalistyczna opieka medyczna, poradnictwo oraz usługi rehabilitacyjne. Decyzję w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej wydaje wojewoda na wniosek pracodawcy. OBOWIĄZEK ZATRUDNIANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W Polsce obowiązek zatrudniania osób niepełnosprawnych został nałoŝony na pracodawców. W przypadku niezatrudniania osób niepełnosprawnych na pracodawcach ciąŝy obowiązek dokonywania określonych wpłat do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, w skrócie PFRON. Zgodnie z art. 21 ustawy o rehabilitacji pracodawca zatrudniający, co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy jest obowiązany, dokonywać miesięcznych wpłat na Fundusz, w wysokości kwoty stanowiącej iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej róŝnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6%, 5

6 a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Z wpłat zwolnieni są pracodawcy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi minimum 6%. WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych przeciętny miesięczny udział procentowy niepełnosprawnych w zatrudnieniu ogółem, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Wysokość zatrudnienia oraz wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych ustala się zgodnie z ustawą o rehabilitacji. Pracodawca nie wlicza do ogólnego stanu zatrudnienia pracowników - jeŝeli nie są to osoby niepełnosprawne osób, które są zatrudnione: a) na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, b) przebywających na urlopach wychowawczych, c) nie świadczących pracy w związku z odbywaniem słuŝby wojskowej albo słuŝby zastępczej, będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy, d) nie świadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego, e) przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy. W przypadku pracodawców prowadzących Zakład Pracy Chronionej do stanu zatrudnienia zalicza się takŝe osoby niepełnosprawne wykonujące prace nakładczą, jeŝeli ich wynagrodzenie zostało ustalone co najmniej w wysokości: 1. najniŝszego wynagrodzenia w stosunku do wykonawców, dla których praca nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania, 2. połowy najniŝszego wynagrodzenia w stosunku do pozostałych wykonawców. W przypadku pracowników niepełnosprawnych wykonujących pracę nakładczą wymiar czasu pracy zatrudnionych ustala się jako iloraz wysokości ustalonego 6

7 wynagrodzenia i najniŝszego wynagrodzenia, przy czym maksymalny wymiar czasu pracy ustalony zgodnie z powyŝszymi regułami nie moŝe przekraczać jednego etatu. PRACODAWCY UPRAWNIENI DO UBIEGANIA SIĘ O DOFINANSOWANIE JeŜeli pracodawca: - prowadzi Zakład Pracy Chronionej, - zatrudnia co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%, - zatrudnia w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niŝ 25 pracowników moŝe ubiegać się o dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. Z dofinansowania są wyłączeni pracodawcy, którzy posiadają zaległości w zobowiązaniach wobec Funduszu, m.in. zobowiązania z tytułu obowiązkowych wpłat, nienaleŝnie pobranych dofinansowań, niespłaconych poŝyczek, itp. Dofinansowanie przysługuje pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne, które nie osiągnęły wieku emerytalnego oraz zostały ujęte w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych, którą prowadzi Fundusz, wykorzystując numer PESEL i NIP oraz informacje przekazywane do Funduszu drogą elektroniczną. W celu korzystania z tego typu dofinansowania konieczna jest zarejestrowanie się w Oddziale PERON, dzięki czemu pracodawca uzyskuje identyfikator oraz dostęp do systemu elektronicznego. WNIOSEK O WYPŁATĘ DOFINANSOWANIA 7

8 Pracodawcy, którzy zatrudniają mniej niŝ 5 pracowników mogą złoŝyć we właściwym oddziale PERON wniosek w wersji papierowej lub elektronicznej za pośrednictwem Systemu Obsługi Dofinansowań. Pracodawcy zatrudniający więcej niŝ 5 pracowników składają wniosek droga elektroniczną przez SOD, dostępny na stronie internetowej: OBOWIĄZKI PRACODAWCY Do obowiązków pracodawcy, który korzysta z dofinansowania do wynagrodzeń naleŝy: A. Przygotowywanie i przekazywanie informacji na temat pracowników niepełnosprawnych i ich wynagrodzeń co miesiąc. B. Składanie wniosku o wypłatę dofinansowania co dwa miesiące. C. W przypadku przedsiębiorców przekazywanie informacji o wysokości podwyŝszonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych. PodwyŜszone koszty zatrudnienia osób niepełnosprawnych to koszty wynikające z zatrudnienia osób niepełnosprawnych, które są kosztami dodatkowymi względem kosztów, które przedsiębiorca poniósłby, jeŝeli zatrudniałby pracowników nie będących osobami niepełnosprawnymi, przez kaŝdy okres, przez który pracownik lub pracownicy niepełnosprawni są w rzeczywistości zatrudniani. D. Wybór formy rozliczania (zaliczka lub ryczałt). E. Rozliczenie roczne. WYSOKOŚĆ DOFINANSOWANIA Wysokość dofinansowania zaleŝy od kilku czynników: rodzaju oraz stopnia niepełnosprawności typu pracodawcy zatrudnionych pracowników 8

9 ponoszonych podwyŝszonych kosztów zatrudnienia oraz wybranej formy rozliczenia z Funduszem WYSOKOŚĆ DOFINANSOWANIA, A RODZAJ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI Zgodnie z art. 26 a pracodawcy zatrudniającemu osoby niepełnosprawne, które nie osiągnęły wieku emerytalnego i zostały ujęte w ewidencji PFRON, przysługuje ze środków Funduszu miesięczne dofinansowanie do wynagrodzeń tych pracowników niepełnosprawnych, wypłacane raz na dwa miesiące, zwane dalej "miesięcznym dofinansowaniem", w kwocie: 1) 130% najniŝszego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności, 2) 110% najniŝszego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, 3) 50% najniŝszego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności. WYSOKOŚĆ DOFINANSOWANIA, A TYP PRACODAWCY Pracodawcy z otwartego rynku pracy Pracodawcy, który zatrudnia w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niŝ 25 pracowników oraz pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 % przysługuje miesięczne dofinansowanie w wysokości: 1) 70 % kwot, 2) 90 % kwot, o których mowa w poprzednim dziale w przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych. 9

10 W odniesieniu do pracodawców, prowadzących Zakład Pracy Chronionej kwota dofinansowania moŝe wynieść 100 %. Ponadto kwoty z działu Wysokość dofinansowania, a rodzaj niepełnosprawności, zwiększa się o 75 % najniŝszego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję oraz niewidomych. WYSOKOŚĆ DOFINANSOWANIA, A FORMA ROZLICZANIA Z PFRON W celu otrzymania pełnego dofinansowania pracodawca musi wykazać, Ŝe poniósł zwiększone koszty zatrudniania osób niepełnosprawnych. Pracodawcy mają do wyboru dwie formy rozliczeń: I. Ryczałt, który nie jest związany z wyliczaniem poniesionych kosztów. W przypadku rozliczania się w formie ryczałtu obniŝona zostaje wysokość dofinansowania do kwot: 1) 90 % najniŝszego wynagrodzenia dla osób z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności 2) 70 % najniŝszego wynagrodzenia dla osób posiadających orzeczenie o stopniu umiarkowanym 3) 55 % najniŝszego wynagrodzenia dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności. Kwota miesięcznego dofinansowania, z zastrzeŝeniem ust. 5 ustawy o rehabilitacji, nie powinna przekroczyć kwoty miesięcznego wynagrodzenia osiąganego przez pracownika niepełnosprawnego. Miesięczne dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzenia pracownika w części finansowanej ze środków publicznych. II. Zaliczka, czyli rozliczanie rzeczywistych, podwyŝszonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Udowodnienie przez pracodawcę podwyŝszonych kosztów, jakie ponosi on w związku z zatrudnieniem danego pracownika niepełnosprawnego. Przez podwyŝszone koszty to m.in.: koszty 10

11 wynikające ze zwiększonego czasu wykonywania czynności pracy przez zatrudnienie osoby niepełnosprawnej, koszty wynikające z dodatkowego urlopu wypoczynkowego i skróconego czasu pracy, koszty związane z adaptacją pomieszczeń. PRAWO: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. nr 123, poz. 776 ze zm.) Karta Praw Osób Niepełnosprawnych WYBRANE LINKI: Opracowano na zlecenie Wydziału Promocji, Strategii i Projektów Europejskich UM Mysłowicach 11