KORZYŚCI ZWIĄZANE Z ZATRUDNIANIEM NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Transkrypt

1 Dwutygodnik nr 12 (390) ISSN r. 12 KORZYŚCI ZWIĄZANE Z ZATRUDNIANIEM NIEPEŁNOSPRAWNYCH I. STATUS OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ...str Stopnie niepełnosprawności... str Schorzenia szczególne... str Zaliczenie pracownika do osób niepełnosprawnych... str. 8 II. DOFINANSOWANIE DO WYNAGRODZEŃ PRACOWNIKÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH...str Podmioty które mogą ubiegać się o dofinansowanie... str Ustalenie stanu zatrudnienia pracowników zgodnie z ustawą o rehabilitacji... str Na kogo przysługuje dofinansowanie?... str Wykazanie tzw. efektu zachęty na nowo zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych... str Efekt zachęty według metody ilościowej... str Efekt zachęty według metody jakościowej... str Wysokość miesięcznego dofinansowania... str. 18 III. DOKUMENTY W SPRAWIE DOFINANSOWANIA WYNAGRODZEŃ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH...str Dokumenty przesyłane do PFRON w celu uzyskania miesięcznego dofinansowania... str Informacja INF-D-P... str Wniosek Wn-D... str Informacja INF-O-PP... str Termin przekazania dokumentów do PFRON... str Otrzymanie dofinansowania z PFRON... str. 39

2 2 IV. INNE FORMY POMOCY W ZWIĄZKU Z ZATRUDNIENIEM NIEPEŁNOSPRAWNEGO...str Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej... str Zwrot kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy... str Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej... str Zwrot kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego... str. 46 V. OBNIŻANIE WPŁAT NA PFRON...str Ustalenie wysokości wpłaty... str Termin dokonania wpłaty... str Obniżenie wpłaty... str. 50 VI. KONTROLA PRACODAWCY PRZEZ PFRON...str. 52 VII. ZAŁĄCZNIKI...str Przykładowo wypełniona informacja INF-D-P oraz wniosek Wn-D... str Informacje wymagane na podstawie rozporządzenia nr 651/ str. 59

3 I. STATUS OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ 1. Stopnie niepełnosprawności Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 z późn. zm.), dalej ustawy o rehabilitacji, ustalone zostały trzy stopnie niepełnosprawności, tj.: znaczny, umiarkowany, lekki. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Przy czym niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację (art. 4 ust. 1 i 4 ustawy o rehabilitacji). Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2 ustawy o rehabilitacji). Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (art. 4 ust. 3 ustawy o rehabilitacji). Ponadto za osobę niepełnosprawną w rozumieniu ustawy o rehabilitacji uznać należy osobę posiadającą orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o: całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.), dalej ustawy emerytalnej, które traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, niezdolności do samodzielnej egzystencji ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej, które jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej, które traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy emerytalnej oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności, z wyjątkiem orzeczeń o częściowej niezdolności do pra- DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

4 4 cy, wydanych w okresie od 1 stycznia do 16 sierpnia 1998 r., które traktowane są na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z art. 4a ustawy o rehabilitacji osoby, które nie ukończyły 16. roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. Ważne: Podstawą do uznania osoby za niepełnosprawną w rozumieniu ustawy o rehabilitacji jest wyłącznie orzeczenie wydane przez powiatowy lub wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności lub orzeczenie lekarza orzecznika ZUS. Orzeczenia innych organów (np. KRUS, wojskowych komisji lekarskich lub komisji lekarskich MSWiA) wydane po 31 grudnia 1997 r. nie stanowią podstawy do uznania osoby za niepełnosprawną w rozumieniu ustawy o rehabilitacji. Orzeczenia wydane przed 1 stycznia 1998 r. Orzeczenia o zaliczeniu do grupy inwalidzkiej, wydane przed 1 stycznia 1998 r., traktuje się na równi z odpowiednim orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności jeżeli przed tą datą nie utraciły ważności (art. 62 ustawy o rehabilitacji). I tak orzeczenie o zaliczeniu do: I grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, III grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. Osoby o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za niepełnosprawne, z tym że: osoby, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, traktuje się jako zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności, pozostałe osoby traktuje się jako zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności. Przykład Pracownik nie posiada orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, tylko orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów wydane bezterminowo w 1997 r. Czy to wystarczy żeby pracodawca ubiegał się o dofinansowanie do wynagrodzenia tego pracownika? Tak. Zgodnie z art. 62 ust. 1 i 2 ustawy o rehabilitacji osoby, które przed dniem 1 stycznia 1998 r. zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, zachowują uprawnienia należne osobom niepełnosprawnym na czas, na jaki zostało wydane orzeczenie. Orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

5 5 Uwaga! Orzeczenie III grupy inwalidztwa wydane przez organy orzecznicze Ministerstwa Obrony Narodowej (wojskowe komisje lekarskie) i organy orzecznicze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (komisje lekarskie MSWiA) traktowane jest jako orzeczenie o braku niepełnosprawności, ponieważ dotyczy osób zdolnych do pracy poza służbą. Zakwalifikowanie do lekkiego stopnia niepełnosprawności może mieć miejsce tylko wtedy, gdy orzeczenie o III grupie inwalidztwa z tytułu niezdolności do służby zawiera równocześnie orzeczenie o III grupie inwalidztwa z ogólnego stanu zdrowia. Osoby posiadające ważne orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów, niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym oraz orzeczenia o niezdolności do pracy mogą składać do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności i wskazań, o których mowa w art. 6b ust. 3 ustawy o rehabilitacji, dla celów korzystania z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów. Wskazania, o których mowa w przepisie art. 6b ust. 3 ustawy o rehabilitacji, to wskazania dotyczące w szczególności: odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby, szkolenia, w tym specjalistycznego, zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej, uczestnictwa w terapii zajęciowej, konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby, korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki, konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 3a pkt 1 i 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz z późn. zm.), przy czym w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności spełnienie tych przesłanek może zostać stwierdzone jedynie w przypadku ustalenia przyczyny niepełnosprawności oznaczonej symbolem 04-O (choroby narządu wzroku), 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroba neurologiczna). W postępowaniu w sprawach, o których mowa wyżej, zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności wydaje orzeczenie, w którym: stopień niepełnosprawności określa się na podstawie przedłożonych orzeczeń, wskazania, o których mowa w art. 6b ust. 3 ustawy o rehabilitacji, ustala się stosownie do naruszonej sprawności organizmu i ograniczeń funkcjonalnych uzasadniających korzystanie z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów. Zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności ma prawo żądać od właściwych organów rentowych udostępnienia kopii orzeczeń odpowiednio o niezdolności do pracy, grupie inwalidów, niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, a organy te są obowiązane do ich udostępniania. Od tego orzeczenia nie służy odwołanie. DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

6 6 Kody przyczyny niepełnosprawności Przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. nr 139, poz z późn. zm.) określone zostały symbole przyczyny niepełnosprawności (dalej kody niepełnosprawności). Są to następujące kody: 01-U upośledzenie umysłowe, 02-P choroby psychiczne, 03-L zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu, 04-O choroby narządu wzroku, 05-R upośledzenie narządu ruchu, 06-E epilepsja, 07-S choroby układu oddechowego i krążenia, 08-T choroby układu pokarmowego, 09-M choroby układu moczowo-płciowego, 10-N choroby neurologiczne, 11-I inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego, 12-C całościowe zaburzenia rozwojowe (np. autyzm). Przełożenie niezdolności do pracy, grupy inwalidów oraz niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym na niepełnosprawność obrazuje poniża tabela. stopień niepełnosprawności orzeczenia zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności o: orzeczenia lekarza orzecznika ZUS/komisji ZUS o: orzeczenia wydane przed 1 stycznia 1998 r. o grupie inwalidztwa (KIZ) o grupie inwalidztwa (tzw. komisje resortowe MON, MSWiA) o stałej lub długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym znaczny znacznym stopniu niepełnosprawności całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji niezdolności do samodzielnej egzystencji (także wydane przed 30 lipca 2007 r.) I grupa I grupa z prawem do zasiłku pielęgnacyjnego umiarkowany umiarkowanym stopniu niepełnosprawności całkowitej niezdolności do pracy częściowej niezdolności do pracy (wydane od 1 stycznia do 16 sierpnia 1998 r.) II grupa II grupa lekki lekkim stopniu niepełnosprawności częściowej niezdolności do pracy celowości przekwalifikowania III grupa III grupa (jeżeli komisja orzekała na podstawie przepisów cywilnych ) bez prawa do zasiłku pielęgnacyjnego podstawa prawna: art. 3 ustawy o rehabilitacji art. 5 ustawy o rehabilitacji art. 62 ust. 2 ustawy o rehabilitacji art. 62 ust. 2 ustawy o rehabilitacji art. 62 ust. 3 ustawy o rehabilitacji

7 2. Schorzenia szczególne W celu prawidłowego określenia uprawnień pracodawcy wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych konieczne jest również określenie tzw. szczególnych schorzeń, czyli pewnych rodzajów niepełnosprawności, z którymi ustawodawca związał określone dodatkowe przywileje w zakresie uzyskiwania dofinansowań do wynagrodzeń tych osób. Mianowicie dodatkowe uprawnienia przysługują pracodawcy zatrudniającemu pracowników, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych. W art. 21 ust. 4 i 7, art. 22 ust. 1, art. 26a ust. 1b, art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy o rehabilitacji jest mowa o osobach niepełnosprawnych o szczególnych schorzeniach. W odniesieniu do schorzeń, o których mowa w: art. 21 ust. 4 i 7 ustawy o rehabilitacji, dotyczącym obniżania wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, dotyczącym ustalania, czy pracodawca zalicza się do sprzedających uprawnionych do wystawiania ulg we wpłatach na PFRON, art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy o rehabilitacji, dotyczącym ustalenia struktury zatrudnienia dla potrzeb statusu zakładu pracy chronionej ustawodawca nie wskazuje sposobu ich dokumentowania. Stosownie do dotychczasowej praktyki, potwierdzonej orzecznictwem sądów administracyjnych (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 3 listopada 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 718/09) schorzenia te dokumentuje się orzeczeniami, o których mowa w art. 3, 4a, 5 lub 62 ustawy o rehabilitacji, potwierdzającymi niepełnosprawność w rozumieniu tej ustawy, innymi orzeczeniami lub zaświadczeniami lekarskimi. Natomiast sposób dokumentowania szczególnych schorzeń, o których mowa w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji, wynika z objaśnień nr 8 do formularza INF-D-P stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1988). Osobami o szczególnych schorzeniach są osoby, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję (schorzenia te dokumentuje się orzeczeniami, o których mowa w ustawie o rehabilitacji, lub innymi orzeczeniami) oraz osoby niewidome. W kwestii kogo należy zaliczyć do osób niewidomych, o których mowa w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji dotyczącym zwiększenia kwot dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych resort pracy na stronie internetowej w zakładce Osoby niepełnosprawne wyjaśnił: Na gruncie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej ( ) brak jest definicji pojęcia osoba niewidoma. Natomiast zgodnie z 32 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności ( ) przy kwalifikowaniu do znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności bierze się pod uwagę zakres naruszenia sprawności organizmu spowodowany przez choroby narządu wzroku, w tym wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 0,3 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni. Standardy postępowania dla lekarzy orzeczników członków składów orzekających, określające związek przyczynowy pomiędzy jednostką chorobową a zakresem ograniczeń funk- DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

8 8 cjonalnych osoby orzekanej (opracowane przez zespół specjalistów z poszczególnych dziedzin medycyny i przeznaczone do użytku wewnętrznego) za całkowicie niewidomą uznają osobę, która nic nie widzi i nie ma poczucia światła. Dla celów społeczno prawnych rozróżnia się różne stopnie utraty wzroku: osoba bez poczucia światła całkowicie niewidoma; osoba, której ostrość wzroku oka lepszego po korekcji szkłami nie przekracza 2,5/50 lub 3/60 (0,05); osoba z ograniczonym polem widzenia poniżej 20 stopni, niezależnie od zachowanej ostrości wzroku prawie niewidoma. W celu orzeczenia stopnia niepełnosprawności w schorzeniach wzroku ocenia się przede wszystkim stopień obniżenia ostrości wzroku i zwężenia pola widzenia. I tak: do lekkiego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby, u których ostrość wzroku w oku lepszym i po korekcji wynosi nie więcej niż 0,3, do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby z obniżoną ostrością wzroku (w korekcji) w oku sprawniejszym w granicach 0,06 0,1 lub/i zwężeniem pola widzenia do około 30 stopni, do znacznego stopnia niepełnosprawności powinno zaliczać się osoby, które: utraciły wzrok, mają ostrość wzroku (w korekcji) w oku lepszym równą lub poniżej 0,05; mają zwężenie pola widzenia poniżej 20 stopni. Zgodnie z powyższym, z punktu widzenia orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, za osoby niewidome można uznać osoby legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności 04 O, natomiast osoby będące w posiadaniu orzeczenia ustalającego inny stopień niepełnosprawności niż znaczny, można uznać za niedowidzące w zależności od stopnia upośledzenia wzroku. Jednakże mając na uwadze ograniczenia funkcjonalne, które napotykają w procesie rehabilitacji zawodowej osoby z poważnymi dysfunkcjami narządu wzroku oraz cel, jaki przyświecał ustawodawcy przy wprowadzeniu rozwiązania zawartego w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji ( ) to jest zapewnienie wyższego poziomu wsparcia na zatrudnienie osób niepełnosprawnych mających istotne trudności w wejściu i utrzymaniu się na rynku pracy należy przyjąć, iż określenie osób z dysfunkcją narządu wzroku wyrażone w przedmiotowym przepisie za pomocą potocznego sformułowania»osoba niewidoma«obejmuje swoim zakresem osoby z dysfunkcją narządu wzroku w stopniu znacznym i umiarkowanym.. 3. Zaliczenie pracownika do osób niepełnosprawnych Zgodnie z art. 2a ust. 1 ustawy o rehabilitacji, w przypadku pierwszego orzeczenia o niepełnosprawności przedstawionego pracodawcy, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność. Przykład Pracownik pełnosprawny w dniu 8 kwietnia 2015 r. dostarczył pracodawcy orzeczenie powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności o zaliczeniu go od 1 kwietnia 2015 r.

9 9 do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym. Pracodawca może wliczyć tego pracownika do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych od 8 kwietnia 2015 r., czyli od dnia dostarczenia orzeczenia do zakładu. W przypadku przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudniania osób niepełnosprawnych począwszy od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia, jeżeli z orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna, a wniosek o wydanie orzeczenia został złożony nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność (art. 2a ust. 2 ustawy o rehabilitacji). Przykład Orzeczenie pracownika o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim wygasło z dniem 31 marca 2015 r. Wniosek o uzyskanie kolejnego orzeczenia pracownik złożył w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności w dniu 1 kwietnia 2015 r. Komisja lekarska w dniu 7 maja 2015 r. wydała pracownikowi kolejne orzeczenie, z którego wynika, że od 2009 r. jest osobą niepełnosprawną, a od 1 lutego 2011 r. jest niepełnosprawną w stopniu lekkim. Pracownik w dniu 8 maja 2015 r. przedłożył to orzeczenie pracodawcy. Pracodawca powinien skorygować stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych od 1 kwietnia br., ponieważ wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia pracownik złożył nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia i z nowego orzeczenia wynika, że od 1 lutego 2011 r. był cały czas osobą niepełnosprawną w stopniu lekkim. Bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych również w okresie do 3 miesięcy poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia, jeżeli z treści tego orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna (art. 2a ust. 3 ustawy o rehabilitacji). Przykład Orzeczenie pracownika o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym wygasło z dniem 30 listopada 2014 r. Pracownik wniosek o uzyskanie kolejnego orzeczenia złożył w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności w dniu 15 stycznia 2015 r. Komisja lekarska w dniu 1 kwietnia 2015 r. wydała pracownikowi kolejne orzeczenie, z którego wynika, że od 2001 r. jest osobą niepełnosprawną, a od 2009 r. jest niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Pracownik w tym też dniu przedłożył to orzeczenie pracodawcy. Pracodawca po otrzymaniu od pracownika kolejnego orzeczenia powinien skorygować stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych w styczniu 2015 r., w lutym i marcu 2015 r. DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

10 10 Zgodnie z wytycznymi Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (dalej BON) i Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej PFRON) pracodawcy mają również obowiązek stosowania art. 2a ust. 3 ustawy o rehabilitacji w przypadku, kiedy pracownik złoży wniosek o kolejne orzeczenie o podwyższenie stopnia z tytułu np. pogorszenia stanu zdrowia. Przykład Pracownik posiadający wydane na stałe orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności w dniu 4 marca 2015 r. złożył do powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności wniosek o ustalenie nowego stopnia niepełnosprawności z tytułu pogorszenia stanu zdrowia. W dniu 9 kwietnia 2015 r. powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności wydał kolejne orzeczenie, z którego wynika, iż niepełnosprawność pracownika istnieje od 2005 r., a stopień umiarkowany datuje się od 4 marca 2015 r. Pracownik nowe orzeczenie przedstawił pracodawcy 10 kwietnia 2015 r. W związku z powyższym pracodawca od 4 marca 2015 r. powinien skorygować stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zaliczając tego pracownika do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym (nie lekkim). Zgodnie z art. 2a ust. 4 ustawy o rehabilitacji, przepis art. 2a ust. 1 tej ustawy stosuje się odpowiednio do dokumentów potwierdzających wystąpienie u pracownika schorzeń szczególnych, o których mowa w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji lub schorzeń określonych na podstawie art. 21 ust. 7 tej ustawy (uzasadniający obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w celu osiągnięcia 6%). Przykład Pracownikowi niepełnosprawnemu w dniu 31 stycznia 2015 r. wygasło orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z kodem 02-P (kod ten oznacza chorobę psychiczną, czyli schorzenie szczególne). Pracownik złożył wniosek o kolejne orzeczenie już 15 stycznia 2015 r., czyli przed terminem upływu ważności poprzedniego orzeczenia. W dniu 11 marca 2015 r. komisja wydała pracownikowi nowe orzeczenie, z którego wynika, iż niepełnosprawność istnieje od grudnia 2008 r., a stopień umiarkowany z kodem 02-P datuje się od marca 2009 r. Nowe orzeczenie do zakładu pracownik dostarczył 12 marca 2015 r. W związku z powyższym pracodawca powinien po otrzymaniu kolejnego orzeczenia dla tego pracownika zastosować art. 2a ust. 2 ustawy o rehabilitacji, czyli zaliczyć go ponownie do osób niepełnosprawnych od 1 lutego 2015 r. (ciągłość stopnia umiarkowanego). Natomiast do zaliczenia pracownika do schorzeń szczególnych należy zastosować art. 2a ust. 4 ustawy o rehabilitacji, czyli od 12 marca 2015 r. ponownie zaliczyć go do schorzeń szczególnych (zgodnie z wyjaśnieniami BON i PFRON w schorzeniach szczególnych nie ma ciągłości). Jak wyjaśniło MPiPS, w zakładce Osoby niepełnosprawne, ustawa o rehabilitacji nie ustanawia obowiązku poinformowania pracodawcy o posiadaniu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Korzystanie przez osobę niepełnosprawną z uprawnień pracowniczych przewidzianych w ustawie o rehabilitacji jest prawem, a nie obowiązkiem danego pracow-

11 11 nika. Jednakże zgodnie z art K.p., do którego odsyła art. 66 ustawy o rehabilitacji, w sprawach nieuregulowanych jej przepisami, pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących: imię (imiona) i nazwisko, imiona rodziców, datę urodzenia, miejsce zamieszkania (adres do korespondencji), wykształcenie, przebieg dotychczasowego zatrudnienia. Ponadto ma prawo żądać od pracownika podania, niezależnie od danych osobowych, o których mowa wyżej, także innych danych osobowych pracownika, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy (art pkt 1 K.p.). W tej kategorii mieści się też informacja o stopniu niepełnosprawności. Decyzja o zgłoszeniu pracodawcy faktu posiadania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności należy wyłącznie do pracownika. Osoba niepełnosprawna nie zgłaszając faktu posiadania orzeczenia nie ponosi z tego tytułu żadnych negatywnych konsekwencji. II. DOFINANSOWANIE DO WYNAGRODZEŃ PRACOWNIKÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH 1. Podmioty które mogą ubiegać się o dofinansowanie Zgodnie z art. 26a ustawy o rehabilitacji podmiotem uprawnionym do ubiegania się o dofinansowanie do wynagrodzeń zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych może być: pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej, dalej zwany ZPCHR, pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%, pracodawca zatrudniający w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25 pracowników. Ważne: Dofinansowanie nie przysługuje pracodawcom zatrudniającym w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy co najmniej 25 pracowników i nie osiągającym wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%. Zgodnie z art. 26b ust. 7 i 8 ustawy o rehabilitacji miesięczne dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzenia pracownika w części finansowanej ze środków publicznych, chyba że pracodawca sfinansował wynagrodzenie tego pracownika: ze środków publicznych z prowadzonej działalności, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.), z dochodów publicznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 pkt 3 ustawy o finansach publicznych. Wyłączenie z dofinansowań Jeżeli pracodawca posiada zaległości w zobowiązaniach wobec Funduszu przekraczające ogółem kwotę 100 zł, Prezes Zarządu wyda decyzję o wstrzymaniu miesięcznego dofinansowania do czasu uregulowania zaległości przez pracodawcę, przy czym decyzja podlega wykonaniu z dniem wydania (art. 26a ust. 8 ustawy o rehabilitacji). Jeżeli natomiast pracodawca nie spłaci przedmiotowej zaległości wobec Funduszu do dnia 31 stycznia roku następują- DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

12 12 cego po roku, za który pracodawcy przysługuje miesięczne dofinansowanie, Prezes Zarządu Funduszu wyda decyzję o odmowie wypłaty miesięcznego dofinansowania. Przez zobowiązania wobec Funduszu należy rozumieć wszelkie rodzaje zobowiązań pracodawców wobec Funduszu, niezależnie od sposobu ich powstania. W szczególności mogą to być zobowiązania z tytułu obowiązkowych wpłat, o których mowa w art. 49 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, jak i zobowiązania z tytułu np. niespłaconych pożyczek lub nienależnie pobranych dofinansowań. Natomiast przez zaległości rozumieć należy zobowiązania wymagalne, tj. takie, których termin płatności upłynął. Pracodawca prowadzący działalność gospodarczą, dla którego dofinansowanie stanowi pomoc publiczną, znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej według kryteriów określonych w art. 2 ust. 18 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z r., str. 1), dalej zwane rozporządzeniem nr 651/2014, nie może ubiegać się o dofinansowanie do kosztów płacy zatrudnionej osoby niepełnosprawnej. W przypadku przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej zgodnie z art. 48a ust. 3 pkt 1 ustawy o rehabilitacji pomoc ze środków Funduszu nie może zostać udzielona lub wypłacona. W sytuacji, gdy wnioskodawca ubiegający się o dofinansowanie do wynagrodzeń oświadcza w informacji INF-O-PP, że znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, Fundusz wstrzymuje wypłatę dofinansowań do wynagrodzeń i wszczyna postępowanie administracyjne. Beneficjent otrzymuje od Funduszu w formie papierowej Informację o Wstrzymaniu Dofinansowania, którą wnioskodawcy rozliczający się elektronicznie mogą odczytać po zalogowaniu na stronę (moduł Dokumenty -> Lista dokumentów WN-D -> wniosek WN-D za dany okres sprawozdawczy -> Lista DWD). W Informacji o wstrzymaniu dofinansowania podana jest przyczyna wstrzymania dofinansowania, a także procedura dalszego postępowania w sprawie. W terminie 14 dni od daty otrzymania tej informacji (stanowi ona jednocześnie informację o wszczęciu postępowania administracyjnego) pracodawca może pisemnie wypowiedzieć się oraz złożyć dodatkowe dowody mogące rzutować na rozstrzygnięcie w sprawie. W myśl art. 26a ust. 9a ustawy o rehabilitacji w sytuacji, gdy wnioskodawca nie wypowie się w sprawie w określonym terminie lub gdy w trakcie przeprowadzonego postępowania administracyjnego zostanie stwierdzone, iż beneficjent znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej (bądź nie spełnia warunków o których mowa w ust. 1a 1 pkt 2 albo 3 ww. artykułu), Prezes Zarządu PFRON wydaje decyzję o odmowie wypłaty miesięcznego dofinansowania. Jeśli jednak w trakcie przeprowadzonego postępowania administracyjnego zostanie stwierdzone, że sytuacja ekonomiczna wnioskodawcy jest dobra, dofinansowanie do wynagrodzeń zostaje wypłacone. 2. Ustalenie stanu zatrudnienia pracowników zgodnie z ustawą o rehabilitacji Stan zatrudnienia oraz wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ustala się dla wszystkich pracodawców zgodnie z art. 21 ust. 1 i 5 ustawy o rehabilitacji. Przy czym dla pracodawców prowadzących ZPCHR także z uwzględnieniem przepisu art. 28 ust. 1 i 3 ustawy o rehabilitacji. Należy jednak pamiętać, iż zaliczenie pracownika niepełnosprawnego do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych powinno nastąpić zgodnie z art. 2a ustawy o rehabilitacji.

13 13 Zgodnie z powyższym pracodawca nie wlicza do ogólnego stanu zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych przebywających na urlopach bezpłatnych oraz jeżeli nie są to osoby niepełnosprawne osób zatrudnionych: na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, przebywających na urlopie rodzicielskim, przebywających na urlopach wychowawczych, nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej, będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy, nieświadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego, przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy (wyłączenie to nie obejmuje osób przebywających na urlopach bezpłatnych, udzielonych na podstawie art. 174 K.p., gdyż pracodawca może udzielić takiego urlopu na wniosek pracownika, ale nie ma takiego obowiązku). Ponadto pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej do stanu zatrudnienia zalicza także osoby niepełnosprawne wykonujące pracę nakładczą, jeżeli ich wynagrodzenie zostało ustalone co najmniej w wysokości: najniższego wynagrodzenia w stosunku do wykonawców, dla których praca nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania, połowy najniższego wynagrodzenia w stosunku do pozostałych wykonawców. W przypadku pracowników niepełnosprawnych wykonujących pracę nakładczą wymiar czasu pracy zatrudnionych ustala się jako iloraz wysokości ustalonego wynagrodzenia i najniższego wynagrodzenia, przy czym maksymalny wymiar czasu pracy ustalony zgodnie z powyższymi regułami nie może przekraczać jednego etatu. 3. Na kogo przysługuje dofinansowanie? Zgodnie z art. 26a ustawy o rehabilitacji, dofinansowanie przysługuje na niepełnosprawnych pracowników ujętych w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych, którą prowadzi PFRON. Ewidencja zatrudnionych osób niepełnosprawnych jest uzupełniana przez PFRON na podstawie składanych co miesiąc przez pracodawców informacji. Osobą niepełnosprawną w rozumieniu ustawy o rehabilitacji jest osoba, której niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub orzeczeniem równoważnym (patrz rozdział I niniejszego opracowania). Ważne: Miesięczne dofinansowanie nie przysługuje na pracowników zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury (art. 26a ust. 1a 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji). W powołanym przepisie chodzi o osoby, którym ZUS lub inny organ emerytalny ustalił prawo do emerytury (wydał decyzję potwierdzającą prawo do emerytury). Zatem sam fakt osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego nie oznacza jeszcze, że na pracownika nie przysługuje dofinansowanie. Do czasu kiedy ZUS (inny organ) nie potwierdzi prawa do emerytury wydając stosowną decyzję, pracodawca może pobierać dofinansowanie na tego pracownika. DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

14 14 Jak wyjaśnił PFRON miesięczne dofinansowanie nie przysługuje na: pracownika zatrudnionego po 1 stycznia 2009 r., który w miesiącu zatrudnienia był pełnosprawny, a później stał się niepełnosprawny, pracownika zatrudnionego przed 1 stycznia 2009 r. i pozostającego nadal w zatrudnieniu, który po 31 grudnia 2008 r. stał się niepełnosprawny, z uwagi na brak możliwości ustalenia dla nich efektu zachęty. Uwaga! Dofinansowanie przysługuje wyłącznie na pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy, a więc osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Dofinansowanie nie przysługuje więc na osoby, z którymi zawarto umowy cywilnoprawne (o dzieło, zlecenia). 4. Wykazanie tzw. efektu zachęty na nowo zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych Stosownie do art. 48a ust. 2 ustawy o rehabilitacji, środki PFRON przyznane pracodawcy wykonującemu działalność gospodarczą na dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, o którym mowa w art. 26a tej ustawy stanowią pomoc na zatrudnienie pracowników niepełnosprawnych w rozumieniu rozporządzenia nr 651/2014. Ww. rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 lipca 2014 r., z tym że ma ono zastosowanie do pomocy publicznej udzielanej od 1 stycznia 2015 r. W odniesieniu do dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych należy je zatem stosować począwszy od dofinansowania należnego za miesiąc styczeń 2015 r. Jednym z warunków udzielenia pomocy, o której mowa w tym rozporządzeniu jest wykazanie, że pomoc wywołuje efekt zachęty. Efekt zachęty może być wykazany: metodą ilościową na podstawie art. 26b ust. 4 i 6 ustawy o rehabilitacji poprzez wykazanie wzrostu netto stanu zatrudnienia ogółem w miesiącu podjęcia zatrudnienia przez pracownika, na którego pracodawca zamierza pobierać dofinansowanie, w stosunku do przeciętnego zatrudnienia ogółem w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc podjęcia zatrudnienia przez tego pracownika lub metodą jakościową poprzez wykazanie, że pracownik podjął pracę na wakacie zwolnionym w warunkach określonych w art. 26b ust. 4 pkt 1-6 i ust. 5 ustawy o rehabilitacji. Efekt zachęty we wniosku Wn-D wykazywany jest poprzez wypełnienie poz. 39 i 41 (stany zatrudnienia), natomiast w formularzu INF-D-P poz. 48. Efekt zachęty należy zbadać w odniesieniu do wszystkich pracowników niepełnosprawnych, dla których sporządza się informację INF-D-P (niezależnie od daty ich zatrudnienia), w razie zaznaczenia pola 1 w poz. 46 w formularzu INF-D-P. W pozycji 48 w formularzu INF-D-P należy zaznaczyć pole 1, jeżeli pracodawca wykazał efekt zachęty na podstawie art. 26b ust. 4 lub 5 ustawy o rehabilitacji albo nie miał obowiązku wykazywania efektu zachęty stosownie do art. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. nr 237, poz. 1652) lub na podstawie rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólnego rozporządzenia

15 15 w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz. Urz. UE L 214 z , str. 3, ze zm.), dalej rozporządzenia nr 800/2008, które obowiązywało do 31 stycznia 2014 r. Ważne: Efekt zachęty ustala się jednokrotnie w związku z okresem zatrudnienia pracownika do czasu ustania zatrudnienia lub zmiany statusu pracownika. W przypadku przejęcia pracownika na podstawie art K.p. efekt zachęty ustala się w miesiącu przejęcia pracownika. Pracodawca powinien wypełnić poz. 48 w informacji INF-D-P dotyczącej danego pracownika sporządzanej za każdy miesiąc. Uwaga! Efektu zachęty na pracownika niepełnosprawnego nie wykazują pracodawcy, dla których dofinansowanie do wynagrodzeń nie stanowi pomocy publicznej (wnioskodawca zaznacza wówczas pole 2 w poz. 46). Ponadto efektu zachęty nie bada się na zatrudnionych przed 1 stycznia 2009 r. w przypadku, w którym zachodzą przesłanki przewidziane w rozporządzeniu nr 800/2008 lub w art. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. nr 237, poz. 1652). Pomoc udzielana na zatrudnienie wspomnianych osób niepełnosprawnych niebędących osobami nowo zatrudnionymi jest bowiem co do zasady uznawana przez Komisję Europejską za pomoc trwającą i nie wymaga ustalenia efektu zachęty. Dlatego, gdy na takiego pracownika uzyskano pomoc na zatrudnienie, w tym pomoc ze środków PFRON, o której mowa w art. 25, 25a, 26a, 26f ustawy o rehabilitacji, to nie ma potrzeby ustalania efektu zachęty Efekt zachęty według metody ilościowej Ustalenia efektu zachęty metodą ilościową dokonuje się poprzez wykazanie wzrostu netto stanu zatrudnienia ogółem z miesiąca podjęcia zatrudnienia przez pracownika, na którego pracodawca zamierza pobierać dofinansowanie, w stosunku do odpowiednich stanów ogółem z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc podjęcia zatrudnienia przez tego pracownika. Przykładowo, jeżeli pracodawca zatrudnił osobę niepełnosprawną od 1 marca 2015 r., to efekt zachęty ustala jako stosunek zatrudnienia ogółem w marcu 2015 r. do średniego zatrudnienia ogółem w okresie od marca 2014 r. do lutego 2015 r. (dzielonego przez 12). Zgodnie z przypisem 18 do wniosku Wn-D, za okresy począwszy od stycznia 2015 r. należy wykazać przeciętny miesięczny stan zatrudnienia ustalony w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy zgodnie z art. 2 pkt 32 rozporządzenia nr 651/2014 oraz art. 3 i 5 załącznika nr 1 do tego rozporządzenia. Zgodnie z art. 5 załącznika nr 1 do rozporządzenia nr 651/2014 liczba personelu odpowiada liczbie rocznych jednostek pracy (RJP), to jest liczbie pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w obrębie danego przedsiębiorstwa lub w jego imieniu w ciągu całego uwzględnianego roku referencyjnego. Praca osób, które nie przepracowały pełnego roku, osób, które pracowały w niepełnym wymiarze godzin, bez względu na długość okresu zatrudnienia, lub pracowników sezonowych jest obliczana jako część ułamkowa RJP. W skład personelu wchodzą: pracownicy, osoby pracujące dla przedsiębiorstwa, podlegające mu i uważane za pracowników na mocy prawa krajowego, właściciele-kierownicy, DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

16 16 partnerzy prowadzący regularną działalność w przedsiębiorstwie i czerpiący z niego korzyści finansowe. Mając na uwadze to, że dla właścicieli oraz partnerów prowadzących regularną działalność gospodarczą w przedsiębiorstwie i czerpiących z niego korzyści finansowe, nie ustala się nominalnego wymiaru czasu pracy analogicznie jak w przypadku wymiaru czasu pracy wynikającego z umowy o pracę, czy wymiaru czasu pracy wykonawców pracy nakładczej, o których mowa w art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji, zgodnie z opinią: BON-I LK/2011, należy przyjąć, że nominalny wymiar czasu pracy tych osób jest równy 1. Natomiast ewentualne ustalenie przeciętnego miesięcznego wymiaru czasu tych osób może wynikać z formalnej niepełnomiesięcznej aktywności tych osób (np. gdy wspólnik przystąpił do spółki w połowie miesiąca). Wliczanie ww. osób do stanu zatrudnienia nie oznacza, że przysługuje na nie dofinansowanie do wynagrodzeń, o którym mowa w art. 26a ustawy o rehabilitacji. Dofinansowanie przysługuje wyłącznie na pracowników w rozumieniu art. 2 K.p. oraz na niepełnosprawnych wykonawców pracy nakładczej, o których mowa w art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji. Do bieżącego stanu zatrudnienia nie należy wliczać: praktykantów lub studentów odbywających szkolenie zawodowe na podstawie umowy o praktyce lub szkoleniu zawodowym, osób przebywających na urlopie macierzyńskim, osób przebywających na urlopie wychowawczym, osób przebywających na urlopie rodzicielskim, osób przebywających na urlopie ojcowskim. Zgodnie z przypisem 19 do wniosku Wn-D, za okresy sprawozdawcze począwszy od stycznia 2015 r. średni stan zatrudnienia za 12 miesięcy poprzedzających okres sprawozdawczy należy wykazać jako 1/12 sumy przeciętnych miesięcznych stanów zatrudnienia ustalonych w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy zgodnie z art. 2 pkt 32 rozporządzenia nr 651/2014 oraz art. 3 i 5 załącznika nr 1 do tego rozporządzenia. Przypominamy, że we wniosku Wn-D za okresy sprawozdawcze począwszy od stycznia 2015 r. nie wypełnia się poz. 40 i poz. 42. Efekt zachęty metodą ilościową zostanie wykazany w przypadku kiedy pozycja 39 na Wn-D będzie większa od poz. 41. Ważne: Od 1 stycznia 2015 r. tzw. ilościowy efekt zachęty warunkujący uzyskanie dopłaty do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych ustala się uwzględniając stan zatrudnienia w firmach powiązanych. Z interpretacji BON oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) wynika, że przy wyliczaniu ilościowego efektu zachęty przedsiębiorcy powinni uwzględniać także stan zatrudnienia firm powiązanych i partnerskich. BON w odpowiedzi na pytanie udzielone organizacji OBPON w piśmie z dnia 15 grudnia 2014 r. (znak: BON-I LK/2014) wyjaśniło, że: Stany zatrudnienia ustalane i wykazywane we wniosku, o którym mowa w art. 26c ust. 1 pkt 2 ustawy o rehabilitacji w celu potwierdzenia istnienia efektu zachęty wywoływanego przez dofinansowanie do wynagrodzenia danej osoby niepełnosprawnej ustala się w odniesieniu do przedsiębiorstwa w rozumieniu przyjmowanym do celów związanych ze stosowaniem art. 107 TFUE, a więc z uwzględnieniem: zależności wskazanych w art. 3 załącznika nr 1 do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgod-

17 17 ne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26 czerwca 2014, str. 1) oraz grup osób wskazanych w art. 5 tego załącznika.. Z kolei zgodnie z wyjaśnieniem UOKiK z dnia 7 stycznia 2015 r. (znak: DDO (2)/14/RR) dotyczącego kwestii przesądzającej o przynależności do jednolitego organizmu gospodarczego (jednego przedsiębiorstwa), taka zależność występuje, gdy jeden podmiot może wywierać decydujący wpływ na drugi, a więc w szczególności zachodzą między nimi relacje powiązania. Przedsiębiorstwa powiązane to, zgodnie z art. 3 ust. 3 załącznika nr 1 do rozporządzenia nr 651/2014 takie, które pozostają w jednym z poniższych związków: przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka, przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo zgodnie z zawartą z nim umową lub postanowieniami w jego statucie lub umowie spółki, przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, zgodnie z umową z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie. W związku z powyższym w przypadku firm powiązanych i partnerskich w świetle rozporządzenia nr 651/2014 pracodawcy wykazując efekt zachęty metodą ilościową, tj. wypełniając poz. 39 i 41 na Wn-D biorą pod uwagę swoich pracowników, czyli osoby wymienione w art. 5 załącznika nr 1 do rozporządzenia nr 651/2014, jak i pracowników z firm powiązanych Efekt zachęty według metody jakościowej Ustalanie efektu zachęty tą metodą polega na wykazaniu, że nowo zatrudniony pracownik niepełnosprawny podjął pracę na miejsce pracownika, którego stosunek pracy ustał w warunkach określonych w art. 26b ust. 4 ustawy o rehabilitacji, czyli: z przyczyn określonych w art pkt 1 K.p., za wypowiedzeniem złożonym przez pracownika, na mocy porozumienia stron, wskutek przejścia pracownika na rentę z tytułu niezdolności do pracy, z upływem czasu, na który został zawarty, z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta. Jeżeli nie zostaną spełnione powyższe warunki, miesięczne dofinansowanie na nowo zatrudnionego pracownika niepełnosprawnego, zgodnie z art. 26b ust. 5 ustawy o rehabilitacji, przysługuje w przypadku, gdy pracodawca wykaże, że jego miejsce pracy powstało w wyniku wygaśnięcia umowy o pracę lub zmniejszenia wymiaru czasu pracy pracownika (na jego wniosek). Przykład Pracodawca (będący przedsiębiorcą) od 1 czerwca 2015 r. zatrudnił pracownika legitymującego się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Aby otrzymać dofinansowanie DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

18 18 na tego pracownika musi wykazać efekt zachęty. Jeżeli zatrudnienie nowego pracownika niepełnosprawnego spowoduje w czerwcu 2015 r. wzrost zatrudnienia ogółem w stosunku do przeciętnego zatrudnienia ogółem w okresie poprzedzających 12 miesięcy, to pracodawcy przysługuje na tego pracownika miesięczne dofinansowanie. Jeśli powyższe nie zostanie spełnione, to pracodawca może otrzymać dofinansowanie do jego wynagrodzenia tylko wówczas, gdy zatrudnienie tej osoby nastąpiło w okolicznościach wymienionych powyżej np. na miejsce pracownika, z którym umowa została rozwiązana na mocy porozumienia stron 5. Wysokość miesięcznego dofinansowania Maksymalne kwoty dofinansowań są uzależnione od stopnia niepełnosprawności zatrudnionych pracowników, rodzaju niepełnosprawności, posiadania schorzeń szczególnych, wymiaru czasu pracy. Zgodnie z art. 26a ust. 1 ustawy o rehabilitacji maksymalne miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego przysługuje w następujących wysokościach: Znaczny stopień niepełnosprawności Umiarkowany stopień niepełnosprawności Lekki stopień niepełnosprawności 1.800,00 zł 1.125,00 zł 450,00 zł Kwoty podane w tabeli zwiększa się o 600 zł w przypadku osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych, dalej zwanych osobami ze schorzeniami szczególnymi (art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji). Ważne: Pracodawca może zwiększyć dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych tylko w stosunku do tych, które posiadają schorzenia szczególne oznaczone kodem: 01-U, 02-P, 04-O, 06-E oraz 12-C. Ww. schorzenia dokumentuje się orzeczeniami, o których mowa w ustawie o rehabilitacji lub innymi orzeczeniami (wyjątek stanowią osoby niewidome, o czym piszemy na str. 7-8). Maksymalne kwoty miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia pracowników niepełnosprawnych wynoszą: stopień niepełnosprawności bez schorzeń szczególnych znaczny umiarkowany lekki 1.800,00 zł zł 450,00 zł schorzenia szczególne 2.400,00 zł zł 1.050,00 zł Kwota miesięcznego dofinansowania nie może przekroczyć 90% faktycznie i terminowo poniesionych miesięcznych kosztów płacy, a w przypadku pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, 75% tych kosztów (art. 26a ust. 4 ustawy o rehabilitacji). Koszty płacy to wynagrodzenie brutto oraz finansowane przez pracodawcę obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe naliczone od tego wynagrodzenia i obowiązkowe składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (dalej FGŚP) art. 2 pkt 4a ustawy o rehabilitacji.

19 19 Z treści art. 26a ust. 1a 1 pkt 3 ustawy o rehabilitacji wynika jednak, że pracodawca nie utraci prawa do dofinansowania gdy miesięczne koszty płacy poniesie z uchybieniem terminów, wynikających z odrębnych przepisów, z tym że nieprzekraczającym 14 dni. Uwaga! Miesięczne dofinansowanie nie przysługuje, jeżeli wynagrodzenie pracownika niepełnosprawnego nie zostało przekazane na jego rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo na adres zamieszkania tego pracownika, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania kwot pieniężnych (art. 26a ust. 1a 1 pkt 2 ustawy o rehabilitacji). Jak wyjaśnił PFRON w dniu 21 listopada 2012 r.: ( ) Pracodawca ubiegając się o dofinansowanie do wynagrodzenia niepełnosprawnego pracownika będzie miał obowiązek przekazywania wynagrodzenia pracownika na rachunek bankowy wskazany przez tego pracownika, np. w oświadczeniu (pracownik może być zarówno właścicielem jak i współwłaścicielem wskazanego numeru konta), lub za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania kwot pieniężnych. W wyjątkowych przypadkach, gdy osoby niepełnosprawne mające trudności w codziennej egzystencji, może to być również rachunek innej osoby (np. opiekuna, pełnomocnika). Pełnomocnictwo udzielone przez pracownika osobie trzeciej do odebrania należnego wynagrodzenia nie może być uznane za przeniesienie prawa do wynagrodzenia na inną osobę. Pełnomocnictwo do odbioru wynagrodzenia, mimo, że nie wynika to jednoznacznie z przepisów prawa, ze względów dowodowych powinno być udzielone na piśmie (zgodnie z interpretacją BON-VIII (2)-MB/12). Ponadto nadmieniamy, iż pracodawca może dokonywać potrąceń od wynagrodzenia pracownika (np. spłaty raty pożyczki z ZFRON, spłaty pożyczek z Kasy Zapomogowo- Pożyczkowej, składek członkowskich, obciążeń pracowniczych z tytułu kar i niedoborów, udziałów członkowskich w spółdzielniach, potrąceń komorniczych lub sądowych itd.) pod warunkiem, że wynika to z umowy zawartej pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem, bądź z innych podstaw prawnych możliwych do udowodnienia. W takich przypadkach należy uznać, że pracodawca poniósł koszty wynagrodzenia, a część uposażenia pracownika została potrącona na poczet zobowiązań pracownika. W związku z powyższym, w przypadku prowadzenia przez Fundusz postępowania sprawdzającego, pracodawca będzie zobowiązany do przedstawienia wszelkich dokumentów potwierdzających zasadność wypłaty pomniejszonego wynagrodzenia.. Przykład Pracodawca prowadzący działalność gospodarczą zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy pracownika niepełnosprawnego legitymującego się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (bez schorzeń szczególnych). Maksymalna kwota miesięcznego dofinansowania na tego pracownika wynosi zł (patrz tabela na str. 18). Wynagrodzenie miesięczne pracownika za kwiecień 2015 r. wyniosło zł. Pracodawca z własnych środków obok składek na ubezpieczenia społeczne opłaca za pracownika składki na Fundusz Pracy i FGŚP. Składki na te Fundusze pracodawca opłaca, gdy pracownik nie osiągnął wieku wynoszącego co najmniej 55 lat kobieta i co najmniej 60 lat mężczyzna. Składki finansowane od tego wynagrodzenia przez pracodawcę wynoszą łącznie 400,20 zł, w tym składka: na ubezpieczenie emerytalne: 195,20 zł (2.000 zł x 9,76%), DODATEK NR 12 DO UBEZPIECZEŃ I PRAWA PRACY NR 12 (390) r. GOFIN tel

20 20 na ubezpieczenia rentowe: 130 zł (2.000 zł x 6,50%), na ubezpieczenie wypadkowe: 24 zł (2.000 zł x 1,20%), na Fundusz Pracy: 49 zł (2.000 zł x 2,45%), na FGŚP: 2 zł (2.000 zł x 0,10%). Koszty płacy wynoszą: 2.400,20 zł (2.000 zł + 400,20 zł). Zatem 75% kosztów płacy stanowi kwota 1.800,15 zł. W związku z tym, że kwota stanowiąca 75% kosztów płacy przekracza wysokość maksymalnej kwoty dofinansowania, pracodawca otrzyma kwotę dofinansowania do wynagrodzenia tego pracownika w wysokości zł. Przykład Pracodawca prowadzący działalność gospodarczą zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy pracownika niepełnosprawnego legitymującego się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (ze schorzeniem szczególnym 02-P). Pracownik nie ukończył 60 lat. Maksymalna kwota dofinansowania miesięcznego na tego pracownika wynosi zł. Wynagrodzenie miesięczne pracownika za maj wyniosło zł. Składki finansowane od tego wynagrodzenia przez pracodawcę wynoszą łącznie 360,18 zł, w tym składka: na ubezpieczenie emerytalne: 175,68 zł (1.800 zł x 9,76%), na ubezpieczenia rentowe: 117,00 zł (1.800 zł x 6,5%), na ubezpieczenie wypadkowe: 21,60 zł (1.800 zł x 1,20%), na Fundusz Pracy: 44,10 zł (1.800 zł x 2,45%), na FGŚP: 1,80 zł (1.800 zł x 0,10%). Koszty płacy wynoszą: zł + 360,18 zł = 2.160,18 zł. Zatem 75% kosztów płacy stanowi kwota 1.620,14 zł. Pracodawcy przysługuje miesięczne dofinansowanie w wysokości nieprzekraczającej 75% kosztów płacy, czyli w kwocie 1.620,14 zł. Uwaga: W niniejszym opracowaniu przyjęliśmy, że właściwa dla pracodawcy stopa procentowa składki wypadkowej wynosi 1,20%. W świetle obowiązujących regulacji prawnych, wysokość miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników zależy od: stopnia niepełnosprawności jakim legitymuje się pracownik oraz posiadania (nieposiadania) schorzeń szczególnych, wysokości wynagrodzenia jakie uzyskuje (im wyższe wynagrodzenie tym wyższe koszty płacy, a tym samym wyższe dofinansowanie, w szczególności dla osób ze schorzeniem szczególnym), wymiaru czasu pracy. Powyższe obrazuje przedstawione na następnej stronie zestawienie wysokości miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w zależności od stopnia niepełnosprawności pracownika, posiadania lub nieposiadania schorzenia szczególnego oraz wysokości wynagrodzenia. Przyjmujemy, że pracownicy nie osiągnęli wieku wynoszącego co najmniej 55 lat kobiety i co najmniej 60 lat mężczyźni, a tym samym pracodawca opłaca za nich także składki na Fundusz Pracy i FGŚP.