Rolnictwo. ekologiczne. Przewodnik dotyczący możliwości wsparcia dla producentów ekologicznych w Europie. Rolnictwo. i Rozwój Obszarów Wiejskich

Transkrypt

1 Rolnictwo ekologiczne Przewodnik dotyczący możliwości wsparcia dla producentów ekologicznych w Europie Rolnictwo i Rozwój Obszarów Wiejskich

2 Niniejsza publikacja jest dokumentem informacyjnym przeznaczonym dla producentów, przetwórców i sprzedawców detalicznych produktów rolnictwa ekologicznego. Prezentuje ona środki wsparcia przewidziane w ramach wspólnej polityki rolnej (WPR) oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR) na rzecz producentów ekologicznych oraz daje przegląd i użyteczne wskazówki w zakresie zasad mających zastosowanie do produkcji, przetwórstwa i handlu produktami ekologicznymi, w tym zasad mających zastosowanie do konwersji. W kontekście wzrastającego zapotrzebowania na produkty ekologiczne oraz z uwzględnieniem ważnych zmian, jakimi objęto ostatnio WPR, Komisja Europejska w ramach Planu działania na rzecz przyszłości produkcji ekologicznej w Unii Europejskiej z 2014 r. podjęła starania mające na celu podniesienie świadomości wśród rolników i podmiotów sektora rolniczego na temat środków na rzecz rolnictwa ekologicznego dostępnych w ramach odpowiednich instrumentów przewidzianych w nowej wspólnej polityce rolnej i wspólnej polityce rybołówstwa. Niniejsza publikacja wchodzi w zakres działania 1 planu działania. Plan działania: policy/european action plan/act_pl.pdf (dostępny we wszystkich językach urzędowych UE) Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa ( Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2014 Images Unia Europejska ISBN doi: /55460 UNIA EUROPEJSKA, 2014 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Numer bezpłatnej infolinii (*): (*) Informacje są udzielane nieodpłatnie, większość połączeń również jest bezpłatna (niektórzy operatorzy, hotele lub telefony publiczne mogą naliczać opłaty).

3 Przedmowa Jeżeli jesteś rolnikiem, chcesz uczestniczyć w europejskim systemie produkcji ekologicznej i korzystać ze środków wsparcia wymienionych w niniejszej publikacji, musisz przejść na rolnictwo ekologiczne i otrzymać certyfikat producenta ekologicznego zgodnie z przepisami określonymi w rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych. To rozporządzenie należy czytać w powiązaniu z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 889/2008, które określa szczegółowe zasady jego wykonania. W szczególności w rozdziale 5 rozporządzenia (WE) nr 889/2008 określono szczegółowe zasady dotyczące konwersji na produkcję ekologiczną roślin i produktów roślinnych oraz zwierząt gospodarskich i produktów zwierzęcych. W ramach WPR przewidziano wsparcie na rzecz konwersji na produkcję ekologiczną. Zostało ono obliczone tak, aby skompensować straty dochodów i koszty wynikające z tej konwersji. Przewidziano także wsparcie na rzecz utrzymania produkcji ekologicznej. Również przetwórcy i sprzedawcy detaliczni mogą stać się uczestnikami systemu produkcji ekologicznej UE i stosować unijne logo produktów ekologicznych na swoich produktach ekologicznych. Muszą oni przestrzegać szczegółowych zasad określonych w rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do ich części łańcucha produkcji ekologicznej. Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej Komisji Europejskiej poświęconej rolnictwu ekologicznemu: Więcej informacji na temat ram prawnych produkcji ekologicznej i znakowania można znaleźć na stronie: policy/eu rules on production/legal frame/index_pl.htm

4 1 Płatności bezpośrednie w nowej wspólnej polityce rolnej po 2013 r. Co powinni wiedzieć producenci ekologiczni? Nowa WPR stawia sobie za cel uczynienie rolnictwa bardziej ekologicznym, wydajnym i sprawiedliwym. Można to osiągnąć, zachęcając do lepszego wykorzystania zasobów naturalnych w celu przeciwdziałania zmianie klimatu i ochrony różnorodności biologicznej oraz przez podwojenie finansowania przeznaczonego na badania, innowacje i wymianę wiedzy. Od 2015 r. wszystkie państwa członkowskie będą musiały wykorzystywać 30 proc. płatności bezpośrednich, którymi dysponują, na finansowanie płatności dla rolników stosujących zrównoważone praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i środowiska. Proces ten nazywany jest zazielenianiem WPR i jest wdrażany za pomocą trzech podstawowych środków wymienionych poniżej: utrzymywanie trwałych użytków zielonych, dywersyfikacja upraw (rolnik musi prowadzić co najmniej dwie różne uprawy, jeśli jego obszar użytków rolnych przekracza 10 ha, i co najmniej trzy uprawy, jeśli przekracza on 30 ha), Linki do stron internetowych: WPR: post-2013/index_en.htm Płatności bezpośrednie: support/direct payments/index_en.htm

5 utrzymywanie obszaru proekologicznego zajmującego co najmniej 5 proc. użytków rolnych w przypadku gospodarstw większych niż 15 hektarów (z wyłączeniem trwałych użytków zielonych), tj. gruntów ugorowanych, elementów krajobrazu, stref buforowych, obszarów zalesionych, międzyplonów i upraw wiążących azot. Z perspektywy rolnictwa ekologicznego głównym elementem płatności z tytułu zazieleniania jest fakt, że praktyki rolnika prowadzącego gospodarstwo ekologiczne z góry uznaje się za spełniające trzy wyżej wymienione kryteria. Nie musi on zmieniać swoich praktyk, by spełniać wymogi zazieleniania. Należy podkreślić, że państwa członkowskie mogą zadecydować o stosowaniu praktyk równoważnych trzem podstawowym środkom zazieleniania. Te równoważne praktyki opierają się na programach rolno środowiskowych i systemach certyfikacji, nie ma jednak wyczerpującego wykazu takich równoważnych środków.

6 2 Środki dotyczące rozwoju obszarów wiejskich oraz rybołówstwa i gospodarki morskiej Ekologiczna produkcja rolna i nowy okres programowania w odniesieniu do programów rozwoju obszarów wiejskich ( ) Rolnictwo ekologiczne dysponuje obecnie szczególnymi środkami dotyczącymi zarówno konwersji na praktyki rolnictwa ekologicznego, jak i utrzymania ich: dzięki temu powinna zwiększyć się widoczność produkcji ekologicznej. Konwersja oznacza przejście z rolnictwa nieekologicznego na rolnictwo ekologiczne w danym okresie, w trakcie którego stosowano przepisy dotyczące produkcji ekologicznej. Utrzymanie to okres, w trakcie którego stosuje się przepisy dotyczące produkcji ekologicznej. Dlaczego przewidziano ten środek w programach rozwoju obszarów wiejskich? Jest to oddzielny środek mający na celu podkreślenie znaczenia rolnictwa ekologicznego przyczyniającego się do realizacji różnych celów rozwoju obszarów wiejskich; Dla wspierania zarówno konwersji na ekologiczne praktyki rolne, jak i utrzymania ich oraz aby odpowiedzieć na społeczne zapotrzebowanie na takie praktyki.

7 Należy pamiętać, że: wsparcie: może zostać przyznane z tytułu konwersji i utrzymywania, okres: wynosi od pięciu do siedmiu lat (w przypadku konwersji okres może być krótszy), przedłużenie: państwa członkowskie mogą przewidzieć (nieograniczone) przedłużenie na okres jednego roku po upłynięciu początkowego okresu utrzymania. Kto może zostać beneficjentem? Rolnik aktywny zawodowo (jak określono w art. 9 rozporządzenia Parlamentu i Rady (UE) nr 1307/2013); grupy rolników aktywnych zawodowo Informacje na temat sposobu skorzystania z nowego środka rozwoju obszarów wiejskich można uzyskać w punkcie kontaktowym administracji krajowej (zob. poniżej). W nowym Planie działania na rzecz przyszłości produkcji ekologicznej w Unii Europejskiej przyjętym przez Komisję Europejską w 2014 r. Komisja zaleca państwom członkowskim korzystanie z możliwości i narzędzi na rzecz wsparcia rolnictwa ekologicznego, udostępnionych za pośrednictwem nowych ram prawnych rozwoju obszarów wiejskich, przepisów dotyczących niebieskiego wzrostu i przepisów wspólnej polityki rybołówstwa. Nowe programy rozwoju obszarów wiejskich mają bardziej elastyczną strukturę, która ułatwia państwom członkowskim łączenie różnych rodzajów środków rozwoju obszarów wiejskich, odnoszących się również do rolników prowadzących gospodarstwa ekologiczne i podmiotów działających w sektorze produkcji ekologicznej. Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję również o umożliwieniu łączenia różnych zobowiązań rolno środowiskowo klimatycznych i zobowiązań dotyczących dobrostanu zwierząt ze zobowiązaniami z zakresu rolnictwa ekologicznego. Decyzja co do uwzględnienia w programie rozwoju obszarów wiejskich łączonych środków lub zobowiązań pozostaje wyłącznie w gestii państw członkowskich. Jeżeli podejmą one taką decyzję, wówczas rolnicy prowadzący gospodarstwa ekologiczne mogą skorzystać ze środków podanych na następnej stronie (wykaz nie jest wyczerpujący).

8 Środek dotyczący współpracy, w ramach którego współpraca obejmie możliwości wspierania współpracy w dziedzinie technologii, środowiska i handlu. Możliwa będzie współpraca między różnymi podmiotami w ramach łańcucha żywnościowego w zakresie m.in. rozwoju innowacyjnych produktów, procesów, praktyk i technologii, inwestycji w aktywa rzeczowe. Wsparcie dla systemów jakości produktów rolnych, obejmujące systemy jakości przewidziane w rozporządzeniu w sprawie rolnictwa ekologicznego. Rolników zachęca się do tworzenia organizacji wytwarzających produkty wysokiej jakości, a ten środek ma na celu wspomagać takie działania. Można przyznawać wsparcie rolnikom chcącym założyć grupę producentów produktów ekologicznych. Będzie to możliwe w ramach środka na rzecz zakładania grup producentów. Grupy i organizacje producentów pomagałyby rolnikom w przezwyciężaniu trudności pojawiających się na skutek wzrostu konkurencji i wahań rynkowych. Rolnictwo ekologiczne można również wspierać poprzez podprogramy tematyczne w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich. Najbardziej odpowiednim pod względem treści i finansowania podprogramem byłby podprogram dotyczący łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej oraz różnorodności biologicznej. Jednak także inne podprogramy tematyczne, takie jak podprogram dla małych gospodarstw i krótkich łańcuchów dostaw, mogą w pewnym stopniu mieć znaczenie dla rolnictwa ekologicznego. Podsumowując, rolnictwo ekologiczne odgrywa kluczową rolę w nowej wspólnej polityce rolnej i jest to odzwierciedlone zarówno w systemie płatności bezpośrednich za pośrednictwem płatności z tytułu zazieleniania, o którą rolnicy będą mogli ubiegać się automatycznie od 2015 r., jak i w środkach rozwoju obszarów wiejskich, z których jeden ukierunkowany jest szczególnie na konwersję i utrzymanie praktyk rolnictwa ekologicznego. Linki do stron internetowych: Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Rozwój obszarów wiejskich w latach : development /index_pl.htm

9 2.2 Akwakultura ekologiczna W wyniku wprowadzenia w 2009 r. przepisów unijnych produkcja w sektorze akwakultury ekologicznej szybko się rozwija. Koncentrując się ponownie na promowaniu akwakultury w ramach wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb), Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) zapewni również wsparcie dla praktyk w zakresie akwakultury ekologicznej. Dlaczego ten środek uwzględniono w EFMR? Aby wspierać przejście od tradycyjnych metod produkcji stosowanych w akwakulturze do akwakultury ekologicznej (1) w odpowiedzi na społeczne zapotrzebowanie na ekologiczne owoce morza. Należy pamiętać, że: wsparcie: może zostać udzielone jedynie na konwersję i przybierze postać rekompensaty za utratę dochodów lub dodatkowe koszty poniesione w trakcie konwersji, okres: wsparcia udziela się przez maksymalny czas trzech lat w okresie, w którym przedsiębiorstwo przechodzi na produkcję ekologiczną. Kto może zostać beneficjentem? Rolnicy, którzy zobowiązują się spełniać wymogi akwakultury ekologicznej co najmniej przez pięć lat. Informacje na temat sposobu skorzystania z nowego środka w ramach EFMR można uzyskać w punkcie kontaktowym administracji krajowej (zob. poniżej). (1) W rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 oraz zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 710/2009. Linki do stron internetowych:

10 3 Badania i innowacje Komisja Europejska ustanowiła europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa (EIP AGRI) w celu promowania konkurencyjnego i zrównoważonego sektora rolnictwa oraz leśnictwa w Unii Europejskiej. EIP AGRI przyczynia się do zapewnienia stabilnych dostaw żywności, paszy i biomateriałów, w swojej pracy harmonijnie korzystając z podstawowych surowców naturalnych, na których opiera się rolnictwo. Głównymi podmiotami działającymi w ramach EIP AGRI są grupy operacyjne powołane na podstawie rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich, które skupiają rolników, naukowców, doradców, przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe i inne podmioty z obszarów wiejskich współpracujące przy realizacji innowacyjnego projektu. Głównym instrumentem finansowania, jakim dysponuje EIP AGRI, jest rozporządzenie o rozwoju obszarów wiejskich. Ponadto dochodzi do pewnych form współdziałania w ramach Horyzontu 2020 programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji. Horyzont 2020 umożliwia wspieranie międzynarodowej, motywowanej popytem innowacyjności w rolnictwie, szczególnie za pośrednictwem sieci tematycznych i wielopodmiotowych projektów badawczych. Podobnie jak w przypadku EIP AGRI Europejska Platforma na rzecz Technologii i Innowacji w dziedzinie Akwakultury (EATIP) jest organizacją mającą na celu rozwijanie, wspieranie i promowanie zrównoważonej akwakultury. Linki do stron internetowych:

11 Technologia i innowacja wykorzystywane na rzecz zrównoważonej akwakultury w Europie przyczyniają się do utworzenia silnych związków pomiędzy akwakulturą i konsumentami oraz umacniają znaczenie akwakultury w społeczeństwie. ETAIP utworzono w celu skupienia wszystkich uczestników europejskiego łańcucha wartości w akwakulturze od dostawców po producentów i przetwórców tego sektora, przy współpracy wiodących grup badawczych i kluczowych organizacji przedstawicielskich. Głównym instrumentem finansującym badania, służącym optymalizacji zrównoważonego wkładu akwakultury na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego jest Horyzont 2020 program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji.

12 4 Możliwości finansowania promocji unijnego systemu rolnictwa ekologicznego Europejska polityka w zakresie działań informacyjno promocyjnych dotyczących produktów rolnych na rynku wewnętrznym i na rynkach państw trzecich daje podmiotom działającym w sektorze produkcji ekologicznej możliwość uzyskania wsparcia finansowego na kampanie reklamowe mające poszerzyć wiedzę na następujące tematy: główne cechy systemu produkcji ekologicznej, unijny system kontroli, unijne logo produkcji ekologicznej. Działania promocyjne mogą obejmować kampanie reklamowe w prasie, telewizji, radiu i w internecie; działania informacyjne skierowane do konsumentów w punktach sprzedaży; kampanie public relations; udział w wystawach i targach oraz szereg innych działań. Organy krajowe w państwach UE dokonują wstępnego wyboru kampanii kwalifikujących się do wsparcia UE. Zainteresowane uczestnictwem organizacje branżowe i międzybranżowe reprezentujące sektor rolny składają wnioski w państwach członkowskich co roku w jednym z dwóch terminów: 15 kwietnia oraz 30 września. Następnie państwa członkowskie przekazują Komisji listę propozycji, jakie wybrały, wraz z kopią dokumentacji każdego z programów. Komisja dokonuje ostatecznej oceny programów i ocenia, czy kwalifikują się do objęcia finansowaniem. Zazwyczaj UE finansuje do 50 proc. kosztów tych środków, organizacje branżowe lub międzybranżowe finansują co najmniej 20 proc. kosztów, a pozostała kwota może być współfinansowana przez dane państwo członkowskie. Linki do stron internetowych: Informacje na temat promocji: W jaki sposób ubiegać się o wsparcie? Linki do krajowych stron internetowych: states/index_en.htm

13 5 Programy Owoce w szkole i Mleko w szkole oraz potencjał produktów ekologicznych Obok programów rozwoju obszarów wiejskich kolejną szansą dla rolników prowadzących gospodarstwa ekologiczne są programy Owoce w szkole i Mleko w szkole. Te dobrowolne programy są finansowane z budżetu Unii, przy czym UE dotuje produkty mleczne w ramach programu Mleko w szkole (do 18,15 euro/ 100 kg), natomiast program Owoce w szkole działa na zasadzie współfinansowania: z budżetu UE na ten cel przeznacza się 150 mln euro w roku szkolnym. Komisja Europejska zaproponowała połączenie obu programów i objęcie ich wspólnymi ramami. Jeżeli zostanie ustanowiony nowy program, dysponować będzie budżetem w wysokości 230 mln euro na rok szkolny (150 mln euro na owoce i warzywa oraz 80 mln euro na mleko). ekologicznych (możliwość ta jest już przewidziana i praktykowana w ramach programu Owoce w szkole ) i do integrowania tematów związanych z produkcją ekologiczną w ramach wspierających środków edukacyjnych, które mogą również zostać objęte finansowaniem unijnym. Rolnicy prowadzący gospodarstwa ekologiczne, którzy uczestniczą w tych programach, mają szansę wzmocnić związki między dziećmi w placówkach edukacyjnych a rolnictwem ekologicznym, a co za tym idzie zwiększyć w dalszej przyszłości popyt na produkty ekologiczne. Nowy program będzie zachęcać ośrodki edukacyjne do pozyskiwania produktów Linki do stron internetowych: milk scheme/index_en.htm

14 6 Środki informacyjne odnoszące się do europejskiego prawodawstwa i środków w zakresie rolnictwa ekologicznego Jak stanowi art. 45 rozporządzenia Parlamentu i Rady (UE) nr 1306/2013, Komisja Europejska współfinansuje środki informacyjne dotyczące wspólnej polityki rolnej, które mają w szczególności na celu dostarczenie wsparcia w zakresie wyjaśniania, wdrażania i rozwijania WPR oraz podnoszenie świadomości społecznej w zakresie treści i celów tej polityki; odzyskiwanie zaufania konsumentów, utraconego w następstwie kryzysów, za pomocą kampanii informacyjnych; informowanie rolników i innych podmiotów aktywnych w obszarach wiejskich oraz promowanie europejskiego modelu rolnictwa, jak również pomoc obywatelom w jego zrozumieniu. do składania wniosków zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu finansowym. Zaproszenie to powinno umożliwić stowarzyszeniom rolników prowadzących gospodarstwa ekologiczne, rolniczym związkom zawodowym, organizacjom środowiskowym i innym kwalifikującym się zainteresowanym stronom przedstawienie projektów mających na celu zaprezentowanie zasad rolnictwa ekologicznego i odpowiednich środków przewidzianych w ramach WPR. Aby zrealizować wyżej wymienione cele, Komisja publikuje co roku do 31 października zaproszenie Linki do stron internetowych: Środki informacyjne odnoszące się do wspólnej polityki rolnej: for information measures/index_en.htm Rozporządzenie finansowe i zasady jego stosowania:

15 WSPARCIE DLA PRODUCENTÓW EKOLOGICZNYCH Nowa Wspólna Polityka Rolna (WPR) Od 2015 r. wszystkie państwa członkowskie muszą przeznaczyć 30% dopłat bezpośrednich na rozwój rolnictwa zrównoważonego ( ekologizacja ). Gospodarstwa rolne już stosujące ekologiczne metody produkcji nie muszą zmieniać procesu produkcji. EKOLOGIZACJA DOPŁATY BEZPOŚREDNIE WPR Program rozwoju obszarów wiejskich ( ) Nowe formy wsparcia dla czynnych zawodowo rolników chcących przejść na rolnictwo ekologiczne lub je utrzymać. Państwa członkowskie, korzystając z różnych możliwości elastycznego finansowania, mogą udzielać im dodatkowego wsparcia. Pozyskane w ten sposób środki przyczynią się np. do promocji stymulującej innowacyjność współpracy w ramach łańcucha dostaw żywności, do rozwoju procedur zapewniania jakości produktów rolnych oraz do tworzenia organizacji zrzeszających producentów żywności ekologicznej. Informacje na temat rolnictwa ekologicznego w ramach nowej WPR Na pomoc finansową ze strony UE mogą liczyć stowarzyszenia i związki rolników, organizacje ekologiczne oraz inni interesariusze zaangażowani w propagowanie rolnictwa ekologicznego w społeczeństwie, wśród rolników i pozostałych mieszkańców obszarów wiejskich w ramach nowej WPR. ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH AKWAKULTURA ZDROWA ŻYWNOŚĆ W SZKOŁACH Unijne programy Owoce i warzywa w szkole i Mleko dla szkół Unia Europejska finansuje oddolne inicjatywy zapewniające szkołom żywność ekologiczną i propagujące wśród uczniów wiedzę na temat ekologicznych metod produkcji. Pomoc ta ma zachęcić uczniów do sięgania po żywność ekologiczną oraz zapewnić długoterminowy popyt na produkty rolnictwa ekologicznego. Promocja rolnictwa ekologicznego w UE Środki finansowania z UE dla organizacji branżowych i międzybranżowych na rzecz rozpowszechniania wiedzy na temat ekologicznych metod produkcji, kontroli jakości i związanych z tym logo. Na wsparcie mogą liczyć organizatorzy wszelkich działań promocyjnych na rynku PROMOCJA HORYZONT 2020 wewnętrznym oraz poza UE. Zazwyczaj pomoc finansowa z funduszy UE wynosi do 50% budżetu projektu. Pozostałe środki stanowią wkład własny wnioskodawcy (przynajmniej 20%) oraz dofinansowanie ze strony państwa członkowskiego. Działania Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego Wsparcie promocji akwakultury ekologicznej, mającej zastąpić konwencjonalne metody produkcji, ze środków Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. INNOWACJE Badania i innowacje Wsparcie dla rolników, naukowców, doradców, przedsiębiorców i organizacji pozarządowych z obszarów wiejskich współpracujących przy realizacji innowacyjnych projektów organizowanych w ramach Europejskiego Partnerstwa Innowacyjnego na Rzecz Wydajnego i Zrównoważonego Rolnictwa (EIP AGRI). Pomoc finansowana jest ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz instrumentu Horyzont 2020, największego w historii unijnego programu innowacyjno-badawczego. ec.europa.eu/agriculture/organic ec.europa.eu/agriculture enrd.ec.europa.eu ec.europa.eu/fisheries

16